Xem mẫu
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH
TRƯƠNG THỊ DUNG
TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP MÔN TOÁN
CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
THEO HƯỚNG BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC PHÁT HIỆN
CÁC QUY LUẬT TOÁN HỌC
LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
NGHỆ AN - 2016
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH
TRƯƠNG THỊ DUNG
TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP MÔN TOÁN
CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
THEO HƯỚNG BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC PHÁT HIỆN
CÁC QUY LUẬT TOÁN HỌC
Chuyên ngành: Lý luận và phương dạy học bộ môn Toán
Mã số: 62. 14. 01. 11
LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Người hướng dẫn khoa học
1. GS. TS. ĐÀO TAM
2. TS. CHU TRỌNG THANH
NGHỆ AN - 2016
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi dưới sự hướng dẫn
khoa học của GS. TS. Đào Tam, TS. Chu Trọng Thanh. Các số liệu, kết quả nêu trong
luận án là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác.
Tác giả luận án
Trương Thị Dung
MỤC LỤC
Trang
MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................. 1
2. Mục đích nghiên cứu ........................................................................................... 2
3. Nhiệm vụ nghiên cứu........................................................................................... 2
4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu...................................................................... 2
5. Giả thuyết khoa học ............................................................................................. 2
6. Phương pháp nghiên cứu ..................................................................................... 2
7. Những đóng góp của luận án ............................................................................... 3
8. Cấu trúc của luận án ............................................................................................ 4
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN.................................................................................... 5
1.1. Một số nghiên cứu liên quan đến đề tài ............................................................. 5
1.2. Quy luật và quy luật Toán học .......................................................................... 8
1.2.1. Quy luật ................................................................................................... 8
1.2.2. Quy luật Toán học .................................................................................... 9
1.3. Hoạt động học tập........................................................................................... 11
1.3.1. Quan niệm về hoạt động học tập..............................................................11
1.3.2. Hoạt động phát hiện ................................................................................13
1.3.3. Một số đặc điểm của hoạt động học tập mang tính tìm tòi, phát hiện .......15
1.4. Một số vấn đề về năng lực phát hiện các quy luật Toán học ............................ 17
1.4.1. Quan niệm về năng lực............................................................................17
1.4.2. Một số quan niệm về năng lực toán học...................................................18
1.4.3. Thuộc tính của năng lực phát hiện các quy luật toán học .........................20
1.4.4. Một số biểu hiện của học sinh có năng lực phát hiện quy luật Toán học ....21
1.4.5. Phân loại mức độ của năng lực phát hiện quy luật Toán học....................30
1.5. Vai trò của việc bồi dưỡng cho học sinh năng lực phát hiện các quy luật
Toán học trong dạy học môn Toán......................................................................... 31
1.6. Đặc điểm hoạt động nhận thức của học sinh Trung học phổ thông .................. 32
1.7. Một số yêu cầu của việc tổ chức hoạt động học tập theo hướng bồi dưỡng
năng lực phát hiện ................................................................................................. 35
1.8. Một số lý thuyết và phương pháp dạy học góp phần giúp học sinh thực hiện
hoạt động phát hiện trong học tập toán .................................................................. 38
1.8.1. Lý thuyết kiến tạo....................................................................................39
1.8.2. Lý thuyết hoạt động.................................................................................41
1.8.3. Dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề....................................................42
1.8.4. Dạy học hợp tác theo nhóm .....................................................................43
1.9. Một số tri thức thuộc lĩnh vực triết học có vai trò điều chỉnh, định hướng
hoạt động phát hiện quy luật Toán học .................................................................. 44
1.9.1. Tri thức về mối liên hệ giữa cái riêng và cái chung..................................44
1.9.2. Tri thức về mối liên hệ giữa nguyên nhân và kết quả...............................46
1.9.3. Tri thức về mối liên hệ giữa nội dung và hình thức..................................48
Kết luận chương 1 ................................................................................................. 49
Chương 2. KHẢO SÁT THỰC TRẠNG ................................................................ 50
2.1. Mục đích khảo sát........................................................................................... 50
2.2. Đối tượng khảo sát.......................................................................................... 50
2.3. Nội dung khảo sát ........................................................................................... 50
2.4. Phương pháp khảo sát ..................................................................................... 51
2.5. Kết quả khảo sát ............................................................................................. 51
2.5.1. Kết quả khảo sát nhận được từ ý kiến của giáo viên.................................51
2.5.2. Kết quả khảo sát về việc thực hiện hoạt động phát hiện quy luật toán
của học sinh trong học tập môn Toán ......................................................53
Kết luận chương 2 ................................................................................................. 60
Chương 3. MỘT SỐ BIỆN PHÁP TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP
CHO HỌC SINH THEO HƯỚNG BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC PHÁT HIỆN
QUY LUẬT TOÁN HỌC ........................................................................................ 62
3.1. Một số định hướng để xây dựng các biện pháp ............................................... 62
3.2. Một số tìm hiểu về nội dung và cách trình bày của sách giáo khoa Toán
trung học phổ thông............................................................................................... 62
3.3. Một số biện pháp tổ chức hoạt động học tập môn Toán cho học sinh Trung
học phổ thông theo hướng bồi dưỡng năng lực phát hiện quy luật toán học ........... 65
3.3.1. Biện pháp 1: Chọn lọc và tổ chức các tình huống nhằm gây hứng thú
học tập để học sinh tích cực tham gia vào hoạt động phát hiện kiến thức
toán học mới............................................................................................66
3.3.2. Biện pháp 2: Thiết kế các tình huống dạy học để học sinh luyện tập
hoạt động quan sát một cách có chủ định các sự vật, hiện tượng ẩn chứa
những quy luật Toán học cần khám phá...................................................71
nguon tai.lieu . vn
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH
TRƯƠNG THỊ DUNG
TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP MÔN TOÁN
CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
THEO HƯỚNG BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC PHÁT HIỆN
CÁC QUY LUẬT TOÁN HỌC
LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
NGHỆ AN - 2016
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH
TRƯƠNG THỊ DUNG
TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP MÔN TOÁN
CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
THEO HƯỚNG BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC PHÁT HIỆN
CÁC QUY LUẬT TOÁN HỌC
Chuyên ngành: Lý luận và phương dạy học bộ môn Toán
Mã số: 62. 14. 01. 11
LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Người hướng dẫn khoa học
1. GS. TS. ĐÀO TAM
2. TS. CHU TRỌNG THANH
NGHỆ AN - 2016
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi dưới sự hướng dẫn
khoa học của GS. TS. Đào Tam, TS. Chu Trọng Thanh. Các số liệu, kết quả nêu trong
luận án là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác.
Tác giả luận án
Trương Thị Dung
MỤC LỤC
Trang
MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................. 1
2. Mục đích nghiên cứu ........................................................................................... 2
3. Nhiệm vụ nghiên cứu........................................................................................... 2
4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu...................................................................... 2
5. Giả thuyết khoa học ............................................................................................. 2
6. Phương pháp nghiên cứu ..................................................................................... 2
7. Những đóng góp của luận án ............................................................................... 3
8. Cấu trúc của luận án ............................................................................................ 4
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN.................................................................................... 5
1.1. Một số nghiên cứu liên quan đến đề tài ............................................................. 5
1.2. Quy luật và quy luật Toán học .......................................................................... 8
1.2.1. Quy luật ................................................................................................... 8
1.2.2. Quy luật Toán học .................................................................................... 9
1.3. Hoạt động học tập........................................................................................... 11
1.3.1. Quan niệm về hoạt động học tập..............................................................11
1.3.2. Hoạt động phát hiện ................................................................................13
1.3.3. Một số đặc điểm của hoạt động học tập mang tính tìm tòi, phát hiện .......15
1.4. Một số vấn đề về năng lực phát hiện các quy luật Toán học ............................ 17
1.4.1. Quan niệm về năng lực............................................................................17
1.4.2. Một số quan niệm về năng lực toán học...................................................18
1.4.3. Thuộc tính của năng lực phát hiện các quy luật toán học .........................20
1.4.4. Một số biểu hiện của học sinh có năng lực phát hiện quy luật Toán học ....21
1.4.5. Phân loại mức độ của năng lực phát hiện quy luật Toán học....................30
1.5. Vai trò của việc bồi dưỡng cho học sinh năng lực phát hiện các quy luật
Toán học trong dạy học môn Toán......................................................................... 31
1.6. Đặc điểm hoạt động nhận thức của học sinh Trung học phổ thông .................. 32
1.7. Một số yêu cầu của việc tổ chức hoạt động học tập theo hướng bồi dưỡng
năng lực phát hiện ................................................................................................. 35
1.8. Một số lý thuyết và phương pháp dạy học góp phần giúp học sinh thực hiện
hoạt động phát hiện trong học tập toán .................................................................. 38
1.8.1. Lý thuyết kiến tạo....................................................................................39
1.8.2. Lý thuyết hoạt động.................................................................................41
1.8.3. Dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề....................................................42
1.8.4. Dạy học hợp tác theo nhóm .....................................................................43
1.9. Một số tri thức thuộc lĩnh vực triết học có vai trò điều chỉnh, định hướng
hoạt động phát hiện quy luật Toán học .................................................................. 44
1.9.1. Tri thức về mối liên hệ giữa cái riêng và cái chung..................................44
1.9.2. Tri thức về mối liên hệ giữa nguyên nhân và kết quả...............................46
1.9.3. Tri thức về mối liên hệ giữa nội dung và hình thức..................................48
Kết luận chương 1 ................................................................................................. 49
Chương 2. KHẢO SÁT THỰC TRẠNG ................................................................ 50
2.1. Mục đích khảo sát........................................................................................... 50
2.2. Đối tượng khảo sát.......................................................................................... 50
2.3. Nội dung khảo sát ........................................................................................... 50
2.4. Phương pháp khảo sát ..................................................................................... 51
2.5. Kết quả khảo sát ............................................................................................. 51
2.5.1. Kết quả khảo sát nhận được từ ý kiến của giáo viên.................................51
2.5.2. Kết quả khảo sát về việc thực hiện hoạt động phát hiện quy luật toán
của học sinh trong học tập môn Toán ......................................................53
Kết luận chương 2 ................................................................................................. 60
Chương 3. MỘT SỐ BIỆN PHÁP TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP
CHO HỌC SINH THEO HƯỚNG BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC PHÁT HIỆN
QUY LUẬT TOÁN HỌC ........................................................................................ 62
3.1. Một số định hướng để xây dựng các biện pháp ............................................... 62
3.2. Một số tìm hiểu về nội dung và cách trình bày của sách giáo khoa Toán
trung học phổ thông............................................................................................... 62
3.3. Một số biện pháp tổ chức hoạt động học tập môn Toán cho học sinh Trung
học phổ thông theo hướng bồi dưỡng năng lực phát hiện quy luật toán học ........... 65
3.3.1. Biện pháp 1: Chọn lọc và tổ chức các tình huống nhằm gây hứng thú
học tập để học sinh tích cực tham gia vào hoạt động phát hiện kiến thức
toán học mới............................................................................................66
3.3.2. Biện pháp 2: Thiết kế các tình huống dạy học để học sinh luyện tập
hoạt động quan sát một cách có chủ định các sự vật, hiện tượng ẩn chứa
những quy luật Toán học cần khám phá...................................................71