Xem mẫu
- KHẢO SÁT GIÁO TRÌNH TIẾNG NGA MỚI THEO CẤP ĐỘ ThS Phạm Mai Phương Bài viết giới thiệu, cung cấp những thông tin và dữ liệu cơ bản về 5 bộ giáo trình tiếng Nga mới được xây dựng theo các cấp độ từ A1 đến B2 (do các tác giả người Nga biên soạn) và được đề xuất đưa vào giảng dạy tại Khoa tiếng Nga Trường Đại học Hà Nội. Ngoài ra, bài viết còn đưa ra những đánh giá sơ bộ về ưu điểm và nhược điểm của 5 bộ giáo trình này, cũng như bộ giáo trình hiện đang được sử dụng là “Дорога в Россию”. Đồng thời, bài viết cũng giúp người đọc có cái nhìn tổng quan về những vấn đề được nêu ra trong phần đầu của bài. Trong giảng dạy ngoại ngữ, một vấn đề quan trọng luôn được các nhà giáo học pháp quan tâm hàng đầu là việc lựa chọn được một bộ giáo trình có nội dung và cấu trúc phù hợp cho một đối tượng người học cụ thể. Bộ giáo trình đó phải có khả năng cung cấp đầy đủ hệ thống ngữ pháp của ngôn ngữ cần dạy, lượng từ vựng cần và đủ cho một trình độ và có tính giao tiếp cao. Đặc biệt, thực tiễn giảng dạy ngày nay còn đòi hỏi khối lượng kiến thức của giáo trình đó phải được phân chia thành 6 cấp độ năng lực ngôn ngữ theo khung tham chiếu Châu Âu. Trong lĩnh vực dạy và học tiếng Nga hiện nay xuất hiện rất nhiều bộ giáo trình mới cho các cấp độ khác nhau. Song đáng tiếc là chưa bộ giáo trình nào đảm bảo đầy đủ các cấp độ từ A1 đến C2. Ở các trường đại học có giảng dạy tiếng Nga, một trong những giáo trình chính được sử dụng nhiều nhất cho bộ môn Thực hành tiếng trong nhiều năm qua là giáo trình ―Đường tới nước Nga‖ (Дорога в Россию) có các cấp độ từ A1 đến B1. Giáo trình này được xây dựng từ trình độ cơ bản đến nâng cao, khá toàn diện, dễ tiếp cận và giúp sinh viên phát triển được các kỹ năng nghe, nói, đọc, viết. Hệ thống ngữ pháp cũng tương đối đầy đủ và hoàn chỉnh. Tuy nhiên, kiến thức ngữ pháp và từ vựng của bộ giáo trình này không được xây dựng theo các chủ đề mà có tính dàn trải và được trình bày qua hệ thống bài tập. Đặc biệt trong giáo trình này thiếu các dạng bài tập mang tính giao tiếp và hình ảnh minh họa nên không đáp ứng được nhu cầu và dễ tạo nên sự nhàm chán cho người học. Nội dung các bài khóa không được cập nhật thông tin mới và có xu hướng thiên về ngôn ngữ đất nước học. Giọng nói trong băng ghi âm thì đều đều, đơn điệu, thiếu sự hấp dẫn đối với người học. 39
- Vì những lý do đã nêu, việc tìm ra một bộ giáo trình mới có khả năng khắc phục được những hạn chế và khiếm khuyết trên là vô cùng cấp thiết nhằm nâng cao chất lượng dạy và học tiếng Nga, cũng như tạo sức lôi cuốn đối với sinh viên trong các giờ học. Tiêu chuẩn chọn lựa giáo trình dạy tiếng Nga như một ngoại ngữ theo nguyên tắc của các nhà giáo học pháp A.A. Akisina và O.E. Kagan trong công trình ―Сhúng ta học cách dạy‖ gồm có 10 tiêu chí, đó là: - Xác định mục đích rõ ràng và cách trình bày nội dung nhất quán. - Đa dạng hóa các dạng bài khóa (hội thoại, đa thoại, độc thoại). - Có nội dung gần với tình huống giao tiếp thực tiễn. - Phần ngữ pháp và từ vựng phải phù hợp với đề tài. - Có nhiều hình ảnh, thông tin cập nhật và cách thức, phương tiện khác nhau để thu hút sự chú ý của sinh viên. - Các bài tập phải mang tính hiệu quả và tính giao tiếp: Có sự cân đối giữa bài tập luyện kỹ năng và bài tập giao tiếp. - Hoàn thiện các kỹ năng (từ hình thành khả năng đặt câu hỏi đến lập luận). - Có những bài đọc chứa đựng thông tin về văn hóa và đất nước học. - Từ vựng đáp ứng nhu cầu giao tiếp và tạo hứng thú cho người học. - Ngữ pháp được trình bày phù hợp với nhu cầu giao tiếp gồm các audio và video kèm theo [1: 256]. Dựa vào các tiêu chí trên, chúng ta sẽ khảo sát một số giáo trình tiếng Nga mới đang được đánh giá cao, đó là: ―Точка.pу‖ (tác giả: Олия Долматова и Екатерина Новача, xuất bản: 2019; trình độ: A1-A2) [3]; ―Поехали‖ (tác giả: Чернышов Станислав Иванович, Чернышова Алла Владимировна; xuất bản: 2019; trình độ: А1-А2); ―Русский сувенир‖ (tác giả: Ирина Мозелова; xuất bản: 2016-2018; trình độ: А1-A2-B1); ―Русская мозаика‖ (tác giả: Шестак Ольга Васильевна, Парецская Марина Эдуардовна; xuất bản: 2017; trình độ: В1-B2) [2]; ―Матрѐшка‖ (tác giả: Н.Б. Караванова; xuất bản: 2020; trình độ: A1-B1) [4]. 1/ Bộ sách ―Точка.pу‖ được biên soạn dành cho đối tượng học tiếng Nga theo trình độ A1-A2. Bộ sách ―Точка.pу‖ trình độ A1 bao gồm sách giáo khoa, sách bài tập, sách dành cho giáo viên và file nghe. Sách giáo khoa bao gồm 6 bài chính theo các chủ đề khác nhau (gia đình, sở thích, phong cách và thời trang, thời 40
- tiết, các ngày lễ, ẩm thực v.v.) và phần luyện tập (trò chơi, bài tập tình huống giao tiếp) sử dụng cho 120-150 giờ. Bộ sách ―Точка.pу‖ trình độ A2 cũng bao gồm 4 loại tài liệu như trên nhưng được sử dụng cho 110 giờ. Sách phần này có 3 bài chính theo các chủ đề khác nhau (làm quen, học tập và cuộc sống xung quanh chúng ta). Cuối sách có phần luyện tập (trò chơi, bài tập giao tiếp và bảng biểu ngữ pháp). Bộ sách này có ưu điểm là được trình bày đẹp, hình ảnh minh họa phong phú, chú trọng phần luyện tập về ngữ pháp và hình thành các kỹ năng giao tiếp. Từ vựng, ngữ pháp được trình bày rõ ràng và theo các chủ điểm, сác đề tài đa dạng gắn liền với đời sống, bài tập phong phú có tính giao tiếp cao (miêu tả theo tranh, kể chuyện, bày tỏ ý kiến, hội thoại theo cặp hoặc nhóm v.v.). Điểm đặc biệt trong bộ sách này là có biên soạn sách bài tập để sinh viên luyện tập trên lớp và ở nhà để giáo viên không mất thời gian chuẩn bị hệ thống bài tập đi kèm với giáo trình. Trong sách có nhiều file nghe với chất lượng âm thanh tốt. Tất cả file nghe đều có trên trang https://www.tochkaru-book.com/. Nhờ những ưu điểm nói trên mà giáo trình này có khả năng lôi hút sinh viên tích cực tham gia vào giờ học, nâng cao việc hình thành các kỹ năng nghe, nói, đọc, viết. 2/ Bộ sách ―Поехали‖ được sử dụng cho đối tượng học tiếng Nga ở trình độ A1-A2, trong đó sách trình độ A1 được tái bản lần 2 vào năm 2019, còn trình độ A2 không thay đổi. Trình độ A1 gồm 2 quyển ―Поехали! Начальный курс: Часть 1.1‖ với 30 bài và ―Поехали! Начальный курс: Часть 1.2‖ với 24 bài. Hai phần này được sử dụng cho 80-120 giờ dạy. Trình độ A2 gồm 2 quyển ―Русский язык для взрослых. Базовый курс: в 2 т. Т.1‖ với 10 bài và ―Русский язык для взрослых. Базовый курс: в 2 т. Т.2‖ với 14 bài dành cho 80-120 giờ dạy. Sách trình độ A1 đã được tái bản lần 2 với nhiều ưu điểm vượt trội so với lần tái bản đầu năm 1999. Đó là, ngoài giáo trình cho dạy và học còn có sách bài tập đi kèm (2 quyển ứng với 2 phần A1), file nghe có thể tải trên mạng theo code QR, không cần dùng đĩa. Sách in màu, thiết kế đẹp, hình ảnh minh họa phong phú. Tập thể tác giả đã bổ sung thêm rất nhiều bài đọc, bài nghe hiểu mang tính cập nhật cao về tình hình nước Nga và thế giới trong những năm gần đây, đa dạng hóa các bài tập ngữ pháp đến tình huống, trò chơi (ô chữ, lôtô, câu đố v.v.) để người học rèn luyện các kỹ năng nói và làm việc theo nhóm. Trong bộ sách này, cấu trúc ngữ pháp được trình bày dưới dạng bài tập giao tiếp, còn trong sách bài tập thì vẫn trình bày theo phương pháp truyền thống. Từ vựng cơ bản chọn lọc theo chủ đề của từng bài. 41
- Sách trình độ A2 vẫn giữ nguyên không thay đổi. Bộ sách này có nhược điểm là không có sách bài tập kèm theo, thông tin không mang tính cập nhật do chưa được biên soạn lại giống trình độ A1. 3/ Giáo trình ―Русский сувенир‖ là bộ sách gồm có 3 quyển theo cấp độ A1-A2-B1. Mỗi cấp độ bao gồm sách giáo khoa, sách bài tập, sách của giáo viên và CD dành cho người học và giáo viên. Cuối sách có các bài tập trắc nghiệm, đáp án, phần tóm lược ngắn gọn ngữ pháp và các bài tập giao tiếp. Quyển ở cấp độ A1 chia thành 10 đề tài. Mỗi đề tài tương ứng với 3 bài. Quyển cấp độ A2 có 8 đề tài, trong đó 1 đề tài tương ứng với 4 bài. Quyển cấp độ B1 có 10 đề tài và mỗi đề tài có 4 bài. Cuối mỗi phần đều có phần luyện tập kiến thức từ vựng và ngữ pháp đã học bằng các dạng bài tập trắc nghiệm và xem video. Bộ sách có ưu điểm là thiết kế đẹp, rõ ràng các mục từ mới, ngữ pháp, phát âm, bài tập luyện tập theo từng chủ đề, nhiều hình ảnh minh họa. Tuy nhiên, theo ý kiến của một số chuyên gia thì trong bộ sách này còn đưa ra hơi ít kiến thức ngữ pháp. 4/ Giáo trình ―Русская мозаика‖ được biên soạn dành cho trình độ B1-B2 với 80 giờ giảng dạy giúp người học phát triển khả năng giao tiếp trong lĩnh vực văn hóa và xã hội. Trong sách sử dụng thông tin trên mạng, các bài mang nội dung khoa học thường thức, tác phẩm văn học hay các trích đoạn phim tài liệu và điện ảnh. Bộ sách gồm giáo trình, sách bài tập, audio và video. Sách giáo khoa gồm có 5 phần tương ứng với 5 chủ đề (về thiên nhiên và thời tiết, nước Nga và người Nga, phong tục tập quán, điện ảnh, sở thích người Nga). Các chủ đề chú trọng đến việc mở rộng kiến thức về lịch sử, địa lý, văn hóa và con người Nga trong quá khứ và hiện tại. Hệ thống ngữ pháp được trình bày thông qua các bài tập giao tiếp đa dạng, gắn liền với thực tiễn và đảm bảo phát triển đủ 4 kỹ năng hoạt động lời nói. Trong sách bài tập đưa ra hệ thống bài tập luyện 8 chủ đề ngữ pháp cho trình độ này (động từ, cách thể hiện quan hệ nghĩa trong câu đơn và câu phức, tính động từ, trạng động từ, cách thể hiện ý nghĩa đồng thời, nối tiếp hành động, cấu trúc bị động và chủ động, lời nói trực tiếp và gián tiếp, liên từ đẳng lập). 5/ Giáo trình ―Матрѐшка‖ bao gồm 3 tập theo cấp độ từ A1-B1. Quyển thứ nhất ―Матрѐшка 0. Начальный курс русского языка‖ dành cho người học lần đầu làm quen với tiếng Nga có nhu cầu học viết, đọc và nói tiếng Nga. Sách biên soạn gồm 20 bài. Mỗi bài được thực hiện trong vòng 15-20 phút. Giáo trình này có 5 phần: 42
- a. Phần luyện ngữ âm (Вводно-фонетический курс); b. Phần quy tắc đọc và viết (Правила чтения и письма); c. Phần ngữ pháp và giao tiếp cơ bản (Элементарный разговорный и грамматический курс); d. Bảng quy tắc đọc chữ cái tiếng Nga (Таблицa «Основные систематизированные правила чтения русских букв); e. Từ điển Nga-Anh, Nga-Pháp, Nga-Đức (Словари: русско-английский, русско-немецкий, русско-французский). Quyển thứ hai ―Матрѐшка А1. Разговорный курс русского языка‖ dành cho đối tượng người học muốn giao tiếp tốt tiếng Nga trong các tình huống thực tế сủa cuộc sống và công việc. Sách bao gồm 4 phần chia thành 10 bài: a. Phần phát triển khả năng giao tiếp (Разговорный курс русского языка); b. Phần ngữ pháp cơ bản (Основы русской грамматики); c. Bảng biểu ngữ pháp (Грамматические таблицы); d. Tổng hợp từ vựng trong bài và dịch nghĩa sang tiếng Anh, Pháp, Đức (Cловари использованной в учебнике лексики. С еѐ переводом на английский, немецкий и французский язык). Quyển thứ ba ―Матрѐшка А2-В1. Базовый курс русского языка‖ dùng cho người học hệ thống hóa kiến thức và chuẩn bị cho kỳ thi năng lực ngôn ngữ. Quyển này tập trung vào 8 chủ đề ngữ pháp quan trọng trong tiếng Nga (các cách, động từ, trạng từ, giới từ, tiểu từ, tính động từ, trạng động từ, câu phức, lời nói trực tiếp và gián tiếp). Cuối giáo trình là đáp án, bảng biểu ngữ pháp và danh sách từ vựng chuyển dịch sang tiếng Anh, Pháp và Đức. Với mỗi chủ đề người học được làm quen với các mẫu câu, làm bài tập thực hành, thực hiện tình huống giao tiếp và làm bài tập trắc nghiệm kiểm tra phần kiến thức đã học. Bộ giáo trình ―Матрѐшка‖ thiết kế màu đẹp, nội dung trình bày rõ ràng theo từng chủ đề, có nhiều hình ảnh minh họa sinh động, bài tập đáp ứng cho việc phát triển hoạt động lời nói của người học song có nhược điểm là không biên soạn sách bài tập đi kèm theo giáo trình chính. Những bộ sách nêu trên được biên soạn theo mô hình hiện đại, được chú trọng cả về hình thức lẫn nội dung với mục tiêu chính là nâng cao năng lực, khả năng giao tiếp của người học tiếng Nga. Tuy nhiên, các bộ sách đó vẫn còn những 43
- mặt hạn chế vì chưa đạt được đủ 6 cấp độ ngôn ngữ. Vậy nên, tùy thuộc vào mục đích và nhu cầu giảng dạy ở từng cơ sở giáo dục, người dạy phải nghiên cứu kỹ lưỡng các bộ giáo trình, kết hợp chúng với nhau và chọn ra những phần cần thiết cho giảng dạy nhằm nâng cao chất lượng dạy và học tiếng Nga, thu hút người học, giúp người học có được vốn tiếng Nga cơ bản của mỗi trình độ sau mỗi khóa học. Tài liệu tham khảo 1. Акишина А.А., Каган О.Е. Учимся учить: для преподавателя русского языка как иностранного. М.: Русский язык. Курсы, 2016. 256 с. 2. http://www.zlat.spb.ru/catalog5_1html 3. https://www.tochkaru-book.com/ 4. https://survival-russian.ru/ 44
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học