- Trang Chủ
- Nông nghiệp
- Khảo sát thành phần hóa học của rễ loài đảng sâm Codonopsis javanica ở Lâm Đồng
Xem mẫu
- Kỷ yếu tóm tắt Hội nghị nghiên cứu khoa học sinh viên 2018
KHẢO SÁT THÀNH PHẦN HÓA HỌC CỦA RỄ LOÀI ĐẢNG SÂM
CODONOPSIS JAVANICA Ở LÂM ĐỒNG
Lữ Võ Uyên Trinh - 1510438
Đào Thị Quỳnh Thơ - 1513113
Nguyễn Thị Huỳnh Vân - 1513121
Lớp HHK39, Khoa Hóa học
1. ĐẶT VẤN ĐỀ
Hiện nay nhu cầu của con người về nguồn dược liệu phục vụ chăm sóc sức khỏe và chữa
bệnh ngày càng tăng. Dược liệu đảng sâm là rễ của một số loài thuộc chi Codonopsis như C.
lanceolata, C. pilosula, C. javanica,… Đảng sâm là vị thuốc bổ khí dùng thay thế nhân sâm
trong nhiều bài thuốc Y học cổ truyền (Đỗ Tất Lợi, 2006). Các nghiên cứu hoá học đã chỉ ra
rằng rễ của các loài Codonopsis có chứa alkaloid, phenylpropanoid, triterpenoid, polyacetylene,
flavone, acid hữu cơ, polysaccharid,...(Jing-Yu He et al., 2015; Trần Thanh Hà và cs., 2016)
trong đó đáng chú ý là các polysaccharid có tác dụng lên hệ miễn dịch giúp điều trị ung thư, cải
thiện trí nhớ (Yang C et al., 2013). Thành phần các hợp chất polyacetylene, phenylpropanoid,
alkaloid, triterpenoid và polysaccharid rất khác nhau giữa các loài và nguồn thu mẫu có thể gây
ra hoạt tính sinh học khác nhau ở các loài Codonopsis. Với điều kiện tự nhiên thuận lợi ở Lâm
Đồng, cây đảng sâm C. javanica mọc hoang dại ở nhiều nơi trong tỉnh với trữ lượng khá lớn.
Vào mùa thu hái, người dân tộc bản địa khai thác rễ củ đảng sâm đem bán ra chợ như rau.
Trong khi đó, chúng ta phải nhập đảng sâm Trung Quốc với giá rất cao. Vì vậy, việc nghiên
cứu thành phần hóa học, đánh giá thành phần hoạt chất của đảng sâm Việt Nam là việc làm cần
thiết cung cấp thêm cơ sở khoa học cho việc sử dụng một nguồn dược liệu sẵn có trong nước
làm thuốc. Đề tài: “Khảo sát thành phần hóa học của rễ loài đảng sâm Codonopsis javanica ở
Lâm Đồng” được thực hiện với mục đích có thể chỉ ra một số thành phần hóa học chính của
nguồn nguyên liệu đảng sâm thu tại Lâm Đồng làm cơ sở cho việc sử dụng hiệu quả và an toàn
loài dược liệu này.
2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng nghiên cứu
Rễ củ của đảng sâm Codonopsis javanica thu tại Lâm Đồng.
2.2. Phương pháp nghiên cứu
Chiết xuất các nhóm hợp chất tự nhiên trong nguyên liệu bằng phương pháp chiết xuất
phân đoạn với các dung môi theo độ phân cực tăng dần. Định tính các nhóm hợp chất tự nhiên
bằng các phản ứng hóa học đặc trưng. Phân tích sơ bộ các nhóm hợp chất bằng phương pháp
sắc ký lớp mỏng, sử dụng bản mỏng silica gel GF254 (Merck). Thuốc thử chung hiện màu là
dung dịch acid sulfuric 10% và đèn tử ngoại bước sóng 254 và 365nm. Thuốc thử phân tích
acid amin là Ninhydrin.
56
- Kỷ yếu tóm tắt Hội nghị nghiên cứu khoa học sinh viên 2018
Định lượng polysaccharid toàn phần bằng phương pháp phenol – acid sulfuric, tính theo
glucose (Foster DS et at, 1961; Harshal AP et al, 2011).
Định lượng các acid amin bằng phương pháp sắc ký lỏng hiệu năng cao theo TCVN
8764-2012.
2.3. Thực nghiệm chiết xuất
Nguyên liệu đầu.
3. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN
3.1. Kết quả định tính các nhóm chất trong rễ đảng sâm
Bảng 1. Kết quả định tính các nhóm chất trong rễ đảng sâm
STT Nhóm chất Phản ứng định tính Kết quả Kết luận sơ bộ
1 Chất béo Để vết mờ trên giấy lọc - Không có chất béo
2 Tinh dầu Có mùi thơm + Có tinh dầu
3 Phytosterol Phản ứng Liberman + Có phytosterol
4 Carotenoid H2SO4 đặc - Không có carotenoid
phản ứng Cyanidin ++
5 Flavonoid phản ứng với hơi amoniac + Có flavonoid
kiềm NaOH 10% ++
FeCl3 5% +
Phản ứng mở và đóng vòng lacton ++
6 coumarin Có coumarin
Soi huỳnh quang dưới đèn tử ngoại +
7 Saponin Hiện tượng tạo bọt - Không có saponin
Na2CO3 +
8 Acid hữu cơ Có acid hữu cơ
Đổi màu giấy quỳ +++
9 Acid amin TT Ninhydrin +++ Có acid amin
10 Đường tự do TT Fehling + Có đường khử
11 Polysaccharid TT Lugol +++ Có polysacharid
TT Mayer ++
12 Alcaloid TT Bouchardat +++ Có alcaloid
TT Dragendorff ++
13 Anthranoid Phản ứng Borntraeger + Có anthranoid
Gelatin 1% -
14 Tanin Không có tanin
Phản ứng Styasni -
Ghi chú: -) Phản ứng âm tính; +) Phản ứng dương tính; ++) phản ứng dương tính rõ; và +++) phản ứng dương tính rất rõ
57
- Kỷ yếu tóm tắt Hội nghị nghiên cứu khoa học sinh viên 2018
Kết quả thu được cho thấy rễ đảng sâm có chứa các nhóm chất flavonoid, acid hữu cơ,
acid amin, polysaccharid, alcaloid, tinh dầu, phytosterol, coumarin, anthranoid và đường khử,
trong đó các nhóm chất có phản ứng nhận biết rõ nhất là polysaccharid và acid amin. Trong
mẫu đảng sâm nghiên cứu không có saponin, chất béo và carotenoid.
3.2. Định lượng polysaccharid toàn phần
Hình 1. Đồ thị phương trình đường chuẩn glucose
Bảng 2. Kết quả định lượng polysaccharid toàn phần trong các mẫu rễ đảng sâm
Mẫu m (g) A C (mg/ml) HL polysaccharid TP (%) Trung bình (%) RSD (%)
0,441 44,60 23,80
M1 1,00 0,435 44,02 22,01 22,80 0,91 4,01
0,447 45,18 22,59
0,415 42,08 22,53
M2 1,00 0,410 41,59 20,80 21,55 0,89 4,12
0,421 42,66 21,33
0,420 42,56 22,64
M3 1,00 0,444 44,89 22,45 22,17 0,65 2,94
0,423 42,85 21,43
Kết quả xác định hàm lượng polysaccharid toàn phần tính theo glucose của 3 mẫu rễ
đảng sâm rừng thu vào 3 thời điểm khác nhau ở 3 địa điểm khác nhau lần lượt trung bình là
22,80; 21,55 và 22,17%. Như vậy, polysaccharide chính là thành phần chính, chiếm hàm lượng
lớn trong rễ đảng sâm. Hàm lượng polysaccharid toàn phần của 3 mẫu đảng sâm khác nhau
không nhiều, có thể do thời gian thu lấy mẫu khá gần nhau.
58
- Kỷ yếu tóm tắt Hội nghị nghiên cứu khoa học sinh viên 2018
3.3. Kết quả định lượng acid amin
Bảng 3. Kết quả xác định hàm lượng các acid amin có trong rễ đảng sâm
Stt Chỉ tiêu Đơn vị Kết quả MDL
1 Alanine g/100g 0,18
2 Arginine g/100g Không phát hiện 0,01
3 Aspartic acid g/100g 0,18
4 Glutamic acid g/100g 0,78
5 Glycine g/100g 0,09
6 Histidine g/100g 0,04
7 Isoleucine g/100g 0,07
8 Leucine g/100g 0,17
9 Lysine g/100g 0,07
10 Methionine g/100g Không phát hiện 0,01
11 Phenylalanine g/100g 0,04
12 Proline g/100g Không phát hiện 0,01
13 Serine g/100g 0,05
14 Threonine g/100g 0,02
15 Tyrosine g/100g Không phát hiện 0,01
16 Valine g/100g 0,10
17 Tryptophan g/100g 0,0285
Tổng g/100g 1,79
Ghi chú: MDL: Giới hạn phát hiện của phương pháp (Method Detection Limit)
Phân tích hàm lượng 17 acid amin trong rễ đảng sâm, đã xác định được sự có mặt của 13
acid amin, trong đó có 7 acid amin thiết yếu (chỉ không phát hiện được methionine). Không
phát hiện được 4 acid amin: arginine, methionine, proline và tyrosine. Acid amin có hàm lượng
cao nhất là acid glutamic 0,78g/100g, vượt trội so với các acid amin khác. Hàm lượng tổng số
các acid amin có trong rễ đảng sâm là 1,79g/100g. Như vậy, xem xét về khía cạnh dinh dưỡng,
rễ đảng sâm cũng là nguồn cung cấp các acid amin có giá trị.
3.4. Kết quả chiết xuất chế phẩm polysaccharid thô từ rễ đảng sâm
Từ các kết quả nghiên cứu ở trên có thể thấy polysaccharid chính là thành phần chính
của rễ đảng sâm. Nhiều tài liệu nước ngoài đã nghiên cứu chứng minh polysaccharid từ các loài
đảng sâm khác có nhiều hoạt tính sinh học, đóng góp quan trọng tạo nên tác dụng tăng cường
miễn dịch, chống ung thư của loại dược liệu này. Vì vậy, trong nghiên cứu này, chúng tôi khảo
sát hiệu suất chiết polysaccharid từ rễ đảng sâm Lâm Đồng.
59
- Kỷ yếu tóm tắt Hội nghị nghiên cứu khoa học sinh viên 2018
Bảng 4. Hiệu suất chiết polysaccharid thô từ rễ đảng sâm
Mẫu Khối lượng đảng sâm (g) W (%) Khối lượng polysaccharid thô (g) Hiệu suất chiết (%)
M1 100,0 6,30 21,022 22,44
M2 100,0 6,61 23,184 24,82
Trung bình 23,63
Kết quả hiệu suất chiết được polysaccharide thô từ rễ đảng sâm là 22,44 – 24,82%, trung
bình là 23,63% tính theo khối lượng nguyên liệu khô kiệt.
4. KẾT LUẬN
Bằng các phản ứng hóa học đặc trưng và sắc ký lớp mỏng đã xác định rễ đảng sâm có
chứa các nhóm chất flavonoid, acid hữu cơ, acid amin, polysaccharid, alcaloid, tinh dầu,
phytosterol, coumarin, anthranoid và đường khử, trong đó các nhóm chất có phản ứng nhận
biết rõ nhất là polysaccharid và acid amin. Trong mẫu đảng sâm nghiên cứu không có saponin,
chất béo và carotenoid.
Hàm lượng polysaccharid toàn phần trong các mẫu rễ đảng sâm thay đổi trong khoảng
từ 21,55 đến 22,80% tính theo glucose. Đã phân tích hàm lượng 17 acid amin trong rễ đảng
sâm, xác định được sự có mặt của 13 acid amin, trong đó có 7 acid amin thiết yếu. Không phát
hiện được 4 acid amin: arginine, methionine, proline và tyrosine. Hàm lượng acid amin tổng số
trong rễ đảng sâm là 1,79g/100g, cao nhất là acid glutamic 0,78g/100g.
Hiệu suất chiết được bột polysaccharid thô từ rễ đảng sâm là 22,44 – 24,82%, trung bình
là 23,63% tính theo khối lượng nguyên liệu khô kiệt.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Bộ khoa học và Công nghệ (2012), Tiêu chuẩn Quốc gia TCVN 8764:2012.
Đỗ Tất Lợi (2004), Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam, NXB Y học, Hà Nội.
Trần Thanh Hà, Đỗ Thị Hà, Hà Vân Oanh (2016), Thành phần hóa học của phân đoạn chiết
bằng n-butanol rễ loài đảng sâm Việt Nam (Codonopsis javanica (Blume) Hook.f.), Tạp chí
dược học- 4/2016 (số 480 năm 56), tr. 34-39.
Foster DS and Cornella TS. (1961), Colorimetric Method of Analysis. Nostrand Company Inc.
Princeton New Jersey, 08, pp. 162.
Harshal AP, Priscilla MD. (2011), Spectrophotometric estimation of total polysaccharides in
Cassia tora gum. Journal of Applied Pharmaceutical Science, 03, 93-95.
Jing-Yu He, Na Ma, Shu Zhu, Katsuko Komatsu, Zhi-Yuan Li, Wei-Ming Fu (2015). The
genus Codonopsis (Campanulaceae): a review of phytochemistry, bioactivity and quality
control. J. Nat. Med. 69:1–21.
Yang C, Gou Y, Chen J, An J, Chen W, Hu F (2013) Structural characterization and antitumor
activity of a pectic polysaccharide from Codonopsis pilosula, Carbohydr. Polym. 98:886–895.
60
nguon tai.lieu . vn
