Khái niệm chất lượng đào tạo trong giảng dạy và những vấn đề của đại học Việt Nam - Nguyễn Khánh Trung

18 Xã hội học, số 1(113), 2011 Kh¸i niÖm chÊt l−îng ®μo t¹o trong gi¶ng d¹y ®¹i häc vμ nh÷ng vÊn ®Ò cña ®¹i häc ViÖt Nam NguyÔn Kh¸nh Trung HiÖn nay trªn b¸o chÝ, internet kh¾p n¬i ®Òu nh¾c ®Õn tõ “chÊt l−îng” khi bμn vÒ ®μo t¹o ®¹i häc. Cã v« sè c¸ch hiÓu kh¸c nhau ®èi víi tõ “chÊt l−îng" nμy, tuú thuéc vμo c¸ch nh×n, vμo tr×nh ®é, vμo nh÷ng lîi Ých c¸ nh©n hoÆc nhãm víi c¸c chiÒu c¹nh v¨n ho¸, x9 héi, kinh tÕ, chÝnh trÞ, t«n gi¸o… Cã lÏ v× ®iÒu nμy, nhiÒu nhμ nghiªn cøu vμ gi¶ng viªn ®¹i häc cho r»ng viÖc t×m mét ®Þnh nghÜa chung vÒ chÊt l−îng trong gi¶ng d¹y ®¹i häc gi÷a c¸c n−íc lμ “v« Ých” vμ “kh«ng kh¶ thi”(Perellon J.F, 2003). C¸c tæ chøc chuyªn vÒ xÕp h¹ng chÊt l−îng c¸c ®¹i häc trªn thÕ giíi nh− nhãm §¹i häc Giao th«ng Th−îng H¶i, l©u nay th−êng qu¸ nhÊn m¹nh vÒ mÆt nghiªn cøu, liÖu cã ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ vμ chÝnh x¸c chÊt l−îng cña c¸c tr−êng kh«ng? VÒ ®iÒu nμy, c¸c chuyªn gia lμm viÖc trong Ch−¬ng tr×nh vÒ Qu¶n lý c¸c C¬ së §μo t¹o §¹i häc (IMHE -Institutional Management in Higher Education) thuéc Tæ chøc Hîp t¸c vμ Ph¸t triÓn Kinh tÕ (OCDE - Organisation de Cooperation et de Developpement Economiques) ®9 gi¶i thÝch "NÕu c¸c qu¸ tr×nh ®¸nh gi¸ nμy (cña c¸c tæ chøc xÕp h¹ng ®¹i häc) kh«ng ®o l−êng mét c¸ch chÝnh x¸c chÊt l−îng gi¶ng d¹y, ®ã lμ v× viÖc ®o l−êng chÊt l−îng gi¶ng d¹y h9y cßn lμ mét th¸ch thøc. §Þnh nghÜa chÊt l−îng h9y cßn khã n¾m b¾t vμ ®a diÖn… "1. OCDE -IMHE còng ®ang tiÕn hμnh nghiªn cøu ®Ò tμi "ChÊt l−îng gi¶ng d¹y ®¹i häc" nh−ng kh«ng ®−a ra mét ®Þnh nghÜa phæ qu¸t vÒ chÊt l−îng gi¶ng d¹y ®¹i häc còng nh− ch−a t×m c¸ch xÕp h¹ng c¸c tr−êng ®¹i häc tham gia ch−¬ng tr×nh. Trong chiÒu h−íng nh− thÕ, chóng t«i xin bμn ®Õn kh¸i niÖm chÊt l−îng gi¶ng d¹y ®¹i häc trong bμi viÕt nμy. Trong phÇn mét, chóng t«i sÏ tãm t¾t c¸c khuynh h−íng tiÕp cËn vÒ kh¸i niÖm chÊt l−îng cña c¸c nhμ nghiªn cøu. Trong phÇn hai, chóng t«i sÏ thö ®−a ra mét m« h×nh gióp suy nghÜ vμ ph©n tÝch vÒ chÊt l−îng gi¶ng d¹y, tõ ®ã sÏ bμn vÒ m« h×nh, c¸ch nh×n vμ c¸ch lμm cña ViÖt Nam hiÖn t¹i víi nh÷ng khã kh¨n cña nã. Trong phÇn kÕt luËn, chóng t«i sÏ ®−a ra mét m« h×nh trong gi¶ng d¹y ®¹i häc cÇn ph¶i cã trong bèi c¶nh héi nhËp ngμy nay. I. C¸c c¸ch tiÕp cËn vÒ chÊt l−îng gi¶ng d¹y ®¹i häc Theo Jacques Dejean (2007), mét cè vÊn vμ còng lμ gi¸o s− ®9 tham gia gi¶ng d¹y t¹i nhiÒu ®¹i häc Ph¸p, chóng ta cã thÓ ph©n ra hai c¸ch tiÕp cËn chÝnh vÒ chÊt l−îng trong gi¶ng d¹y ®¹i häc. 1.1. C¸ch tiÕp cËn dùa trªn qu¸ tr×nh, nguån lùc vμ ph−¬ng tiÖn gi¶ng d¹y C¸ch tiÕp cËn thø nhÊt tËp trung nh÷ng ý t−ëng dùa trªn qu¸ tr×nh thùc hiÖn TS. Nghiªn cøu viªn hîp t¸c. Trung t©m Nghiªn cøu X9 héi häc (CENS), §¹i häc Nantes, Céng hßa Ph¸p. 1 http://www.oecd.org/document/26/0,3746,fr_2649_35961291_40528538_1_1_1_1,00.html Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn NguyÔn Kh¸nh Trung 19 gi¶ng d¹y vμ nh÷ng nguån lùc ®−îc vËn dông ®Ó thùc hiÖn nh÷ng qu¸ tr×nh nμy. C¸ch tiÕp cËn nμy xem chÊt l−îng gi¶ng d¹y ®ång nghÜa víi chÊt l−îng cña bé m¸y tr−êng ®¹i häc, nh− chÊt l−îng c¸c phßng ban, c¸c khoa, c¸c tæ chøc, dÞch vô trong nhμ tr−êng. Nh÷ng thø trªn ph¶i tu©n thñ c¸c quy chuÈn ®−îc ®Æt ra ®Ó ®−îc chøng nhËn lμ cã chÊt l−îng, gièng nh− trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp, ng−êi ta hay sö dông bé tiªu chuÈn ISO (International Standard Organization) lμm c¨n cø ®Ó c«ng nhËn chÊt l−îng cho mét s¶n phÈm. NghÜa lμ mét s¶n phÈm ®−îc cho lμ chÊt l−îng khi s¶n phÈm ®ã lμ thμnh qu¶ cña mét qu¸ tr×nh s¶n xuÊt tu©n theo c¸c quy chuÈn ®9 ®−îc c«ng nhËn lμ cã chÊt l−îng. Trong khuynh h−íng nμy, Tæ chøc §¶m b¶o ChÊt l−îng §¹i häc Ch©u ¢u (ENQA: European Network for Quality Assurance in Higher European) ®9 ®Ò nghÞ mét ®Þnh nghÜa chung vμ ®9 ®−îc c¸c bé tr−ëng Bé §¹i häc c¸c n−íc trong Céng ®ång Ch©u ¢u th«ng qua n¨m 2005: “ChÊt l−îng ®¹i häc lμ sù ph¶n ¸nh tÊt c¶ nh÷ng g× ®−îc thùc hiÖn nh»m ®¶m b¶o r»ng c¸c sinh viªn cña tr−êng ®−îc thô h−ëng tèi ®a nh÷ng kh¶ n¨ng ®μo t¹o dμnh cho hä trong viÖc häc, vμ b¶o ®¶m r»ng sinh viªn tho¶ m9n nh÷ng ®iÒu kiÖn ®ßi hái cña v¨n b»ng mμ hä theo ®uæi.”2. §Ó ®¶m b¶o chÊt l−îng, tæ chøc nμy ®9 ®Ò nghÞ c¸c tr−êng ®¹i häc ph¶i ®¶m b¶o nh÷ng ®iÒu sau: (1) chÝnh s¸ch vμ nh÷ng quy tr×nh b¶o ®¶m chÊt l−îng; (2) phª chuÈn, kiÓm tra, duyÖt l¹i ®Þnh kú c¸c ch−¬ng tr×nh ®μo t¹o vμ c¸c b»ng cÊp; (3) §¸nh gi¸ sinh viªn (theo nh÷ng tiªu chuÈn vμ quy tr×nh ®9 ®−îc quy ®Þnh); (4) Qu¶n lý chÊt l−îng ®éi ngò gi¶ng viªn; (5) C¸c ph−¬ng tiÖn gi¶ng d¹y vμ hç trî (ph¶i ®−îc thùc hiÖn mét c¸ch phï hîp víi tõng ch−¬ng tr×nh ®μo t¹o); (6) HÖ thèng tin häc ; (7) Th«ng tin céng ®ång. Nh÷ng quy ®Þnh trªn lμ bé quy chuÈn ®ãng vai trß nh− kim chØ nam h−íng dÉn, ¶nh h−ëng trªn c¸c chÝnh s¸ch vμ môc tiªu ®μo t¹o cña c¸c tr−êng ®¹i häc trong Céng ®ång c¸c n−íc Ch©u ¢u hiÖn nay. Tuy nhiªn kh¸c víi lÜnh vùc s¶n xuÊt c«ng nghiÖp n¬i mμ s¶n phÈm mang tÝnh vËt chÊt ®−îc t¹o ra hoμn toμn phô thuéc vμo nguyªn vËt liÖu, vμo m¸y mãc, nh÷ng ph−¬ng tiÖn vμ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, lÜnh vùc gi¸o dôc lμ mét dÞch vô mμ s¶n phÈm ®−îc t¹o ra ë ®©y lμ con ng−êi nªn chÊt l−îng ë ®©y kh«ng thÓ chØ ®−îc ®o l−êng mét c¸ch m¸y mãc kiÓu nh− ¸p dông c¸c quy chuÈn ISO vμo viÖc ®¸nh gi¸ s¶n phÈm c«ng nghiÖp. H¬n n÷a, kh¸c víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt mét s¶n phÈm vËt chÊt, qu¸ tr×nh ®μo t¹o lμ mét sù hîp t¸c gi÷a phÝa ®μo t¹o vμ chñ thÓ ®−îc ®μo t¹o. Nãi c¸ch kh¸c, trong lÜnh vùc s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, kh¸ch hμng mua s¶n phÈm ®Ó sö dông mμ kh«ng cÇn tham gia trùc tiÕp vμo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nªn s¶n phÈm ®ã, trong khi ®ã, kh¸ch hμng trong lÜnh vùc gi¸o dôc l¹i lμ chñ thÓ, lμ ®èi t−îng cña qu¸ tr×nh ®μo t¹o. Nh− vËy chÊt l−îng ®μo t¹o kh«ng nh÷ng phô thuéc vμo qu¸ tr×nh ®μo t¹o, vμo c¸c tæ chøc, c¸c dÞch vô, vμo c¬ së vËt chÊt cña nhμ tr−êng mμ cßn phô thuéc vμo th¸i ®é vμ nh÷ng ®ãng gãp cña phÝa ng−êi häc. ThËt vËy, trong mét nghiªn cøu trªn nh÷ng yÕu tè t¸c ®éng vμo kÕt qu¶ häc tËp 2 Rapport au President de la Republique, Commite Nationnal d’evaluation, Paris, 2000 - 2004 (trÝch bëi Jacques Dejean trong Anne Heldenbergh. [2007], tr. 23) Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn 20 Kh¸i niÖm chÊt l−îng ®μo t¹o trong gi¶ng d¹y... cña sinh viªn §¹i häc Hoa Sen - Tp. Hå ChÝ Minh (NguyÔn Kh¸nh Trung, 2009), chóng t«i thÊy r»ng ®a sè sinh viªn gi÷ ®−îc phong ®é æn ®Þnh trong häc tËp tõ khi häc trung häc lªn ®¹i häc. Cô thÓ h¬n, nh÷ng sinh viªn nμo cã tr×nh ®é häc kh¸, giái ë líp 12, còng chÝnh lμ nh÷ng sinh viªn kh¸ giái ë ®¹i häc trong thêi ®iÓm tiÕn hμnh nghiªn cøu. §iÒu nμy nãi lªn r»ng, häc giái hay dë phÇn lín phô thuéc vμo b¶n th©n sinh viªn víi thãi quen, vèn liÕng trÝ thøc vμ v¨n ho¸ ®9 ®−îc tÝch tr÷, còng nh− ý chÝ nghÞ lùc cña hä, chø kh«ng hoμn toμn phô thuéc vμo m«i tr−êng ®μo t¹o cña tr−êng ®¹i häc. Nh− vËy, nÕu cø ®¸nh gi¸ chÊt l−îng s¶n phÈm ®μo t¹o b»ng c¸ch chØ ®¸nh gi¸ néi dung ch−¬ng tr×nh, c¬ së vËt chÊt, c¸c ph−¬ng tiÖn, qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®μo t¹o cho ra lß s¶n phÈm ®ã mμ quªn ®i b¶n th©n ng−êi ®−îc ®μo t¹o lμ sinh viªn víi nh÷ng g× thuéc vÒ hä, e r»ng kh«ng chÝnh x¸c. C¶ ViÖt Nam vμ Ph¸p ®Òu chμo mõng thμnh c«ng cña Gi¸o s− Ng« B¶o Ch©u khi «ng nhËn ®−îc gi¶i Fields to¸n häc nh− thÓ ®©y lμ thμnh qu¶ cña hÖ thèng gi¸o dôc cña m×nh. Thùc tÕ th× kh«ng ai d¸m ch¾c lμ thμnh c«ng cña gi¸o s− Ch©u cã bao nhiªu phÇn nhê vμo hÖ thèng ®μo t¹o ViÖt Nam, bao nhiªu phÇn nhê vμo sù ®μo t¹o cña Ph¸p vμ bao nhiªu phÇn lμ do nç lùc víi ý chÝ cña b¶n th©n «ng vμ "vèn v¨n ho¸" (P. Bourdieu, 1970)3 mμ «ng ®−îc thô h−ëng tõ gia ®×nh cña «ng. 1.2. C¸ch tiÕp cËn dùa trªn kÕt qu¶ gi¶ng d¹y C¸c nhμ nghiªn cøu trong c¸ch tiÕp cËn nμy tËp trung trªn ng−êi häc - s¶n phÈm ®μo t¹o - nh− t×m hiÓu møc ®é tho¶ m9n, tÝnh hiÖu qu¶, ®éng lùc vμ møc ®é dÊn th©n cña ng−êi häc. Sù tho¶ m9n cña kh¸ch hμng Kh¸i niÖm mμ x−a nay ng−êi ta hay nãi tíi, hay sö dông ®Ó lμm c¨n cø ®¸nh gi¸ chÊt l−îng lμ “Tho¶ m9n cña kh¸ch hμng”. Mét trong nh÷ng quy chuÈn quan träng cña ISO còng ®9 nhÊn m¹nh ®Õn th¸i ®é “tho¶ m9n c¸c nhu cÇu ®−îc biÓu lé hay kh«ng ®−îc biÓu lé” (ISO 8402) cña kh¸ch hμng. Tuy nhiªn bé quy chuÈn nμy kh«ng cã nh÷ng h−íng dÉn cô thÓ ®Ó ®¸nh gi¸ chÊt l−îng tr−êng ®¹i häc nh− ®¸nh gi¸ nh÷ng g×, ®¸nh gi¸ lóc nμo, kh¸ch hμng ë ®©y lμ ai4. §ã lμ ch−a kÓ c¸c thuËt ng÷ nh− “nhu cÇu”, “tho¶ m9n” còng rÊt m¬ hå, khã cã thÓ ®o l−êng mét c¸ch râ rμng v× chóng cßn liªn quan ®Õn khÝa c¹nh t©m lý cña kh¸ch hμng. Theo nh÷ng nghiªn cøu vÒ néi dung chÊt l−îng trong ®μo t¹o ng−êi tr−ëng thμnh thùc hiÖn t¹i Ph¸p vμo nh÷ng n¨m 1980, chÊt l−îng dÞch vô kh«ng thÓ ®−îc ®¸nh gi¸ nh− ®¸nh gi¸ chÊt l−îng cña mét s¶n phÈm. Trong lÜnh vùc ®μo t¹o ®¹i häc, chÊt 3 Theo nhμ x9 héi häc nμy, "vèn v¨n ho¸" mμ sinh viªn thõa h−ëng tõ gia ®×nh cña hä ®ãng vai trß rÊt quan träng trong sù thμnh b¹i cña viÖc häc tËp. Theo luËn ®iÓm nμy, nÕu sinh ra trong mét gia ®×nh n«ng d©n, liÖu gi¸o s− Ch©u cã thÓ thμnh c«ng nh− hiÖn nay kh«ng? 4 Kh¸i niÖm “kh¸ch hμng” trong lÜnh vùc ®¹i häc còng lμ mét ®Ò tμi tranh c9i, v× cã thÓ: lμ c¸c sinh viªn, cha mÑ cña sinh viªn - nh÷ng ng−êi ®9 Ýt nhiÒu tμi trî cho viÖc häc cña con c¸i; lμ c¸c nhμ tuyÓn dông -trong mét sè tr−êng hîp, sinh viªn ®−îc c¸c c«ng ty tμi trî viÖc häc; hay kh¸ch hμng ë ®©y lμ x9 héi nãi chung - n¬i th−êng tμi trî cho c¸c ho¹t ®éng gi¶ng d¹y vμ nghiªn cøu cña ®¹i häc. Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn NguyÔn Kh¸nh Trung 21 l−îng cuèi cïng cña gi¶ng d¹y phô thuéc vμo chÊt l−îng cña sù hîp t¸c gi÷a sinh viªn vμ gi¶ng viªn. Nh−ng nghiªn cøu nμy còng cho thÊy, sinh viªn cã thÓ rÊt tho¶ m9n vÒ nh÷ng ch−¬ng tr×nh ch¼ng mang l¹i cho hä ®iÒu g× quan träng, vμ ng−îc l¹i, hä cã thÓ tá ra kh«ng tho¶ m9n vÒ nh÷ng ®iÒu vèn rÊt h÷u Ých. Nh− vËy kh«ng ph¶i th¸i ®é tho¶ m9n cña sinh viªn kh«ng cã ý nghÜa g× trong viÖc ®¸nh gi¸ chÊt l−îng cña gi¶ng d¹y ®¹i häc, nh−ng chØ tiªu chÝ nμy th«i th× ch−a ®ñ ®Ó ph¶n ¶nh chÊt l−îng cña nã mét c¸ch kh¸ch quan. Nh− vËy nh÷ng quy chuÈn ISO liªn quan ®Õn sù tho¶ m9n cña kh¸ch hμng kh«ng ph¶i lμ c¨n cø tèt nhÊt cho viÖc ®¸nh gi¸ chÊt l−îng gi¶ng d¹y ®¹i häc. TÝnh hiÖu qu¶ Mét sè lý thuyÕt kh¸c nhÊn m¹nh trªn tÝnh hiÖu qu¶ tùa nh− c¸c lý thuyÕt kinh tÕ trong ®¸nh gi¸ chÊt l−îng ®¹i häc. Romainville, M (1997) ®9 viÕt: “mét c¸ch ng¾n gän, chÊt l−îng ®−îc ®Þnh nghÜa nh− lμ tÝnh hiÖu qu¶ cña mét c¬ së gi¸o dôc trong viÖc ®¹t ®−îc nh÷ng môc tiªu cña m×nh: mét ®¹i häc chÊt l−îng lμ ®¹i häc ®−a ra ®−îc nh÷ng nhiÖm vô vμ môc tiªu, vμ chøng tá lμ ®9 ®¹t ®−îc nh÷ng môc tiªu ®ã mét c¸ch hiÖu qu¶” (trÝch bëi Jacques Dejean trong Anne Heldenbergh [dir.], 2007, tr. 26). Mét nhμ nghiªn cøu kh¸c (Kohler, 2003) bæ sung, chÊt l−îng ph¶i g¾n liÒn víi kÕt qu¶ ®μo t¹o, nh−ng kÕt qu¶ ë ®©y kh«ng nh÷ng chØ thÓ hiÖn tõ vèn liÕng kiÕn thøc mμ sinh viªn ®¹t ®−îc mμ cßn ph¶i bao gåm c¶ kh¶ n¨ng nghÒ nghiÖp, cô thÓ ®ã lμ: (1) chÊt l−îng häc thuËt (t¸c gi¶ gi¶i thÝch nh− lμ “sù ph¸t triÓn c¸ nh©n” cña sinh viªn); (2) Kh¶ n¨ng nghÒ nghiÖp trong bèi c¶nh liªn quèc gia; (3) kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi, di ®éng trong kh«ng gian vμ thêi gian. Nãi chung, c¸c t¸c gi¶ trªn lÊy tÝnh hiÖu qu¶ - nh÷ng g× ng−êi sinh viªn tèt nghiÖp së ®¾c - trong gi¶ng d¹y ®Ó lμm c¨n cø ®¸nh gi¸ chÊt l−îng. C¸ch tiÕp cËn nμy bÞ mét sè nhμ nghiªn cøu chØ trÝch bëi lÏ viÖc qu¸ nhÊn m¹nh trªn tÝnh hiÖu qu¶ kiÓu kinh tÕ, cã nguy c¬ lμm chóng ta quªn tÝnh c«ng b»ng x9 héi, vèn lμ mét trong c¸c chøc n¨ng cña gi¸o dôc. VÒ ®iÒu nμy, Gerard (2001) viÕt: “Mét hÖ thèng gi¸o dôc tá ra c«ng b»ng khi nã lμm gi¶m thiÓu nh÷ng kh¸c biÖt gi÷a nh÷ng ng−êi khoÎ nhÊt vμ nh÷ng ng−êi yÕu nhÊt, gi÷a nh÷ng nhãm thuËn lîi vμ nh÷ng nhãm khã kh¨n” Ngoμi ra t¸c gi¶ nμy ®9 ®Ò nghÞ hai tiªu chuÈn kh¸c ®ã lμ sù qu©n b×nh vμ th¸i ®é dÊn th©n n¬i sinh viªn ®Ó ®¸nh gi¸ chÊt l−îng ®μo t¹o. VÒ tiªu chuÈn thø nhÊt, «ng viÕt: “mét hÖ thèng ®μo t¹o qu©n b×nh, nÕu nã h−íng ®Õn ph¸t triÓn ë ng−êi häc tÊt c¶ nh÷ng chiÒu kÝch cña tri thøc”; tiªu chuÈn thø hai lμ: “chÊt l−îng ®Çu tiªn vμ cÇn thiÕt cña mét hÖ thèng ®μo t¹o ®¬n gi¶n lμ cho ng−êi häc… sù ham muèn häc tËp, kÝch thÝch sù dÊn th©n cña hä trong c¸c b−íc häc tËp” (S®d, tr. 27 -28) Ngoμi hai c¸ch tiÕp cËn tãm t¾t ë trªn, t¸c gi¶ Van Damme, D. (2004) cßn bæ sung thªm mét sè c¸ch nh×n kh¸c nh− tiÕp cËn dùa trªn møc ®é xuÊt s¾c, chÊt l−îng ®−îc ®¸nh gi¸ theo møc ®é khã (mét ch−¬ng tr×nh gi¶ng d¹y ch¼ng h¹n). Mét tr−êng Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn 22 Kh¸i niÖm chÊt l−îng ®μo t¹o trong gi¶ng d¹y... ®¹i häc chÊt l−îng lμ tr−êng ®Æt ra c¸c môc tiªu cao ®Ó ®¹t tíi; tiÕp cËn dùa trªn møc ®é thèng nhÊt gi÷a c¸c yÕu tè kh¸c nhau trong tæ chøc ®μo t¹o, vÝ dô nh− sù liªn hÖ gi÷a c¸c ch−¬ng tr×nh ®μo t¹o vμ môc tiªu cña nhμ tr−êng ®Æt ra. Mét tr−êng ®¹i häc chÊt l−îng lμ tr−êng v¹ch ra nh÷ng môc tiªu, vμ tæ chøc c¸c kh©u, c¸c ho¹t ®éng mét c¸ch hîp lý ®Ó ®¹t ®−îc nh÷ng môc tiªu ®9 ®Ò ra chø kh«ng ph¶i lμ c¶nh “treo ®Çu dª b¸n thÞt chã”. Mét tiÕp cËn kh¸c n÷a l¹i cho r»ng chÊt l−îng ®−îc ®Þnh nghÜa dùa trªn nh÷ng tiªu chÝ vμ chuÈn mùc tèi thiÓu ®−îc ®Æt ra trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y còng nh− n¬i s¶n phÈm ®μo t¹o. Nh− vËy chóng ta cã nhiÒu ®Þnh nghÜa, nhiÒu c¸ch nh×n vÒ chÊt l−îng ®¹i häc, nh−ng kh«ng cã mét ®Þnh nghÜa nμo phæ qu¸t ¸p dông chung cho tÊt c¶ c¸c tr−êng ®¹i häc trªn thÕ giíi. VÒ mÆt lý luËn, chóng t«i thÊy, nh÷ng c¸ch nh×n, nh÷ng ®Þnh nghÜa ®−îc nªu trªn d−êng nh− thiÕu mét c¸i g× ®ã nªn kh«ng hoμn toμn thuyÕt phôc. ThiÓn nghÜ, ®Ó ph©n tÝch vμ ®em ra mét c¸ch nh×n phï hîp vÒ chÊt l−îng ®¹i häc, chóng ta kh«ng nªn chØ ®ãng khung vÊn ®Ò trong c¸c lý luËn cña c¸c nhμ gi¸o dôc häc nh− ë trªn, nh−ng nªn nh×n kh¸i niÖm “chÊt l−îng” nμy c¶ víi sù trî gióp cña c¸c lý thuyÕt x9 héi häc gi¸o dôc. Bëi ý nghÜa cña kh¸i niÖm nμy rÊt réng, phøc t¹p vμ mang tÝnh x9 héi, nã tuú thuéc vμo nhiÒu yÕu tè kh¸c nhau nh− v¨n ho¸ x9 héi, kinh tÕ, chÝnh trÞ vμ c¶ ®Þa lý. Trong phÇn hai d−íi ®©y, chóng t«i sÏ kh«ng t×m mét ®Þnh nghÜa cho kh¸i niÖm chÊt l−îng ®¹i häc kiÓu nh− c¸c ®Þnh nghÜa ®9 ®Ò cËp, nh−ng xin bμn ®Õn c¸ch hiÓu, c¸ch nh×n vÊn ®Ò theo c¸ch cã tÝnh x9 héi h¬n. NghÜa lμ chóng t«i sÏ ph©n tÝch c¸c vÊn ®Ò kh«ng nh÷ng d−íi tiÕp cËn cña gi¸o dôc häc mμ cßn lμ x9 héi häc víi mong muèn gióp c¸c nhμ qu¶n lý vμ nh÷ng ai quan t©m ®Þnh h×nh nh÷ng vÊn ®Ò c¨n b¶n cña gi¶ng d¹y ®¹i häc hiÖn nay t¹i ViÖt Nam, còng nh− qua ®ã cã mét c¸i nh×n phï hîp nh»m cã thÓ x©y dùng nh÷ng dù ¸n c¶i c¸ch gi¸o dôc ®¹i häc thËt hiÖu qu¶. II. Mét m« h×nh ph©n tÝch vμ chÊt l−îng gi¶ng d¹y ®¹i häc ViÖt Nam 2.1. Thö ph¸c ho¹ mét m« h×nh ph©n tÝch Còng nh− nhμ tr−êng nãi chung, ®¹i häc lμ phiªn b¶n cña x9 héi, lμ h×nh ¶nh cña x9 héi thu nhá (E. Durkheim, 1968). NghÜa lμ ®¹i häc chøa trong ®ã tÊt c¶ nh÷ng ®−êng nÐt vμ ®Æc tÝnh cña x9 héi ®ang c−u mang nã, còng nh− lμ n¬i ph¶n ¸nh nh÷ng sù kiÖn, nh÷ng xung ®ét, nh÷ng gi»ng co x¶y ra bªn ngoμi x9 héi. T¹i c¸c n−íc d©n chñ ph¸t triÓn, ®¹i häc th−êng lμ n¬i gÆp gì, lμ g¹ch nèi gi÷a khoa häc, chÝnh trÞ, kinh tÕ, x9 héi c«ng d©n, b¶n th©n sinh viªn vμ gia ®×nh cña hä. Chóng t«i thö minh ho¹ mèi quan hÖ nμy b»ng s¬ ®å sau: M« h×nh: Mèi liªn hÖ - ¶nh h−ëng lÉn nhau gi÷a c¸c bªn trong tr−êng ®¹i häc5 5 Khoa häc : lμ giíi ®¹i diÖn cho khoa häc nh− ®éi ngò c¸c gi¶ng viªn, nghiªn cøu viªn lμm viÖc trong Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn ... - tailieumienphi.vn