1. Trang Chủ
  2. Thư viện thông tin
  3. Khoá học Tam Đảo

Khoá học Tam Đảo

Tài liệu lưu trữ là gì? Các tài liệu lưu trữ quốc gia không thể tách rời quyền lực chính trị. Chúng làm nên ký ức về các nhà lãnh đạo và chính quyền. Thứ nhất đó là tập hợp các tài liệu bao gồm các quyết định của những nhà lãnh đạo, nói rộng hơn đó là khối lượng lớn các tư liệu được tạo ra từ các phòng hành chính Kh„a h‰c Tam ß∂o Nh˜ng c∏ch ti’p cÀn ph≠¨ng ph∏p luÀn mÌi ¯ng dÙng trong ph∏t tri”n Kh„a h‰c mÔa hà v“ khoa h‰c x∑ hÈi 2007 Nhµ xu†t b∂n Th’ GiÌi Hµ NÈi 2008 Kh„a h‰c Tam ß∂o ßµo tπo v“

Thể loại Tài liệu miễn phí Thư viện thông tin

Số trang 352

Ngày tạo 8/29/2018 6:28:56 PM +00:00

Loại tệp PDF

Kích thước

Tên tệp

Tải Khoá học Tam Đảo (.pdf)

Xem mẫu

  1. Kh„a h‰c Tam ß∂o Nh˜ng c∏ch ti’p cÀn ph≠¨ng ph∏p luÀn mÌi ¯ng dÙng trong ph∏t tri”n Kh„a h‰c mÔa hà v“ khoa h‰c x∑ hÈi 2007 Nhµ xu†t b∂n Th’ GiÌi Hµ NÈi 2008
  2. Kh„a h‰c Tam ß∂o ßµo tπo v“ ph≠¨ng ph∏p luÀn ¯ng dÙng cho c∏c v†n Æ“ ph∏t tri”n x∑ hÈi nh©n v®n 13 - 20 th∏ng 7 n®m 2007 Bi™n soπn: Stéphane LAGRÉE
  3. Ånh b◊a: ChÙp tı tr™n Æÿnh nÛi Tam ß∂o, tÿnh V‹nh PhÛc Ånh: Phπm Hoµi Thanh (ngµy chÙp 13 th∏ng 7 n®m 2007)
  4. MÙc lÙc LÍi t˘a 5 Khai mπc 7 Phi™n h‰c toµn th” - C∏c loπi nguÂn vµ sˆ dÙng tµi li÷u l≠u tr˜ trong ngµnh Khoa h‰c x∑ hÈi - Philippe Le Failler 12 - Ch›nh s∏ch Æi“u tra Æi“n d∑. Bµn v“ vi÷c s∂n xu†t c∏c d˜ ki÷n trong ngµnh nh©n chÒng h‰c - Jean-Pierre Olivier de Sardan 24 - K¸ thuÀt mÌi v“ xˆ l˝ thËng k™ d˜ ki÷n Æi“u tra - Ludovic Lebart, Marie Piron 55 - C∏c chÿ sË qu∂n l˝ c´ng: ˝ ngh‹a, th˘c ti‘n sˆ dÙng vµ mÈt sË hπn ch’ - Mireille Razafindrakoto, François Roubaud 65 - Ch›nh quy“n Æfia ph≠¨ng, v†n Æ“ qu∂n l˝ c´ng vµ ph©n c†p ph©n quy“n Î ch©u Phi - Jean-Pierre Olivier de Sardan 97 - Nghi™n c¯u x∑ hÈi - nh©n h‰c {theo hÓp ÆÂng}: th˘c ti‘n vµ hπn ch’ cÒa hoπt ÆÈng nghi™n c¯u ÆËi vÌi kinh nghi÷m th˘c Æfia - Olivier Tessier 103 - M´i tr≠Íng vµ ph∏t tri”n NhÀp m´n v“ x©y d˘ng m´ h◊nh c©n bªng tÊng th” Olivier Beaumais 125 C∏c lÌp chuy™n Æ“ Chuy™n Æ“ 1 - Ph≠¨ng ph∏p kh∂o s∏t Æa chi“u 132 Ludovic Lebart, Marie Piron - Danh s∏ch h‰c vi™n 151 Chuy™n Æ“ 2 - Nghi™n c¯u x∑ hÈi c∏c khoa h‰c 154 Frédéric Thomas - Ph≠¨ng ph∏p, quan Æi”m l˝ thuy’t vµ th˘c Æfia trong x∑ hÈi h‰c - nh©n h‰c v“ bi’n ÆÊi x∑ hÈi 192 Jean-Pierre Olivier de Sardan - Danh s∏ch h‰c vi™n 234 Chuy™n Æ“ 3 - ßi“u tra hÈ gia Æ◊nh, mÈt c´ng cÙ Æo l≠Íng Æ” Æ∏nh gi∏ kh∏i ni÷m khu v˘c phi ch›nh th¯c, Æi“u ki÷n sËng cÒa c∏c hÈ gia Æ◊nh vµ qu∂n trfi 238 Jean-Pierre Cling, Javier Herrera, Mireille Razafindrakoto, François Roubaud - X∑ hÈi h‰c n´ng th´n Ph∏p: tri”n v‰ng ph™ b◊nh vµ c∏c c´ng cÙ ph≠¨ng ph∏p luÀn 287 Laurent Dartigues, Alain Guillemin - Danh s∏ch h‰c vi™n 307 T„m l≠Óc v“ c∏c gi∂ng vi™n 309 ß∏nh gi∏ cÒa c∏c b∏o c∏o vi™n 329
  5. LÍi t˘a Trong suËt h¨n 20 n®m qua, Vi÷t Nam ti’n hµnh ÆÊi mÌi n“n kinh t’ vµ ph∏t tri”n x∑ hÈi mπnh mœ. Ch›nh s∏ch ÆÊi mÌi tπo ra nh˜ng thay ÆÊi s©u sæc trong hµnh vi c∏ nh©n cÚng nh≠ tÀp th”. Nh˜ng thay ÆÊi nµy kh´ng chÿ t∏c ÆÈng tÌi l‹nh v˘c kinh t’ v› dÙ nh≠ vi÷c mÎ cˆa h≠Ìng ra b™n ngoµi, gia nhÀp TÊ ch¯c Th≠¨ng mπi Th’ giÌi, mµ cfln tÌi m´i tr≠Íng x∑ hÈi th´ng qua ph∏t tri”n gi∏o dÙc, Æ≠a mÈt bÈ phÀn Æ∏ng k” ng≠Íi d©n tho∏t kh·i c∂nh nghÃo. ß” x∏c Æfinh vµ Æ∂m nhÀn vai trfl mÌi cÒa m◊nh, Nhµ n≠Ìc Vi÷t Nam c«n ph©n t›ch vµ nghi™n c¯u v“ nh˜ng thay ÆÊi Æang di‘n ra vµ xu h≠Ìng ph∏t tri”n cÒa chÛng. ß©y lµ nh˜ng mÙc ti™u Æ≠Óc Æ≠a ra tı th∏ng 11/2004 cho d˘ ∏n Qu¸ ßoµn k’t ¶u ti™n v“ Khoa h‰c X∑ hÈi (FSP2S) {HÁ trÓ nghi™n c¯u nh˜ng th∏ch th¯c trong chuy”n ÆÊi kinh t’ vµ x∑ hÈi Î Vi÷t Nam} . D˘ ∏n FSP2S do Vi÷n Vi‘n ß´ng B∏c CÊ Ph∏p (EFEO) tri”n khai, Æ≠Óc Æi“u hµnh theo hai m∂ng 1 hoπt ÆÈng. M∂ng Æ«u ti™n quy tÙ 10 nh„m nghi™n c¯u Vi÷t - Ph∏p ti’n hµnh c∏c nghi™n c¯u v“ ba chÒ Æ“ lÌn: s˘ v≠¨n l™n cÒa khu v˘c t≠ nh©n vµ kinh t’ phi ch›nh th¯c; Vi÷t Nam trong bËi c∂nh toµn c«u; s˘ Ên Æfinh vµ bi’n ÆÊi Æ≠¨ng Æπi cÒa c∏c c†u trÛc x∑ hÈi vµ c∏c b∂n sæc. M∂ng th¯ hai h≠Ìng tÌi Ƶo tπo c∏c nhµ khoa h‰c Vi÷t Nam v“ c∏c ph≠¨ng ph∏p ti’p cÀn mÌi vµ thi’t lÀp mπng l≠Ìi khoa h‰c. Ch›nh trong khu´n khÊ nµy, Kh„a h‰c mÔa hà ƫu ti™n v“ khoa h‰c x∑ hÈi {ßµo tπo ph≠¨ng ph∏p luÀn ¯ng dÙng cho c∏c v†n Æ“ ph∏t tri”n x∑ hÈi vµ nh©n v®n} Æ≠Óc ßπi s¯ qu∏n Ph∏p tπi Vi÷t Nam vµ Vi÷n Khoa h‰c X∑ hÈi Vi÷t Nam ÆÂng tÊ ch¯c tı 13 Æ’n 20 th∏ng 7 n®m 2007. {Kh„a h‰c Tam ß∂o} Khung l´-g›ch cho {Kh„a h‰c Tam ß∂o} Æi theo hai h≠Ìng bÊ sung cho nhau. Trong hai ngµy Æ«u lµ phi™n toµn th” tÊ ch¯c tπi Vi÷n Khoa h‰c X∑ hÈi Vi÷t Nam, Hµ NÈi, b∂y bµi thuy’t tr◊nh cÒa c∏c chuy™n gia quËc t’ Æ∑ Æ“ cÀp Æ’n c∏c v†n Æ“ ph≠¨ng ph∏p luÀn d≠Ìi nhi“u kh›a cπnh kh∏c nhau nh≠ lfich sˆ, nh©n h‰c vµ x∑ hÈi - nh©n h‰c, kinh t’, to∏n vµ thËng k™. Nh˜ng cuÈc th∂o luÀn s´i nÊi Æ∑ cho phäp c∏c h‰c vi™n bÊ sung n“n ki’n th¯c li™n ngµnh. H≠Ìng th¯ hai gÂm ba lÌp h‰c chuy™n Æ“ tÊ ch¯c ÆÂng thÍi trong thÍi gian bËn ngµy tπi Tam ß∂o, c∏ch Hµ NÈi 80 km v“ ph›a Bæc - T©y Bæc: • LÌp h‰c chuy™n Æ“ 1: Ph≠¨ng ph∏p kh∂o s∏t Æa chi“u; • LÌp h‰c chuy™n Æ“ 2: Nghi™n c¯u x∑ hÈi c∏c ngµnh khoa h‰c (Ph≠¨ng ph∏p, kh∏i ni÷m vµ phπm vi nh©n h‰c-x∑ hÈi cÒa bi’n ÆÊi x∑ hÈi); • LÌp h‰c chuy™n Æ“ 3: Æi“u tra hÈ gia Æ◊nh: mÈt c´ng cÙ Æo l≠Íng Æ” Æ∏nh gi∏ kh∏i ni÷m khu v˘c phi ch›nh th¯c, Æi“u ki÷n sËng cÒa c∏c hÈ gia Æ◊nh vµ qu∂n trfi; x∑ hÈi h‰c n´ng th´n Ph∏p: tri”n v‰ng then chËt vµ c´ng cÙ ph≠¨ng ph∏p h‰c. Tπi Tam ß∂o, Æ” lµm phong phÛ th™m c∏c cuÈc g∆p gÏ vµ th∂o luÀn gi˜a c∏c Æπi bi”u tham d˘, tr≠Ìc khi c∏c lÌp h‰c chuy™n Æ“ bæt Æ«u, Æ∑ di‘n ra buÊi hÈi th∂o bµn v“ chÒ Æ“ {Th∏ch th¯c trong nghi™n c¯u khoa h‰c x∑ hÈi tπi ß´ng Nam É vµ Î Vi÷t Nam} do Gi∏o s≠ Yves Goudineau, nhµ nh©n chÒng h‰c vµ Gi∏m ÆËc nghi™n c¯u Vi÷n Vi‘n ß´ng B∏c cÊ, vµ Gi∏o s≠ Phan Huy L™, nhµ nghi™n c¯u lfich sˆ, ChÒ tfich HÈi Sˆ h‰c Vi÷t Nam thuy’t tr◊nh. Ngoµi ra, hai bÈ phim tµi li÷u v“ d©n tÈc h‰c vµ x∑ hÈi h‰c do Jean-Pierre de Sardan th˘c hi÷n tπi Niger cÚng Æ∑ Æ≠Óc tr◊nh chi’u. • {Sassalä c©u chuy÷n v“ mÈt ng´i lµng hay tı th©n phÀn n´ l÷ tÌi ng≠Íi n´ng d©n}, phim mµu, dµi 35 phÛt, (1971) (Æfia Æi”m quay: Niger) (Ch¯ng nhÀn vµ gi∂i th≠Îng cho ch†t l≠Óng cÒa Trung t©m ßi÷n ∂nh QuËc gia; phim Æ≠Óc b◊nh ch‰n cho Li™n hoan Phim v“ D©n tÈc h‰c vµ X∑ hÈi h‰c Venise); • {Bµ giµ vµ c¨n m≠a}, phim mµu, 55 phÛt, (1974) (Æfia Æi”m quay: Niger) (Ch¯ng nhÀn vµ gi∂i th≠Îng cho ch†t l≠Óng cÒa Trung t©m ßi÷n ∂nh QuËc gia, khen ngÓi Æ∆c bi÷t cÒa ban gi∏m kh∂o Li™n hoan phim Nyon, (1974); Æ≠Óc ch‰n cho Li™n hoan Phim cÒa c∏c d©n tÈc x¯ Florence, (1976); vµ cho li™n hoan Boston, (1980); Æ≠Óc giÌi thi÷u tπi HÈi nghfi cÒa Hi÷p hÈi Nghi™n c¯u ch©u Phi, Washington, (1982). Nh˜ng bÈ phim tµi li÷u nµy lµ c´ng cÙ phÙc vÙ th∂o luÀn mang t›nh s∏ng tπo vµ h≠Ìng suy ngh‹ Æ’n nh˜ng kh›a cπnh kh∏c cÒa th˘c t’ x∑ hÈi. 1 D˘ ∏n do Bruno Paing (ßπi s¯ qu∏n Ph∏p) vµ Olivier Tessier (EFEO, nhµ nghi™n c¯u v“ nh©n h‰c) bi™n soπn vµ Æ≠Óc BÈ Ngoπi giao Ph∏p tµi trÓ. Tı ngµy 1/9/2006 d˘ ∏n do Stäphane Lagräe (nhµ nghi™n c¯u Æfia l˝) Æi“u phËi. Xem th´ng tin bÊ sung tπi http//www.ambafrance-vn.org ho∆c http//www.efeo.fr/
  6. Kh„a h‰c mÔa hÃ, vÌi mong muËn mÎ Æ«u vµ x©y d˘ng mÈt mπng l≠Ìi rÈng lÌn h¨n, Æ∑ quy tÙ 93 nhµ nghi™n c¯u tı nhi“u tÿnh thµnh cÒa Vi÷t Nam. H‰ lµ thµnh vi™n cÒa 10 nh„m nghi™n c¯u Ph∏p - Vi÷t thuÈc d˘ ∏n FSP2S vµ c∏c nhµ nghi™n c¯u {ngoµi d˘ ∏n} do c∏c c¨ quan nghi™n c¯u giÌi thi÷u (40 %). CuËn k˚ y’u {Kh„a h‰c Tam ß∂o} Æ≠Óc in song ng˜ Ph∏p - Vi÷t. CuËn k˚ y’u giÌi thi÷u c∏c bµi vi’t cÒa c∏c di‘n gi∂ vµ nÈi dung ghi ©m cÒa phi™n toµn th” vµ cÒa c∏c lÌp h‰c chuy™n Æ“. Ti’p theo c∏c bµi ph∏t bi”u lµ nÈi dung th∂o luÀn vÌi c∏c Æπi bi”u tham d˘. C∏c bµi Ɖc cÚng Æ≠Óc Æ≠a vµo trong cuËn k˚ y’u Æ” bÊ sung vµ Ƶo s©u h¨n c∏c chÒ Æ“ Æ∑ Æ“ cÀp. Danh s∏ch c∏c Æπi bi”u tham d˘ Æ≠Óc in sau mÁi lÌp h‰c chuy™n Æ“ nhªm tπo Æi“u ki÷n cho vi÷c h◊nh thµnh mπng l≠Ìi khoa h‰c; danh s∏ch cÒa c∏c gi∂ng vi™n Æ≠Óc giÌi thi÷u Î cuËi cuËn k˚ y’u. Xin c∂m ¨n c∏c b∏o c∏o vi™n cÒa phi™n toµn th” vµ c∏c lÌp h‰c chuy™n Æ“ v◊ ch†t l≠Óng c´ng vi÷c Æ∑ th˘c hi÷n: bµ Fanny Quertamp (nhµ Æfia l˝), bµ Tr«n Thfi Thæm (nghi™n c¯u sinh v“ kinh t’ vµ qu∂n l˝ th˘c ph»m, ßπi h‰c Montpellier I, (CIRAD), Pascal Bourdeaux (Tr≠Íng Cao h‰c Th˘c hµnh) vµ bµ H Thfi Kim Uy™n (nhµ nghi™n c¯u x∑ hÈi h‰c, Vi÷n Khoa h‰c X∑ hÈi Vi÷t Nam). C∂m ¨n ÆÈi ngÚ bi™n, phi™n dfich do anh D≠¨ng Nguy‘n QuËc Vinh phÙ tr∏ch, Æ∆c bi÷t lµ c∏c anh chfi Tr«n ߯c S¨n, Tr«n Quang Hi’u, L™ Kim Quy vµ L™ Thanh Mai, cÔng Trfinh V®n TÔng vµ L™ Thu H≠¨ng. ChÛng t´i xin gˆi lÍi c∂m ¨n tÌi c∏c gi∂ng vi™n Æ∑ tham gia gi∂ng dπy kh„a h‰c vÌi nh˜ng ki’n th¯c qu˝ b∏u vµ lflng nhi÷t t◊nh: Olivier Beaumais, Jean-Pierre Cling, Laurent Dartigues, Alain Guillemin, Javier Herrera, Philippe Le Failler, Ludovic Lebart, Jean-Pierre Olivier de Sardan, Marie Piron, Mireille Razafindrakoto, François Roubaud , Olivier Tessier, Frädäric Thomas. {Kh„a h‰c Tam ß∂o} Æ≠Óc ÆÂng tµi trÓ bÎi Vi÷n Nghi™n c¯u Ph∏t tri”n (IRD - Département Soutien et Formation), Trung t©m Nghi™n c¯u Khoa h‰c QuËc gia (CNRS - Direction des relations européennes et internationales), TÊ ch¯c ßπi h‰c Ph∏p ng˜ tπi Hµ NÈi (AUF - Agence Universitaire de la Francophonie). ChÛng t´i xin ch©n thµnh c∂m ¨n c∏c c¨ quan n™u tr™n v◊ s˘ tin t≠Îng vµ hÁ trÓ cho hoπt ÆÈng khoa h‰c nµy. Nh„m Æi“u phËi d˘ ∏n FSP2S Tr«n Thfi Lan Anh Stäphane Lagräe
  7. Khai mπc K›nh th≠a ngµi ßπi s¯ Ph∏p tπi Vi÷t Nam, K›nh th≠a qu˝ vfi Æπi bi”u, C∏c bπn ÆÂng nghi÷p vµ c∏c h‰c vi™n Ph∏p vµ Vi÷t Nam th©n m’n, Th≠a qu˝ ´ng, qu˝ bµ, Tr≠Ìc ti™n, cho phäp t´i thay m∆t Vi÷n Khoa h‰c x∑ hÈi Vi÷t Nam gˆi lÍi chµo nÂng nhi÷t Æ’n Ngµi ßπi s¯ Ph∏p tπi Vi÷t Nam, Æ’n t†t c∂ c∏c ÆÂng nghi÷p, c∏c chuy™n gia Ph∏p vµ c∏c h‰c vi™n c„ m∆t trong buÊi l‘ khai gi∂ng Kh„a h‰c mÔa hà ngµy h´m nay. Hoπt ÆÈng nµy lµ mÈt minh ch¯ng nÚa cho s˘ ph∏t tri”n s©u rÈng mËi quan h÷ hÓp t∏c gi˜a c∏c nhµ khoa h‰c Ph∏p vµ Vi÷t Nam n„i chung vµ trong l‹nh v˘c v˘c khoa h‰c x∑ hÈi n„i ri™ng. T´i xin Æ∆c bi÷t c∂m ¨n ngµi ßπi s¯ Ph∏p tπi Vi÷t Nam v◊ nh˜ng cam k’t vµ hÁ trÓ mπnh mœ cÒa ´ng trong vi÷c th˘c hi÷n Kh„a h‰c mÔa hà v“ Khoa h‰c x∑ hÈi l«n Æ«u ti™n Æ≠Óc tÊ ch¯c tπi Vi÷t Nam. ß©y sœ lµ hoπt ÆÈng th≠Íng xuy™n Æ≠Óc tÊ ch¯c hµng n®m vÌi s˘ phËi hÓp vµ tham gia cÒa nhi“u c¨ quan li™n quan, cÒa c∏c nhµ nghi™n c¯u, c∏c tr≠Íng ßπi h‰c, c∏c c¨ sΠƵo tπo quËc gia vµ quËc t’. Nh≠ chÛng ta Æ“u bi’t, Vi÷t Nam Æ∑ Æ∆t ra nh˜ng mÙc ti™u Æ«y tham v‰ng trong vi÷c ph∏t tri”n con ng≠Íi vµ ph∏t tri”n Ɔt n≠Ìc. Trong suËt 20 n®m ßÊi mÌi cÚng nh≠ trong t≠¨ng lai, hÈi nhÀp lu´n lµ mÙc ti™u ch›nh trong nh˜ng ch›nh s∏ch c´ng cÒa Vi÷t Nam. Khi n„i Æ’n hÈi nhÀp, kh´ng chÿ lµ hÈi nhÀp kinh t’ mµ cfln lµ hÈi nhÀp trong nh˜ng l‹nh v˘c kh∏c trong Æ„ c„ khoa h‰c vµ Ƶo tπo. Th´ng qua hÈi nhÀp quËc t’, c∏c nhµ khoa h‰c Vi÷t Nam c„ c¨ hÈi Æ≠Óc hÓp t∏c vÌi c∏c nhµ khoa h‰c n≠Ìc ngoµi vµ kh„a h‰c cÒa chÛng ta l«n nµy cÚng lµ mÈt c¨ hÈi nh≠ vÀy. Nh˜ng cuÈc g∆p gÏ nh≠ th’ nµy cho phäp c∏c nhµ khoa h‰c Vi÷t Nam ti’p cÀn ki’n th¯c vµ kinh nghi÷m qu˝ b∏u cÒa n≠Ìc ngoµi trong Æ„ c„ n≠Ìc Ph∏p. CÚng th´ng qua hÈi nhÀp, c∏c nhµ khoa h‰c Vi÷t Nam c„ th” mÎ rÈng {vËn khoa h‰c} cÒa m◊nh vµ trao ÆÊi kinh nghi÷m ngh“ nghi÷p tπi nh˜ng di‘n Ƶn quËc t’. Kh„a h‰c mÔa hà l«n nµy tÀp trung c∏c nhµ nghi™n c¯u, Æ∆c bi÷t lµ c∏c nhµ nghi™n c¯u trŒ cÒa Vi÷t Nam, nh˜ng ng≠Íi sœ ti’p b≠Ìc trong t≠¨ng lai, trong l‹nh v˘c cÒa m◊nh, ph∏t tri”n Ɔt n≠Ìc theo h≠Ìng hi÷n Æπi h„a. Tπi Kh„a h‰c nµy, c∏ nh©n t´i muËn nhæn nhÒ c∏c bπn h∑y cË gæng tËi Æa Æ” ti’p thu Æ≠Óc nh˜ng ki’n th¯c vµ kinh nghi÷m qu˝ b∏u cÒa c∏c chuy™n gia Ph∏p. Tr™n c¨ sÎ Æ„, c∏c bπn c„ th” Æ≠a ra nh˜ng ˝ t≠Îng mÌi v“ ph≠¨ng ph∏p ti’p cÀn vµ gi∂i quy’t c∏c v†n Æ“ v“ tri”n v‰ng ph∏t tri”n cÒa ngµnh khoa h‰c x∑ hÈi cÒa Vi÷t Nam. Tr™n tinh th«n Æ„, t´i xin c∂m ¨n Ngµi ßπi s¯ Ph∏p v◊ nh˜ng cam k’t vµ Òng hÈ cÒa ´ng, xin c∂m ¨n ßπi s¯ qu∏n Ph∏p Æ∑ phËi hÓp vÌi chÛng t´i trong vi÷c tÊ ch¯c Kh„a h‰c mÔa hà l«n nµy. T´i xin ch©n thµnh c∂m ¨n c∏c nhµ khoa h‰c Ph∏p Æ∑ Æ’n Æ©y ngµy h´m nay, cÚng nh≠ c∏c nhµ tµi trÓ v◊ nh˜ng hÁ trÓ tµi ch›nh. Xin gˆi tÌi c∏c vfi kh∏ch qu˝, tÌi t†t c∂ c∏c bπn h‰c vi™n lÍi ch¯c s¯c kh·e. ChÛc Kh„a h‰c thµnh c´ng. Xin c∂m ¨n! ßÁ Hoµi Nam ChÒ tfich Vi÷n Khoa h‰c x∑ hÈi Vi÷t Nam
  8. K›nh th≠a ngµi ChÒ tfich Vi÷n Khoa h‰c X∑ hÈi Vi÷t Nam, K›nh th≠a c∏c thµnh vi™n HÈi ÆÂng khoa h‰c, K›nh th≠a c∏c gi∂ng vi™n, C∏c bπn h‰c vi™n th©n m’n, Vµi th∏ng tr≠Ìc, ChÒ tfich Vi÷n Khoa h‰c X∑ hÈi Vi÷t Nam, ´ng ßÁ Hoµi Nam, Æ∑ Æ≠a ra ˝ t≠Îng v“ mÈt d˘ ∏n Ƶo tπo Æ«y tham v‰ng mµ t´i bi’t chæc rªng ´ng Æ∆c bi÷t dµnh t©m huy’t cho n„: d˘ ∏n nhªm tπo xung l˘c mÌi cho ngµnh khoa h‰c x∑ hÈi vµ nh©n v®n Î Vi÷t Nam, ÆÂng thÍi mÎ cˆa h¨n n˜a hoπt ÆÈng cÒa ngµnh ra th’ giÌi. V◊ ˝ t≠Îng Æ„, ngµi ChÒ tfich Æ∑ mÈt l«n n˜a h≠Ìng tÌi vÌi n≠Ìc Ph∏p. ß„ lµ mÈt bªng ch¯ng sinh ÆÈng cÒa s˘ tin cÀy khi’n t´i v´ cÔng c∂m k›ch. S˘ tin cÀy l…n nhau nµy vËn Æ∑ c„ c¨ sÎ v“ m∆t th” ch’, ngay tı ngµy 7/10/2004, vÌi vi÷c ch›nh phÒ hai n≠Ìc chÛng ta k˝ tho∂ thuÀn tµi trÓ d˘ ∏n Qu¸ ßoµn k’t ¶u ti™n, mang t™n {HÁ trÓ nghi™n c¯u nh˜ng th∏ch th¯c cÒa qu∏ tr◊nh chuy”n ÆËi kinh t’ vµ x∑ hÈi Î Vi÷t Nam}. Ch›nh v◊ th’, Kh„a h‰c mÔa hà Vi÷t-Ph∏p v“ khoa h‰c x∑ hÈi Æ∑ ra ÆÍi, hÈi tÙ chÛng ta trong phflng hÈi tr≠Íng cÒa Vi÷n Khoa h‰c x∑ hÈi Vi÷t Nam ngµy h´m nay. D˘ ∏n Qu¸ ßoµn k’t ¶u ti™n v“ Khoa h‰c x∑ hÈi {FSP2S} ti’n hµnh nhi“u hoπt ÆÈng Ƶo tπo vµ thi’t lÀp mπng l≠Ìi khoa h‰c, trong Æ„ c„ nh˜ng h‰c bÊng ti’n s¸ vµ nh˜ng ÆÓt c´ng t∏c nghi™n c¯u tπi Ph∏p vµ Vi÷t Nam. ß” bÊ sung cho nh˜ng hoπt ÆÈng nµy, vi÷c tÊ ch¯c Kh„a h‰c mÔa hà th” hi÷n ≠u ti™n chung cÒa chÛng ta: giÌi thi÷u vÌi sinh vi™n vµ nh˜ng c∏n bÈ khoa h‰c t≠¨ng lai cÒa Vi÷t Nam nh˜ng ph≠¨ng ph∏p tri th¯c c«n thi’t Æ” hi”u bi’t s©u sæc v“ hi÷n th˘c x∑ hÈi; cung c†p nh˜ng c¨ sÎ l˝ thuy’t vµ th˘c hµnh cho phäp th˘c hi÷n mÈt d˘ ∏n khoa h‰c theo nh˜ng h≠Ìng nghi™n c¯u th›ch Æ∏ng. N®m nay, nh≠ qu˝ vfi Æ∑ bi’t, ch≠¨ng tr◊nh cÒa Kh„a h‰c mÔa hà lµ Ƶo tπo Æa ngµnh c∏c ph≠¨ng ph∏p nghi™n c¯u ∏p dÙng cho nh˜ng v†n Æ“ ph∏t tri”n x∑ hÈi vµ nh©n v®n. ChÛng t´i hy v‰ng rªng kh„a h‰c nµy sœ mang lπi cho c∏c h‰c vi™n hi”u bi’t s©u rÈng h¨n v“ nh˜ng c´ng cÙ Æi“u tra Æfinh t›nh cÚng nh≠ Æfinh l≠Óng. T´i xin chia sŒ vÌi qu˝ vfi s˘ hµi lflng cÒa c∏ nh©n t´i ÆËi vÌi hai Æi”m Æ∆c bi÷t li™n quan Æ’n c´ng t∏c tÊ ch¯c kh„a h‰c Æ«u ti™n nµy. MÈt m∆t, kh„a h‰c h≠Ìng Æ’n c∏c ÆËi t≠Óng tham gia r†t rÈng, kh´ng chÿ bao gÂm c∏n bÈ nghi™n c¯u thuÈc d˘ ∏n, mµ c∂ nh˜ng ng≠Íi kh´ng thuÈc d˘ ∏n. M∆t kh∏c, kh„a h‰c Æ≠Óc tÊ ch¯c theo hai h≠Ìng bÊ sung l…n nhau: phi™n h‰c toµn th” tπi Hµ NÈi vµ c∏c lÌp h‰c chuy™n Æ“ tπi Tam ß∂o. Kh„a h‰c mÔa hà cÒa chÛng ta tÀp hÓp nh˜ng chuy™n gia quËc t’ thuÈc nhi“u l‹nh v˘c kh∏c nhau nh≠ lfich sˆ, x∑ hÈi h‰c, x∑ hÈi - nh©n h‰c, kinh t’, hay to∏n h‰c vµ thËng k™. Nh˜ng chÒ Æ“ Æ≠Óc Æ“ cÀp bao hµm c∏c nÈi dung ph≠¨ng ph∏p h‰c Æ∆c bi÷t phong phÛ: ph≠¨ng ph∏p ti’p cÀn nguÂn l≠u tr˜, k¸ thuÀt Æi“u tra Æi“n d∑ vµ xˆ l˝ thËng k™, c∏c chÿ sË qu∂n l˝ c´ng vµ nh˜ng mËi quan h÷ bi’n ÆÈng gi˜a quy“n l˘c trung ≠¨ng vµ Æfia ph≠¨ng. Gi˜a hai n≠Ìc chÛng ta Æ∑ tÂn tπi mËi quan h÷ trao ÆÊi truy“n thËng l©u dµi trong l‹nh v˘c khoa h‰c nh©n v®n. Ånh h≠Îng s©u rÈng tπi Vi÷t Nam cÒa nh˜ng nhµ nghi™n c¯u vµ t≠ t≠Îng Ph∏p nh≠ Pierre Gourou, Claude Lävi-Strauss, Georges Condominas, Pierre Bourdieu, Michel Foucault, lµ mÈt minh ch¯ng sinh ÆÈng cho mËi quan h÷ Æ„. Th™m vµo Æ„ lµ s˘ tÂn tπi cÒa tr≠Íng Vi‘n Æ´ng B∏c cÊ Ph∏p tπi Hµ NÈi tı n®m 1900 Æ’n nay. Kh„a h‰c mÔa hà ti’p tÙc duy tr◊ truy“n thËng nµy vµ ph∏t tri”n h¨n n˜a mËi quan h÷ hÓp t∏c cÒa chÛng ta tı g„c ÆÈ Æa ngµnh vµ mang t›nh ÆËi t∏c. Truy“n thËng nµy ti’p tÙc lµ c¨ sÎ cho nh˜ng hoπt ÆÈng hÈi th∂o vµ g∆p gÏ gi˜a hai b™n, dÔ n„ kh´ng ph∂i lÛc nµo cÚng Æπt Æ’n mÈt c†u trÛc hÓp t∏c Æπi h‰c ch∆t chœ. Tuy vÀy, giÍ Æ©y ngµy cµng c„ nhi“u t›n hi÷u cho th†y s˘ ÆÊi mÌi cÒa quan h÷ Vi÷t - Ph∏p trong l‹nh v˘c khoa h‰c nh©n v®n. Qu¸ ßoµn k’t ¶u ti™n vµ Kh„a h‰c mÔa hà mµ chÛng t´i hy v‰ng sœ Æ≠Óc tÊ ch¯c hµng n®m, sœ mÎ ra cho chÛng ta h≠Ìng x©y d˘ng mËi quan h÷ hÓp t∏c c„ c†u trÛc ch∆t chœ h¨n. ß” k’t thÛc, t´i xin nh≠Íng lÍi cho c∏c gi∂ng vi™n, trong khu´n khÊ cuÈc ÆËi thoπi Vi÷t-Ph∏p l«n Æ«u ti™n v“ mÈt chÒ Æ“ trung t©m: Ƶo tπo ph≠¨ng ph∏p luÀn ¯ng dÙng trong khoa h‰c x∑ hÈi. ChÛc kh„a h‰c thµnh c´ng r˘c rÏ, Xin c∂m ¨n s˘ chÛ ˝ cÒa qu˝ vfi! Jean-François Blarel ßπi s¯ Ph∏p tπi Vi÷t Nam
  9. B∂n Æ vfi tr› Tam ß∂o Ranh giÌi tÿnh Tam ß∂o Ghi chÛ: tı ngµy 1/8/2008, Hµ NÈi mÎ rÈng ra toµn bÈ tÿnh Hµ T©y, huy÷n M™ Linh (tÿnh V‹nh PhÛc) vµ bËn x∑ thuÈc huy÷n L≠¨ng S¨n (tÿnh Hfla B◊nh).
  10. Phi™n h‰c toµn th”
  11. C∏c loπi nguÂn vµ sˆ dÙng tµi li÷u l≠u tr˜ trong ngµnh khoa h‰c x∑ hÈi Philippe Le Failler, Tr≠Íng Vi‘n Æ´ng B∏c cÊ - EFEO 1. Tµi li÷u l≠u tr˜ lµ g◊ ? 12 2. Khu´n khÊ ph∏p l˝ cÒa vi÷c l≠u hµnh tµi li÷u 13 3. C∏c tµi li÷u l≠u tr˜ v“ Vi÷t Nam Î Æ©u? 15 C∏c tµi li÷u l≠u tr˜ tπi Ph∏p 16 C∏c tµi li÷u l≠u tr˜ h∂i ngoπi(AOM) 16 C∏c tµi li÷u l≠u tr˜ cÒa BÈ ThuÈc Æfia 17 C∏c trung t©m l≠u tr˜ tπi Vi÷t Nam 17 Trung t©m L≠u tr˜ QuËc gia I 17 Trung t©m L≠u tr˜ QuËc gia III 18 4. C∏c loπi chÿ d…n c„ th” t◊m th†y trong tµi li÷u l≠u tr˜ vµ nh˜ng chÿ d…n kh´ng Æ≠Óc ghi chäp 19 M¯c ÆÈ tra c¯u kh∏c nhau cÒa tµi li÷u l≠u tr˜ 21 MÈt sË tµi li÷u tham kh∂o 21 Th∂o luÀn... 22 Trong c∏c ngµnh Khoa h‰c x∑ hÈi, vi÷c t◊m ki’m th´ng tin vµ khai th∏c th´ng tin lu´n ÆÂng hµnh. Xu†t ph∏t tı 1. Tµi li÷u l≠u tr˜ lµ g◊? nguy™n tæc ng≠Íi ta chÿ c„ th” t◊m ki’m c„ hi÷u qu∂ mÈt C∏c tµi li÷u l≠u tr˜ quËc gia kh´ng th” t∏ch rÍi quy“n l˘c vÀt g◊ Æ„ khi Æ∑ x∏c Æfinh r‚ Æ≠Óc n„, lµm th’ nµo Æ≠a ch›nh trfi. ChÛng lµm n™n k˝ ¯c v“ c∏c nhµ l∑nh Æπo vµ vµo trong c∏ch Æ∆t v†n Æ“ Æ«u ti™n t«m quan tr‰ng lfich ch›nh quy“n. Th¯ nh†t Æ„ lµ tÀp hÓp c∏c tµi li÷u bao gÂm sˆ Æi“u giÛp cho ÆËi t≠Óng nghi™n c¯u gæn k’t vÌi s˘ ti’p c∏c quy’t Æfinh cÒa nh˜ng nhµ l∑nh Æπo, n„i rÈng h¨n nËi, ho∆c ng≠Óc lπi lµ lµm nÊi bÀt, s˘ ngæt qu∑ng ho∆c Æ„ lµ khËi l≠Óng lÌn c∏c t≠ li÷u Æ≠Óc tπo ra tı c∏c phflng s˘ ph∏t tri”n? ô Æ©y chÛng ta Æ“ cÀp Æ’n kh∂ n®ng khai hµnh ch›nh, gÂm th≠ tı, bi™n b∂n, chÿ thfi, c∏c b∂n ng©n th∏c c∏c nguÂn l≠u tr˜. DÔ r†t phong phÛ nh≠ng c∏c s∏ch, hÓp ÆÂng, b∏o c∏o. Sau mÈt vµi n®m, khi c∏c tµi nguÂn l≠u tr˜ th≠Íng ›t Æ≠Óc bi’t Æ’n. ChÛng lµ c¨ sÎ li÷u nµy Æ∑ ph∏t huy h’t t∏c dÙng , chÛng kh´ng bfi hÒy cho c∏c nhµ nghi™n c¯u trong c∏c ngµnh khoa h‰c x∑ b· v◊ nguÍi ta cho rªng mÈt ph«n t≠ li÷u Æ„ minh ch¯ng hÈi n„i chung. cho hoπt ÆÈng cÒa quËc gia, do Æ„ n„ ch¯a Æ˘ng gi∏ trfi lfich sˆ vµ v®n h„a. Gi∏ trfi †y v≠Ót l™n tr™n c∂ ch¯c n®ng Nh˜ng nhµ nghi™n c¯u lfich sˆ, ph∂ h÷ lµ nh˜ng ng≠Íi sˆ tÊ ch¯c, lµm cho c∏c t≠ li÷u nµy Æ≠Óc x’p vµo loπi di vÀt dÙng c∏c nguÂn l≠u tr˜ nhi“u nh†t. Song, chÛng kh´ng vµ Æ≠Óc nhµ n≠Ìc b∂o v÷. ô mÈt kh›a cπnh nµo Æ„, nhµ ph∂i lµ kh´ng c„ ›ch cho nh˜ng nhµ x∑ hÈi h‰c, d©n tÈc n≠Ìc, lµ ng≠Íi b∂o v÷, c„ nhi÷m vÙ ph©n loπi, sæp x’p, h‰c hay nh©n kh»u h‰c. H‰ c«n Æ≠a c∏c hi÷n t≠Óng x∑ b∂o v÷, l≠u hµnh c∏c tµi li÷u l≠u tr˜ Æ„ trong khu´n khÊ hÈi vËn lµ mÙc ti™u cÒa c∏c nghi™n c¯u vµo c∏ch ti’p cÀn ph∏p luÀt. theo lfich Æπi. T≠ li÷u gËc l≠u tr˜ v“ Vi÷t Nam Æ≠Óc c†u thµnh d«n d«n tı h¨n mÈt th’ k˚ vµ Æ≠Óc ph©n chia Î c∏c C∏c tµi li÷u l≠u tr˜ quËc gia truÌc h’t Æ≠Óc Æfinh ngh‹a trung t©m l˜u tr˜ cÒa Vi÷t Nam vµ Ph∏p, cho phäp sæp nh≠ k˝ ¯c cÒa nhµ n≠Ìc vµ v◊ th’ chÛng kh´ng bao giÍ x’p c´ng vi÷c theo tr◊nh t˘, tı b∂n chuy™n kh∂o lµng x∑ m†t hi÷u l˘c nh≠ng n„i rÈng ra chÛng lµ toµn bÈ c∏c t≠ Æ’n ph©n t›ch x©u chuÁi. li÷u li™n quan Æ’n lfich sˆ x∑ hÈi. Th˘c t’ cho th†y tuy x≠a kia vi÷c l≠u tr˜ chÿ giÌi hπn Î c∏c tµi li÷u quan tr‰ng Nh˜ng nguÂn l≠u tr˜ nµy Î Æ©u, ti’p cÀn nh≠ th’ nµo, th” bÀc nh†t cÒa tri“u Æ◊nh nh≠ng ngµy nay kh∏i ni÷m †y Æ∑ loπi th´ng tin nµo ta c„ th” t◊m th†y vµ Æ©u lµ giÌi hπn cÒa rÈng h¨n r†t nhi“u. N„ kh´ng c„ giÌi hπn v“ ch†t li÷u vi÷c nµy? Ng«n †y c©u h·i ph∂i tr∂ lÍi c«n Æ’n mÈt giÌi hay thÍi gian tÂn tπi cÒa tµi li÷u. N’u nh≠ mÈt bÈ phÀn thi÷u chung v“ l≠u tr˜ li™n quan Æ’n Vi÷t Nam vµ mÈt vµi tµi li÷u li™n quan Æ’n hoπt ÆÈng cÒa c∏c ch›nh trfi gia vµ nghi™n c¯u tr≠Íng hÓp. ch›nh quy“n th◊ c∏c tµi li÷u l≠u tr˜ cÚng ch¯a Æ˘ng c∂
  12. Tµi li÷u l≠u tr˜ lfich sˆ 13 nh˜ng th´ng tin v“ ÆÍi sËng cÒa nh˜ng ng≠Íi d©n quy’t Æfinh. Tuy nhi™n, ˝ t≠Îng nµy chÿ ÆÛng khi Nhµ th≠Íng. V◊ vÀy chÛng trÎ thµnh c´ng cÙ c¨ sÎ cÒa lfich n≠Ìc th˘c s˘ lµ trung t©m cÒa quy“n l˘c, lµ n¨i c∏c sˆ vµ th” hi÷n t†t c∂ c∏c m∆t ch›nh trfi, x∑ hÈi, kinh t’ vµ quy’t Æfinh Æ≠Óc Æ≠a ra. Nh≠ng tπi mÈt sË quËc gia, Nhµ v®n h„a cÒa lfich sˆ †y. n≠Ìc chÿ lµ cÁ m∏y th˘c thi ch›nh s∏ch Æ≠Óc quy’t Æfinh bÎi c∏c c¨ quan quy“n l˘c kh∏c. V› dÙ nh≠ Î nh˜ng h÷ MÈt quan ni÷m mÌi cho rªng nh˜ng tµi li÷u l≠u tr˜ cÒa thËng chÿ c„ mÈt Æ∂ng ph∏i duy nh†t th◊ c«n ph∂i ti’p nhµ n≠Ìc vµ cÒa c∏ nh©n kh´ng cfln kh∏c nhau v“ b∂n cÀn c∏c l≠u tr˜ cÒa Æ∂ng Æ„. Chÿ nh˜ng l≠u tr˜ Æ„ mÌi ch†t n˜a. Ti™u ch› Æ” l˘a ch‰n vµ l≠u tr˜ tµi li÷u trong cho phäp ng≠Óc l™n tÀn nguÂn. Nh˜ng l≠u tr˜ cÒa Æ∂ng kho l≠u tr˜ cÒa nhµ n≠Ìc lµ gi∏ trfi lfich sˆ cÒa chÛng. V†n khi Æ„ Æ≠Óc coi nh≠ l≠u tr˜ nhµ n≠Ìc, tπo thµnh bÈ phÀn Æ“ nguÂn gËc c∏c tµi li÷u chÿ cfln Ưng hµng th¯ hai. Gi∏ quan tr‰ng, thÀm ch› lµ kh´ng th” thi’u trong k˝ ¯c trfi khoa h‰c vµ gi∏ trfi lfich sˆ Æ„ng vai trfl quan tr‰ng nh†t ch›nh trfi quËc gia. N’u nh≠ Æ∂ng kh´ng buÈc ph∂i cung trong l≠u tr˜ hµnh ch›nh. c†p nh˜ng tµi li÷u cho l≠u tr˜ quËc gia vµ t˘ gi˜ lπi cho m◊nh vÌi s˘ ch†p thuÀn cÒa luÀt ph∏p, th◊ nh˜ng l≠u tr˜ V“ v†n Æ“ nµy c«n ph©n bi÷t tµi li÷u l≠u tr˜ th≠Íng nhÀt - quËc gia {ch›nh thËng} chÿ cfln lµ l≠u tr˜ Nhµ n≠Ìc vµ c∏i tπo n™n k˝ ¯c t¯c thÍi v“ ch›nh quy“n vµ tµi li÷u l≠u tr˜ chÿ lµ c∏i nh◊n rÍi rπc v“ lfich sˆ quËc gia. CÚng c«n n„i cË Æfinh - c∏i lµm n™n k˝ ¯c quËc gia vµ lµ c´ng cÙ ch›nh th™m rªng, n’u nh≠ th´ng th≠Íng c∏c bÈ ngµnh cung cÒa nhµ sˆ h‰c. Khi c∏c tµi li÷u l≠u tr˜ Æ≠Óc chuy”n vµo, c†p cho L≠u tr˜ tr˜ quËc gia nh˜ng t≠ li÷u kh´ng c«n chÛng chÿ lµ mÈt tÀp hÓp c∏c d˜ li÷u ch≠a Æ≠Óc xˆ l›, c«n dÔng n˜a th◊ BÈ Ngoπi giao, BÈ quËc phflng vµ mÈt sË ph∂i ch‰n l‰c, thËng k™ vµ sæp x’p tr≠Ìc khi c„ th” ti’p c¨ quan c´ng an Æ„ lµ ngoπi l÷ bÎi h‰ c„ nh˜ng kho l≠u cÀn tra c¯u chÛng. Theo nguy™n tæc thÀt ƨn gi∂n, nh˜ng tr˜ ri™ng. c´ng vi÷c nµy tπo thµnh hai c˘c cÒa vi÷c xˆ l› k¸ thuÀt bÎi nh˜ng ng≠Íi chuy™n nghi÷p. 2. Khu´n khÊ ph∏p l˝ cÒa vi÷c l≠u hµnh Vai trfl k˝ ¯c c„ t›nh ch†t t¯c thÍi hay lfich sˆ cÒa c∏c tµi tµi li÷u li÷u l≠u tr˜ chÿ c„ th” Æ≠Óc th˘c hi÷n n’u chÛng Æ≠Óc C∏c l≠u tr˜ vi™n Æ„ng vai trfl ng≠Íi b∂o qu∂n, g◊n gi˜ di tuy”n ch‰n, lÀp th≠ mÙc vµ sæp x’p. Ch‰n l˘a lµ ph∂i c„ s∂n l≠u tr˜ quËc gia. H‰ ph∂i ph∏t huy Æ≠Óc gi∏ trfi cÒa di loπi trı, ch‰n l‰c gi˜a nh˜ng tµi li÷u h’t s¯c c«n thi’t, tµi s∂n Æ„, bi’n chÛng thµnh c´ng cÙ phÙc vÙ c∏c nhµ li÷u h˜u ›ch vµ tµi li÷u phÙ, rÂi sµng l‰c nh˜ng g◊ th¯ y’u nghi™n c¯u Æ” h‰ c„ th” sˆ dÙng chÛng mÈt c∏ch tËt nh†t, Æ” tÀn dÙng c∏i sœ phÙc vÙ cho nhµ sˆ h‰c. ß„ lµ Æi“u bÎi v◊ xät cho cÔng, vi÷c b∂o qu∂n c∏c tµi li÷u l≠u tr˜ ph∂i c«n thi’t. ThÀt kh„ t≠Îng t≠Óng mÈt c¨ quan nµo Æ„ lπi nhªm mÙc Æ›ch sˆ dÙng. K˝ ¯c quËc gia do tµi li÷u l≠u tr˜ chuy”n toµn bÈ sË tµi li÷u kh´ng dÔng n˜a cho l≠u tr˜. tπo n™n chÿ c„ th” sËng ÆÈng khi c∏c nhµ nghi™n c¯u ph∏t (Pierre Nora Æ“ cÀp tÌi tr≠Íng hÓp tµi li÷u l≠u tr˜ cÒa B∂o huy Æ≠Óc gi∏ trfi cÒa n„ bªng c∏c c´ng tr◊nh nghi™n c¯u hi”m x∑ hÈi, do kh´ng Æ≠Óc l˘a ch‰n tr≠Ìc n™n Æ∑ chi’m cÒa m◊nh. Th’ nh≠ng c∏c y™u c«u cÒa vi÷c b∂o qu∂n vµ tÌi 300 kil´mät k÷ s∏ch trong kho). T„m lπi, c«n ph∂i coi l≠u hµnh tµi li÷u Æ´i khi thÀt kh„ dung hfla, nh†t lµ v◊ l› do kh©u ch‰n l‰c nµy nh≠ mÈt {hµnh ÆÈng t›ch c˘c ch¯ b∂o v÷ tµi li÷u. C∏c l≠u tr˜ vi™n Æ´i khi c„ xu h≠Ìng hπn kh´ng ph∂i ti™u c˘c} v◊ n„ cho phäp ti’t ki÷m mÈt kho∂ng ch’ s˘ ti’p cÀn tra c¯u tµi li÷u do lo læng th∏i qu∏ Æ’n vi÷c kh´ng gian qu˝ gi∏ cho c∏c l≠u tr˜ vi™n vµ nh†t lµ n„ ph∏t b∂o v÷ chÛng, l› do nµy kh´ng ph∂i lÛc nµo cÚng c„ th” huy Æ≠Óc gi∏ trfi cÒa nh˜ng tµi li÷u hay. bi÷n bπch Æ≠Óc. M‰i c´ng d©n ph∂i Æ≠Óc ti’p cÀn c∏c tµi li÷u l≠u tr˜ bÎi chÛng lµ sÎ h˜u cÒa quËc gia. VÀy n™n Æ©y D…u sao cÚng thÀt kh„, ngay c∂ ÆËi vÌi c∏c l≠u tr˜ vi™n lµ nhi÷m vÙ mang lπi lÓi ›ch chung, n„i rÈng ra lµ c´ng vÙ. lµm sao Æ” x∏c Æfinh ngµy nay tµi li÷u nµo sœ h˜u ›ch cho c∏c nhµ nghi™n c¯u trong t≠¨ng lai. ßi“u Æ„ cfln kh„ h¨n Quy“n ti’p cÀn tµi li÷u l≠u tr˜ Æ≠Óc thıa nhÀn tπi Ph∏p v◊ c„ th” lµ sœ c„ nh˜ng m´n h‰c mÌi mµ ph≠¨ng ph∏p cÚng nh≠ trong nhi“u quËc gia tr™n th’ giÌi. Quy“n ti’p vµ quan Æi”m cÒa chÛng kh∏c vÌi nh˜ng g◊ chÛng ta Æang cÀn nµy Æ≠Óc Æi kÃm theo nhi“u bi÷n ph∏p hµnh ch›nh lµm. V◊ th’ s˘ ch‰n l˘a Æ´i khi Æ∑ g©y t∏c hπi cho c∏c nhµ nhªm Æ∂m b∂o quy“n ti’p cÀn tµi li÷u Æ≠Óc th˘c hi÷n mÈt nghi™n c¯u v“ khoa h‰c x∑ hÈi. S˘ quan t©m Æ’n c∏c tµi c∏ch hi÷u qu∂ vµ c∏c ch’ tµi h◊nh s˘ nhªm b∂o v÷ c∏c tµi li÷u mÁi thÍi k˙ mÁi kh∏c, tÔy thuÈc vµo bËi c∂nh kinh t’, li÷u l≠u tr˜ phÙc vÙ tra c¯u. N’u nh≠ ng≠Íi ta muËn hπn ch›nh trfi vµ c∏ch suy ngh‹. Khi Æ∑ Æ≠Óc ch‰n l˘a, c∏c tµi ch’ vi÷c l≠u hµnh c∏c tµi li÷u, tr≠Ìc h’t c«n ph∂i tu©n thÒ li÷u ph∂i Æ≠Óc sæp x’p c„ trÀt t˘. ß„ lµ nguy™n tæc c¨ b∂n theo c∏c nguy™n tæc cÙ th”, tr≠Ìc ti™n lµ ph∂i b∂o v÷ c∏c cÒa ngµnh l≠u tr˜. Ph∂i t´n tr‰ng nguÂn gËc, xu†t x¯ cÒa tµi li÷u nµy, nh≠ng lπi kh´ng Æ≠Óc lµm ∂nh h≠Îng Æ’n chÛng v◊ ch›nh xu†t x¯ †y lµ c¨ sÎ cho vi÷c h◊nh thµnh c∏c nguy™n tæc {cho c´ng chÛng ti’p cÀn} v◊ v“ l˝ thuy’t mµ ph´ng l≠u tr˜ - c∏c ph´ng nµy lµ nh˜ng khËi tµi li÷u li™n n„i, nguy™n tæc chÒ Æπo lµ cho l≠u hµnh, c†m tra c¯u chÿ quan ch∆t chœ vÌi nhau, Æ≠Óc h◊nh thµnh tÔy theo c∏c c¨ lµ mÈt ngoπi l÷. MÈt sË quËc gia kh´ng c®n c¯ vµo thÍi quan Æ∑ chuy”n c∏c tµi li÷u l≠u tr˜. hπn quy Æfinh trong luÀt mµ chÿ cho phäp l≠u hµnh vµ tra c¯u c∏c tµi li÷u theo tıng tr≠Íng hÓp, tıng nÈi dung CuËi cÔng, ng≠Íi ta ngh‹ rªng t≠ li÷u cÒa Nhµ n≠Ìc cho nghi™n c¯u cÙ th”. V◊ vÀy, kh∏i ni÷m {cho c´ng chÛng ti’p phäp nhµ sˆ h‰c t∏i tπo lπi Æ≠Óc qu∏ tr◊nh Æ≠a ra mÈt cÀn} c«n ph∂i Æ≠Óc th∂o luÀn.
  13. 14 Kh„a h‰c mÔa hà Tam ß∂o 2007 Ph∏p Æ∑ ban hµnh mÈt Æπo luÀt ngµy 3/1/1979 v“ tµi li÷u lµm vi÷c, c∏c nhµ gia ph∂ h‰c, Æa sË lµ nghi÷p d≠, lu´n l≠u tr˜. ßi“u nµy ch¯ng t· ch›nh quy“n th˘c s˘ mong chi’m sË l≠Óng Æ´ng Æ∂o. ô Ph∏p cÚng nh≠ nhi“u n≠Ìc muËn thay ÆÊi h◊nh ∂nh vµ th˘c t’ cÒa n“n hµnh ch›nh T©y ¢u kh∏c, nghi™n c¯u gia ph∂ Æ∑ t®ng vÌi tÿ l÷ kh∏ †n Ph∏p. H÷ thËng l≠u tr˜ Æ≠Óc t˘ do h„a vµ k˙ hπn hÓp ph∏p t≠Óng. V◊ th’, t◊m v“ qu∏ kh¯, t◊m lπi nguÂn gËc gia Æ◊nh Æ” ti’p cÀn tra c¯u tµi li÷u Æ∑ gi∂m tı 50 n®m xuËng cfln Æ∑ trÎ thµnh mÈt trµo l≠u th˘c s˘ Æ≠Óc {d©n chÒ ho∏} 30 n®m. thµnh mÈt hoπt ÆÈng gi∂i tr› c„ t›nh tr› th¯c. Chæc chæn vÌi mÈt sË ng≠Íi, trµo l≠u Æ„ th·a m∑n nhu c«u ÆÂng Nh≠ng nh˜ng thay ÆÊi Æ„ kh´ng Æ«y ÆÒ. Thay v◊ mÈt cuÈc nh†t vÌi quËc gia - vµ thuÈc v“ lfich sˆ, vÌi qu™ h≠¨ng c∏ch mπng nh≠ mong muËn lπi lµ s˘ bµnh tr≠Ìng cÒa m◊nh - tı nhi“u th’ h÷ nay thuÈc v“ mÈt cÈng ÆÂng. nh˜ng tham v‰ng c„ t›nh to∏n h¨n. Chºng hπn nh≠ k˙ Ng≠Íi ta Æ’n vÌi l≠u tr˜ Æ” t◊m lπi d†u t›ch cÒa tÊ ti™n, dÔ hπn 30 n®m ph∂i chfiu r†t nhi“u ngoπi l÷. Thay v◊ 30 n®m, nÊi ti’ng hay kh´ng, nh≠ng tr≠Ìc mÈt tµi li÷u tı ch›nh k˙ hπn c„ th” thay ÆÊi nh≠ sau: thÍi k˙ Æ„, ng≠Íi ta nhÀn th†y c„ {c∂m gi∏c hÂn nhi™n, tho∏ng qua Æ≠Óc næm bæt th˘c tπi} , Æi“u mµ mÈt tµi li÷u 2 - 60 n®m t›nh tı ngµy th˘c thi ÆËi vÌi c∏c tµi li÷u li™n microfilm kh´ng bao giÍ tπo ra Æ≠Óc. quan Æ’n ÆÍi t≠ cÒa c∏c nh©n vÀt ho∆c nh˜ng tµi li÷u c∏o gi∏c an ninh cÒa Ɔt n≠Ìc. Ngµy cµng c„ nhi“u ng≠Íi Æ’n l≠u tr˜. Ng≠Íi ta nhÀn th†y - 100 n®m k” tı ngµy k’t thÛc c∏c h s¨ ÆËi vÌi c∏c tµi sË l≠Óng ÆÈc gi∂ Î c∏c trung t©m l≠u tr˜ cÒa Ph∏p Æ∑ t®ng li÷u li™n quan Æ’n c∏c vÙ vi÷c bfi Æ≠a ra xät xˆ Î tfla l™n 15 l«n trong vflng 20 n®m. SË tµi li÷u Æ≠Óc tra c¯u ∏n, c∏c v®n b∂n ch¯ng tı gËc vµ h s¨ cÒa c∏c c´ng cÚng vÀy, thÀm ch› cfln nhi“u h¨n. ch¯ng vi™n, sÊ hÈ tfich vµ sÊ Æ®ng k˝. - 100 n®m ÆËi vÌi c∏c tµi li÷u thuÈc loπi Æi“u tra, thËng - ß«u ti™n lµ do s˘ {bÔng nÊ Î c†p Æπi h‰c}. SË sinh vi™n k™ ch¯a Æ˘ng nh˜ng th´ng tin c„ t›nh ch†t c∏ nh©n. t®ng l™n khi’n cho sË luÀn ∏n vµ bªng cˆ nh©n v“ lfich - 120 n®m k” tı khi ra ÆÍi ÆËi vÌi c∏c h s¨ c∏ nh©n sˆ, Æfia l˝, luÀt, x∑ hÈi h‰c t®ng l™n theo c†p sË nh©n. (vi™n ch¯c nhµ n≠Ìc). ChÛng Æ“u c«n Æ’n c∏c tµi li÷u l≠u tr˜. H¨n n˜a, lµm - 150 n®m k” tı khi ra ÆÍi ÆËi vÌi c∏c tµi li÷u li™n quan luÀn v®n tËt nghi÷p Æπi h‰c nh≠ vÀy Æfli h·i ph∂i t◊m Æ’n h s¨ y t’. tfli Æ«y ÆÒ toµn di÷n c∏c ph´ng tµi li÷u. V◊ th’, v´ sË tµi li÷u Æ≠Óc tra c¯u. V´ sË c∏c k˙ hπn Æ∆c bi÷t (vÌi l› do b∂o v÷ an ninh nhµ - S˘ ph∏t tri”n trong nghi™n c¯u sˆ h‰c ngµy cµng chÛ n≠Ìc, b∂o v÷ ÆÍi t≠ v.v.) vµ vi÷c bæt buÈc ph∂i xin phäp ˝ Æ’n m∂ng lfich sˆ c¨ c†u kinh t’ x∑ hÈi, d…n Æ’n ph∂i Æ” c„ th” ti’p cÀn mÈt sË tµi li÷u cho th†y Nhµ n≠Ìc hi÷n t◊m hi”u k¸ c∏c tµi li÷u thËng k™. ß„ ch›nh lµ c∏c ph´ng nay v…n dµnh cho m◊nh quy“n tı chËi vi÷c c´ng chÛng tµi li÷u Æ sÈ, tr≠Ìc nay ›t Æ≠Óc khai th∏c (b∂o hi”m x∑ ti’p cÀn tµi li÷u. ô Æ©y, chÛng ta th†y c„ d†u hi÷u cÒa hÈi, thËng k™, m´i tr≠Íng lµm vi÷c, v.v.). {quan Æi”m Gia-c´-banh v“ c∏c gi†y tÍ cÒa Nhµ n≠Ìc} . 1 - C∏c ph≠¨ng ph∏p lµm vi÷c theo nh„m Æ≠Óc c∂i ti’n ßi“u Æ„ xu†t ph∏t tı truy“n thËng gi˜ b› mÀt - Æi“u lµm vµ phÊ bi’n, cho phäp lµm vi÷c nhanh h¨n vµ v◊ th’ n™n nät Æ∆c tr≠ng cÒa ch›nh quy“n Ph∏p vµ nhi“u quËc thÛc Æ»y nhu c«u v“ tµi li÷u nhi“u h¨n. gia kh∏c. - Sˆ dÙng c∏c k¸ thuÀt tin h‰c ngµy cµng th´ng dÙng Æ” vÀn dÙng c∏c k’t qu∂ t◊m ki’m tµi li÷u l≠u tr˜. Hi÷n nay, m‰i c∏ nh©n Î Ph∏p Æ“u c„ quy“n tra c¯u c∏c tµi li÷u l≠u tr˜, chÿ c«n xu†t tr◊nh ch¯ng minh th≠, vi÷c sˆ Nh≠ng t†t c∂ Æ©u chÿ ƨn gi∂n nh≠ th’. Vi÷c nghi™n c¯u Î dÙng c∏c th´ng tin thu thÀp Æ≠Óc kh´ng bfi hπn ch’ g◊. c∏c trung t©m l≠u tr˜ c«n thÍi gian vµ t›nh n®ng ÆÈng. C∏c Vi÷c r†t nhi“u nhµ nghi™n c¯u quan t©m Æ’n c∏c tµi li÷u tµi li÷u c«n Æ≠Óc tra c¯u, dÔ lµ v◊ Æ“ tµi khoa h‰c hay kh´ng l≠u tr˜ Æ≠Óc coi nh≠ mÈt thµnh c´ng ÆËi vÌi ngµnh l≠u th≠Íng nªm Î nhi“u kho kh∏c nhau (CARAN, AOM, Quai tr˜ vµ ch¯ng t· rªng loπi h◊nh di s∂n v®n h„a nµy Æ∑ th˘c d'Orsay, kho l≠u tr˜ x∑, v“ c∏c tÿnh thµnh, v.v.), k” c∂ Î c∏c s˘ Æ≠Óc d©n chÒ h„a bÎi v◊ n„ kh´ng cfln chÿ dµnh ri™ng n≠Ìc kh∏c. cho nh˜ng nhµ nghi™n c¯u cÒa c∏c tr≠Íng Æπi h‰c vµ c∏c nhµ sˆ h‰c. Tuy nhi™n l©u nay cfln tÂn tπi mÈt sË v†n Æ“ li™n quan Æ’n sË l≠Óng tµi li÷u Æ≠Óc l†y ra, th≠Íng lµ r†t ›t, do thi’u ThÀt ngπc nhi™n lµ trong sË nh˜ng ng≠Íi t◊m Æ’n vÌi l≠u ph≠¨ng ti÷n vµ nh©n vi™n. V◊ vÀy sœ kh„ c„ th” tra c¯u tr˜, sË nhµ nghi™n c¯u nghi÷p d≠ cÚng nhi“u nh≠ Æ≠Óc mÈt sË l≠Óng tµi li÷u lÌn Æ” lµm c∏c thËng k™. Nh≠ chuy™n nghi÷p, ng≠Íi v“ h≠u Æ´ng h¨n c∂ ng≠Íi Æang vÀy, mÈt sË chuy™n ngµnh nh≠ nh©n kh»u h‰c lfich sˆ, 1 Louis FougÃre, {Les secrets de l'Administration} in : Bulletin de l'Institut International d'Administration Publique [{Nh˜ng b› mÀt cÒa ch›nh quy“n} trong: TÀp san cÒa Vi÷n Hµnh ch›nh c´ng QuËc t’], 1967, sË 4, tr. 24. 2 FARGE (Arlette) - Le goût de l'archive, collection {La Librairie du XXe siÃcle} [ThÛ say m™ l≠u tr˜, bÈ {TÒ s∏ch th’ k˚ XX}], Nxb. Seuil, 9-1989, tr.14.
  14. Tµi li÷u l≠u tr˜ lfich sˆ 15 lfich sˆ kinh t’ x∑ hÈi, v.v. g∆p b†t lÓi. Cfln sao chÙp ≠, T†t c∂ c∏c tµi li÷u l≠u tr˜ c„ nÈi dung ch›nh trfi, ngoπi giao, ng≠Íi ta bi’t rªng vi÷c Æ„ lµm h≠ h·ng tµi li÷u n™n can tµi ch›nh h◊nh thµnh n™n ph´ng l≠u tr˜ v“ chÒ quy“n Æ≠Óc ng®n nh˜ng ai Æang do d˘, ÆÂng thÍi hπn ch’ sË l≠Óng Æ≠a v“ Ph∏p. Tµi li÷u l≠u tr˜ ch›nh quËc gÂm gi†y tÍ ngoπi sao chÙp vµ cË t◊nh Æ≠a ra gi∏ qu∏ cao. Vi÷c ÆÈc gi∂ sˆ giao, ho∆c li™n quan Æ’n chi’n tranh, h∂i qu©n, th≠¨ng dÙng m∏y ∂nh k¸ thuÀt sË Æang c∏ch mπng h„a c∏c mπi, ch›nh quy“n c†p cao. c∏ch lµm l©u nay. Nguy™n tæc Æ≠Óc Æ≠a ra lµ n’u ÆÈc gi∂ c„ th” t◊m hi”u mÈt tµi li÷u vµ sao chÙp lπi n„, tπi sao Tµi li÷u l≠u tr˜ v“ qu∂n l˝ Æ≠Óc b· lπi. Tµi li÷u l≠u tr˜ b∂n lπi kh´ng cho h‰ chÙp ∂nh? Tuy nhi™n Î mÈt sË trung Æfia gÂm toµn bÈ tµi li÷u cho phäp ph∏c h‰a n™n b¯c tranh t©m vµ mÈt sË n≠Ìc, nguy™n tæc nµy cfln ch≠a Æ≠Óc toµn c∂nh v“ n≠Ìc thuÈc Æfia, v“ d©n sË vµ s˘ ph∏t tri”n ch†p nhÀn. cÒa n≠Ìc Æ„ nh≠: d©n s˘, hµnh ch›nh Æfia ph≠¨ng, sË li÷u thËng k™, v.v. T†t nhi™n lµ nh˜ng tµi li÷u l≠u tr˜ nµy c„ Æi”m trÔng l∆p vµ bÊ sung cho nhau. 3. C∏c tµi li÷u v“ Vi÷t Nam Æ≠Óc l≠u tr˜ Î Æ©u? Tr≠Íng hÓp v“ ß´ng D≠¨ng lµ v› dÙ Æi”n h◊nh. Vi÷c ph©n chia bæt Æ«u tı n®m 1950. C∏c tµi li÷u l≠u tr˜ v“ hµnh Ph«n tr™n, chÛng ta Æ∑ Æ“ cÀp Æ’n vi÷c xˆ l˝ c∏c tµi li÷u ch›nh cÒa Ph∏p tr≠Ìc khi thµnh lÀp Li™n minh ß´ng hµnh ch›nh Æ≠Óc lÀp Î Ph∏p. B©y giÍ chÛng ta sœ n„i D≠¨ng (1887), v“ nÈi c∏c vµ PhÒ toµn quy“n, mÈt ph«n Æ’n c´ng vi÷c Æ„ ÆËi vÌi c∏c tµi li÷u l≠u tr˜ thuÈc Æfia, cÒa c∏c tfla c´ng s¯ (Trung k˙, Bæc k˙, Nam k˙, Lµo, mÈt tr≠Íng hÓp h¨i Æ∆c bi÷t. Th˘c ra, vi÷c xo∏ b· ch’ Campuchia), ph´ng ThËng ÆËc Nam k˙, tµi li÷u l≠u tr˜ ÆÈ th˘c d©n lµ dfip Æ” c∏c Nhµ n≠Ìc x∏c Æfinh Æ©u lµ v“ tfla ∏n Ph∏p, d©n s˘ Ph∏p vµ nh©n s˘ thuÈc quy“n nh˜ng tµi li÷u l≠u tr˜ thuÈc v“ c∏c quËc gia kh∏c nhau sÎ h˜u cÒa Ph∏p. T„m lπi lµ m‰i tµi li÷u l≠u tr˜ mang c„ li™n quan. Gi˜a n≠Ìc thuÈc Æfia vµ ch›nh quËc, nhi“u t›nh ch›nh trfi, ngoπi giao, c∏ nh©n ho∆c qu©n s˘, cfln g‰i mËi li™n h÷ ch∆t chœ Æ≠Óc tπo ra trong suËt qu∏ tr◊nh th˘c lµ {tµi li÷u l≠u tr˜ v“ chÒ quy“n}. Ng≠Óc lπi, t†t c∂ nh˜ng d©n, ph∂i x∏c Æfinh xem nh˜ng tµi li÷u kh∏c nhau Æ„ sœ tµi li÷u c«n thi’t cho s˘ vÀn hµnh bÈ m∏y hµnh ch›nh cÒa thuÈc v“ b™n nµo. Nh˜ng tµi li÷u nµy vıa c„ Î ch›nh n≠Ìc b∂n Æfia Æ≠Óc giao cho c¨ quan l≠u tr˜ cÒa c∏c quËc lπi vıa c„ Î n≠Ìc thuÈc Æfia v◊ tµi li÷u l≠u tr˜ b∂n x¯ n≠Ìc mÌi ÆÈc lÀp: Æ„ lµ {tµi li÷u l≠u tr˜ v“ qu∂n l˝}, gÂm vµ cÒa ch›nh quËc chæc chæn ph∂i bÊ sung cho nhau. gi†y tÍ v“ h∂i quan, v“ c∏c c´ng tr◊nh c´ng cÈng, tfla ∏n, T†t nhi™n xät cho cÔng th◊ nh˜ng t≠ li÷u nµy minh ch¯ng y t’, v.v. cho mÈt lfich sˆ chung cÒa c∂ hai. Chÿ mÈt ph«n c∏c tµi li÷u l≠u tr˜ h∂i ngoπi Æ≠Óc Æ≠a v“ Ph∏p nhªm dung hfla Tuy nhi™n, sœ sai l«m khi ngh‹ rªng chÿ c∏c tµi li÷u mang nhu c«u cÒa c∏c nhµ n≠Ìc mÌi vµ quy“n lÓi cÒa Ph∏p t›nh ch†t k¸ thuÀt ti÷n dÙng mÌi Æ≠Óc Æ” lπi. C∏c tµi li÷u ÆËi vÌi {di s∂n l≠u tr˜ t≠¨ng ¯ng vÌi mÈt ch≠¨ng trong l≠u tr˜ cÒa c∏c tÿnh thµnh cÚng Æ≠Óc Æ” lπi. Th˘c ch†t, lfich sˆ n≠Ìc nµy}. vi÷c l˘a ch‰n kh´ng tu©n thÒ theo b∂n ch†t cÒa tµi li÷u, bÎi lœ c∏c ph´ng t≠ li÷u kh´ng h“ bfi ph©n t∏ch. Vi÷c l˘a Lu´n ph∂i t›nh Æ’n kh∏i ni÷m c´ng dÙng cÒa tµi li÷u l≠u ch‰n chÒ y’u d˘a vµo m¯c ÆÈ ch›nh trfi Æ≠Óc Æ∏nh gi∏ tr˜, t¯c lµ nhµ n≠Ìc mÌi (ch›nh quy“n Æfia ph≠¨ng) c«n d˘a theo bÈ phÀn gËc ph∏t sinh tµi li÷u. C∏c tµi li÷u cÒa ph∂i b∂o qu∂n tµi li÷u li÷u tr˜ cÒa m◊nh v“ qu∂n l˝ Æ” ti’p phÒ Toµn quy“n ß´ng d≠¨ng Æ≠Óc Æ≠a v“ Ph∏p, tµi li÷u tÙc c∏c c´ng vi÷c th≠Íng ngµy. v“ C´ng s¯ Bæc k˙ Æ≠Óc l≠u tr˜ tπi Hµ NÈi. V◊ hai ph´ng l≠u tr˜ nµy gæn k’t vÌi nhau, n™n th≠Íng mÈt h s¨ c„ Sau hi÷p Æfinh Gi¨-ne-v¨, Ph∏p Æ∑ Æ” lπi mÈt ph«n tµi li÷u hai b∂n l≠u, v◊ vÀy c„ th” ÆÂng thÍi ti’n hµnh nghi™n c¯u cÒa ch›nh quy“n thuÈc Æfia tπi Vi÷t Nam. Theo nguy™n tæc, v“ mÈt chÒ Æ“ tπi Ph∏p vµ Vi÷t Nam. Tuy nhi™n, v“ ph«n chÿ Æ≠a v“ Ph∏p nh˜ng tµi li÷u l≠u tr˜ li™n quan Æ’n chÒ nµy chÛng ta sœ c„ dfip bµn s©u h¨n, c∏c ph´ng t≠ li÷u quy“n, c„ ngh‹a lµ c∏c tµi li÷u l≠u tr˜ cÒa PhÒ toµn quy“n. cfln lπi Î Vi÷t Nam lµ mÈt thuÀn lÓi c¨ b∂n ÆËi vÌi c∏c Ph«n lÌn c∏c tµi li÷u nµy hi÷n Æ≠Óc l≠u tr˜ tπi Aix-en- nhµ nghi™n c¯u v“ khoa h‰c x∑ hÈi v◊ c∏c t≠ li÷u l≠u tr˜ Provence. Ph«n lÌn tµi li÷u l≠u tr˜ cÒa c∏c toµ c´ng s¯ Î nµy r†t g«n gÚi vÌi th˘c t’ th≠Íng nhÀt vµ ›t khi li™n quan Trung k˙, Bæc k˙, Nam k˙, Lµo, Campuchia vµ Î c∏c tÿnh Æ’n ch›nh s∏ch chung. C∏c t≠ li÷u l≠u tr˜ nµy v…n gi˜ Æ“u Æ≠Óc Æ” lπi. Æ≠Óc v´ sË chi ti’t vËn kh´ng Æ≠Óc l≠u gi˜ trong c∏c b∏o c∏o tÊng hÓp. C∏c tµi li÷u nµy hi÷n Æang Æ≠Óc l≠u tr˜ tπi Sµi Gfln/Thµnh phË H Ch› Minh vµ Hµ NÈi. ChÛng t´i sœ giÌi li÷u c∏c trung t©m l≠u tr˜ ch›nh vµ s¨ l≠Óc c∏c ƨn vfi Æ∑ h◊nh thµnh ph´ng l≠u tr˜ hi÷n Æang Æ≠Óc b∂o qu∂n tπi Ph∏p.
  15. 16 Kh„a h‰c mÔa hà Tam ß∂o 2007 C∏c tµi li÷u l≠u tr˜ tπi Ph∏p Cfln ÆËi vÌi t≠ li÷u l≠u tr˜ v“ Vi÷t Nam, chÛng Æ≠Óc sæp C∏c tµi li÷u Æ≠a v“ Ph∏p Æ≠Óc b∂o qu∂n tπi c∏c trung x’p theo mÈt trÀt t˘ kh∏c vÌi trÀt t˘ cÒa T≠ li÷u l≠u tr˜ t©m l≠u tr˜ tµi li÷u h∂i ngoπi Æ∆t Î Aix en Provence. ß©y QuËc gia trong nh˜ng n®m 1920. C«n ph∂i nh†n mπnh lµ c∏c tµi li÷u bÊ sung cho c∏c h s¨ cÒa BÈ ThuÈc Æfia s˘ tÂn tπi cÒa danh mÙc nguÂn t≠ li÷u v“ Vi÷t Nam cho cÚ tr≠Ìc Æ©y. phäp t◊m ki’m theo h÷ thËng tπi Ph∏p vµ Vi÷t Nam c∏c tµi li÷u trong ph´ng t≠ li÷u v“ PhÒ ßπi di÷n toµn quy“n Trung t©m l≠u tr˜ h∂i ngoπi lµ mÈt tÊ hÓp l≠u tr˜ c∏c ß´ng d≠¨ng vµ tfla C´ng s¯ Bæc k˙. ph´ng tµi li÷u l≠u tr˜ c„ nguÂn gËc kh∏c nhau. C∏c nhµ nghi™n c¯u ph∂i Æ∆c bi÷t chÛ ˝ kh´ng chÿ trong Vi÷c sæp x’p theo trÀt t˘ ch˜ c∏i vµ sË (ABC, ti’p Æ’n lµ kh©u t◊m ki’m th´ng tin (Æ©u lµ n¨i sœ c„ kh∂ n®ng t◊m A1, A11, v.v.) cÒa nhµ l≠u tr˜ Paul Boudet Æ≠Óc n™u cÙ Æ≠Óc loπi th´ng tin mong muËn?) mµ nh†t lµ trong th” trong mÈt cuËn s∏ch cÒa t∏c gi∂. Vi÷c ghi nhÌ nÈi kh©u sˆ dÙng th´ng tin t◊m ki’m Æ≠Óc: b∏o c∏o cÒa dung k˝ hi÷u lµ Æi“u ki÷n Æ” ti’p cÀn th´ng tin. C´ng s¯ tÿnh Æ≠Óc vi’t theo m…u kh∏c vÌi h s¨ tÊng hÓp Æ≠Óc lÀp tπi Paris dµnh cho BÈ tr≠Îng. Ph≠¨ng ph∏p sæp x’p cÒa c∏c ph´ng t≠ li÷u ß´ng D≠¨ng giËng ph≠¨ng ph∏p ∏p dÙng cho c∏c ph´ng l≠u tr˜ cÒa ß” tπo thuÀn lÓi cho vi÷c t◊m ki’m th´ng tin, c∏c nhµ sˆ phÒ toµn quy“n Æ´ng Ph∏p tπi Aix vµ cÒa toµ C´ng s¯ h‰c vµ c∏c l≠u tr˜ vi™n Æ∑ Æ≠a ra mÈt sË c´ng cÙ t◊m ki’m, Bæc K˙ tπi Hµ NÈi. th≠Íng th◊ ph∂i k’t hÓp c∂ hai loπi c´ng cÙ nµy. ß„ lµ c∏c cuËn h≠Ìng d…n giÌi thi÷u c∏c ph´ng l≠u tr˜ c„ tπi Ph∏p CÚng r†t may mæn lµ h÷ thËng nµy Æ≠Óc bÊ sung bÎi c∏c vµ tπi Vi÷t Nam (ÆËi vÌi ph«n l≠u tr˜ bªng ti’ng Ph∏p, xem t÷p d˜ li÷u kh∏c, Æ´i lÛc cfln ch≠a Æ«y ÆÒ, nh≠ng cÚng cho ph«n tµi li÷u tham kh∂o). phäp t◊m ki’m th´ng tin, chÒ y’u bªng Æfia danh. ChÛng t´i hy v‰ng c∏c tµi li÷u h≠Ìng d…n bªng ti’ng Vi÷t ChÛng t´i khuy™n c∏c nghi™n c¯u vi™n t◊m hi”u v“ lfich sˆ trong thÍi gian sæp tÌi sœ hoµn thi÷n danh s∏ch nµy. Hi÷n c∏c c¨ quan hµnh ch›nh vµ c∏c ph´ng t≠ li÷u Æ≠Óc h◊nh nay, chÿ c„ c∏c cuËn h≠Ìng d…n ri™ng bi÷t dµnh cho c∏c thµnh. Th˘c vÀy, mÈt c¨ quan, v› dÙ nh≠ h∂i quan chºng trung t©m l≠u tr˜. hπn kh´ng ti’n hµnh h◊nh thµnh tıng t≠ li÷u mÈt, mµ ti’n hµnh theo khËi lÌn, kho∂ng vµi tr®m h s¨ mÈt l«n. C¨ C∏c tµi li÷u l≠u tr˜ h∂i ngoπi (AOM) quan nµy sœ tÀp hÓp 200 h s¨ v“ thuËc phi÷n trong chuÁi C∏c tµi li÷u nµy bao gÂm tµi li÷u l≠u tr˜ cÒa c∏c ch›nh U3, 300 h s¨ v“ r≠Óu trong chuÁi U4 vµ cÚng kho∂ng quy“n thuÈc Æfia Æ∑ Æ≠Óc Æ≠a v“ Ph∏p vµo thÍi k˙ c∏c chıng †y h s¨ v“ muËi trong chuÁi U5. Tuy nhi™n, theo thuÈc Æfia tan r∑. Tr™n th˘c t’, ß´ng D≠¨ng lµ thuÈc Æfia quy tæc sæp x’p theo trÀt t˘ ch˜ c∏i vµ sË, c∏c h s¨ nµy l©u ÆÍi n™n sË l≠Óng tµi li÷u l≠u tr˜ lµ Æa dπng nh†t. sau Æ„ Æ≠Óc ph©n thµnh nh˜ng chuÁi nh· theo nÈi dung t≠¨ng ÆËi chi ti’t nh≠ng lπi kh´ng theo trÀt t˘ thÍi gian. C∏ch lµm nµy buÈc nhµ nghi™n c¯u ph∂i ki™n nh…n trong vi÷c t◊m ki’m nh˜ng h s¨ tµi li÷u c„ th” li™n quan Æ’n Æ“ tµi nghi™n c¯u cÒa m◊nh. Tr™n th˘c t’, vi÷c sæp x’p Æ∑ tu©n thÒ nguy™n tæc nh≠ sau: c∏c h s¨ Æ≠Óc chuy”n cÔng mÈt thÍi gian th◊ sœ Æ≠Óc Æ∏nh sË li™n ti’p. Nh≠ vÀy, n’u Æ∑ t◊m Æ≠Óc mÈt h s¨ li™n quan tr˘c ti’p Æ’n nÈi dung nghi™n c¯u th◊ nhi“u kh∂ n®ng c∏c h s¨ c„ sË Æ¯ng tr≠Ìc ho∆c sau sË h s¨ Æ∑ t◊m Æ≠Óc sœ li™n quan Æ’n nh˜ng nÈi dung t≠¨ng t˘ vµ cÔng thÍi gian, v◊ c∏c h s¨ nµy Æ≠Óc h◊nh thµnh t≠ li÷u l≠u tr˜ vµo cÔng mÈt ÆÓt. Nh≠ vÀy, c«n thi’t ph∂i c„ Æ≠Óc b∂ng li÷t k™ sË, kh´ng Æ≠Óc cung c†p cho c∏c nhµ nghi™n c¯u v◊ Æ≠Óc coi lµ c´ng cÙ cÒa ri™ng c∏c l≠u tr˜ vi™n. Chÿ vÌi vµi trang sao chÙp, c∏c nghi™n c¯u vi™n c„ th” ti’t ki÷m Æ≠Óc vµi ngµy t◊m ki’m c«n m…n.
  16. Tµi li÷u l≠u tr˜ lfich sˆ 17 C∏c tµi li÷u l≠u tr˜ cÒa BÈ ThuÈc Æfia tr≠Îng BÈ ThuÈc Æfia Æ∑ Æ≠Óc Æ≠a v“ l≠u tr˜ tπi VÙ Ki”m C∏c ph´ng l≠u tr˜ cÒa BÈ ThuÈc Æfia (L≠u tr˜ Nhµ n≠Ìc, tra, mÈt b∂n sao Æ≠Óc l≠u tπi VÙ c∏c v†n Æ“ ch›nh trfi: hai Ban H∂i ngoπi, ANSOM.) tr≠Ìc Æ©y Æ∆t tπi Paris, phË b∂n tµi li÷u nµy c„ hai mÙc Æ›ch sˆ dÙng. Oudinot, Æ∑ Æ≠Óc chuy”n v“ Aix-en-Provence n®m 1986. C∏c ph´ng l≠u tr˜ nµy c„ nguÂn gËc r†t Æa dπng. C∏c tµi Ph´ng l≠u tr˜ tπi BÈ cÚng bao gÂm c∏c h s¨ v“ nh©n li÷u l≠u tr˜ v“ lfich sˆ Vi÷t Nam Æ∏ng quan t©m nh†t lµ c∏c vi™n. Nhi“u tµi li÷u trong sË Æ„ chæc chæn sœ h˜u ›ch cho tµi li÷u l≠u tr˜ cÒa BÈ, trong Æ„ quan tr‰ng nh†t lµ c∏c gi†y lfich sˆ Vi÷t Nam, v› dÙ nh≠ tµi li÷u Madrolle (nhµ th∏m tÍ cÒa phflng ch©u É vµ Æ≠Óc Æ∆t t™n lµ: ß´ng d≠¨ng hi”m, ÆÂng thÍi lµ t∏c gi∂ cÒa c∏c cuËn h≠Ìng d…n du lfich ph´ng cÚ (Ancien Fonds-AF) vµ ß´ng d≠¨ng ph´ng mÌi r†t giµu tµi li÷u), gi†y tÍ cÒa Le Myre de Vilers, vµ Æ∆c bi÷t (Nouveau Fonds-NF), t™n g‰i tÔy thuÈc vµo thÍi gian xu†t lµ tµi li÷u cÒa Sarraut. Trong sË c∏c toµn quy“n ß´ng hi÷n c∏c tµi li÷u nµy. D≠¨ng thuÈc thÍi k˙ nghi™n c¯u, chÿ c„ Albert Sarraut lµ Æ” lπi gi†y tÍ tµi li÷u dÔ lµ vÌi t≠ c∏ch nguy™n BÈ tr≠Îng C∏c h s¨ cÒa VÙ c∏c v†n Æ“ ch›nh trfi (ANSOM Aff Pol) BÈ ThuÈc Æfia. §ng Æ∑ Æ” lπi 17 thÔng tµi li÷u c´ng v®n vµ bao gÂm toµn bÈ th≠ tı gi˜a BÈ ThuÈc Æfia vµ Ch›nh phÒ gi†y tÍ chÒ y’u li™n quan Æ’n giai Æoπn tr≠Ìc khi ´ng gi˜ ß´ng d≠¨ng, ngoµi ra cÚng c„ c∂ th≠ tı c´ng v®n vÌi c∏c ch¯c BÈ tr≠Îng. ThÔng tµi li÷u Æ«u ti™n Æ˘ng c∏c b∏o c∏o bÈ kh∏c ho∆c vÌi c∏c s¯ qu∏n. R†t nhi“u h s¨ kh´ng cfln tÊng hÓp v“ t◊nh h◊nh tr≠Ìc n®m 1911. ß” t◊m hi”u chi ti’t t◊m th†y trong ph´ng l≠u tr˜ cÒa Ch›nh phÒ ß´ng d≠¨ng h¨n, c«n tham kh∂o c´ng tr◊nh cÒa A. Larcher. Æ∑ Æ≠Óc gˆi cho VÙ c∏c v†n Æ“ ch›nh trfi. V› dÙ, b∏o c∏o cÒa Thanh tra BÈ ThuÈc Æfia, c¨ quan c„ th»m quy“n Xät v“ m∆t nµo Æ„ th◊ c∏c tµi li÷u l≠u tr˜ nµy lµ sÓi d©y li™n chung vµ Æ≠Óc th˘c hi÷n d≠Ìi s˘ chÿ Æπo tr˘c ti’p cÒa BÈ h÷ th˘c s˘ gi˜a Ph∏p vµ c∏c thuÈc Æfia tr≠Ìc Æ©y. Th˘c vÀy, 50 n®m sau s˘ tan r∑ cÔng lÛc cÒa c∏c thuÈc Æfia nhi“u nhµ nghi™n c¯u Æ∑ t◊m Æ’n c∏c tµi li÷u H∂i ngoπi Æ” tra c¯u tµi C∏c ph´ng ch›nh cÒa C.A.O.M li÷u l≠u tr˜, n¨i c†t gi˜ k˝ ¯c chung cÒa nh˜ng ng≠Íi d©n thuÈc Æfia cÚ vµ nh˜ng kŒ th˘c d©n x≠a kia. V◊ vÀy , c∏c nhµ sˆ h‰c cÒa Vi÷t Nam, An-gi™-ri hay Ma-Æa-gat-x¨-ca th≠Íng k’t hÓp vÌi c∏c nhµ sˆ h‰c Ph∏p Æ” trao ÆÊi k’t qu∂ t◊m ki’m tı nhi“u ph´ng l≠u tr˜ kh∏c nhau. C∏c nhµ nghi™n c¯u Æ∑ phËi hÓp vÌi nhau, c∏c l≠u tr˜ vi™n cÚng vÀy, trong ß´ ÆËc Ph´ng khu´n khÊ c∏c hÈi th∂o bµn trfln quËc t’ cÚng nh≠ vi÷c hÓp vµ c∏c bÈ t∏c gi˜a c∏c quËc gia th´ng qua c∏c ch≠¨ng tr◊nh hÓp t∏c ch›nh phÒ C∏c v†n Æ“ ch›nh vµ tµi trÓ. trfi C∏c trung t©m l≠u tr˜ tπi Vi÷t Nam Sau hi÷p Æfinh Gi¨-ne-v¨, Ph∏p Æ∑ Æ” lπi mÈt ph«n tµi li÷u cÒa ch›nh quy“n th˘c d©n tπi Vi÷t Nam. V“ nguy™n tæc, chÿ Æ≠a v“ Ph∏p nh˜ng tµi li÷u l≠u tr˜ li™n quan Æ’n chÒ quy“n, c„ ngh‹a lµ c∏c tµi li÷u l≠u tr˜ cÒa PhÒ toµn quy“n. Ph«n lÌn c∏c tµi li÷u nµy hi÷n Æ≠Óc l≠u tr˜ tπi Aix- Th≠ vi÷n Th≠ vi÷n en-Provence. Ph«n lÌn c∏c tµi li÷u l≠u tr˜ cÒa c∏c toµ C´ng s¯ (Trung k˙, Bæc k˙, Nam k˙, Lµo, Campuchia B∏o ch› B∏o ch› vµ c∏c tÿnh thµnh) Æ∑ Æ≠Óc Æ” lπi. C∏c tµi li÷u nµy Æ≠Óc l≠u tr˜ tπi Thµnh phË H Ch›nh Minh vµ Hµ NÈi. C„ bËn trung t©m l≠u tr˜ tr˘c thuÈc L≠u tr˜ quËc gia Vi÷t Nam. Trung t©m l≠u tr˜ sË 1 (l≠u tr˜ ph«n lÌn c∏c tµi li÷u thÍi @ G. de GantÃs et JM. Mancini thuÈc Æfia) vµ Trung t©m l≠u tr˜ sË 3 (tµi li÷u sau n®m 1954) * Ph«n lÌn Î lπi Vi÷t Nam Æ∆t tπi Hµ NÈi. Trung t©m l≠u tr˜ sË 2 Æ∆t tπi TP. H Ch› Minh Agence FOM: C¨ quan Ph∏p h∂i ngoπi l≠u gi˜ c∏c tµi li÷u li™n quan Æ’n mi“n Nam Vi÷t Nam Æ’n CFOM: ûy ban Ph∏p h∂i ngoπi n®m 1975. Trung t©m l≠u tr˜ sË 4 mÌi Æ≠Óc thµnh lÀp tπi ßµ COCH: Ch›nh phÒ Nam k˙ ENFOM: Tr≠Íng QG Ph∏p h∂i ngoπi Lπt bao gÂm tµi li÷u l≠u tr˜ v“ mi“n Trung Vi÷t Nam, trong Gän: ßπi c≠¨ng Æ„ c„ ph´ng l≠u tr˜ cu∂ tfla C´ng s¯ Trung k˙ tr≠Ìc Æ©y. Indo AF et NF: ß´ng d≠¨ng ph´ng cÚ/mÌi RSA: C´ng s¯ Trung K˙ Trung t©m L≠u tr˜ QuËc gia I RSC: C´ng s¯ Cam pu chia N’u kh´ng t›nh Æ’n c∏c ph´ng l≠u tr˜ Æ∆c bi÷t thuÈc v“ RSL: C´ng s¯ Lµo Hoµng gia nh≠ ch©u b∂n, c∏c tµi li÷u Æ≠Óc l≠u tr˜ Î Æ©y RST: C´ng s¯ Bæc k˙ c„ Æ’n 90% li™n quan Æ’n thÍi k˙ thuÈc Æfia, chÒ y’u bªng UCF: Li™n minh thuÈc Æfia Ph∏p ti’ng Ph∏p. C«n ph∂i nh†n mπnh Æ’n s˘ cË gæng nÁ l˘c,
nguon tai.lieu . vn
Chính trị học Báo chí - Truyền thông Xã hội học Giáo dục học Tâm lý học Lịch sử - Văn hoá Triết học Ngôn ngữ học Thư viện thông tin Văn học nước ngoài Ngư nghiệp Hành chính - Pháp luật Địa lý - Địa danh Văn học Việt nam Lịch sử Đảng CNXH - KH Tư Tưởng HCM Ngụ ngôn - Cổ tích Ca dao - Tục ngữ Hoá học Sinh học Y khoa - Dược Kinh tế học