1. Trang Chủ
  2. Khoa học xã hội
  3. Khóa luận tốt nghiệp Giáo dục Tiểu học: Giá trị của truyện dân gian nước ngoài với học sinh Tiểu học

Khóa luận tốt nghiệp Giáo dục Tiểu học: Giá trị của truyện dân gian nước ngoài với học sinh Tiểu học

Mục đích nghiên cứu đề tài Giá trị của truyện dân gian nước ngoài với học sinh Tiểu học là tư liệu cho bản thân về giá trị giáo dục của các tác phẩm truyện dân gian trong chương trình Tiểu học chung và của truyện dân gian nước ngoài nói riêng. Cung cấp tư liệu tham khảo cho thầy cô, đồng nghiệp, sinh viên mặc dù tư liệu có phần “xanh non” nhưng phần nào mới mẻ. TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐÔ HÀ NỘI KHOA GIÁO DỤC TIỂU HỌC NGUYỄN MINH THU GIÁ TRỊ CỦA TRUYỆN DÂN GIAN NƯỚC NGOÀI VỚI HỌC SINH TIỂU HỌC KHOÁ LU

Thể loại Tài liệu miễn phí Khoa học xã hội

Số trang 104

Ngày tạo 4/9/2023 6:21:51 AM +00:00

Loại tệp PDF

Kích thước 1.00 M

Tên tệp

Tải Khóa luận tốt nghiệp Giáo dục Tiểu học: Giá trị củ... (.pdf)

Xem mẫu

  1. TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐÔ HÀ NỘI KHOA GIÁO DỤC TIỂU HỌC NGUYỄN MINH THU GIÁ TRỊ CỦA TRUYỆN DÂN GIAN NƯỚC NGOÀI VỚI HỌC SINH TIỂU HỌC KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP (Chuyên ngành Giáo dục Tiểu học) Hà Nội, tháng 4 năm 2018
  2. TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐÔ HÀ NỘI KHOA GIÁO DỤC TIỂU HỌC NGUYỄN MINH THU GIÁ TRỊ CỦA TRUYỆN DÂN GIAN NƯỚC NGOÀI VỚI HỌC SINH TIỂU HỌC KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP (Chuyên ngành Giáo dục Tiểu học) GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN: Th.S Vũ Thị Thương Hà Nội, tháng 4 năm 2018
  3. Khóa luận tốt nghiệp Nguyễn Minh Thu – Khoa Tiểu học LỜI CẢM ƠN Trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu thực hiện đề tài khóa luận, tôi đã nhận được sự quan tâm, hướng dẫn, cộng tác và giúp đỡ nhiệt tình của các thầy cô giáo, các anh chị, các em và các bạn. Với lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc tôi xin được bày tỏ lời cảm ơn chân thành tới: Toàn thể các thầy giáo, cô giáo trong khoa Giáo dục Tiểu học, Trường Đại học Thủ Đô Hà Nội, đã truyền đạt, dạy dỗ những kiến thức quý báu cho tôi trong suốt ba năm học tập và rèn luyện vừa qua để tôi hoàn thành tốt chương trình học của mình và tạo điều kiện cho tôi được tham gia khóa luận này. Đặc biệt, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành và sâu sắc nhất tới cô giáo – Thạc sĩ Vũ Thị Thương đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi trong từng bước đi, tạo mọi điều kiện tốt nhất để tôi có thể hoàn thành tốt nhất đề tài nghiên cứu khóa luận của mình. Cuối cùng, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến bạn bè, người thân, gia đình và những người đã luôn bên cạnh tôi, cổ vũ tinh thần lớn lao và đã ủng hộ tôi trong suốt thời gian qua. Mặc dù đã dành thời gian và tâm huyết, nhưng do kiến thức và kĩ năng còn nhiều hạn chế nên đề tài nghiên cứu khoá luận của tôi còn nhiều thiếu sót. Kính mong nhận được sự góp ý của các thầy cô và những ai quan tâm đến đề tài này để bài nghiên cứu khóa luận của tôi được hoàn thiện hơn. Tôi xin chân thành cảm ơn! Sinh viên Nguyễn Minh Thu 1
  4. Khóa luận tốt nghiệp Nguyễn Minh Thu – Khoa Tiểu học LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan: 1. Những nội dung trong khóa luận này là do tôi thực hiện dưới sự hướng dẫn trực tiếp của Giảng viên – Thạc sĩ Vũ Thị Thương. 2. Mọi tham khảo được dùng trong khóa luận này đều được trích dẫn rõ ràng tên tác giả, tên công trình, thời gian, địa điểm công bố. 3. Mọi sao chép không hợp lệ, vi phạm quy chế đào tạo, hay gian trá, tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm. Sinh viên Nguyễn Minh Thu 2
  5. Khóa luận tốt nghiệp Nguyễn Minh Thu – Khoa Tiểu học MỤC LỤC Trang LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................1 LỜI CAM ĐOAN ......................................................................................................2 MỞ ĐẦU ....................................................................................................................6 1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................6 2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ................................................................................8 3. Đối tượng, phạm vi, mục đích nghiên cứu.....................................................13 4. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................14 5. Cấu trúc đề tài ..................................................................................................15 NỘI DUNG ..............................................................................................................16 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ GIÁ TRỊ CỦA ĐỀ TÀI. ...................................................................................................................................16 1.1. Vị trí, vai trò của truyện dân gian nước ngoài ở Tiểu học. .......................16 1.1.1. Khái niệm, nguồn gốc truyện dân gian. ...................................................16 1.1.2. Vị trí, vai trò của truyện dân gian nước ngoài..........................................17 1.2. Đặc điểm của các tác phẩm truyện dân gian nước ngoài trong chương trình Tiếng Việt Tiểu học. ...................................................................................20 1.2.1. Thống kê các tác phẩm truyện dân gian nước ngoài trong chương trình Tiểu học. .............................................................................................................20 1.2.2. Nhận xét về các tác phẩm truyện dân gian nước ngoài trong chương trình Tiểu học. .............................................................................................................24 1.2.3. Đặc điểm của các tác phẩm truyện dân gian nước ngoài trong chương trình Tiểu học. ...................................................................................................26 1.3. Những thuận lợi, khó khăn khi dạy các tác phẩm truyện dân gian nước ngoài trong chương trình Tiếng Việt Tiểu học. ................................................31 3
  6. Khóa luận tốt nghiệp Nguyễn Minh Thu – Khoa Tiểu học 1.3.1. Những thuận lợi. .......................................................................................31 1.3.2. Những khó khăn. ......................................................................................33 1.4. Giới thiệu một vài tác phẩm truyện dân gian nước ngoài. .......................36 1.4.1. Truyện dân gian Nga. ...............................................................................36 1.4.2. Truyện dân gian A – rập. ..........................................................................38 CHƯƠNG 2. GIÁ TRỊ CỦA CÁC TÁC PHẨM TRUYỆN DÂN GIAN NƯỚC NGOÀI Ở TIỂU HỌC ............................................................................................42 2.1. Truyện dân gian nước ngoài phản ánh những quan hệ đạo đức giữa con người với con người. ............................................................................................42 2.1.1. Những chuẩn mực đạo đức trong phạm vi gia đình. ................................43 2.1.2. Những chuẩn mực đạo đức trong phạm vi nhà trường. ...........................46 2.1.3. Những chuẩn mực đạo đức trong mối quan hệ giữa người với người trong cộng đồng xã hội. ...............................................................................................47 2.2. Truyện dân gian nước ngoài phản ánh mối quan hệ giữa người – môi trường sống. ..........................................................................................................49 2.2.1. Giáo dục về tình yêu quê hương đất nước................................................49 2.2.2. Giáo dục tình yêu đối với thiên nhiên. .....................................................50 2.3. Truyện dân gian nước ngoài phản ánh mối quan hệ giữa người – công việc. ........................................................................................................................51 2.3.1.Thái độ của con người đối với lao động....................................................51 2.3.2. Ca ngợi sức lao động sáng tạo và trí thông minh của con người. ............52 2.4. Truyện dân gian nước ngoài phản ánh mối quan hệ giữa cá nhân – sự phát triển của xã hội. ...........................................................................................53 2.4.1. Giáo dục những phẩm chất của con người mới để hòa nhập với xã hội. .53 2.4.2. Những bài học về việc tu thân. .................................................................54 2.5. Giáo dục lòng nhân ái qua một số tác phẩm truyện dân gian nước ngoài tiêu biểu. ................................................................................................................56 4
  7. Khóa luận tốt nghiệp Nguyễn Minh Thu – Khoa Tiểu học 2.5.1. Tác phẩm “Bông hoa cúc trắng” – Truyện cổ tích Nhật Bản...................56 2.5.2. Tác phẩm “Sư tử và chuột nhắt” – Truyện cổ tích. ..................................58 2.5.3. Tác phẩm “Kho báu” – Truyện ngụ ngôn Ê-dốp. ....................................60 2.5.4. Tác phẩm “Đất quý, đất yêu” - Truyện dân gian Ê-ti-ô-pi-a. ..................62 2.6. Giá trị thực tế của các tác phẩm truyện dân gian nước ngoài. ................65 2.6.1. Bài học rút ra từ các tác phẩm truyện dân gian nước ngoài. ....................65 2.6.2. Ý nghĩa và tác dụng giáo dục của truyện dân gian nước ngoài đối với học sinh Tiểu học ......................................................................................................66 CHƯƠNG 3. BƯỚC ĐẦU SUY NGHĨ VỀ CÁCH DẠY CÁC TÁC PHẨM TRUYỆN DÂN GIAN CHO HỌC SINH TRONG CHƯƠNG TRÌNH TIẾNG VIỆT Ở TIỂU HỌC. ...............................................................................................69 3.1. Thực nghiệm sư phạm. .................................................................................69 3.1.1. Đối tượng thực nghiệm.............................................................................69 3.1.2. Mục đích thực nghiệm ..............................................................................69 3.1.3. Thời gian thực nghiệm .............................................................................69 3.1.4. Nội dung thực nghiệm ..............................................................................69 3.1.5. Kết quả thực nghiệm ................................................................................69 3.2. Đề xuất những phương pháp, biện pháp để giảng dạy các tác phẩm truyện dân gian nước ngoài trong chương trình Tiếng Việt Tiểu học............70 KẾT LUẬN ..............................................................................................................75 TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................79 PHỤ LỤC .................................................................................................................80 5
  8. Khóa luận tốt nghiệp Nguyễn Minh Thu – Khoa Tiểu học MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Truyện dân gian là cánh cửa đưa con người đến với thế giới rộng lớn cùng bao điều lí thú. Bước qua cánh cửa rộng mở đó, con người sẽ đối diện với những tâm hồn, cảm xúc và số phận của những nhân vật khác nhau, những không gian và thời gian khác nhau. Mục đích của truyện dân gian là “Phản ánh nhận thức, khám phá hiện thực đời sống con người theo quy luật của cái đẹp nhằm thỏa mãn cho con người những tình cảm thẩm mỹ vô cùng phong phú và đa dạng”. Truyện dân gian đem lại sự hưởng thụ thẩm mỹ, hướng con người đến với cái chân cái thiện. Truyện dân gian còn là thông điệp, là tiếng lòng đến với tiếng lòng. Truyện dân gian là một cuộc sống thu nhỏ - “tấm gương soi” của cuộc sống. Nó phản ánh tư tưởng, tình cảm, tâm hồn, lối sống đạo đức của từng con người trong xã hội với những mặt tốt, xấu xen lẫn. Nhưng nếu chỉ là “tấm gương” phản ánh thì nó không thể được gọi là truyện dân gian, giá trị đích thực của truyện dân gian là những giá trị giáo dục, giá trị nhận thức, là phần ẩn bên trong mà con người phải rút ra được để bồi dưỡng, hoàn thiện nhân cách, chuẩn mực xã hội, giáo dục tâm hồn một cách chân – thiện – mĩ. Nhận thức được tầm quan trọng trong việc sử dụng truyện dân gian và giáo dục con người, từ xa xưa ông cha ta đã dùng truyện dân gian như một phương tiện tốt nhất để giáo dục con người, đặc biệt là trẻ em. Khi chữ viết chưa ra đời, trẻ em đã được tiếp xúc với văn học thông qua những tiếng hát ru của bà và mẹ, qua những bài đồng dao, những câu chuyện kể được truyền miệng từ đời này qua đời khác. Nhờ đó các em hiểu được cuộc sống đang diễn ra xung quanh mình, có được tình cảm yêu thương, gắn bó với quê hương, đất nước. Đồng thời các em cũng được rèn luyện trở thành con người có nhân cách, có phẩm chất đạo đức phù hợp với yêu cầu của xã hội. Từ khi chữ viết ra đời thì hệ thống trường lớp cũng dần dần xuất hiện, trẻ em được cắp sách đến trường để tiếp thu kho tàng văn minh của nhân loại với 6
  9. Khóa luận tốt nghiệp Nguyễn Minh Thu – Khoa Tiểu học thể loại phong phú: văn học dân gian, truyện dân gian, truyện cổ tích, truyền thuyết, thơ,… Văn học dân gian là tài sản vô giá. Đó là những sáng tác nghệ thuật truyền miệng do con người sáng tạo ra khi tham gia sinh hoạt tập thể nhằm biểu đạt, ghi lại những tri thức, kinh nghiệm, tư tưởng, tình cảm về cuộc sống, xã hội, thiên nhiên và vũ trụ. Văn học dân gian chính là bộ “Bách khoa toàn thư” vĩ đại, là nơi kết tinh rực rỡ những tri thức, tài năng nghệ thuật, tinh hoa văn hóa của dân tộc. Do vậy, đối với nhân dân ở tất cả các thời đã qua, văn học dân gian là nơi họ có thể tìm được những kinh nghiệm thực tiễn để vận dụng vào cuộc sống hằng ngày. Nói đến văn học dân gian cùng những giá trị vĩnh hằng của nó, ta không thể không nhắc đến truyện dân gian. Truyện dân gian là một bộ phận của văn học dân gian Việt Nam. Những câu chuyện bình dân, gần gũi nhưng có sức thu hút, sức hấp dẫn lớn đối với mọi tầng lớp, đặc biệt là thiếu nhi. Thưởng thức truyện dân gian là nhu cầu giải trí hàng đầu của các em. Đến với truyện dân gian các em không chỉ được thỏa mãn nhu cầu giải trí của mình mà còn được giáo dục về phẩm chất, về nhân cách, được bồi dưỡng những tình cảm thẩm mĩ… Trẻ em vốn ưa tưởng tượng, thích ước mơ, sống với thế giới nhiều xúc cảm mãnh liệt. Truyện dân gian lại là thế giới của ước mơ, tưởng tượng, vì vậy, một số thể loại truyện dân gian đã trở thành món quà tặng đầy yêu thương của người xưa dành cho các em. Đáp ứng nhu cầu thưởng thức truyện dân gian của các em nhỏ, hàng năm nhiều nhà xuất bản đã cho ra đời các truyện dân gian với số lượng đồ sộ. Xuất phát từ những giá trị giáo dục và dạy học to lớn tiềm tàng trong truyện dân gian, các nhà biên soạn cũng đã chọn lọc, đưa nhiều truyện dân gian vào chương trình Tiểu học. Nếu chỉ có truyện dân gian trong nước thì chưa thể là “tấm gương soi” phản ánh đầy đủ cuộc sống vốn phong phú và phức tạp. Những tri thức, giá trị về đời sống xã hội, lịch sử, văn hóa,… không chỉ tồn tại trong truyện dân gian Việt Nam mà cả trong truyện dân gian nước ngoài. Những phương diện văn hóa dân tộc, cuộc sống lịch sử, xã hội, tích cách con người, chân dung tinh thần của dân tộc ấy đều được thể hiện trong các tác phẩm truyện dân gian. Truyện dân gian nước ngoài, đặc 7
  10. Khóa luận tốt nghiệp Nguyễn Minh Thu – Khoa Tiểu học biệt là với trẻ em ở bậc học Tiểu học, chính là cách giúp các em mở một cách cửa mới vào thế giới, vào cuộc đời, tâm hồn con người trên toàn nhân loại. Truyện dân gian nước ngoài như cánh cửa đặc biệt mở ra một thế giới đưa các em đến với những miền đất xa lạ, nơi có những con người hiếu khách, với lối sống đặc trưng của từng vùng miền. Đến với truyện dân gian nước ngoài, chúng ta được tìm hiểu về phong tục, tập quán, lối sống tư tưởng của nhiều dân tộc khác nhau trên thế giới, những nơi mà bản thân học sinh chưa có cơ hội được trải nghiệm trong thực tế. Trong chương trình Tiếng Việt ở Tiểu học, các tác phẩm truyện dân gian nước ngoài được đưa vào chương trình tương đối nhiều. Các tác phẩm này bao gồm nhiều thể loại như truyện thần thoại, truyện cổ tích, truyện ngụ ngôn, truyện cười. Các tác phẩm truyện dân gian nước ngoài được đưa vào chương trình sách giáo khoa Tiểu học dưới hình thức xen kẽ theo từng chủ điểm của các cấp lớp với đề tài, nội dung khá phong phú, đa dạng, bao gồm nhiều mặt của cuộc sống. Điều này còn giúp các em hiểu biết thêm về văn hóa, về cuộc sống của nhiều dân tộc trên thế giới. Với môn Tiếng Việt nói chung cũng như phần truyện dân gian nước ngoài nói riêng nhằm dần dần từng bước nâng cao trí tuệ, tâm hồn, giá trị đạo đức cho các em. Việc đưa truyện dân gian nước ngoài vào trong chương trình Tiếng Việt ở Tiểu học được coi là cần thiết và ngày càng trở nên quan trọng trong việc tăng cường giao lưu và hội nhập với thế giới. Các tác phẩm đều được chọn lọc kĩ lưỡng, hướng tới sự hình thành và phát triển nhân cách cho học sinh Tiểu học. Các tác phẩm không chỉ chứa đựng trong đó những tình cảm sâu sắc giữa con người với con người mà còn bao gồm những chuẩn mực đạo đức giữa các mối quan hệ trong gia đình, nhà trường và xã hội. Xuất phát từ những lí do trên, tôi đã lựa chọn nghiên cứu đề tài cho khóa luận tốt nghiệp của mình là: “Giá trị của truyện dân gian nước ngoài với học sinh Tiểu học”. 2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề Ngay từ khi có cuốn sách giáo khoa đầu tiên cho bậc Tiểu học đặt nền móng cho sự nghiệp giáo dục của nước nhà Việt Nam, các nhà soạn giả đã chú ý đến việc 8
  11. Khóa luận tốt nghiệp Nguyễn Minh Thu – Khoa Tiểu học biên soạn các bài Tập đọc, Kể chuyện thuộc thể loại truyện dân gian nước ngoài. Các tác phẩm đó được chọn lọc một cách kĩ lưỡng về nội dung, hình thức và ý nghĩa. Điều đó chứng tỏ các nhà soạn giả không muốn các em bị bó hẹp về không gian, muốn các em được mở rộng đến với thế giới nhân loại. Các tác phẩm truyện dân gian nước ngoài phần lớn đều viết cho thiếu nhi hoặc viết về thiếu nhi, đem đến cho học sinh Tiểu học những tình cảm tốt đẹp, cốt truyện hay, những bài học có giá trị sâu sắc. Từ trước đến nay đã có rất nhiều các nhà nghiên cứu, nhà văn, các cuốn sách đã đề cập đến mảng truyện dân gian nước ngoài trong chương trình Tiểu học với những vấn đề ở độ nông sâu khác nhau. Mỗi vấn đề được đề cập đều hướng đến những nội dung, khía cạnh khác nhau của vấn đề chung là Truyện dân gian nước ngoài trong chương trình Tiểu học. Việc nghiên cứu truyện dân gian của chúng ta trong nhiều năm qua vẫn không ngừng được tiến hành và phát triển. Truyện dân gian đã là đối tượng quan tâm của nhiều thế hệ các nhà khoa học và những thành tựu đạt được về lĩnh vực nghiên cứu này rất đáng ghi nhận. Họ đã tiến hành nghiên cứu đặc trưng của truyện dân gian trên cơ sở những đặc sắc của từng thể loại truyện dân gian, phân loại và nhận diện các thể loại. Sau đây tôi xin đưa ra một số tài liệu và nội dung khái quát: 1. Giáo trình “Văn học” (Tài liệu đào tạo giáo viên Tiểu học trình độ Cao đẳng và Đại học Sư phạm) do Cao Đức Tiến chủ biên. Đây là cuốn giáo trình đào tạo giáo viên Tiểu học nên đã hệ thống hóa đầy đủ thể loại truyện dân gian nước ngoài được dạy trong nhà trường tiểu học. Đặc biệt hơn, các nhà biên soạn giáo trình, nghiên cứu bộ sách giáo khoa Tiểng Việt Tiểu học đã không hề bỏ qua một bộ phận văn học khá quan trọng, đó là mảng truyện dân gian nước ngoài trong chương trình Tiểu học. Trong cuốn giáo trình, tác giả đã chia một phần nói về mảng kiến thức này. Tác giả đã đưa ra những nét chung về truyện dân gian nước ngoài được dạy trong chương trình Tiểu học bằng cách đưa ra hệ thống câu hỏi, tên tư liệu để sinh viên tìm hiểu trả lời. Bên cạnh đó, các tác giả 9
  12. Khóa luận tốt nghiệp Nguyễn Minh Thu – Khoa Tiểu học đã giới thiệu một số tác phẩm của họ được dạy trong trường Tiểu học ở Việt Nam. Tiếp theo là hướng dẫn sinh viên phân tích một số tác phẩm truyện dân gian nước ngoài trong sách giáo khoa Tiểu học. Còn về ý nghĩa giáo dục của các tác phẩm truyện dân gian nước ngoài chỉ được các tác giả nêu một cách khái quát và không có dẫn chứng các tác phẩm đi kèm hay nội dung tác phẩm đó. Nhà nghiên cứu Cao Đức Tiến cũng đã khái quát đặc trưng các loại truyện cổ dân gian, đó là thần thoại, truyền thuyết, truyện cổ tích, ngụ ngôn, truyện cười trong cuốn giáo trình “Văn học” tài liệu đào tạo giáo viên Tiểu học. Trong đó, tác giả đã bày tỏ ý kiến, quan điểm của mình trước từng thể loại truyện dân gian. Trên trang cá nhân của nhà văn Lê Nhật Ký – nhà văn viết cho thiếu nhi – có bài viết “Viết cho thiếu nhi – Tính giáo dục phải đặt lên hàng đầu” của tác giả Vũ Thị Huyền nói về sự cần thiết của tính giáo dục trong văn học dành cho thiếu nhi. Bài viết này, tác giả đã “đánh giá cao những tác phẩm viết về thế giới tuổi thơ. Đó là những tháng năm đầu đời hình thành tính cách và nhân cách. Nhân cách không cụ thể như một đồ vật, dạy một đứa trẻ 5-7 tuổi là phải có nhân cách thì bé sẽ không hiểu. Nhưng dạy theo lối ngụ ngôn rằng có chú lợn ỉn bừa bãi, ném vỏ bao kem ra ngoài cửa sổ, chẳng may gió cuốn rơi trúng đầu một bà mẹ sẻ đang mớm mồi cho con khiến sẻ con bị ngã nhào. Đứa trẻ thích thú nghe và kết luận “chú lợn ỉn không tốt”. Mười năm sau, chú bé sẽ hiểu đó là bài học văn minh mà con người phải hướng tới và thông qua trang viết, muốn “giáo dục” trẻ em về một nhân cách sống…” Và không chỉ vậy, tác giả còn khẳng định “Một tác phẩm văn chương viết cho trẻ em, tất cả các điều kiện cần nào cũng là chưa đủ, dẫu văn phong rất hay, có thể làm “bão nổi mưa sa” nhưng không mê dụ và giáo dưỡng được một đứa trẻ thì không nên xuất bản. Điều này khác biệt rất lớn đối với văn chương của người lớn”. 10
  13. Khóa luận tốt nghiệp Nguyễn Minh Thu – Khoa Tiểu học 2. Cuốn sách “Vẻ đẹp của các tác phẩm văn học nước ngoài trong chương trình Tiếng Việt 1, 2, 3” – Ths. Phạm Thị Phương Liên – Khoa Tiểu học, trường Đại học Thủ Đô Hà Nội. Trong cuốn sách này, Ths. Phạm Thị Phương Liên đã tâm huyết trong việc phân tích đầy đủ các tác phẩm truyện dân gian nước ngoài trong chương trình Tiếng Việt tiểu học lớp 1, 2, 3. Ở đây, tác giả đã tìm được những vẻ đẹp thực sự của các tác phẩm qua các phương diện: lời văn ngộ nghĩnh, các nhân vật được nhân hóa, dễ gần như cuộc sống đời thường nhưng lại ẩn chứa trong đó những bài học có giá trị sâu sắc. Thông qua những gì gần gũi, quen thuộc trong đời sống ngày thường mà những bài học giáo dục dường như đến với học sinh một cách dễ dàng, nhanh chóng và hiệu quả hơn. Tác giả không tập trung phân tích một cách chi tiết kĩ lưỡng từng tác phẩm mà mỗi một bài truyện dân gian nước ngoài, tác giả sẽ chọn lọc những hình ảnh, chi tiết hay, thú vị và ý nghĩa để bình và đưa ra những nhận xét về chúng. Đặc biệt thú hút là những lời nhận xét của tác giả đối với mỗi hình ảnh rất hấp dẫn, rất hài hước tạo được sự liền mạch các hình ảnh trong bài. 3. Đề tài luận văn tốt nghiệp “Tiếp cận và giảng dạy các tác phẩm văn học nước ngoài ở trường Tiểu học” – Tác giả Đỗ Việt Nga – Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2. Trong đề tài nghiên cứu của mình, tác giả hướng đến mục đích nghiên cứu là tìm hiểu những khó khăn thuận lợi của việc giảng dạy các tác phẩm văn học nước ngoài bao gồm truyện dân gian nước ngoài trên cơ sở đó đề xuất các hướng tiếp cận nhằm nâng cao hiệu quả của việc giảng dạy bộ phận văn học này ở Tiểu học. Để đạt được mục đích nghiên cứu của đề tài, tác giả đã thực hiện đề tài theo các chương khác nhau. Tác giả đã tìm hiểu rất kĩ về các tác phẩm truyện dân gian nước ngoài trong chương trình Tiểu học. Không chỉ thống kê các tác phẩm truyện dân gian nước ngoài có trong chương trình mà với mỗi khối lớp tác giả đều có những lời nhận định về đặc điểm, cách phân chia các tác phẩm vào các phân 11
  14. Khóa luận tốt nghiệp Nguyễn Minh Thu – Khoa Tiểu học môn,… Ngoài ra ưu điểm của đề tài này là tác giả giúp cho người đọc có cái nhìn sâu hơn về thực trạng giảng dạy các tác phẩm truyện dân gian nước ngoài trong chương trình Tiểu học, để qua đó đưa ra được một số nguyên tắc tiếp cận và giảng dạy các văn bản này. 4. Đề tài khóa luận tốt nghiệp: “Đặc trưng một số thể loại truyện dân gian trong chương trình tiểu học” của sinh viên Nguyễn Thị Oanh – Trường Đại học Quảng Bình, 5/2015. Đề tài nghiên cứu khóa luận cho thấy những nét chung về đặc trưng của các tác phẩm truyện dân gian được dạy trong chương trình Tiếng Việt ở Tiểu học. Để đạt được mục đích nghiên cứu đề tài, tác giả đã thực hiện đề tài theo ba chương: Khái quát về truyện dân gian và truyện dân gian trong chương trình Tiểu học, Đặc trưng về truyện thần thoại, truyện truyền thuyết, truyện cổ tích trong chương trình Tiểu học, Đặc trưng về truyện cười, truyện ngụ ngôn trong chương trình Tiểu học. Tác giả đã tìm hiểu rất kĩ về các thể loại truyện dân gian có trong chương trình Tiếng Việt ở Tiểu học như truyện cổ tích, truyện truyền thuyết, truyện thần thoại, truyện ngụ ngôn và truyện cười. Không chỉ thống kê các tác phẩm truyện dân gian trong nước và nước ngoài có trong chương trình mà tác giả còn đưa ra những đặc điểm, vai trò và ý nghĩa của truyện dân gian đối với học sinh Tiểu học. Với mỗi thể loại truyện tác giả còn tìm hiểu về từng vấn đề như nhân vật, cốt truyện, kết cấu và ngôn ngữ của thể loại đó. 5. Đề tài khóa luận tốt nghiệp: “Giá trị giáo dục của văn học nước ngoài đối với học sinh Tiểu học” của sinh viên Bùi Hải Yến – Trường Đại học Thủ Đô Hà Nội, 4/2014. Đề tài khóa luận cho thấy những nét chung về đặc điểm của các tác phẩm văn học nước ngoài bao gồm truyện dân gian nước ngoài trong chương trình Tiếng Việt ở Tiểu học và những thuận lợi, khó khăn khi dạy các tác phẩm đó. Điều quan trọng nhất mà tác giả muốn đề cập đến đó là những giá trị giáo dục của văn học nước ngoài bao gồm truyện dân gian nước ngoài đối với học sinh Tiểu học. 12
  15. Khóa luận tốt nghiệp Nguyễn Minh Thu – Khoa Tiểu học Đặc biệt trong khóa luận của mình, tác giả đã có thời gian thực nghiệm sư phạm tại trường Tiểu học với mục đích giúp học sinh nhận biết được sâu sắc các giá trị giáo dục của các tác phẩm văn học nước ngoài trong chương trình Tiếng Việt Tiểu học, nhất là một số bài trong chương trình Tiếng Việt lớp 2. Thông qua quá trình thực nghiệm sư phạm, tác giả đã thấy rằng học sinh thực sự nắm được những bài học giáo dục, bài học mà các tác phẩm mang lại. Chính bằng những câu hỏi gợi mở, dẫn dắt của giáo viên, các em đã dần tự tìm cho mình nội dung, ý nghĩa, lời khuyên của mỗi tác phẩm. Từ đó, các em nắm được giá trị giáo dục để có những thái độ, hành vi phù hợp trong cuộc sống. Qua các bài học, các em biết cách cư xử với mọi người trong cộng đồng, biết giúp đỡ người khác khi gặp khó khăn cùng với nhiều ý nghĩa giáo dục khác. Chính vì vậy, tính giáo dục là yếu tố vô cùng quan trọng, đặc biệt là đối với môn Văn – Tiếng Việt ở Tiểu học, bởi lẽ văn học là nhân học đề cao giáo dục con người. Tôi xin được đi sâu nghiên cứu về vấn đề ít được đề cập đến trong sách vở và tài liệu: “Giá trị của truyện dân gian nước ngoài với học sinh Tiểu học”. 3. Đối tượng, phạm vi, mục đích nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu: Giá trị của truyện dân gian nước ngoài với học sinh Tiểu học. 3.2. Phạm vi nghiên cứu: Đề tài “Giá trị của truyện dân gian nước ngoài đối với học sinh Tiểu học” được nghiên cứu thực hiện trong các tác phẩm truyện dân gian nước ngoài như truyện thần thoại, truyện cổ tích, truyện cười, truyện ngụ ngôn hiện đang dạy trong chương trình Tiếng Việt Tiểu học từ khối lớp 1 đến khối lớp 5. 3.3. Mục đích nghiên cứu: - Là tư liệu cho bản thân về giá trị giáo dục của các tác phẩm truyện dân gian trong chương trình Tiểu học chung và của truyện dân gian nước ngoài nói riêng. - Cung cấp tư liệu tham khảo cho thầy cô, đồng nghiệp, sinh viên mặc dù tư liệu có phần “xanh non” nhưng phần nào mới mẻ. 13
  16. Khóa luận tốt nghiệp Nguyễn Minh Thu – Khoa Tiểu học 4. Phương pháp nghiên cứu 4.1. Phương pháp lý thuyết Với phương pháp này, tôi chủ yếu vận dụng các thao tác: nghiên cứu sách giáo khoa Tiếng Việt từ lớp 1 đến lớp 5 các tác phẩm truyện dân gian nước ngoài, tìm hiểu thu thập thông tin qua các sách, giáo trình, các bài viết và phân tích, tổng hợp một cách hệ thống. Tìm hiểu đặc điểm của các tác phẩm truyện dân gian nước ngoài được đưa vào sách giáo khoa để giáo viên và học sinh có cái nhìn bao quát toàn diện trong quá trình tìm hiểu. 4.2. Phương pháp phân tích, tổng hợp Phân tích các tác phẩm truyện dân gian nước ngoài trong chương trình Tiểu học để thấy được giá trị của từng loại truyện dân gian nước ngoài, từ đó tổng hợp, khái quát lại và đưa ra kết luận chung. 4.3. Phương pháp thống kê, phân loại Dùng để thống kê, phân loại và xác định tần số xuất hiện của truyện thần thoại, truyện truyền thuyết, truyện cổ tích, truyện ngụ ngôn, truyện cười nước ngoài trong chương trình Tiểu học. Từ đó, xác định vị trí và tầm quan trọng của các thể loại truyện dân gian nước ngoài trong chương trình. 4.4. Phương pháp thực nghiệm Thiết kế giáo án môn Tiếng Việt – phân môn Tập đọc, Kể chuyện các tác phẩm truyện dân gian nước ngoài để tiến hành dạy thực nghiệm học sinh (3 giáo án). Qua việc dạy thực nghiệm rút ra phương pháp dạy học, nắm được đặc điểm nhận thức của học sinh Tiểu học đối với các tác phẩm truyện dân gian nước ngoài để từ đó trau dồi kiến thức, kĩ năng giúp các em cảm thụ tốt hơn. 4.5. Phương pháp quan sát, dự giờ Dự kiến tiến hành dự giờ 1 số giờ học Tập đọc, Kể chuyện truyện dân gian nước ngoài của giáo viên ở trường Tiểu học, từ đó nắm bắt được điểm, khả năng 14
  17. Khóa luận tốt nghiệp Nguyễn Minh Thu – Khoa Tiểu học tiếp nhận nội dung, ý nghĩa của bài học để xây dựng bài dạy của mình phong phú, thú vị, hấp dẫn. 5. Cấu trúc đề tài Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Phụ lục, Tài liệu tham khảo, khóa luận gồm 3 chương: CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ GIÁ TRỊ CỦA ĐỀ TÀI. CHƯƠNG 2. GIÁ TRỊ CỦA CÁC TÁC PHẨM TRUYỆN DÂN GIAN NƯỚC NGOÀI Ở TIỂU HỌC. CHƯƠNG 3. BƯỚC ĐẦU SUY NGHĨ VỀ CÁCH DẠY CÁC TÁC PHẨM TRUYỆN DÂN GIAN NƯỚC NGOÀI CHO HỌC SINH TRONG CHƯƠNG TRÌNH TIẾNG VIỆT Ở TIỂU HỌC. 15
  18. Khóa luận tốt nghiệp Nguyễn Minh Thu – Khoa Tiểu học NỘI DUNG CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ GIÁ TRỊ CỦA ĐỀ TÀI 1.1. Vị trí, vai trò của truyện dân gian nước ngoài ở Tiểu học 1.1.1. Khái niệm, nguồn gốc truyện dân gian 1.1.1.1. Khái niệm truyện dân gian Truyện dân gian thường là văn xuôi nhưng cũng có khi là văn vần được lưu truyền bằng hình thức truyền miệng. Là sáng tác nghệ thuật của nhân dân, truyện dân gian phản ánh đời sống và thế giới tinh thần, tình cảm của nhân dân theo quan điểm của họ. Đó là toàn bộ sinh hoạt nhân dân, là cuộc sống lao động và quan hệ gia đình của họ, là những sự kiện những vấn đề thiết yếu đối với nhân dân, là cuộc đấu tranh của nhân dân chống áp bức, chống ngoại xâm. Sinh hoạt nhân dân là mảnh đất nảy sinh, là nguồn nuôi dưỡng, là nhân tố kích thích sự sáng tạo vốn có tính chất tự phát của truyện dân gian. Nhân vật trung tâm của các thể loại truyện dân gian chính là bản thân nhân dân, bắt nguồn từ những nguyên mẫu có thực trong cuộc sống mà khái quát lên thành nhân vật văn học. Qua việc phản ánh đời sống nhân dân, đề cập đến những vấn đề thân thiết đối với nhân dân, truyện dân gian biểu đạt những kinh nghiệm đời sống, diễn tả những khát vọng và lí tưởng của nhân dân, thể hiện những quan niệm của nhân dân về tự nhiên, xã hội và con người, về đạo đức, về mĩ học. Truyện dân gian mang tính dân tộc, tính quốc tế của văn học dân gian nói chung, càng tiếp xúc rộng rãi với kho tàng truyện dân gian các dân tộc ở khắp nơi trên thế giới, ta càng thấy rõ những đặc sắc trong nội dung và nghệ thuật của truyện dân gian dân tộc mình không hề biệt lập mà chỉ biểu hiện trong tương quan với những cái tương đồng nhân loại. Nghiên cứu so sánh các thể loại truyện dân gian, ta có thể bắt gặp những hiện tượng trùng lặp tương tự nhau về đề tài, về cốt truyện, hình tượng nhân vật, về các mô típ nghệ thuật, các yếu tố thi pháp. Trong giai đoạn đầu tiên của sự nảy sinh và phát triển, truyện dân gian là hình thức sơ khai của nghệ thuật, đồng thời cũng là hình thức nguyên hợp của sự 16
  19. Khóa luận tốt nghiệp Nguyễn Minh Thu – Khoa Tiểu học sản xuất tinh thần nói chung, về sau đã chuyển thành hình thức tổng hợp tự nhiên của sáng tác tạo văn hóa và sáng tác nghệ thuật của nhân dân lao động. Kho tàng truyện dân gian rất phong phú với nhiều thể loại như truyện thần thoại, truyện truyền thuyết, truyện cổ tích, truyện ngụ ngôn, truyện cười. Mỗi thể loại của truyện dân gian với những đặc sắc của nó làm nên những giá trị to lớn cho truyện dân gian để truyện dân gian vượt qua cuộc chọn lọc tự nhiên của thời gian, khẳng định được sức sống ngay cả trong thời đại mới. Đi sâu vào từng thể loại truyện dân gian để tìm hiểu những đặc điểm của mỗi thể loại, chúng ta sẽ hiểu hơn khả năng trường tồn của truyện dân gian bất chấp quy luật đào thải khắc nghiệt của thời gian. Về hình thức truyện dân gian thường mang nhiều yếu tố thần kì, tượng trưng và ước lệ. Mỗi một thể loại truyện dân gian có những hình thức khác nhau như thần thoại, truyền thuyết, truyện cổ tích, truyện cười dân gian là thể loại tự sự bằng văn xuôi; sử thi dân gian là thể loại tự sự bằng văn vần hoặc văn biền ngẫu kết hợp với văn xuôi; truyện ngụ ngôn là thể loại tự sự; tục ngữ và câu đố là thể loại lời nói có tính nghệ thuật; ca dao, dân ca là thể loại trữ tình bằng văn vần; truyện, thơ dân gian là thể loại văn vần kết hợp phương thức tự sự với trữ tình; các thể loại sân khấu dân giancbao gồm các hình thức ca kịch như chèo, tuồng đồ và một số trò diễn có tích truyện, có sự kết hợp kịch bản với nghệ thuật diễn xuất. 1.1.1.2. Nguồn gốc truyện dân gian Truyện dân gian bắt nguồn từ những nguyên mẫu có thực trong cuộc sống mà khái quát lên. Truyện dân gian xuất phát từ những vấn đề trong đời sống, đề cập đến những vấn đề thân thiết với nhân dân. Một phần lớn của truyện ngụ ngôn nằm trong truyện dân gian bắt nguồn từ truyện loài vật do sự gần gũi giữa con người với tự nhiên nên con người đã "gán" cho con vật tính cách của con người. 1.1.2. Vị trí, vai trò của truyện dân gian nước ngoài Truyện dân gian nước ngoài là một mảng văn học không thể thiếu đối với các bậc học nói chung và đối với môn Tiếng Việt ở Tiểu học nói riêng. Truyện dân 17
  20. Khóa luận tốt nghiệp Nguyễn Minh Thu – Khoa Tiểu học gian nước ngoài đã mang tâm hồn của các em vượt qua biên giới Tổ quốc để đến với cuộc sống của nhân loại, để các em có thể hiểu thêm về cuộc sống của các nước trên thế giới, giúp các em mở rộng sự hiểu biết và chắp cánh cho ước mơ của các em bay cao và xa hơn. Trong thời kì đất nước đang dần thoát khỏi tình trạng lạc hậu, yếu kém và ngày càng phát triển, để trở thành một quốc gia giàu mạnh, một đất nước văn minh thì con người cần được tạo điều kiện để phát triển phù hợp với nhịp sống từng ngày thay đổi. Đặc biệt, vấn đề am hiểu và hội nhập quốc tế là rất cần thiết. Và để có thể hiểu biết và hội nhập được với bạn bè trên thế giới, chúng ta không chỉ cần ngôn ngữ hay khả năng giao tiếp mà còn phải hiểu biết về con người, cuộc sống, những nét đẹp văn hóa, tư tưởng tình cảm, truyền thống,… của từng con người trên từng quốc gia. Để làm được điều đó, các em cần được học và tiếp xúc với các tác phẩm truyện dân gian nước ngoài. Những tác phẩm truyện dân gian được dạy ở Tiểu học chính là công cụ để các em từng bước hình thành và phát triển sự hiểu biết về con người, cuộc sống, tư tưởng tình cảm,… của các quốc gia trên thế giới. Các tác phẩm truyện dân gian nước ngoài bao gồm nhiều khía cạnh khác nhau: giáo dục trí tuệ, giáo dục tình cảm, giáo dục đạo đức và tâm hồn con người. Truyện dân gian nước ngoài trong chương trình Tiếng Việt Tiểu học tuy không thể hiện hết những khía cạnh của truyện dân gian nước ngoài nhưng nó đóng góp phần quan trọng vào việc giáo dục đạo đức và tình cảm cho học sinh. Chính vì vậy truyện dân gian nước ngoài có vị trí, vai trò vô cùng quan trọng trong quá trình dạy học ở Tiểu học nói riêng và giáo dục trẻ em nói chúng, có tác dụng giáo dục rất lớn trong việc hình thành nhân cách, tâm hồn cho trẻ. Nó giúp các em được tiếp xúc với nền văn hóa, văn minh các nước trên thế giới, mở rộng sự hiểu biết và không gian cho các em. Truyện dân gian còn có tác dụng quan trọng trong việc giáo dục toàn diện đối với học sinh Tiểu học, là chất bổ dưỡng nuôi dưỡng tâm hồn con người từ khởi điểm làm người. Khai thác những nội dung giáo dục sao cho phát huy hết sức mạnh nghệ thuật của các tác phẩm mà vẫn không làm mất đi vẻ đẹp của nó là điều không đơn giản. Để làm được điều này đòi hỏi người 18
nguon tai.lieu . vn
Thạc sĩ - Tiến sĩ - Cao học Công nghệ thông tin Kinh tế - Thương mại Tài chính - Ngân hàng Kiến trúc - Xây dựng Điện-Điện tử-Viễn thông Cơ khí - Chế tạo máy Công nghệ - Môi trường Báo cáo khoa học Quản trị kinh doanh Khoa học xã hội Khoa học tự nhiên Nông - Lâm - Ngư Y khoa - Dược