Xem mẫu
- QUẢN LÝ - KINH TẾ
KINH TẾ CHIA SẺ - THỰC TRẠNG VÀ CÁC ĐỀ
XUẤT ĐỐI VỚI VIỆT NAM
SHARING ECONOMY - REALITY AND SUGGESTIONS FOR VIETNAM
TS. Phạm Kim Thư TS. Vũ Thị Dung
Trường Đại học Công nghệ và Quản lý Hữu Nghị UBND Tỉnh Thái Bình
Email: Thuphamkim@gmail.com Email: thuydungtbu@gmail.com
Ngày tòa soạn nhận được bài báo:09/03/2021
Ngày phản biện đánh giá: 19/03/2021
Ngày bài báo được duyệt đăng: 26/03/2021
Tóm tắt:
Những năm gần đây mô hình Kinh tế chia sẻ (SE) đã mang lại nhiều thay đổi trong
đời sống xã hội tại nước ta. Ban đầu có thể thấy rõ ở các loại hình dịch vụ như Grab,
Uber Fastgo; chia sẻ phòng nghỉ Airbnb, Travelmob, Laxstay, và cho vay ngang hàng P2P
lending. Một số dịch vụ khác cũng đã bắt đầu xuất hiện như chia sẻ chỗ làm, gửi xe, chia
sẻ nhân lực. Mô hình kinh tế chia sẻ đang phát triển nhanh chóng cùng với sự phổ biến
của smartphone tại một số đô thị những năm gần đây. Dự đoán trong thời gian sắp tới loại
hình kinh tế này sẽ tác động tới huy động nguồn lực xã hội cho phát triển kinh tế; thúc
đẩy kinh doanh, mở rộng và phát triển thị trường; thúc đẩy cạnh tranh và tăng tính minh
bạch của thị trường; tăng trưởng và chuyển dịch cơ cấu nền kinh tế; công tác đảm bảo
độc lập, tự chủ và an ninh của nền kinh tế; về thuế và quản lý thuế; việc làm cho người
lao động; quan hệ lao động trong nền kinh tế; sử dụng tài nguyên và bảo vệ môi trường;
thể chế quản lý nền kinh tế.
Từ khóa: Kinh tế, chia sẻ, mô hình, Việt Nam
Summary:
In recent years, the Sharing Economy (SE) model has brought about many changes
in social life in our country. Initially, it can be clearly seen in services such as Grab, Uber
Fastgo; room sharing Airbnb, Travelmob, Laxstay; and peer-to-peer lending. Some other
services have also started to appear such as sharing jobs, parking cars, human resources.
The sharing economy model is growing rapidly with the popularity of smartphones in
some cities in recent years. It is predicted that in the near future this type of economy will
affect mobilize social resources for economic development; business promotion, market
expansion and development; promote competition and increase market transparency;
economic growth and restructuring; the work of ensuring the independence, self-reliance
TẠP CHÍ KHOA HỌC 47
QUẢN LÝ VÀ CÔNG NGHỆ
- and security of the economy; tax and tax administration; jobs for workers; labor relations
in the economy; resource use and environmental protection; economic management
institutions.
Keywords: Economy, sharing, model, Vietnam
Nhận thức được tầm quan trọng của mô người dân buộc phải thay đổi cách tiêu dùng
hình kinh tế này trong nền kinh tế quốc dân, để thích ứng với bối cảnh khó khăn. Mô hình
tháng 08/2019 Thủ tướng Chính phủ đã ban SE khởi đầu bằng dịch vụ website thông tin
hành quyết định số 999/QĐ-TTg về việc phê cho thuê quảng cáo, người tìm việc, việc tìm
duyệt Đề án thúc đẩy mô hình kinh tế chia người,... và nó đã giúp cho nhiều người có thể
sẻ, với mục tiêu tạo ra môi trường kinh doanh kiếm được việc làm, kiếm được tiền quảng
bình đẳng giữa các doanh nghiệp hoạt động cáo. Thuật ngữ Kinh tế chia sẻ còn được gọi
kinh tế chia sẻ và kinh tế truyền thống, đồng theo nhiều tên khác nhau như: kinh tế cộng
thời khuyến khích đổi mới sáng tạo, sử dụng tác, kinh tế theo cầu…… tuy nhiên nhìn chung,
công nghệ số… tất cả các tên gọi này của mô hình SE đều
có bản chất là kết nối để những người tiêu
Thuật ngữ ngữ “Kinh tế chia sẻ - sharing dùng có thể tận dụng nguồn lực dư thừa của
economy” đã xuất hiện từ lâu trên thế giới. nhau - được đánh giá là mô hình đem lại giá
Nó được manh nha vào năm 1995 tại Mỹ với trị kinh tế cao, tác động không nhỏ đến người
mô hình ban đầu có tính chất "chia sẻ ngang tiêu dùng, cũng như những doanh nghiệp kinh
hàng" nhưng ch rõ rệt. Mô hình kinh doanh doanh kiểu truyền thống
này thực sự phát triển mạnh mẽ khi nền kinh
tế Mỹ rơi vào khủng hoảng năm 2008, khiến
Minh họa, nguồn Internet
Thành tựu của kinh tế chia sẻ tại Việt Nam
48 TẠP CHÍ KHOA HỌC
Việt Nam là một trong những
QUẢN LÝ VÀ CÔNG NGHỆ
ngang hàng (Huydong.com, tima.vn,
nước đầu tiên trong khu vực Đông lendbiz.vn),... về quy mô hoạt động,
Nam Á cho phép thí điểm mô hình mô hình SE đã phát triển nhanh chóng
- Thành tựu của kinh tế chia sẻ tại Việt sử dụng nguồn lực cho phát triển; Đồng thời
Nam thúc đẩy và thu hút đầu tư mới vào kinh doanh
theo mô hình Kinh tế chia sẻ, đặc biệt vào lĩnh
Việt Nam là một trong những nước đầu vực đổi mới sáng tạo. Trong lĩnh vực vận tải ở
tiên trong khu vực Đông Nam Á cho phép thí Việt Nam, với sự phát triển của loại hình dịch
điểm mô hình kinh doanh ứng dụng công nghệ vụ vận tải trực tuyến (Grab, Uber, Go-Viet,
kết nối vận tải cho Uber và Grab, bắt đầu từ Be, MyGo…) đã huy động được một lượng
năm 2014. Tiếp nối mô hình kinh doanh vận khá lớn lao động, ô tô, xe máy của cá nhân,
tải này, nhiều dịch vụ ứng dụng công nghệ số đơn vị kinh doanh tham gia vào cung cấp dịch
như dịch vụ chia sẻ phòng (Airbnb); dịch vụ vụ
sẻ,duđặc
lịchbiệt vào lĩnhdịch
(Triip.me); vựcvụđổi
sửamới
chữasáng vị vận
điện tử, đơngiai vậntải.
tải Theo Bộ Giao
với 36.809 thông vận
phương tiệntải, trong
đoạn 2016-2018 cả nước đã có 866 đơn
điện
tạo. lạnh,lĩnh
Trong xâyvực
dựng,vậnRada; dịch Nam,
tải ở Việt vụ tài chính và thu húttảihàng
vị vận chục ngàn
với 36.809 phương lao tiện
động và thu hút
ứng dụng công nghệ cho vay ngang hàng
với sự phát triển tima.vn,
(Huydong.com, hình dịch vụvề quy tham gia vận tải hành khách theo hợp vận tải
của loạilendbiz.vn),... hàng chục ngàn lao động tham gia
hành khách theo hợp đồng (Grap). Trong lĩnh
vận
mô tải
hoạttrực
động,tuyến (Grab,
mô hình SE đãUber, Go- nhanh đồngvực
phát triển (Grap).
lưu trúTrong lĩnh
du lịch, ước vực
tínhlưu
đếntrútháng
du 1/2019
chóng mấy năm gần đây.
Viet, Be, MyGo…) đã huy động được lịch,đãước
huytính
độngđếnđược
tháng 1/201918.230
khoảng đã huycơ sở lưu
trú tham gia mô hình Airbnb ở Việt Nam và
khá tác
Thứ nhất,
một lượng lớn động tới huy
lao động, động
ô tô, xe nguồn độngcòn được khoảng
nhiều cơ sở18.230 cơ sởchia
kinh doanh lưu sẻtrúphòng ở,
lực xã hội cho phát triển kinh tế thông qua huy
máy
độngcủa cá nhân,
phương tiện,đơn vị kinh
tài sản nhàndoanh
rỗi vào sản tham gia mô
phòng làmhình Airbnb
việc đăng Việtứng
ký ở các Nam dụng khác.
xuất gia
tham kinhvào
doanh,
cunggópcấpphần
dịchnâng caotải.
vụ vận hiệu quả và còn nhiều cơ sở kinh doanh chia sẻ
Theo Bộ Giao thông vận tải, trong giai phòng ở, phòng làm việc đăng ký ở các
đoạn 2016-2018 cả nước đã có 866 ứng dụng khác.
Thứ hai, thúc đẩy kinh doanh, mở Đa dạng và tăng chủng loại sản phẩm
rộng và phát triển thị trường thông qua hàng hóa, dịch vụ, cung cấp và đưa ra
mở rộng và tăng nhanh các giao dịch nhiều hơn các sản phẩm hàng hóa, dịch
TẠP CHÍ KHOA HỌC 49
kinh tế trên thị trường, bổ sung kênh vụ được trao đổi, QUẢN
muaLÝbán trênNGHỆ
VÀ CÔNG thị
kinh doanh mới cùng với kinh doanh trường; Mở rộng phạm vi không gian
theo mô hình truyền thống; Tạo cơ hội cho thị trường hàng hóa, dịch vụ nhờ
- Thứ hai, thúc đẩy kinh doanh, mở rộng sản phẩm, dịch vụ trong nền kinh tế. Trên thị
và phát triển thị trường thông qua mở rộng trường dịch vụ vận tải, từ khi Grab Taxi (nay là
và tăng nhanh các giao dịch kinh tế trên thị Grab) và các nền tảng kết nối khác (như Live
trường, bổ sung kênh kinh doanh mới cùng Taxi, Taxi Chiều về, Uber, Easy Taxi) tham gia
với kinh doanh theo mô hình truyền thống; thị trường vận tải hành khách đường bộ, thị
Tạo cơ hội kinh doanh, tăng số lượng chủ thể trường dịch vụ này đã có nhiều chuyển biến
tham gia thị trường trong nền kinh tế; Đa dạng tích cực, rõ rệt nhất là khi có nhiều nhà cung
và tăng chủng loại sản phẩm hàng hóa, dịch cấp dịch vụ mới như VATO, Be, Fastgo, Uber,
vụ, cung cấp và đưa ra nhiều hơn các sản Go-Jet Việt Nam, Gonow của Viettel…,
phẩm hàng hóa, dịch vụ được trao đổi, mua
bán trên thị trường; Mở rộng phạm vi không Thứ tư, góp phần thúc đẩy tăng trưởng và
gian cho thị trường hàng hóa, dịch vụ nhờ chuyển dịch cơ cấu nền kinh tế. Phát triển các
các giao dịch xuyên biên giới. Theo Báo cáo loại hình kinh tế chia sẻ góp phần mang lại thu
nghiên cứu năm 2019 của Google, Temasek nhập và tăng thu nhập của dân cư, góp phần
Holdings và Bain&Co, quy mô thị trường gọi tăng tiết kiệm nội địa, tăng tích lũy tài sản, tạo
xe và giao đồ ăn trực tuyến tại Việt Nam đạt nguồn vốn mới cho tăng đầu tư trong nền kinh
doanh thu 1,1 tỉ USD vào năm 2019, tăng hơn tế. Chẳng hạn, kết nối và tham gia mạng lưới
5 lần so với năm 2015 (0,2 tỉ USD), và dự báo qua nền tảng Grab, không chỉ mang lại thu
sẽ đạt 4 tỉ USD vào năm 2025. Điều đó cho nhập cho trên 100 nghìn tài xế xe máy, mà
thấy tiềm năng của mô hình kinh doanh này ở còn mang lại thu nhập cho hàng nghìn chủ
Việt Nam còn rất lớn. Trên thị trường dịch vụ cửa hàng đồ ăn, đồ uống, bán hàng tiêu dùng
chia sẻ nhà ở và phòng ở, Airbnb đã mở rộng online….Kinh tế chia sẻ mang lại lợi ích lớn
quy mô thị trường từ 1.000 phòng cho thuê cho nền kinh tế nhờ tiết kiệm được nguồn lực
vào năm 2015 và chỉ tập trung ở các thành do người tiêu dùng loại bỏ được nhu cầu “sở
phố lớn lên 40.800 phòng vào tháng 1/2019 hữu” và chia sẻ mức phí sử dụng giữa những
ở nhiều tỉnh, thành trong cả nước. Qua nền người có nhu cầu sử dụng sản phẩm hay dịch
tảng Rada (hệ thống kết nối người tiêu dùng vụ, qua đó góp phần vào tăng trưởng và nâng
với các nhà cung cấp dịch vụ sửa chữa thiết cao hiệu quả của nền kinh tế. Hoạt động sản
bị gia đình…) chỉ sau 1 năm từ tháng 4/2016 xuất kinh doanh theo mô hình kinh tế chia
đến tháng 7/2017 đã có hơn 20.000 giao dịch sẻ, về cơ bản là dựa trên các nền tảng kết
thành công với 56.000 khách hàng, hơn 1000 nối, các sàn giao dịch ứng dụng công nghệ
nhà cung cấp và 3.500 thợ/đơn vị cung cấp. 4.0, hoạt động giao dịch trực tuyến, hiệu suất
Theo khảo sát giữa Facebook và Morning phân phối tài nguyên cao hơn kinh tế truyền
Consult tại Việt Nam, cho thấy 77% doanh thống, giúp giảm chi phí, tăng năng suất lao
nghiệp vừa và nhỏ trên Facebook cho biết động xã hội. Do vậy, hoạt động của các mô
họ đã tăng doanh số bán hàng nhờ vào nền hình kinh tế chia sẻ không chỉ toàn dụng mà
tảng này; 76% doanh nghiệp vừa và nhỏ trên còn sử dụng hiệu quả các yếu tố nguồn lực
Facebook cho biết họ có thể tuyển dụng thêm của nền kinh tế, góp phần nâng cao hiệu quả
nhân viên do có sự tăng trưởng nhu cầu kể từ chung của nền kinh tế.
khi gia nhập nền tảng này. Những khó khăn, hạn chế khi phát triển
Thứ ba, thúc đẩy cạnh tranh và tăng tính mô hình kinh tế chia sẻ hiện nay
minh bạch của thị trường, nâng cao chất lượng Bên cạnh những thành tựu to lớn, kinh
sản phẩm, dịch vụ trong nền kinh tế, nâng tế chia sẻ tại Việt Nam hiện nay cũng bộc lộ
cao hiệu suất của thị trường một số ngành những hạn chế công tác quản lý nhà nước,
50 TẠP CHÍ KHOA HỌC
QUẢN LÝ VÀ CÔNG NGHỆ
- khiến các cơ quan này khá lúng túng trong thị trường bằng cách sử dụng nguồn vốn lớn
việc xác định bản chất và cách thức vận hành, huy động được để trợ giá, tạo ra lợi thế cạnh
quản lý. tranh, sẽ gây bất bình đẳng đối với các doanh
nghiệp kinh doanh truyền thống.
Thứ nhất, cạnh tranh không công bằng
giữa các loại hình kinh doanh truyền thống với Thứ ba, một số sản phẩm có thể bị lũng
các loại hình kinh doanh theo mô hình kinh tế đoạn bởi doahh nghiệp hoạt động theo mô
chia sẻ, nảy sinh bất cập do môi trường pháp hình kinh tế chia sẻ. Khi Nhà nước chưa có
lý chưa hoàn thiện và do hành vi cạnh tranh chính sách nhất quán và khung pháp lý đầy
không lành mạnh của một số doanh nghiệp. đủ đối với các nền tảng kỹ thuật số. Một đặc
Hiện nay ở nước ta vẫn chưa có đầy đủ quy trưng của mô hình kinh tế chia sẻ là sự xuất
định pháp lý đối với mô hình kinh tế chia sẻ, hiện của nền tảng kết nối, sử dụng công nghệ
khung pháp lý về hoạt động kinh doanh vẫn là kỹ thuật số và luôn luôn đổi mới công nghệ
các quy định đối với các mô hình kinh doanh để tăng năng lực cạnh tranh trên thị trường.
truyền thống, chưa điều chỉnh về cơ bản các Các nền tảng số có vai trò then chốt tạo điều
hoạt động kinh tế chia sẻ. Việc cấp giấy phép kiện và điều phối các hoạt động của doanh
hoạt động đối với các mô hình kinh doanh nghiệp. Khi kinh tế chia sẻ phát triển và có lợi
chia sẻ còn vướng mắc do một số loại hình thế cạnh tranh chiếm giữ thị phần lớn trên thị
không nằm trong danh mục ngành nghề kinh trường một số ngành sản phẩm dịch vụ, các
doanh hoặc chưa xác định được ngành nghề doanh nghiệp là nền tảng trong các mô hình
kinh doanh và gây ra nhiều tranh luận. Các kinh doanh chia sẻ sẽ có thể thôn tính và lũng
quy định pháp lý về tài sản, cũng chưa nhận đoạn thị trường khi kinh doanh với mức giá
định rạch ròi giữa tài sản dư thừa và tài sản thấp so với giá thành để lôi kéo người tiêu
dùng để kinh doanh. Các quy định về chỉ tiêu dùng và tiến tới độc quyền sau khi loại các
thống kê để quan sát hoạt động kinh tế chia đối thủ cạnh tranh là các doanh nghiệp kinh
sẻ, thu thập số liệu thống kê chính thức về doanh theo phương thức truyền thống. Nguy
kinh tế chia sẻ phục vụ quản lý nhà nước về cơ đó tăng lên khi thị trường một số ngành
kinh tế chia sẻ cũng chưa được xây dựng chi sản phẩm có nhiều doanh nghiệp nền tảng
tiết và thực hiện. theo mô hình với nền tảng tập trung (bản thân
nền tảng sở hữu tài sản cung cấp dịch vụ với
Thứ hai, nảy sinh xung đột lợi ích trong giá tiêu chuẩn do nền tảng đưa ra). Nguy cơ
xã hội do kinh tế chia sẻ, cạnh tranh giành thị này có thể được kiềm chế, kiểm soát nếu Nhà
phần của khu vực kinh tế truyền thống trên nước có chính sách và cơ chế quản lý, giám
cùng lĩnh vực kinh doanh, gây ra mất việc làm sát chặt chẽ “quyền lực” của các nền tảng trên
ở khu vực kinh tế truyền thống và lãng phí thị trường từng ngành sản phẩm. Đây đang là
tài sản đã đầu tư của các doanh nghiệp kinh một thách thức đối với các cơ quan quản lý
doanh truyền thống, gia tăng bất bình đẳng Nhà nước.
trong xã hội.
Thứ tư, nguy cơ bị các tập đoàn đa quốc
Mô hình kinh tế chia sẻ có xu hướng phá gia thâu tóm các doanh nghiệp trong nước,
vỡ kết cấu của kinh tế truyền thống và gây lũng đoạn và chi phối thị trường một số sản
ra xung đột lợi ích với các ngành nghề kinh phẩm dịch vụ ở Việt Nam. Hiện nay, đang có
doanh truyền thống. Nhiều doanh nghiệp xu hướng các tập đoàn lớn của nước ngoài
kinh doanh theo mô hình kinh tế chia sẻ khi với ưu thế về vốn và công nghệ đẩy mạnh
đã chiếm được thị phần đáng kể và tạo lập mua lại cổ phần chi phối tại các công ty thuộc
được thương hiệu có sức cạnh tranh cao trên loại hình kinh tế chia sẻ của Việt Nam. Thậm
TẠP CHÍ KHOA HỌC 51
QUẢN LÝ VÀ CÔNG NGHỆ
- chí, các tập đoàn nước ngoài chấp nhận lỗ tuyến ở nước ngoài là chính đang tiềm ẩn
trong ngắn hạn để chiếm lĩnh thị phần tại Việt những rủi ro và đặt ra thách thức rất lớn đối
Nam. Nếu Nhà nước ta không sớm ban hành với VN về phát triển công nghệ và bảo đảm
và triển khai chiến lược, chính sách hỗ trợ các hạ tầng mạng Internet đáp ứng nhu cầu phát
doanh nghiệp trong nước thì có thể dẫn đến triển kinh tế chia sẻ trong thời gian tới.
bị các doanh nghiệp lớn của nước ngoài, các
tập đoàn đa quốc gia chi phối hoàn toàn thị Một số đề xuất
trường kinh tế chia sẻ trong nước, lũng đoạn Thứ nhất, hoàn thiện hệ thống luật pháp
thị trường một số ngành sản phẩm hàng hóa, liên quan, quy định rõ trách nhiệm giữa các
dịch vụ trong nước. Trên thực tế, thị phần bên trong nền kinh tế chia sẻ, trách nhiệm của
của mô hình kinh tế chia sẻ trên thị trường các cơ quan nhà nước trong quản lý đối với
một số ngành sản phẩm dịch vụ ở Việt Nam mô hình kinh tế chia sẻ.
hiện nay chủ yếu do các doanh nghiệp nước
ngoài cung cấp nền tảng kết nối chi phối (ví Thứ hai, nghiên cứu rà soát các quy định
dụ: Grab Car, Fastgo trên thị trường dịch vụ pháp luật hiện hành về đầu tư liên quan đến
vận tải trực tuyến; Airbnb, Expedia trên thị các nhà đầu tư nước ngoài hoặc có nguồn
trường dịch vụ chia sẻ phòng ở…). Trong khi gốc từ nước ngoài là bên cung cấp nền tảng
đó, hệ thống pháp luật lại không theo kịp diễn kết nối và hoạt động theo mô hình kinh tế chia
biến này trên thị trường trong nước, đang sẻ ở Việt Nam để xác định lỗ hổng pháp lý và
để ngỏ nhiều khoảng trống pháp luật. Thậm bổ sung (nếu cần thiết).
chí, một số lĩnh vực đã có quy định pháp luật Thứ ba, tiếp tục bổ sung, hoàn thiện
nhưng vẫn còn nhiều lỗ hổng để các doanh khung khổ luật pháp, chính sách về tạo lập
nghiệp nước ngoài khai thác, gây bất lợi cho môi trường kinh doanh và cạnh tranh bình
thị trường trong nước. đẳng giữa các doanh nghiệp hoạt động kinh
Thứ năm, Rủi ro về công nghệ, rủi ro trong doanh chia sẻ và doanh nghiệp kinh doanh
giao dịch thị trường trên môi trường “ảo” và rủi truyền thống, giữa các doanh nghiệp trong
ro về rò rỉ thông tin của các bên tham gia giao nước và doanh nghiệp nước ngoài hoạt động
dịch thị trường. Trong mô hình SE, các giao kinh doanh chia sẻ trên thị trường trong nước.
dịch của các chủ thể trên thị trường thường Thứ tư, có chính sách tạo điều kiện và hỗ
được thực hiện và kết nối qua mạng internet, trợ cho các doanh nghiệp truyền thống chuyển
dựa trên hạ tầng viễn thông, hạ tầng mạng di đổi hình thức kinh doanh; giải quyết các vấn
động. Các nền tảng online, công nghệ mới là đề nảy sinh về lao động, việc làm, an sinh xã
phương thức kết nối và chia sẻ, các nền tảng hội của khu vực kinh doanh truyền thống khi
này đều dựa vào internet được kết nối nhiều bị thu hẹp thị phần trong cạnh tranh với các
hơn vào sự tin tưởng, tin cậy là điều kiện để loại hình kinh doanh chia sẻ, giảm thiểu các
phát triển kinh tế chia sẻ. Tuy nhiên, nước ta xung đột xã hội có thể nảy sinh.
đang có những hạn chế lớn như các nền tảng
điện toán đám mây, trung tâm dữ liệu truy cập, Thứ năm, chủ động giải quyết mối quan
các dịch vụ trực tuyến trong nước phát triển hệ giữa Nhà nước-Thị trường -Xã hội trong
còn hạn chế cả về công nghệ và quy mô; sự thúc đẩy mô hình kinh tế chia sẻ.
cạnh tranh khốc liệt của các nền tảng lớn trên
thế giới trong khi hoạt động cung cấp dịch vụ
xuyên biên giới ít bị quản lý bởi hành lang
pháp lý trong nước; việc sử dụng dịch vụ trực
52 TẠP CHÍ KHOA HỌC
QUẢN LÝ VÀ CÔNG NGHỆ
- TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1] Arun Sundarajan, Giáo trình, Nền kinh tế chia sẻ, Nhà xuất bản trẻ
[2] Bộ kế hoạch và đầu tư, Báo cáo đánh giá tác động của một số loại hình kinh tế chia sẻ chính
tới nền kinh tế
[3] Quyết định 999/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Đề án thúc đẩy mô hình
kinh tế chia sẻ
[4] https://tapchitaichinh.vn
[5] http://thoibaotaichinhvietnam.vn/
TẠP CHÍ KHOA HỌC 53
QUẢN LÝ VÀ CÔNG NGHỆ
nguon tai.lieu . vn
