Xem mẫu
- I H C QU C GIA HÀ N I TRƯ NG I H C KHOA H C XÃ H I VÀ NHÂN VĂN KHOA BÁO CHÍ BÀI T P CU I KỲ MÔN: L CH S BÁO CHÍ TH GI I bài: Các xu hư ng phát tri n c a báo chí th gi i Gi ng viên : Th.S Bùi Ti n Dũng L p: K50 Báo chí (h chính quy) Nhóm: 6
- Hà N i, 5/2008 M CL C KHÁI QUÁT CHUNG .................................................................................................. 4 1. Toàn c u hóa thông tin........................................................................................... 5 1.1 i u ki n hình thành toàn c u hóa thông tin .................................................... 5 1.2 Bi u hi n c a toàn c u hóa thông tin................................................................ 6 2. Qu c t hóa báo chí................................................................................................ 7 2.1 Bi u hi n c a qu c t hóa trong lĩnh v c báo in .............................................. 7 2.2 Bi u hi n c a qu c t hóa báo chí trong lĩnh v c phát thanh........................... 7 2.3 Bi u hi n qu c t hóa báo chí trong lĩnh v c truy n hình................................ 8 2.4 Bi u hi n c a qu c t hóa báo chí trong lĩnh v c thông t n ............................ 9 2.5 Bi u hi n c a qu c t hóa báo chí trong lĩnh v c báo m ng............................ 9 3. Thương m i hóa báo chí ........................................................................................ 9 3.1 i u ki n hình thành thương m i hóa báo chí................................................ 10 3.2 Bi u hi n c a thương m i hóa báo chí............................................................ 11 3.3 nh hư ng c a thương m i hóa v i báo chí................................................... 13 4. T p trung và c quy n hóa báo chí .................................................................... 16 4.1 Khái ni m........................................................................................................ 16 4.2 Quá trình hình thành ....................................................................................... 16 4.3 Bi u hi n c a t p trung hóa, c quy n hóa................................................... 19 5. Quá trình phân hóa và chuyên môn hóa............................................................... 21 6. Gia tăng m i quan h gi a báo chí và k thu t.................................................... 23 7. Xu hư ng a phương ti n .................................................................................... 24 7.1 Khái quát chung .............................................................................................. 24 7.2 Nguyên nhân báo chí phát tri n theo hư ng a phương ti n.......................... 26 7.3 Bi u hi n c a báo chí phát tri n theo hư ng a phương ti n ........................ 28 7.4 Truy n thông a phương ti n t i Vi t Nam .................................................... 29 8. Báo chí công dân.................................................................................................. 30 8.1 S ra i c a “báo chí công dân” .................................................................. 30 8.2 S c m nh c a báo chí công dân...................................................................... 31 8.3 Nh ng h n ch c a báo chí công dân ............................................................. 32 9. Ti u k t................................................................................................................. 33
- CHƯƠNG II – XU HƯ NG C TH V I T NG LO I HÌNHError! Bookmark not defin 1. i v i báo in....................................................... Error! Bookmark not defined. 1.1 S thay i trong cách trình bày. .................... Error! Bookmark not defined. 1.2 Nh ng thay i trong các tin, bài ................... Error! Bookmark not defined. 1.3 Xu hư ng báo giá r , báo mi n phí, báo c nhanhError! Bookmark not defined. 2. Báo i n t ........................................................... Error! Bookmark not defined. 2.1 Ưu i m và h n ch c a báo m ng ................. Error! Bookmark not defined. 2.2 Xu th c a báo m ng....................................... Error! Bookmark not defined. 3. Báo phát thanh...................................................... Error! Bookmark not defined. 3.1 Phát thanh trong b i c nh m i ........................ Error! Bookmark not defined. 3.2 Xu hư ng c a phát thanh hi n i .................. Error! Bookmark not defined. 4. Báo truy n hình .................................................... Error! Bookmark not defined. 4.1 Thách th c và gi i pháp cho truy n hình........ Error! Bookmark not defined. 4.2 Xu hư ng phát tri n c a truy n hình .............. Error! Bookmark not defined. CHƯƠNG III – XU HƯ NG BÁO CHÍ VI T NAM Error! Bookmark not defined. 1. nh hư ng c a các xu hư ng báo chí th gi i t i báo chí Vi t NamError! Bookmark n 2. M t vài xu hư ng n i b t c a báo chí Vi t Nam . Error! Bookmark not defined. 2.1 Xu hư ng thương m i hóa báo chí bi u hi n rõ r tError! Bookmark not defined. 2.2 Xu hư ng hình thành t p oàn báo chí........... Error! Bookmark not defined. 2.3 Xã h i hóa báo chí Vi t Nam ...................... Error! Bookmark not defined. CHƯƠNG IV – K T LU N ....................................... Error! Bookmark not defined. TÀI LI U THAM KH O ........................................... Error! Bookmark not defined. DANH SÁCH NHÓM 6 L P K50 BÁO CHÍ – H KHXHNVError! Bookmark not define
- KHÁI QUÁT CHUNG Theo t i n ti ng Vi t (Vi n khoa h c xã h i Vi t Nam năm 1992 - trang 1135), “Xu hư ng” có nghĩa là xu th thiên v m t chi u nào ó. S thiên v nh ng ho t ng nào ó nh m m t m c tiêu có ý nghĩa iv ib n thân trong m t th i gian lâu dài. T nh nghĩa ó, ta có th hi u Xu hư ng báo chí ó là xu th thiên v m t chi u hư ng nào ó c a báo chí, có m c tiêu, ý nghĩa và nh hư ng trong th i gian dài. Tác ng n h th ng báo chí c a th gi i. Báo chí t ngày u ra i ã liên t c có nh ng thay i ti n xa hơn. T t báo ch là nh ng b n chép tay r i n nh ng b n báo in u tiên và phát tri n cho t i a phương ti n như ngày nay, t t c i u ó u là k t qu c a quá trình phát tri n lâu dài v i nhi u thách th c. Tùy theo i u ki n l ch s và xu hư ng c a công chúng, h th ng báo chí có nh ng bư c i riêng c a mình áp ng l i nh ng i u ó. Trong b i c nh toàn c u hóa, báo chí cũng ch u ph n nào nh hư ng. Vi c nghiên c u các xu hư ng c a báo chí th gi i s góp ph n hi u rõ hơn c i m, th c tr ng c a n n báo chí toàn c u hi n nay. Qua ó có cách th c, gi i pháp cho phù h p v i tình hình chung. ư c giao tìm hi u v các xu hư ng phát tri n c a báo chí th gi i, nhóm 6 phát tri n tài theo hư ng tìm hi u chung v các xu hư ng ang di n ra trên th gi i, r i i c th vào t ng lo i hình báo chí. Trong quá trình tìm hi u, nhóm c g ng lý gi i nguyên nhân và i u ki n d n t i các xu hư ng ó và d oán hư ng phát tri n trong tương lai. So sánh các xu hư ng ó v i th c t i n n báo chí Vi t Nam. Trong quá trình tìm hi u s không tránh kh i nh ng thi u xót, mong nh n ư c s góp ý c a th y và các b n.
- CHƯƠNG I – XU HƯ NG CHUNG C A BÁO CHÍ TH GI I 1. Toàn c u hóa thông tin Toàn c u hóa là khái ni m dùng miêu t các thay i trong xã h i và trong n n kinh t th gi i, t o ra b i m i liên k t và trao i ngày càng tăng gi a các qu c gia, các t ch c hay các cá nhân góc văn hoá, kinh t , v.v. trên quy mô toàn c u. Toàn c u hóa thông tin ó là quá trình thông tin kh p m i nơi trên th gi i ư c truy n t i liên t c, nhi u chi u và d dàng t i cho công chúng. Ngày nay, b t kì âu b n cũng u có th n m b t ư c toàn b thông tin c a th gi i trong ngày qua. ó là k t qu c a quá trình toàn c u hóa thông tin. Thông tin t i m i ngóc ngách c a trái t ư c các hãng truy n thông cung c p m t cách nhanh chóng và chính xác t i cho m i công dân. B n ang ng i nhà và có th theo dõi tình hình ang di n ra Iraq hay Mĩ, hay như tình hình giá xăng d u trên th gi i hi n nay… i u s nh hư ng t i cu c s ng c a b n 1.1 i u ki n hình thành toàn c u hóa thông tin Nh ng thành t u c a cu c cách m ng khoa h c kĩ thu t trong các lĩnh v c ăng t i, in n t p chí, báo, s phát tri n các công ngh phát thanh truy n hình và c bi t là internet ã cho phép nh ng thông tin t m t qu c gia có th ư c bi t n trên toàn th gi i. Quá trình toàn c u hóa thông tin ư c g n v i nh ng thành t u m i nh t trong k thu t thông tin liên l c và i n t . Thông tin trong kho nh kh c ư c truy n t i t c th i t i cho ngư i xem và ngư i c. i u ó cho phép hàng tri u ngư i ư c ch ng ki n và tham gia vào các s ki n. M ng internet bao ph toàn c u, nh ó mà ngư i s d ng có kh năng nh n ư c thông tin c n thi t t các hãng tin m t cách d dàng. S xâm nh p c a ti n b khoa h c kĩ thu t vào các ho t ng báo chí là i u rõ
- ràng và d nh n th y. Vi c áp d ng r ng rãi k thu t i n t , truy n t i d li u xuyên biên gi i, vi c hình thành m ng lư i thông tin toàn c u ã góp ph n ưa tin t c nhanh chóng t i công chúng. i u ó là c n thi t cho m t xã h i ang phát tri n nhanh. M t i u ki n thúc y quá trình toàn c u hóa n a là nhu c u thông tin c a công chúng ngày m t gia tăng. Các cơ quan báo chí mu n áp ng nhu c u ó thì c n ph i y m nh vi c khai thác s a d ng c a thông tin, không th bó h p thông tin trong ph m vi m t qu c gia hay m t khu v c. 1.2 Bi u hi n c a toàn c u hóa thông tin Bi u hi n rõ nh t là vi c hình thành r t nhi u hãng thông t n, hãng tin chuyên khai thác tin t c trên kh p th gi i r i bán l i cho các cơ quan thông t n trên th gi i. V i s chuyên bi t này, các cơ quan báo chí ch c n mua l i tin t các hãng thông t n ó là có th có tin t c trên th gi i cung c p cho công chúng c a mình. Bi u hi n th hai ó là thông tin m i nơi ư c c p nh t liên t c và nhi u chi u. N u như trư c kia, ch nh ng thông tin quan tr ng và có nh hư ng l n m i ư c c p, thì ngày nay nh ng thông tin v nh ng con ngư i bình thư ng m i nơi u có th ư c nh c t i. Thông tin v nh ng nhân v t n i ti ng không còn ch là thông tin riêng c a m t qu c gia mà ã tr nên ngu n tin nóng cho nh ng ngư i quan tâm trên th gi i. Tuy nhiên m t v n t ra là li u các thông tin ư c toàn c u hóa ó li u có trung th c? Các chuyên gia ã nh n xét, qu c gia nào làm ch ư c thông tin thì qu c gia ó s giành chi n th ng. Không ai dám ch c nh ng thông tin mà các hãng tin ưa ra không mang màu s c chính tr , ph c v cho m t ng phái, m t n n chính tr nào ó. i u ó là d hi u trong th i i thông tin có vai trò quan tr ng như ngày nay. Các chính ph ph i i u ti t
- các dòng thông tin trong t m ki m soát c a h , ưa ra nh ng tin t c có l i và theo nh ng mưu chính tr ư c tính toán kĩ. Không th ph nh n nh ng thành t u c a công cu c toàn c u hóa thông tin em l i. Truy n hình, phát thanh, internet, báo chí ã và ang tác ng v tình c m, tư tư ng c a công chúng ti p nh n thông tin, b t k kho ng cách t h t i ngu n thông tin là bao nhiêu. S k t h p gi a thông tin toàn c u và l i ích khu v c làm cho ho t ng c a các phương ti n thông tin i chúng tr nên h u hi u hơn n u xét t góc c hình thành và thao túng công lu n. 2. Qu c t hóa báo chí Trong b i c nh thông tin toàn c u ang phát tri n, các t p oàn truy n thông, các cơ quan báo chí u mu n y m nh nh hư ng c a mình t các qu c gia khác. Chính vì v y mà h c g ng ưa t báo c a mình ra kh i khuôn kh c a m t qu c gia. Qu c t hóa báo chí là hình th c mà m t t báo, n ph m báo chí ư c phát hành nhi u qu c gia, ho c phát hành qu c gia này nhưng ư c bán qu c gia khác. 2.1 Bi u hi n c a qu c t hóa trong lĩnh v c báo in • Báo chí in n nư c này, nhưng l i ư c phát hành nhi u nư c trên th gi i. • Báo chí in n nhi u nư c cùng m t lúc (thí d Nhân dân Nh t báo c a Trung qu c, t p chí Tuy n t p (Readers Digest) • Hai nư c liên k t v i nhau xu t b n m t s báo • Cơ quan báo chí m nhi u chi nhánh nư c ngoài • Các t p oàn báo chí phát tri n nh ng t báo cho khu v c riêng v i ngôn ng c a khu v c ó. 2.2 Bi u hi n c a qu c t hóa báo chí trong lĩnh v c phát thanh
- • Bi u hi n l n nh t trong lĩnh v c phát thanh ó là xu hư ng phát sóng ra nư c ngoài c a các t h p truy n thông. • Có t ng s : 80 ài phát thanh ra nư c ngoài, phát thanh t i 20.000 gi trong tu n, b ng 48 th ti ng, ph sóng toàn c u. •M ts ài tiêu bi u như : - VOA c a M phát 2001 gi / tu n v i 40 th ti ng - BBC c a Anh phát kho ng 120 gi / ngày v i 38 th ti ng - Làn sóng c phát 100 gi / ngày, v i 40 th ti ng - ài CRI (Trung qu c) phát sóng 680 gi /ngày v i 43 th ti ng • Nh ng i m c n chú ý v n i dung: - ài phát thanh ra nư c ngoài c a các nư c không có l i cho nư c ch nhà v m t kinh t nhưng quan tr ng v m t chính tr nên ư c nhà nư c quan tâm - V cơ c u t ch c có nét c bi t (có phòng PR - nghiên c u nhu c u công chúng, ban d y ti ng nư c ngoài) - Nh ng n i dung c n chú ý trong thông tin c a các nư c tư b n qua ài phát thanh: • Mô t các nư c tư b n giàu có thanh bình, là mô hình c a nhi u nư c vươn t i. • Không ưa ra y nh ng m t trái, m t tiêu c c c a xh TBCN công chúng phê phán • ng nh t m c tiêu ch tư b n ch nghĩa v i ch nghĩa c ng s n • Phê phán ch nghĩa Mác , ch ng phá các nư c XHCN, tăng cư ng các chi n lư c di n bi n hòa bình 2.3 Bi u hi n qu c t hóa báo chí trong lĩnh v c truy n hình
- • L i th c a thông tin trong lĩnh v c truy n hình ó là s d ng hình nh • Xu th nhi u ài truy n hình trên th gi i phát các chương trình truy n hình i ngo i • Tăng cư ng các chương trình phát hình g n v i l ng ti ng ho c có ch d ch hi n trên màn hình • Hình thành nhi u ài truy n hình c a khu v c, ài truy n hình cho châu l c, hoăc ài c a các t p oàn báo chí dành riêng cho khu v c. 2.4 Bi u hi n c a qu c t hóa báo chí trong lĩnh v c thông t n • Thu th p thông tin nư c ngoài y , chính xác là nghĩa v và trách nhi m c a các hãng thông t n • a d ng hóa các lo i hình thông tin: hình nh, âm thanh, các văn b n... • S lư ng n ph m báo nh càng ngày càng phát tri n • Liên k t các hãng thông t n qu c t 2.5 Bi u hi n c a qu c t hóa báo chí trong lĩnh v c báo m ng • Hình thành nh ng trang web c a các cơ quan báo chí. • Các phiên b n c a báo in ư c c p nh t thông tin nhanh chóng • Hình thành nh ng d ch v thông tin m i như chat, thư i n t , i n tho i qua m ng • Thông tin nhanh chóng, vư t qua m i tr ng i v không gian và th i gian, • C n có trình cao có th lo i b thông tin nhi u, thông tin không có tin c y, thông tin rác rư i. 3. Thương m i hóa báo chí
- Khái ni m thương m i hóa báo chí hi n nay v n còn có nhi u tranh cãi. Có nhi u ngư i cho r ng không nên dùng t thương m i hóa i v i báo chí, vì i u ó có th gây hi u sai là các t báo ang “lá c i hóa” Tuy nhiên nhóm cũng xin t ưa ra cách hi u c a mình v “thương m i hóa báo chí”. ó là m t quá trình mà các cơ quan báo chí tìm cách tăng thu nh p cho mình b ng các ho t ng kinh t khác bên c nh vi c kinh doanh các lo i hình báo chí thông thư ng. ó có th là các ho t ng qu ng cáo cho các s n ph m, thâu tóm các khâu trong quá trình làm báo: in n, phát hành… phát tri n thêm các d ch v giá tr gia tăng trên t báo ho c cũng có th tham gia và các lĩnh v c kinh t khác. 3.1 i u ki n hình thành thương m i hóa báo chí Sau cu c “cách m ng thương m i” nh ng năm 1830 – 1840, các phương ti n thông tin i chúng tr thành nh ng doanh nghi p tư b n sinh l i, vì v y b n thân chúng cũng ch u s tác ng c a t t c các quy lu t c a ho t ng kinh doanh: c nh tranh và h n ch c nh tranh, t p trung hóa, c quy n hóa và nh ng lu t l khác. T t c nh ng i u ó l i d u n trong ho t ng báo chí h ng ngày và ho t ng c a nh ng t ch c h u quan. Chính vì sau “cu c cách m ng thương m i”, nh ng ngu n thu c a báo chí nh kỳ ch y u n t qu ng cáo ch không ph i t s lư ng phát hành nên nh ng t ch c t in qu ng cáo b t u hư ng n nh ng n ph m có s lư ng phát hành cao nh t. i u ó làm cho các nhà báo ph i thay in i dung và cách trình bày n ph m. Trong lĩnh v c kinh t th trư ng và trong b i c nh tương m i hóa toàn c u, h u như m i lĩnh v c ngh nghi p u ch u nh hư ng c a l i ích v qu ng cáo và thương m i. H nh n ra vai trò c a qu ng cáo trên báo chí i v i tư duy c a khách hàng. Báo chí cũng nh n ra i u ó. Nhà tài phi t truy n thông như Rupert Murdoch ã cho chúng ta th y kinh doanh t các
- lo i hình truy n thông em l i l i nhu n kh ng l như th nào. Ho t ng t ch c c a m i phương ti n thông tin i chúng u nh m t ư c hi u qu cao v phương di n kinh t - tài chính, cũng như các phương di n tư tư ng. N u ch xét v phương di n kinh t c a v n thì c n nêu rõ r ng t ư c m c sinh l i cao khâu qu n lý các báo và t p chí, các ài phát thanh truy n hình cũng ph i ư c xây d ng theo nh ng nguyên t c gi ng như nh ng nguyên t c trong i u hành các doanh nghi p. 3.2 Bi u hi n c a thương m i hóa báo chí Hi n nay nh ng ngu n thu ch y u c a m i n ph m u g m: - Nh ng kho n thu tài chính t qu ng cáo - Nh ng kho n thu nh bán báo, phát sóng… - Nh ng kho n thu t các ho t ng thương m i dư i các hình th c khác - Nh ng kho n ti n óng góp t bên ngoài. Và n n t ng cho nh ng kho n thu b ng ti n này là kho n thu t qu ng cáo em l i. T khi khai sinh, m c ích thương m i c a báo in ã r t rõ r ng. T Anzeiger (ngư i qu ng cáo) xu t b n Dresden ( c) năm 1730, theo nhà nghiên c u Anthony Smith, ã t cho mình là ph c v t t c nh ng ai trong hay ngoài thành ph mu n mua bán, cho thuê hay i thuê, cho vay hay i vay. M , trong th i gian thu c a, thương m i ó là m t y u t tiên quy t c a báo chí. Nhu c u v buôn bán hàng hóa tiêu dùng, c bi t thông tin v nh ng tuy n tàu ch hàng t bên kia i dương ã l i k t qu là các t báo ban u h u h t g n v i t “ngư i qu ng cáo” (Advertiser) trên vi-nhét. B t kì m t t báo nào, m t t p chí ho c m t n ph m niên giám nào cũng dành m t vài trang cho qu ng cáo. Hi n chính qu ng cáo là ngu n thu ch y u c a n ph m. Tùy thu c vào i u ki n phát hành, truy n th ng dân
- t c và tình hình kinh t , t ng nư c các kho n thu t qu ng cáo c a các phương ti n thông tin i chúng có khác nhau. Tây Ban Nha là kho ng 80%, M là 75% và Pháp là kho ng 60% S c ép v kinh t ã bu c các cơ quan báo chí bư c vào cu c c nh tranh d d i thu hút c gi , thay i trong cách thu hút qu ng cáo. Nhi u cơ quan ã ti n hành hàng lo t chi n lư c thương m i hóa sâu xa hơn ngành công nghi p này, khi n cho các m i quan tâm thương m i ngang v i ho c quan tr ng hơn ch t lư ng c a xã lu n hay trách nhi m v i xã h i. Riêng ngành công nghi p báo in M : thu nh p tăng t 12,2 t y ô la M vào năm 1975 lên 54,4 t ô la năm 2000. Nói cách khác, báo in ã thu nh p tăng g p 2,5 l n t qu ng cáo năm 2000 so v i năm 1950. Trong vòng 30 năm qua, lư ng n i dung qu ng cáo trong báo in M vư t trên 60% (Báo chí & tuyên truy n 6/2006 trang 43) Vi c các t báo hi n nay coi tr ng tin t c thương m i hơn và ph thu c vào qu ng cáo tăng thu nh p ã khi n cho tin c y vào các tin bài b gi m xu ng, s tin c y c a công chúng v i các nhà báo b t n h i nhi u. Th tư ng Vajpayee c a n , trong cu c ph ng v n v i BBC năm 2003 ã nói lên m i lo ng i v s gia tăng tính thương m i và tính gi t gân trong báo chí. Ông nh n m nh các lo i hình báo chí ph i th vai trò quan tr ng c a mình b ng tính có tư tư ng và giá tr : “N u không có lý tư ng, báo chí s tr thành hàng hóa và không th tác ng n suy nghĩ c a c gi n a”. ài Loan, giáo sư báo chí Kuan Chung-Hsiang, i h c Shih Hsin ã tiên oán r ng trong tương lai g n các lo i hình báo chí ài Loan s ti p t c xu ng c p vì nh hư ng c a các nhóm l i ích chính tr và thương m i. Úc, khi các nhà báo m i b coi là “ngư i kinh doanh nh hi u qu ” ang cung c p s n ph m c a h cho ngư i dân, nhà nghiên c u Katrina Mandy Oakham tin vào s i thay l n mà các nhà báo không còn là ngư i
- giám sát xã h i hay các thành viên ưu tiên c a “quy n l c th tư” n a mà “h là nh ng doanh nhân s n xu t hàng hóa ph c v th trư ng”. Nhà báo Michelle Grattan th m chí cho r ng “tính thương m i” ã n i lên như là “giá tr c t lõi” c a báo chí. Như v y, i u m i ngư i lo ng i có th ã thành hi n th c: báo chí ư c xem như là hàng hóa. Vai trò c a nhà báo ã thay i sâu s c n u chúng ta ng ý v i ý tư ng c a Simon Canning trên t The Autrailian: “M i th có th s thay i và nhà báo s s m th y công vi c c a h không ch là ph n ánh s ki n, mà chính là phương ti n mà các nhà qu ng cáo phát tán thông i p c a mình”. Th m chí báo chí và thương m i luôn sát cánh k vai, Canning cũng ch ra r ng qu ng cáo ã ki m ư c r t nhi u l i nhu n b ng cách t các thông i p qu ng cáo c a h c nh tin t c. Như th , các nhà báo ã “b ép” cho ra nh ng tin t c thương m i gi ng như th tr thành tin t c”. Internet cung c p m t môi trư ng tuy t v i cho ngành qu ng cáo và do ó báo chí i n t dù mu n hay không cũng b nh hư ng. M t ví d mà Canning ưa ra là ph n m m qu ng cáo có tên là IntelliTXT c a công ty qu ng cáo tr c tuy n Vibrant Media M . Khi các nhà qu ng cáo s d ng h th ng này, h có th bi n hàng trăm t trong bài báo có ti m năng gây thu hút v s n ph m c a h mà b n c có th c sang d ng có k t n i n qu ng cáo. Và ch c n di con chu t t i v trí t ó, m t màn hình nh s hi n ngay ra m i g i ngư i c nh n vào trang qu ng cáo chính th c. ng d ng này khi n các chuyên gia báo chí M lo ng i v vi c nhà báo ch n t khi vi t, b i h s hư ng t i nh ng t d ư c chuy n sang k t n i t i trang qu ng cáo. S can thi p khá sâu c v n i dung và hình th c này rõ ràng ã nh hư ng n tính chính xác, s công b ng và o c báo chí. 3.3 nh hư ng c a thương m i hóa v i báo chí
- Trong b i c nh thương m i hóa báo chí, Lynette Sheridan Burns cho r ng các nhà báo ngày nay luôn ph i tìm cách dung hòa gi a c nh tranh ngh nghi p, quan tâm thương m i và trách nhi m o c liên quan n vi c khai thác thông tin và th hi n thông tin. Bà cho r ng “báo chí là m t công vi c ph c t p – c g ng làm hài lòng t ng biên t p – ông ch c a b n, b n thân b n và toàn b c gi ” Vì các cơ quan báo chí là các doanh nghi p, các nhà báo ph i làm hài lòng ông ch mình và làm i u ó, h ph i tuân th nh ng nguyên t c riêng c a phòng tin”. Quy t c này có th là nhà báo ph i hi u cơ quan mình s ch n cái gì ưa tin và cái gì không. Nh ng y u t này không th nói là không làm khó x cho h và h s quen v i vi c ư c b o là làm gì, hơn là làm i u mình mu n. Tuy nhiên các nư c phương Tây h có m t gi i pháp, ó là tách bi t các ho t ng qu ng cáo v i ph n ho t ng báo chí ích th c. i u ó giúp cho b n ch t c a tin t c s không b nh hư ng, thông tin v n chính xác và m b o s trung th c. a s các qu c gia, ngư i ta nghiêm c m hình th c qu ng cáo lén lút, núp dư i các b n tin, tin t c. M t vài nư c còn ưa ra c lu t l cho vi c ó. Trong báo chí, cũng như nh ng ngành ngh khác, th i gian là ti n. Các t ng biên t p luôn mu n có nhi u tin hơn trong th i gian ng n hơn, áp l c t lên nhà báo. H u qu là h có th tr thành nh ng c máy ư c l p trình ho t ng. H thi u th i gian nghiên c u, i u tra, tìm h t các ngóc ngách, phương di n c a v n . Nhi u khi các ông t ng biên t p mu n m i phương di n c a m t câu chuy n t i ph m i quá c ph m vi giá tr thông tin câu chuy n b i h có th in nhi u b n hơn bán. Ngư c l i cũng có nh ng câu chuy n không bao gi ư c khám phá b i chi phí l n v vi c i l i ho c chúng không giúp bán ư c nhi u báo
- V n khác c a báo chí hi n nay liên quan n tính thương m i là báo chí tr ti n cho ngu n tin b ng các t m séc (chequebook journalism). Tuy nhiên v n này v n con tranh cãi, nhưng cho th y báo chí dùng ti n mua tin là chuy n bình thư ng. Theo Hargreaves, checkbook journalism nghĩa là báo chí tr ti n cho ngu n tin, th m chí là t i ph m ang ch xét x , khai thác các câu chuy n, không quan tâm t i hi u qu c a s can thi p c a ng ti n có th có i v i tính tin c y c a thông tin. Câu h i t ra là: li u nhà báo s có nh ng thông tin trung th c t ngu n tin hay không? N u ngu n tin òi ti n thì ng cơ c a h là gì? Nhưng i v i McClellan, m t c u chuyên gia các v n th i s c a kênh truy n hình s 9 và s 7 c a Úc, các t m séc là vi c vi c c n thi t cho vi c th c hành ngh báo. McClellan cũng cho bi t ti n ư c chi Úc ch b ng ph n nh so v i Anh, M và h u h t ti n ư c tr là nh hơn 10.000 ô là và s ti n l n nh t ư c tr cũng không khác m y so v i 20 năm trư c. H u h t chi phí séc Úc là cho nh ng câu chuy n cá nhân n i b t như Delta Goodrem và Belinda Emmett. Anh hay M , phí séc ngày càng cao hơn và nhi u hơn. Monica Lewinsky ư c cho là ã b túi kho ng 400.000 b ng cho m t cu c ph ng v n năm 1999 sau v scandal v i c u t ng th ng M . B i c nh c a các nư c tư b n là trong n n kinh t th trư ng, khi m i cơ quan báo chí là m t doanh nghi p, nó ph i nghĩ trư c tiên n vi c làm sao s ng còn, r i m i nghĩ n vi c truy n t i thông tin n cho c gi c a mình. Ngh ch lý là nhu c u cao v th ng l i kinh t khó có th mb o m t n n báo chí công b ng và trách nhi m. i u áng lo ng i là quan tâm n l i ích kinh t ã không ch là do s c ép bên ngoài, mà nó có th phát sinh t bên trong, ngay “tim” c a m i cơ quan báo chí. V y cái h a h n n n báo chí t t, vì l i ích xã h i th c s l i t lên vai các nhà báo, v i h th ng chính tr nhân b n và nh n th c riêng, n m trong ph m vi o c
- ngh nghi p. i u 6, quy nh o c ngh nghi p c a Hi p h i báo chí Úc nói: “ ng qu ng cáo hay quan tâm thương m i làm t n h i n tính chính xác, công b ng hay c l p c a báo chí”. Quy nh này còn có th coi là l i kêu g i r t có ý nghĩa v i ngư i làm báo hi n nay. 4. T p trung và c quy n hóa báo chí 4.1 Khái ni m T p trung hóa báo chí là quá trình sáp nh p gi a các cơ quan báo chí, ho c thôn tính, thâu tóm, bành trư ng l n nhau gi a các cơ quan báo chí hình thành nên các t p oàn báo chí. c quy n, trong kinh t h c, c quy n là tr ng thái th trư ng ch có duy nh t m t ngư i bán và s n xu t ra s n ph m, không có s n ph m thay th g n gũi. Ti ng Anh: monopoly có ngu n g c t ti ng Hy l p monos (nghĩa là m t) và polein (nghĩa là bán). ây là m t trong nh ng d ng c a th t b i th trư ng, là trư ng h p c c oan c a th trư ng thi u tính c nh tranh. (vi.wikipedia.org) c quy n hóa báo chí ó là tình tr ng mà các các t p oàn báo chí ã thâu tóm toàn b các cơ quan báo chí, bi n mình tr thành duy nh t trên th trư ng nh m ph c v m c ích riêng c a mình. 4.2 Quá trình hình thành Quá trình t p trung và c quy n báo chí b t u ư c hình thành t năm 1892 khi mà Scripps cùng v i ngư i b n là Macrê thành l p m t m i liên k t gi a 5 t báo c a h . M ngư i ta ã tính toán r ng k t năm 1962 “các t p oàn tài chính h u quan” hàng năm ã mua l i kho ng 68 t báo c l p. Năm 1979, s lư ng b n phát hành c a các t báo h ng ngày thu c s h u c a các t ch c c quy n chi m n 71% t ng s lư ng b n phát hành c a t t c các báo. ng th i, trong s 38 t báo h ng ngày ã
- truy n v tay ngư i ch khác thì trong 7 tháng c a năm 1979 ã có 34 t báo tr thành s h u c a chính các t ch c c quy n. Có m t i u áng lưu ý là chính nh ng t p oàn báo chí hùng m nh thì l i càng tăng cư ng s nh hư ng c a mình v c s lư ng n ph m và c s lư ng b n phát hành. Năm 1979 M , s lư ng các t ch c c quy n t con s 11 ã tăng lên 13 v i t ng s lư ng b n phát hành m i l n c a các t báo u vư t quá 1 tri u b n. K t qu là 13 t ch c c quy n ó ki m soát 42% t ng s các t báo h ng ngày và 50% t ng s các t báo ch nh t. M t n t i 165 t p oàn báo chí, chi m 60% t ng s báo ra h ng ngày trong nư c. Th y i n, xu hư ng t p trung và c quy n hóa báo chí th hi n qua nh ng ch s phát tri n c a các phương ti n thông tin i chúng – lo i hình n ph m – chuy n sang h th ng “m t thành ph - m t t báo”, b i vì s lư ng các i m dân cư có nh ng t báo c nh tranh nhau thì không ng ng gi m sút. S phân b các báo Th y i n Các i m dân cư có 2 t báo ho c Các i m dân cư ch có m t t Năm nhi u hơn báo
- 1945 51 42 1950 51 42 1955 39 53 1960 32 56 1965 23 59 1970 21 65 1975 20 64 1980 21 62 1985 24 60 1990 20 63 1995 20 58 Chú thích: Nh ng s li u d n trên liên quan n t báo xuát b n 3-7 l n trong m t tu n. S c quy n thông tin quy t nh r t nhi u v n i dung thông tin. Báo chí ngày nay là công c m nh m , nhi u nhánh và linh ho t trong tay giai c p th ng tr và báo chí ư c giai c p th ng tr s d ng m t cách khéo léo nh m m c ích “t y não” qu n chúng, nh m lu n ch ng và bi n minh cho hành ng gây tâm lý quân phi t, nh m b o ms ng h i v i ư ng l i chính tr ang ư c thi hành. Ví d , i công ty “Gannett company”. Năm 1966 s h u 26 t báo h ng ngày và 6 t báo ch nh t. Trong nh ng năm 1980, nó có nh hư ng t i 88 t báo h ng ngày và 23 t báo tu n, 13 ài phát thanh và 17 ài truy n hình. Theo s tính toán c a các chuyên gia M : 20 t p oàn n m trong tay hơn m t n a t ng s các t báo trong nư c, 4 t p oàn ki m soát ngành truy n hình, 10 t p oàn ki m soát ngành phát thanh, 12 t p oàn th ng tr trong ngành xu t b n sách, 4 t p oàn ng tr trong ngành i n nh. u nh ng năm 1980 n u như t t c các thành ph M u có nh ng t báo ngày, thì 98% trong s ó t dư i quy n ki m soát c a m t trung tâm, trong t ng s 1700 t báo h ng ngày M có hơn 1000 báo thu c s h u “các m ng lư i”.
- 4.3 Bi u hi n c a t p trung hóa, c quy n hóa - Quá trình gi m b t s lư ng c a nh ng t báo cl p Ch ng khó khăn gì các ông trùm báo chí óng c a b t kỳ m t n ph m báo chí nào có h i cho l i ích c a h . S t p trung và c quy n hóa lĩnh v c báo chí d n t i m t h qu là thông tin khi ư c ưa ra ã ch u m t s chi ph i t các ông trùm truy n thông khi n cho thông tin không còn chân th c và khách quan. Có nhi u cách khác nhau tác ng lên các cơ quan báo chí: - Thông qua vi c tham gia tài chính trong cơ quan báo chí. - Thông quan vi c ki m soát các cơ quan tuyên truy n c a chính ph . - Thông qua vi c lãnh o tr c ti p các t ch c thông tin – tuyên truy n c a các t ch c kinh doanh l n và trong vi c lãnh o nhi u t ch c xã h i. - Chi m lĩnh các v trí lãnh o trong các t ch c báo chí l n. - Thông qua qu ng cáo có tr ti n là ho t ng không th thi u i v i s t n t i c a các t báo, t p chí, các ài phát thanh và truy n hình v phương di n tài chính. Năm 1999, M trong t ng s 1489 t báo h ng ngày thì ch có 269 t nghĩa là 18% là nh ng t báo c l p còn l i thì u thu c quy n h u c a các t p oàn báo chí. T ng s các t báo hàng ngày cũng ti p t c gi m. Năm 1998 ã có 20 t báo h ng ngày óng c a, tính n tháng 2/1999 ch còn 1489 t báo. Trong 10 năm tr l i ây ã có 153 t báo h ng ngày ch m
- d t t n t i.M t trong nh ng nguyên nhân d n n vi c này cũng ph i k n s thâu tóm c a các t p oàn báo chí i v i các t báo c l p. Quá trình t p trung và c quy n hóa di n ra m t cách nhanh chóng, nhi u qu c gia ã n i l ng lu t pháp t o i u ki n cho các t p oàn truy n thông phát tri n và t p trung hóa. Vi c t p trung hóa và c quy n hóa gi ây không còn ch di n ra trong m t qu c gia n a mà nó ã có s t p trung xuyên qu c gia. Các t p oàn truy n thông l n mu n nâng cao nh hư ng c a mình ã vươn xa t i các qu c gia khác và thâu tóm các cơ quan báo chí ph c v cho l i ích c a h . Quá trình ó d n t i hình thành m t m ng lư i t p oàn báo chí a qu c gia. Ngày nay quá trình tích t tư b n và c quy n hóa các phương ti n thông tin i chúng v n ti p di n. Không ph thu c vào các hình th c s h u và các phương pháp i u hành doanh nghi p. Trong i u ki n hi n nay s t p trung và c quy n hóa các phương ti n thông tin i chúng ang di n ra theo m t lo t nh hư ng. Nh ng t ch c c quy n ang t n t i thì gia tăng s hùng m nh c a mình b ng cách không ng ng gi m s lư ng các phương ti n thông tin i chúng “ c l p”, các phương ti n thông tin i chúng tăng cư ng quan h v i các t p oàn xuyên qu c gia, các cơ quan chính ph óng vai trò ngày càng l n trong nh hư ng và thao túng các phương ti n thông tin i chúng. ã xu t hi n nh ng doanh nghi p thông tin i chúng xuyên qu c gia v i s tư b n “phân tán”, khi mà trên th c t không th xác nh ư c chúng thu c s h u qu c gia nào. - S ra i c a hàng lo t các t p oàn báo chí l n Các công ty báo chí truy n thông ngày càng bành trư ng m nh m b ng cách mua l i, sáp nh p, thôn tính các công ty nh hơn không s c c nh tranh thành l p nên các t p oàn báo chí. V i vi c b ra hàng t ô la, các ông ch này ã y nhanh nh ng s t p h p m i trong lĩnh v c báo
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học