Xem mẫu
- Helvetas Vietnam – Hi p h i H p tác và Phát tri n Thu Sĩ
ETSP – D án H tr Ph c p và ào t o ph c v Lâm nghi p và Nông nghi p vùng cao
218 i C n, Hòm thư GPO 81, Hà N i, Vi t Nam; i n tho i: +84 4 832 98 33, Fax: +84 4 832 98 34
E-mail: etsp.office@hn.vnn.vn
Web site ETSP: http://www.etsp.org.vn, Web site Helvetas Vietnam: http://www.helvetas.org.vn
Hư ng d n k thu t qu n lý r ng c ng ng (CFM)
Hư ng d n k thu t lâm sinh ơn
gi n cho r ng t nhiên Vi t Nam
Biên so n: PGS.TS. B o Huy
Tháng 2 năm 2006
- 2
M cl c
1. GI I THI U.......................................................................................................3
1.1. Khái ni m v k thu t lâm sinh trong qu n lý r ng c ng ng (CFM) ...............3
1.2. M c tiêu và nhóm i tư ng c a tài li u hư ng d n ............................................7
2. T NG QUAN V K THU T LÂM SINH TRONG CFM...................................8
3. CH T CH N ...................................................................................................12
3.1. Khái ni m, m c ích và i tư ng c a ch t ch n trong CFM.............................12
3.2. K thu t lâm sinh trong ch t ch n ......................................................................13
4. LÀM GIÀU R NG...........................................................................................26
4.1. Khái ni m, m c ích và i tư ng làm giàu r ng trong CFM.............................26
4.2. K thu t lâm sinh trong làm giàu r ng................................................................27
5. XÚC TI N TÁI SINH T NHIÊN .....................................................................31
5.1. Khái ni m, m c ích và i tư ng c a xúc ti n tái sinh t nhiên trong CFM .....31
5.2. K thu t xúc ti n tái sinh t nhiên ......................................................................31
6. NGUYÊN T C PHÁT TRI N CÁC GI I PHÁP K THU T CHƯA Ư C
ƯA VÀO HƯ NG D N NÀY .................................................................................34
6.1. Phát tri n lâm s n ngoài g ................................................................................34
6.2. Tr ng r ng, nông lâm k t h p............................................................................34
6.3. Phòng ch ng cháy r ng .....................................................................................34
Tài li u tham kh o .....................................................................................................35
Helvetas
- 3
1. GI I THI U
1.1. Khái ni m v k thu t lâm sinh trong
qu n lý r ng c ng ng (CFM)
S khác bi t gi a k thu t lâm sinh truy n th ng và k thu t lâm
sinh trong qu n lý r ng c ng ng (CFM)
Có nh ng s khác bi t gi a k thu t lâm sinh truy n th ng và k thu t lâm sinh áp
d ng cho r ng c ng ng. K thu t lâm sinh truy n th ng thư ng áp d ng i v i các
lâm trư ng qu c doanh, các công ty lâm nghi p, trong khi ó k thu t lâm sinh cho
qu n lý r ng c ng ng thư ng áp d ng trên qui mô nh trong ph m vi c ng ng.
Các ch tiêu so sánh Lâm nghi p truy n th ng Lâm nghi p c ng ng (CFM)
Kh i l ng g khai L n (D a vào hi u qu kinh t Nh (Ch y u cho nhu c u h gia
thác trong m t l n c a khai thác) ình và m t ít cho thương m i)
Gi i pháp lâm sinh Khai thác ch n v i cư ng l n Ch t ch n t ng cây theo c kính,
áp d ng trong m t l n (Khai thác h t lư ng loài, cư ng nh (D a vào mô
tăng trư ng trên 20 năm c a hình r ng n nh trong 5 năm, tiêu
r ng) chu n l a ch n cây ch t, cây
ch a)
T n s , luân kỳ khai Không thư ng xuyên ("Ch t" và Thư ng xuyên hàng năm
thác "Ch ")
Công ngh s d ng Dây chuy n khai thác, v n xu t, S d ng d ng c ơn gi n c a a
v n chuy n ch y u là máy móc phương, ch y u v n xu t b ng th
cơ gi i công, gia súc
Tác ng n môi Tác ng l n n t, cây tái sinh Tác ng c a khai thác n t, tái
tr ng và cây r ng khác do s d ng máy sinh, cây r ng khác là th p do s
móc và cư ng ch t l n d ng d ng c ơn gi n, cư ng
ch t th p.
Nhu c u nuôi d ng R t cao (Vì tác ng l n n tài Th p (Nhưng ph thu c vào k
r ng sau khai thác nguyên r ng) thu t l a ch n cây và ch t h )
K thu t lâm sinh áp d ng trong qu n lý r ng c ng ng hư ng n khai thác s d ng
lâm s n v i kh i lư ng th p nh m áp ng nhu c u s d ng (m t ít cho thương m i)
thư ng xuyên, lâu dài c a c ng ng; phương ti n khai thác mang tính th công, phù
h p v i ngu n l c c ng ng. Do ó khai thác r ng trong qu n lý r ng c ng ng còn
ư c g i là "khai thác có tác ng th p".
Vì v y, th c hi n vi c qu n lý s d ng r ng n nh lâu dài, tác ng vào r ng th p
thì nh ng bi n pháp k thu t lâm sinh thích h p, d a vào ngu n l c và ki n th c sinh
thái a phương trong qu n lý r ng c ng ng là h t s c c n thi t. Tài li u k thu t
lâm sinh ơn gi n này s góp ph n vào công vi c này hư ng d n c ng ng t
ch c qu n lý s d ng r ng b n v ng.
Helvetas
- 4
Nguyên t c áp d ng k thu t lâm sinh trong CFM
qu n lý, s d ng r ng c ng ng n nh, tác ng th p n r ng, phù h p v i
ngu n l c và nhu c u c a ngư i dân, các nguyên t c sau ây c n ư c áp d ng
phát tri n k thu t lâm sinh trong CFM.
Các nguyên t c Hi u qu
Có s tham gia c a Nâng cao năng l c c a c ng ng trong qu n lý r ng. Ngư i dân
ng i dân, c ng ng a phương có th t th c hi n ư c các bi n pháp lâm sinh
S d ng r ng a m c Qu n lý r ng c ng ng áp ng ư c nhu c u a d ng s n ph m
tiêu, a tác d ng t r ng c a c ng ng: g , c i, lâm s n ngoài g (th c ăn, dư c
li u, v t li u,..).
Tác ng vào r ng th p nên r ng duy trì ư c ng th i nhi u
ch c năng c a r ng: s n xu t, phòng h , b o t n gen – a d ng
sinh h c
V n d ng kinh nghi m, Ki n th c kinh nghi m b n a v s d ng th c v t r ng (cây
ki n th c sinh thái a thu c, v t li u, th c ăn, ...) ư c l ng ghép áp ng nhu c u
phơng c ng ng và s d ng r ng a tác d ng
K thu t lâm sinh, công Khai thác r ng ít tác ng n môi trư ng, phù h p v i ngu n l c
ngh a phơng nhng c ng ng
có sơ s khoa h c
S d ng r ng cân i áp ng ư c nhu c u lâm s n c a c ng ng m t cách thư ng
gi a cung c u, b o m xuyên và duy trì ư c v n r ng n nh
r ng b n v ng
Hi u qu chi phí T i ưu hóa th i gian và ngu n l c c n thi t phù h p v i kh
năng c a c ng ng
Mô hình r ng n nh ư c xem như n n t ng cho vi c khai thác s
d ng r ng t nhiên b n v ng
Mô hình r ng n nh là mô hình nh hư ng dùng so sánh v i tr ng thái r ng hi n
t i, nh ó có th xác nh ư c s lư ng cây khai thác các c p ư ng kính khác
nhau trong 5 năm.
Cơ s c a vi c xây d ng và áp d ng mô hình r ng n nh trong khai thác s d ng
r ng t nhiên b n v ng trong CFM:
Mô hình r ng n nh có d ng phân b s cây gi m theo c p kính gia tăng, mô
hình t o ra s n nh c a r ng d a vào tăng trư ng ư ng kính. C u trúc
r ng t năng su t m c thích h p, phù h p v i t ng m c tiêu qu n lý kinh
doanh r ng c a c ng ng và n nh trong t ng vùng sinh thái, t ng ki u r ng
và l p a. Do ó, c n xây d ng các mô hình r ng n nh cho t ng vùng sinh
thái, ki u r ng và m c tiêu qu n lý kinh doanh.
So sánh s cây th c t c a t ng lô r ng v i mô hình r ng n nh theo t ng
Helvetas
- 5
c p kính, s cây vư t lên là s cây tăng trư ng theo c p kính trong 5 năm. ây
là s cây c ng ng ư c phép khai thác trong th i gian này ng th i v n duy
trì v n r ng n nh. S cây ư c phép khai thác s ư c c ng ng l p k
ho ch khai thác thích h p v i lao ng, nhu c u s d ng và th trư ng.
Ti p c n v i mô hình r ng n nh là ơn gi n, ngư i dân ch c n o m s
cây ư c tr c quan hoá b ng thư c o chu vi có d i màu khác nhau theo t ng
c p kính. Do ó, c ng ng có th th c hi n hi n ư c vi c i u tra r ng. Vi c
so sánh r ng hi n t i v i mô hình r ng n nh cũng ư c tr c quan hóa b ng
vi c v sơ c t, c ng ng có th t so sánh cung c u tính toán lư ng
ch t cho nhu c u c a mình mà ng th i v n b o m duy trì v n r ng n nh.
nh kỳ 5 năm i u tra r ng nh m xác nh lư ng tăng trư ng s cây theo c p
kính, ti p t c so sánh v i mô hình r ng n nh l p k ho ch qu n lý r ng 5
năm và hàng năm.
Mô hình r ng n nh ư c thi t l p b i cơ quan chuyên môn, vi n nghiên c u,
các nhà khoa h c và c n ư c c p có th m quy n phê chu n làm cơ s áp
d ng.
Ví d t nh Dăk Nông, mô hình r ng n nh ư c thi t l p v i c kính 5cm d a vào
tăng trư ng ư ng kính trong 5 năm x p x 5cm. Và ơn gi n hơn khi áp d ng
trong qu n lý r ng c ng ng, 2 c kính lân c n ư c g p l i t o thành c p kính 10cm
(gi m s c p kính ơn gi n hơn trong so sánh).
Mô hình r ng n nh c ly c kính 5cm
R ng thư ng xanh, t nh Dăk Nông
1200
974
1000
800
S cây trên ha
600
400 325
195
200 131
88 59 40 27 18 12 8 6 4
0
5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65
C kính t i a (c ly 5cm)
Helvetas
- 6
Mô hình r ng n nh c ly c kính 10cm
R ng thư ng xanh, t nh Dăk Nông
1400 1299
1200
1000
S cây trên ha
800
600
400 326
200 148
67 48
0
10 20 30 40 > 40
S cây/ha mô hình r ng n 1299 326 148 67 48
nh
C kính t i a (c ly 10cm)
Khi so sánh s cây c a t ng lô r ng v i mô hình r ng n nh, s cây/ha c a mô hình
ư c nhân cho di n tích c a lô r ng. Ví d so sánh s cây c a lô ăng Ta RLăng có
di n tích 41ha v i mô hình r ng n nh ã xác nh ư c s cây dư ra các c p kính
(có 3 c p kính nh hơn 40cm dư s cây, c p kính >40cm thi u cây), ây là s cây có
th ch t trong 5 năm (Sơ dư i ây ch so sánh các c p kính l n hơn 10cm)
So sánh s cây c a lô r ng v i mô hình r ng n nh
Lô ăng Ta RLăng, di n tích 41 ha - Buôn Bu Nơr, X. Dak R'Tih, H. Dăk RL p,
T. Dăk Nông
20,000
18,000
16,000
14,000
S cây/lô
12,000
10,000
8,000
6,000
4,000
2,000
-
10 - 20 cm 20 - 30 cm 30 - 40 cm > 40 cm
S cây r ng n nh 13,366 6,060 2,748 1,964
S cây c a lô r ng 18,382 7,004 6,552 1,638
C p kính (cm)
Helvetas
- 7
1.2. M c tiêu và nhóm i tư ng c a tài li u
hư ng d n
M c tiêu c a tài li u hư ng d n
Tài li u này ư c biên so n v i các m c tiêu c th sau:
Cung c p nh ng nguyên t c cơ b n trong vi c áp d ng và phát tri n các gi i
pháp k thu t lâm sinh có s tham gia c a ngư i dân.
H tr các cán b lâm nghi p, khuy n nông viên nh ng ngư i ào t o cho
nông dân v các gi i pháp lâm sinh.
Làm cơ s t ch c và giám sát vi c th c hi n k ho ch qu n lý r ng c ng
ng hàng năm ã ư c phê duy t.
i tư ng s d ng tài li u
i tư ng s d ng tài li u là:
Cán b khuy n nông và cán b lâm nghi p làm vi c v i c ng ng a phương
trong t ch c th c hi n và giám sát qu n lý r ng c ng ng.
Các nhà qu n lý và cán b a phương tham gia trong ti n trình qu n lý giám
sát qu n lý r ng c ng ng.
Sinh viên lâm nghi p trong các trư ng i h c và c bi t là các trư ng trung
h c chuyên nghi p lâm nghi p, tài li u này có th giúp h h c t p các môn h c
v lâm nghi p xã h i, lâm nghi p c ng ng, khuy n lâm.
Helvetas
- 8
2. T NG QUAN V K THU T LÂM SINH TRONG
CFM
H th ng gi i pháp k thu t lâm sinh trong CFM
H th ng gi i pháp k thu t lâm sinh c n ư c phát tri n d a vào nhu c u th c ti n
qu n lý r ng c ng ng.
Vi t Nam, r ng c d ng ư c qu n lý b i các cơ quan qu n lý nhà nư c, ch có
r ng phòng h và s n xu t ư c giao cho c ng ng, nhóm h , h gia ình qu n lý s
d ng lâu dài. Do ó, các gi i pháp k thu t lâm sinh c n ư c ưu tiên phát tri n cho
hai lo i r ng này.
K ho ch 5 năm phát tri n r ng và k ho ch qu n lý r ng hàng năm c a c ng ng
và nhóm h ư c xây d ng cho hai lo i là r ng t nhiên và t tr ng lâm nghi p.
t tr ng lâm nghi p ch y u ư c phát tri n tr ng r ng, nông lâm k t h p; và gi i
pháp này ph thu c vào nhu c u và ngu n l c u tư c a ngư i dân, ph thu c vào
i u ki n sinh thái c th c a t ng a phương. Ngoài ra, hi n t i cũng ã có m t s
quy trình quy ph m tr ng các lo i cây r ng, tài li u hư ng d n th c hi n chương trình
5 tri u ha r ng. Do ó, khi phát tri n gi i pháp lâm sinh cho t tr ng c n tham kh o
các tài li u này và v n d ng c th theo t ng a phương, vì v y tài li u hư ng d n
này s không c p n gi i pháp cho t tr ng.
i v i r ng t nhiên giao cho c ng ng, nhóm h , tùy theo tr ng thái r ng hi n t i
và nhu c u qu n lý s d ng c a ngư i dân, i chi u v i mô hình r ng n nh có th
cho th y có các gi i pháp k thu t lâm sinh cơ b n sau ây:
- V i m c ích là g c i: C n th c hi n các gi i pháp ch t ch n, làm giàu
r ng, xúc ti n tái sinh t nhiên và phòng ch ng cháy r ng.
- V i m c ích là lâm s n ngoài g : C n th c hi n các gi i pháp qu n lý
và nhân gi ng – gieo tr ng.
- V i m c ích phòng h nghi m ng t: Các gi i pháp c n th c hi n là b o
v , c i thi n qu n th , phòng ch ng cháy r ng.
V i các lô r ng có m c ích phát tri n lâm s n ngoài g , phòng h thì bi n pháp k
thu t c n ph i ư c phát tri n cho t ng a phương c th (ph thu c vào i u ki n t
nhiên, nhu c u và ngu n l c c a ngư i dân, th trư ng, ki n th c a phương, ki n
th c khoa h c ã có...), nó s không ư c c p trong tài li u này.
Trên cơ s ó, tài li u hư ng d n này t p trung gi i thi u các gi i pháp k thu t lâm
sinh cơ b n nh t áp d ng cho r ng t nhiên s n xu t g , c i ph c v i s ng
c ng ng và góp ph n vào kinh doanh thương m i.
Helvetas
- 9
Phân lo i r ng theo ch c năng
Không có trong
hư ng d n lâm
R ng SX & PH giao cho c ng
sinh (b o v R ng c d ng
ng/nhóm h
nghiêm ng t và
nghiên c u)
K ho ch 5 năm phát tri n r ng/ K ho ch qu n lý
L p k ho ch qu n lý r ng r ng hàng năm ư c xây d ng b i c ng ng/
nhóm h
Ki u r ng, t r ng R ng t nhiên t tr ng LN
K t h p gi a tr ng thái r ng và Nhu c u c a ngư i Nhu c u c a ngư i
Tr ng thái r ng s d ng
nhu c u c a ngư i s d ng s d ng
nh hư ng qu n lý Mô hình r ng n nh M c ích qu n lý r ng M c ích qu n lý r ng
t lâm nghi p, r ng
G , c i, LSNG,... (h n
G C i LSNG Phòng h t,
giao)
nư c
Gi i pháp
lâm sinh Ch t ch n Qu n lý Không ch t cây, c i Gi i pháp (mô hình,
thi n r ng loài, c ly,...)
Làm giàu r ng
Nhân gi ng Phòng cháy r ng Phòng cháy r ng
Xúc ti n tái sinh t nhiên
Phòng cháy r ng
Ghi chú
Gi i pháp có trong hư ng d n này
Gi i pháp chưa có trong hư ng d n này, phát tri n theo a phương, d a vào
ngư i dân, nhà nghiên c u và khuy n nông lâm
Ti n trình phát tri n gi i pháp k thu t lâm sinh trong qu n lý r ng c ng ng
Helvetas
- 10
Ba gi i pháp k thu t lâm sinh chính áp d ng trong qu n lý r ng t
nhiên ư c hư ng d n trong tài li u
1. Ch t ch n
2. Làm giàu r ng
3. Xúc ti n tái sinh t nhiên
Ch t ch n cư ng nh ,
các c p kính khác nhau
theo mô hình r ng n nh
c i thi n c u trúc r ng
và l i d ng s n ph m g
c i cho nhu c u c ng ng
Helvetas
- 11
Làm giàu r ng b ng
tr ng d m thêm cây có
giá tr kinh t vào các
khu r ng nghèo, thi u
tái sinh
Xúc ti n tái sinh t
nhiên b ng cách chăm
sóc, làm t, làm c
các khu r ng có ti m
năng tái sinh áp ng
nhu c u c ng ng
Helvetas
- 12
3. CH T CH N
3.1. Khái ni m, m c ích và i tư ng c a
ch t ch n trong CFM
Th nào là ch t ch n trong CFM?
Ch t ch n trong qu n lý r ng c ng ng là m t gi i pháp lâm sinh k t h p hai gi i
pháp k thu t truy n th ng là khai thác ch n và ch t nuôi dư ng (t a thưa).
Trong gi i pháp lâm sinh truy n th ng, khai thác ch n ư c ti n hành v i cư ng
cao, t p trung vào cây g l n, cây có giá tr kinh t nh m áp ng nhu c u th trư ng.
Trong khi ó, ch t nuôi dư ng ch y u tác ng t ng dư i b ng vi c ch t cây x u
c i thi n r ng sau khai thác.
Trong qu n lý r ng c ng ng, ch t ch n k t h p c hai gi i pháp trên có nghĩa là
không ch t t p trung quá l n vào cây thành th c mà còn ch t nuôi dư ng cây v a và
nh s d ng.
Ch t ch n trong CFM bao g m vi c ch t nh ng cây nh , cây v a và cây l n căn
c vào mô hình r ng n nh. Gi i pháp này ư c th c hi n nh m áp ng nhu c u
a d ng v g c i c a ngư i dân như làm nhà, làm chu ng tr i, làm hàng rào, làm c i
cũng như dùng bán (tùy thu c vào hi n tr ng r ng và vi c ti p c n th trư ng c a
ngư i dân….). Cư ng ch t th p và ư c ti n hành theo k ho ch phát tri n
r ng 5 năm và k ho ch qu n lý r ng hàng năm c a c ng ng ã ư c phê duy t.
M c ích c a ch t ch n trong CFM
Ch t ch n trong CFM nh m t ư c 2 m c ích chính sau:
L y ra m t lư ng g c i v i kích thư c, loài, ch t lư ng khác nhau ph c v cho
nhu c u s d ng a d ng c a h gia ình, c ng ng và m t ph n ư c bán ra
th trư ng (tùy theo hi n tr ng r ng và th trư ng tiêu th a phương)
T ng bư c i u ch nh c u trúc r ng theo hư ng n nh, phù h p v i m c ích
qu n lý r ng c a c ng ng thông qua ch t cư ng th p, thư ng xuyên tuân
theo mô hình r ng n nh.
i tư ng ch t ch n
Trong k thu t lâm sinh truy n th ng i tư ng c a khai thác ch n là nh ng lô r ng
ph i t tr lư ng khá cao và có nhi u cây c p kính thành th c có th khai thác g
l n (Theo Quy t nh s 40/2005/Q -BNN ngày 07/07/2005 v/v ban hành Quy ch v
khai thác g và lâm s n c a B NN & PTNT). Trong khi ó, ch t nuôi dư ng (t a thưa)
có i tư ng là r ng nghèo, r ng sau khai thác ch n quá m nh nh m c i thi n c u
trúc t ng gi a và dư i.
Helvetas
- 13
Trong CFM, i tư ng ch t ch n bao g m h u h t các tr ng thái r ng t nhiên t non,
nghèo n trung bình và giàu; khi r ng m b o 2 i u ki n sau thì ư c ưa vào
ch t ch n:
S cây c a lô r ng so sánh v i mô hình r ng n nh có th ch t l y ra m t s
cây m t vài c kính to nh khác nhau
H gia ình, c ng ng có nhu c u s d ng s cây, kích thư c và lo i cây c
th , ho c chúng có th tr thành hàng hóa a phương.
Như v y ch t ch n trong CFM không yêu c u r ng t m t tr lư ng t i thi u, cây l n
t p trung như trong khai thác r ng truy n th ng. Ví d r ng non ho c nghèo thì
c ng ng có th ch t b t m t s cây nh , v a làm c i, làm gia d ng; r ng
trung bình có th cho g l n s d ng và bán, ....
Các n i dung chính c a hư ng d n k thu t ch t ch n trong CFM
Hư ng d n k thu t ch t ch n trong CFM bao g m các n i dung chính:
Cách ti n hành ch t ch n theo mô hình r ng n nh và k ho ch hàng năm, h
tr m t cách có hi u qu các ho t ng khai thác g c i trong r ng.
Gi m thi u tác ng trong khai thác i v i t và sông su i; gi m t i a thi t
h i i v i nh ng cây xung quanh, cây tái sinh, c bi t nh ng cây s t o thành
qu n th cây m c ích sau này.
L i d ng t i a kh i lư ng g c i có th s d ng ư c t nh ng cây khai thác;
tăng hi u qu s d ng r ng.
m b o an toàn cho nh ng ngư i ang làm vi c trong và vùng lân c n khu
khai thác.
3.2. K thu t lâm sinh trong ch t ch n
Xác nh nh ng loài cây không ư c phép ch t theo quy nh c a
nhà nư c và c ng ng
Trư c khi xác nh cây ch t, c n làm rõ nh ng loài cây không ư c phép ch t, bao
g m 3 nhóm:
- Nh ng loài cây quí hi m ư c c p trong sách , trong ngh nh
48/2002/N -CP v quy nh danh m c ng v t, th c v t hoang dã quý hi m.
- Nh ng loài cây quý hi m, ho c s d ng v i m c tiêu ngoài g c a c ng ng
- Nh ng cây, loài cây c n gi l i gieo gi ng
Gi i thích v i c ng ng vì sao nh ng loài cây quý hi m theo quy nh c a nhà nư c
c n ư c b o v , d a vào danh sách loài cây quý hi m c a ngh nh 48, th o lu n
v i ngư i dân li t kê ra các loài có trong a phương b o v theo b ng sau:
Các loài cây c n ư c b o v theo quy nh c a nhà nư c
Stt Tên loài M c phong phú a
Kinh Tên a phương, dân t c phương (Nhi u, trung
bình, hi m)
Helvetas
- 14
Th o lu n v i ngư i dân l p ra m t danh sách các loài cây g quý hi m, cây gi ng
quý, loài có giá tr s d ng ngoài g i v i c ng ng (như s d ng v , lá, r , hoa
qu , ... làm thu c, làm v t li u, th c ph m... ). Li t kê trong b ng sau hư ng d n
không cho ch t h .
Các loài cây c n ư c b o v theo quy nh c a c ng ng
Stt Tên loài M c phong B ph n s Công d ng
Kinh a phương, phú (Nhi u, d ng (lá, hoa
dân t c trung bình, qu , v , ,,,)
hi m
Mùa v khai thác
Ho t ng khai thác g bao g m t ch n cây khai thác, ư ng kéo g , ch t h , c t
khúc, v n xu t, v sinh r ng c n ư c ti n hành trong mùa khô. Công vi c u tiên
c n ti n hành trong u mùa khô và vi c kéo g ra kh i r ng c n k t thúc trư c mùa
mưa. Mùa v khai thác ph thu c vào th i ti t, ng th i cũng ph thu c vào th i v
lao ng nông nghi p c a ngư i dân. Do ó trư c khi b t u ho t ng khai thác g ,
c i, c n l p k ho ch v i c ng ng b trí th i gian cho phù h p. L ch, k ho ch
khai thác g ơn gi n sau ây là m t hư ng d n th o lu n v i ngư i dân
L ch khai thác r ng
Stt Công vi c Th i gian âu Ch u trách
nhi m
1 Ch n cây khai thác
2 Kh o sát ư ng kéo g
3 Ch t h , c t khúc
4 Kéo g
5 V sinh r ng
Helvetas
- 15
S lư ng cây khai thác theo c p kính ph i n m trong gi i h n c a k
ho ch qu n lý r ng
Sau khi i u tra r ng và so sánh v i mô hình r ng n nh, s cây có th khai thác
theo t ng c p kính c a lô r ng ph i ư c nh lư ng và ghi vào k ho ch qu n lý 5
năm và hàng năm. Vi c khai thác s cây hàng năm các c p ư ng kính khác nhau
không ư c vư t quá s cây trong k ho ch, ây là s li u hư ng d n cho vi c
xác nh và th m tra s cây cho phép ch t trong m t năm trên m t lô r ng c th .
S cây khai thác trong 5 năm và năm 2006
(Trích trong k ho ch qu n lý r ng 5 năm và năm 2006 c a Buôn Bu Nơr)
Lô r ng ăng Ta RLăng, di n tích 41 ha
C p kính (cm) S cây khai thác trong 5 S cây khai thác trong
năm c a lô r ng năm 2006 c a lô r ng
10 - 20 cm 5,016 1,003
20 - 30 cm 944 189
30 - 40 cm 3,804 761
> 40 cm - -
Ch n loài cây khai thác
Trư c khi ti n hành khai thác c n th o lu n trong c ng ng v các loài cây c n khai
thác v i các m c ích s d ng khác nhau:
Loài cây khai thác cho s d ng trong h gia ình: Làm nhà, chu ng tr i, v t
li u, d ng c
Loài cây ch t làm c i
Helvetas
- 16
Loài cây có th bán g c i.
....
Nguyên t c r t quan tr ng là trong khi c g ng th a mãn nhu c u s d ng v g trong
c ng ng, thì cũng c n th o lu n b o m r ng vi c khai thác ư c ti n hành
nhi u loài khác nhau. N u ch t p trung vào m t hai loài thì s làm gi m s a d ng
sinh h c ho c khan hi m m t loài cây nào ó a phương.
Các loài cây d ki n khai thác
Stt Tên loài M c ích khai thác loài
Kinh Tên a phương, dân t c ó (Làm nhà, d ng c ,
c i, bán, ....)
Tiêu chí ch n cây khai thác
Vi c l a ch n cây khai thác c n căn c vào nhi u tiêu chí t ng h p, m c ích nh m
b o m vi c khai thác s h tr cho vi c c i thi n c u trúc r ng trong tương lai và có
th l i d ng ư c s n ph m g c i, ngoài ra gi m tác ng n môi trư ng trong khai
thác.
Tiêu chí l a ch n cây khai Minh h a
thác
S c nh tranh tán lá ( ây là tiêu chí
cơ b n)
Bài ch t cây c nh tranh tán lá v i m c
ích kinh doanh, t o i u ki n cho cây
còn l i sinh trư ng t t. N u hai cây
cùng loài ng c nh nhau thì ch t cây
y u hơn.
Bài ch t cây
c nh tranh tán
Helvetas
- 17
Ch t nh ng cây sâu b nh và có hình
dáng không p.
gi m nguy cơ sâu b nh lan truy n
và nâng cao ch t lư ng r ng tương lai.
Bài ch t cây
x u, cong queo
tàn che
sau ch t
ch n còn
trên 0.5
Ch t cây nhưng ph i b o m tàn
che r ng sau khai thác không nh
hơn 0.5 (50%)
Nh m duy trì hoàn c nh r ng, tránh m
r ng tán làm cho c d i, tre le xâm
chi m vào r ng.
Kho ng cách thích h p gi a 2 cây
B o m duy trì kho ng cách thích sau khai thác theo c p kính
h p gi a các cây sau khai thác cho (Ví d c a r ng thư ng xanh, Dăk Nông)
t ng c p kính C p Ni/ha Di n tích Kho ng
kính mô hình không cách thích
Có nghĩa khi ch t m t cây m t c p (cm) r ng n gian c a 1 h p gi a 2
kính nào ó thì kho ng cách gi a hai nh cây cây (m) (Li)
cây còn l i cùng c p kính v i nó ph i (m2/ha)
b o m không vư t quá kho ng cách (Sti)
thích h p. N u kho ng cách này quá 10 – 20 326 30.7 6
l n s gây ra nh ng tác ng tiêu c c 20 – 30 148 67.7 9
như xói mòn t hay s c nh tranh c a
30 – 40 67 149.2 14
c d i, tre n a...
> 40 48 208.8 16
Ni: s cây theo mô hình r ng n nh
Sti: di n tích không gian c a m t cây
Helvetas
- 18
L n hơn kho ng cách
thích h p (Li) ho c l n
hơn 2 lân ư ng kính tán
Kho ng cách thích h p gi a hai cây
liên ti p trong m t c p kính ư c tính
toán trên cơ s mô hình r ng n nh.
M i vùng có m t mô hình r ng n nh
khác nhau, vì v y c n tính toán ch tiêu
này. Cách tính như sau:
10 4
Sti = và Li = 2 Sti
Ni / ha π
Trong trư ng h p chưa có mô hình B ng kho ng cách thích
h p (Li), b ng 2 lân
r ng n nh, thì c n m b o h ư ng kính tán
c a tán lá sau khai thác c a hai cây
còn l i (có cùng c p kính v i cây khai
thác) không l n hơn hai l n ư ng kính
tán lá c a m t cây.
Cây ch t ph i ngoài vùng mc a
sông su i.
B o v nh ng khu v c ven sông su i
m b o ngu n nư c s ch, và nư c
cho s n xu t.
Chi u r ng Chi u r ng vùng
c a sông su i m hai bên su i
40 m 200 m
(Ngu n: D án SFDP Sông à)
Helvetas
- 19
Không ch t cây a hình d c, trơn
trư t, núi á.
N u vi c khai thác nh ng cây l n có
th làm t n h i n nh ng cây nh
khác m c dư i chân d c và có nguy cơ
xói mòn t
T i v trí cây ch t có cây nh , cây
tái sinh thay th
có th m c l p ch tr ng ư c t o
ra trong quá trình khai thác.
Ch t cây cong
Cây ch t làm c i queo, cây không
l y g làm c i
Ưu tiên ch t các cây:
Cây ch t, cây cong queo v n
v o
Cây thu c các loài không l y
g ư c (k c s d ng cho
gia ình l n bán)
Cây c nh tranh v i các cây g
quý, t t (ch m tán ho c che
tán)
T a cành
Lưu ý: m t s c ng ng, ngư i dân
không ch t cây tươi làm c i, mà
thư ng t n d ng cây khô trên r y, cành
khô trong r ng.
Helvetas
- 20
ánh d u cây chu n b ch t và ghi vào phi u
Trên cơ s ch n loài cây, cây ch t, ti n hành ánh d u cây ch t và ghi vào phi u
"bài cây"
ánh d u cây chu n b ch t
Cây ư c l a ch n ch t h ư c ánh
d u b ng sơn hai v trí: cao 1.3m
(ngang ng c) sát g c và hai phía c a
thân cây.
Cây bài ch t ư c xác nh loài, c p kính theo thư c chu vi có d i màu và ghi vào
phi u. Trên cơ s này s ki m tra ư c s lư ng cây bài ch t ã hay vư t (
h n ch l i) so v i k ho ch khai thác năm c a lô r ng.
Phi u bài cây khai thác
Lô r ng ăng Ta RLăng, di n tích 41 ha
Loài S cây bài theo c p kính (cm) T ng cây
10 - 20 20 - 30 30 - 40 > 40 ch t/lô
A
B
C
.....
T ng s cây
bài/lô
T ng cây d
ki n khai 1,003 189 761 0 1,953
thác theo k
ho ch năm
2006
Helvetas
nguon tai.lieu . vn
