Xem mẫu
- 70 Journal of Transportation Science and Technology, Vol 18, Feb 2016 KHẮC PHỤC ẢNH HƯỞNG TIÊU CỰC CỦA CHỦ NGHĨA THỰC DỤNG ĐẾN LỐI SỐNG CỦA SINH VIÊN OVERCOMING THE NEGATIVE EFFECT OF PRAGMATISM ON STUDENTS’ LIFESTYLES ThS. Đào Văn Minh Khoa Lý luận Chính trị, Trường Đại học Giao thông Vận tải Tp.HCM Tóm tắt: Trên cơ sở phân tích những biểu hiện, ảnh hưởng của chủ nghĩa thực dụng, bài viết nêu lên những giải pháp nhằm khắc phục ảnh hưởng tiêu cực của chủ nghĩa thực dụng đến lối sống của sinh viên ở Việt Nam hiện nay. Từ khóa: Chủ nghĩa thực dụng, lối sống thực dụng, lối sống của sinh viên. Abstract: On the basis of analyzing the appearance and effect of pragmatism, this article suggests solutions to overcome its negative effect on Vietnamese students’ lifestyles these days. Keywords: Pragmatism, pragmatic lifestyle, students’ lifestyles. 1. Giới thiệu: học thuyết thì chủ nghĩa thực dụng Trong quá trình đổi mới, hội nhập quốc (Pragmatism) lại xuất hiện vào những năm tế, đời sống văn hóa tinh thần của người Việt 70 của thế kỷ XIX ở Hoa Kỳ. Đó là “một trào Nam chịu tác động từ những nền văn hóa của lưu Triết học phương Tây hiện đại với một các quốc gia, dân tộc khác trên cả hai hướng hệ thống, quan điểm lý luận theo lập trường tích cực lẫn tiêu cực. Một trong những nhân duy tâm chủ quan và phương pháp siêu hình, tố có ảnh hưởng đến văn hóa, đạo đức và lối coi kinh nghiệm, hiệu quả và lợi ích cá nhân sống của người Việt Nam là chủ nghĩa thực là tiêu chuẩn của chân lý”[1]. Ngày nay dụng (CNTD) - một trào lưu triết học phương CNTD đã được các triết gia thế giới đánh giá Tây hiện đại, xuất hiện ở Mỹ vào những năm là một đóng góp độc đáo và thật sự quan 70 của thế kỷ XIX. Bên cạnh những tác động trọng của triết học Mỹ đối với kho tàng triết tích cực, CNTD cũng có những tác động tiêu học của nhân loại. cực đến văn hóa, đạo đức và lối sống của Bản chất của CNTD là coi kinh nghiệm, nhiều tầng lớp nhân dân, trong đó có sinh hiệu quả, cái lợi cho cá nhân là chân lý; tuyệt viên - đội ngũ trí thức trong tương lai. Chính đối hóa lợi ích cá nhân trước mắt. Những vì vậy, khắc phục những ảnh hưởng tiêu cực người theo CNTD cho rằng chân lý là những của CNTD đến lối sống của sinh viên đã và gì thực tế, có ích, có lợi cho con người được đang trở thành một vấn đề có ý nghĩa cấp kiểm chứng trong thực tiễn. Và đòi hỏi tư bách cả về lý luận lẫn thực tiễn. tưởng của con người phải rõ ràng, thực tế, 2. Chủ nghĩa thực dụng. không nên sa vào các lý thuyết chung chung, Theo Từ điển tiếng Việt thông dùng, trừu tượng. CNTD chỉ quan tâm đến ý nghĩa thực dụng (pragmatic) là coi trọng, đề cao lợi thực tế tư tưởng, lời nói... của con người. ích, hiệu quả trước mắt. Và khác với khái Lối sống thực dụng - lấy “kỹ thuật” làm niệm “thực tế” - nhấn mạnh vào ý nghĩa thiết công cụ để đạt được sự “có ích” trong công thực trong hành động của cá nhân, dùng lý trí việc, là cơ sở để xây dựng lòng tin của con để hành động một cách thật tỉnh táo và hiệu người. CNTD đã sản sinh ra lối sống của “xã quả. Còn “thực dụng” lại mang ý nghĩa ám hội tiêu dùng” - lối sống tiêu dùng. Đây là hệ chỉ vào những hành động chỉ nhằm vào quả của việc sùng bái kỹ thuật, “đời sống vật những lợi ích vật chất trước mắt cho bản chất”. Bản chất của lối sống tiêu dùng là tìm thân. mọi cách để kiếm được nhiều tiền và chạy Những tư tưởng, quan điểm về thực dụng đua mua hàng hóa. xuất hiện từ thời cổ đại; được thể hiện trong Nguyên tắc đạo đức cơ bản của CNTD là tư tưởng của một số nhà triết học như Xôcrát, chủ nghĩa cá nhân, vì mình và cho mình, là Aristốt, v.v…Nếu xem với tư cách là một sự đạt tới lợi ích của “tôi”. Châm ngôn của
- 71 TẠP CHÍ KHOA HỌC CÔNG NGHỆ GIAO THÔNG VẬN TẢI, SỐ 18-02/2016 CNTD là “có lợi, có lợi và có lợi”, “chỉ có gì quen, tập quán xã hội thì đó chính là lối sống mang lại lợi ích cho tôi là đáng kể”. Để của một cộng đồng, một cá nhân. “mang lại lợi ích cho tôi”, những người theo Sinh viên Việt Nam hiện nay chủ yếu có CNTD, đặc biệt là tầng lớp tư sản độc quyền độ tuổi từ 18 - 25. Đây là độ tuổi mà con đã không từ bỏ bất cứ âm mưu, thủ đoạn nào người có sự trưởng thành nhất định về mặt và sẵn sàng chà đạp lên mọi thứ (kể cả luật sinh học lẫn xã hội. Tuy nhiên, đây vẫn là lệ) để thu về lợi nhuận tối đa. Bên cạnh đó giai đoạn của sự phát triển và hoàn thiện dần hình thành lối sống “vị kỷ”, “vị lợi", với họ, về mặt xã hội, nhân cách. Bên cạnh những “bất kỳ quan niệm nào hễ phù hợp với nhu mặt mạnh như: Dồi dào về mặt sinh lực; cầu đặc biệt của cá nhân đều nên khẳng nhiệt tình về mặt tính cách; giàu ước mơ, định”[2, tr.149]. Trong điều kiện mở cửa, hội thích khám phá và luôn tìm tòi cái mới; năng nhập quốc tế hiện nay, sự giao thoa giữa các động, tự tin, luôn muốn được khẳng định nền văn hoá là tất yếu. Vì vậy, không tránh mình; có trình độ nhận thức, trình độ khoa khỏi sự thâm nhập các lối sống lẫn nhau. Tại học cơ bản, có năng lực tư duy,.. Tuy nhiên Việt Nam, CNTD “không có cơ sở hình không ít sinh viên vẫn còn gặp phải những thành như một học thuyết với một hệ thống hạn chế nhất định: Thiếu trải nghiệm cuộc quan điểm lý luận có sức chi phối toàn xã sống, thiếu thực tế, bồng bột, dễ bị dao động, hội, mà chủ yếu biểu hiện trong hành vi, đạo dễ bị lôi kéo, ham chuộng hình thức, chạy đức, lối sống”[1]. Đặc biệt hiện nay, dưới tác theo cái mới, chịu ảnh hưởng của lối sống động của mặt trái kinh tế thị trường, tư tưởng đua đòi, thực dụng, hay thay đổi, v.v. thực dụng lại biểu hiện một cách rõ nét nhất Hiện nay, CNTD tác động đến lối sống chính là những người chạy theo lợi ích vật của sinh viên Việt Nam qua nhiều góc độ chất – kinh tế trước mắt bằng mọi giá. khác nhau, tích cực đan xen với tiêu cực và có 3. Ảnh hưởng của CNTD đến lối sống cái hợp lý đồng thời cũng có cái chưa hợp lý. của sinh viên hiện nay. Về mặt khách quan, CNTD có những yếu tố Lối sống là một khái niệm khá rộng và hợp lý nhất định như: “Yêu cầu tính xác thực, dưới góc độ triết học, “lối sống là phương rõ ràng của tư tưởng; sự kiểm chứng chân lý thức sống của con người trong một chế độ xã bằng thực tiễn; coi trọng yếu tố kỹ thuật –là hội nhất định được biểu hiện trên các lĩnh phương tiện để đạt lợi ích tối đa của con vực của đời sống như lao động, sản xuất, người, v.v.. Chính những yếu tố này khi được hoạt động chính trị, hoạt động văn hóa tinh tiếp thu, vận dụng vào quá trình học tập sẽ thần và hoạt động giao tiếp hàng ngày” [3]. giúp cho sinh viên khắc phục được bệnh giáo Theo Hồ Chí Minh, lối sống có quan hệ điều về lý luận, biết kết hợp lý thuyết với thực mật thiết với văn hóa và đạo đức. Theo hành, lý luận với thực tiễn” [6]. Tuy nhiên, Người, đạo đức là cái gốc của xã hội, của con khi lý thuyết của CNTD tuyệt đối hóa, nâng người; là nền tảng để hình thành và xây dựng lên thành học thuyết, thành chủ nghĩa bỗng lối sống mới của con người trong xã hội mới. chốc từ chỗ là cái hợp lý sẽ trở thành cái phi Người cho rằng, đạo đức là những quy tắc, lý. Đây có thể coi là mặt hạn chế lớn nhất, những chuẩn mực phù hợp với cuộc sống, thậm chí trở thành sai lầm nghiêm trọng… được con người và cộng đồng thừa nhận Đa số sinh viên Việt Nam hiện nay năng nhằm điều hòa quan hệ giữa người với người động sáng tạo, nhạy bén, thích ứng nhanh với trong quá trình phát triển xã hội. Còn lối cái mới, “có lối sống lành mạnh, biết chia sẻ, sống là cái biểu hiện bên ngoài, là hệ quả hỗ trợ người có hoàn cảnh khó khăn”, “có lối trực tiếp của đạo đức. Trong thực tế, các sống văn hóa, tinh thần lành mạnh, phong quan điểm lối sống, lẽ sống của dân tộc, cộng phú”, “không sa vào tệ nạn xã hội, tích cực đồng cũng chính là quan điểm, giá trị văn tham gia các hoạt động xã hội, phong trào thi hóa đạo đức của dân tộc, của cộng đồng và đua, cuộc vận động” [5]. Tuy nhiên, CNTD ngược lại. Và những chuẩn mực, những cũng có những tác động tiêu cực đến văn nguyên tắc đạo đức khi đã trở thành thói hóa, đạo đức và lối sống của một bộ phận
- 72 Journal of Transportation Science and Technology, Vol 18, Feb 2016 sinh viên nước ta - lối sống thực dụng; được thức và hoàn thiện nhân cách”[7]. Đối với thể hiện như sau: không ít sinh viên cho rằng tiền là cái quyết Thứ nhất, đó là tư tưởng đề cao, tuyệt đối định tất cả; sự giàu có sẽ tạo nên địa vị xã hội hóa giá trị trước mắt, hiện tại; xem nhẹ giá trị và dễ nắm quyền lực trong tay, như vậy sẽ lâu dài; truyền thống. Cơ sở lý luận của biểu kiếm được nhiều tiền hơn nữa. Kết quả khảo hiện này là nguyên lý “ở đây và bây giờ” và sát cho thấy có “30% trong số 500 sinh viên “chỉ những gì mang tính thực tiễn mới có ý được hỏi cho rằng trong cuộc sống hiện đại nghĩa”. Kết quả nghiên cứu cho thấy có thì tiền là quan trọng nhất. Với câu hỏi: “Tiền “40,75% không biết sự kiện lịch sử hoặc lai có phải là Tiên là Phật, là sức bật của tuổi lịch nhân vật lịch sử của con đường mình trẻ,..”, có tới 42,4% nhất trí”[8]. Một số sinh đang sống, tên trường đang hay đã theo học; viên tiếp thu không chọn lọc, đua đòi theo 43% cho rằng Việt Nam có 100 dân tộc khác văn hóa phương Tây vốn không phù hợp với nhau, 23% kể sai hoặc không kể được tên một thuần phong mỹ tục Việt Nam, sống buông danh nhân văn hóa hoặc danh tướng trong lịch thả, lười học tập, lao động, có hành vi bạo sử, 60% kể sai hoặc không kể được một di lực, v.v.. tích lịch sử văn hóa cũng như di tích lịch sử 4. Giải pháp khắc phục ảnh hưởng cách mạng trên địa bàn thành phố” [4]. tiêu cực của CNTD đến lối sống của sinh Thứ hai, với nguyên tắc “vì mình và cho viên hiện nay. mình, sự đạt tới lợi ích của tôi, vị kỷ, vị lợi, Có nhiều nguyên nhân làm cho CNTD bất kỳ quan niệm nào hễ phù hợp với nhu cầu tác động tiêu cực đến lối sống của sinh viên, đặc biệt của cá nhân đều nên khẳng định” đã trong đó nổi bật là: Do tác động mặt trái của làm cho không ít sinh viên coi trọng thậm chí kinh tế thị trường, toàn cầu hóa và hội nhập tuyệt đối hóa vai trò và lợi ích cá nhân; quốc tế; bên cạnh đó là nhận thức chưa hướng vào lợi ích cá nhân, lợi ích nhóm hơn tường, trách nhiệm chưa cao của các cấp là lợi ích tập thể, cộng đồng; ít quan tâm đến trường cùng với sự phối hợp chưa chặt chẽ các vấn đề xã hội. Kết quả khảo sát có “60% của bộ ba nhà trường, gia đình và xã hội sinh viên sống khép mình, ít tham gia hoạt trong việc giáo dục, bồi dưỡng và rèn luyện động xã hội” [7]. Sự lệch chuẩn về đạo đức, đạo đức, lối sống cho sinh viên; công tác lối sống lẫn suy nghĩ của sinh viên khá rõ, cụ giáo dục đạo đức, lối sống cho sinh viên chưa thể, “36% sinh viên cho biết làm theo lương được thực hiện tốt; hoạt động của tổ chức tâm sẽ bị thua thiệt, 41% bảo rằng không Đoàn Thanh niên, Hội Sinh viên chưa thật sự nhất thiết phải sống cao thượng” [4]. Khi hỏi hiệu quả, v.v… Để khắc phục ảnh hưởng tiêu về đấu tranh với các hiện tượng tiêu cực cực của CNTD đến lối sống của sinh viên trong xã hội thì “có 2,11% là có thái độ thờ hiện nay cần có những giải pháp sau: ơ, không quan tâm; gặp chuyện bất bình, tốt Một là, khắc phục ảnh hưởng tiêu cực nhất là coi như không biết để tránh rắc rối của mặt trái kinh tế thị trường, toàn cầu hóa cho bản thân; còn lại là 74,33% ý kiến không và hội nhập quốc tế. Cần kết hợp tăng trưởng đồng ý, 22,03% phân vân, 3,54% đồng ý”[4]. kinh tế gắn với thực hiện tiến bộ, công bằng Một hiện tượng khác của lối sống “vị kỷ, vị xã hội. Tiếp tục hoàn thiện các cơ chế, chính lợi”, đó là hiện tượng sống thử trước hôn sách và pháp luật để công tác quản lý Nhà nhân có xu hướng gia tăng. nước về văn hóa được thực hiện tốt hơn. Thứ ba, với quan niệm sùng bái “kỹ Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát và có thuật”, “lối sống tiêu dùng” của CNTD đã biện pháp quản lý Nhà nước chặt chẽ, có hiệu làm cho một bộ phận sinh viên coi trọng giá quả đối với các hoạt động văn hóa. Kiên trị vật chất, xem nhẹ giá trị tinh thần, thích quyết chống lại những hiện tượng phản văn hưởng thụ, đua đòi, xa hoa lãng phí. Họ xem hóa, chạy theo lối sống thực dụng, ngoại lai. việc thoả mãn nhu cầu tiêu dùng là mục đích Hai là, nâng cao nhận thức, trách nhiệm cuối cùng của cuộc sống. Có đến “10% sinh của nhà trường đối với công tác giáo dục, bồi viên hướng vào vui chơi, hưởng thụ, nhiều dưỡng và rèn luyện đạo đức, lối sống cho khi vô bổ, ít chú ý đến việc mở mang kiến sinh viên. Lãnh đạo các nhà trường cần nhận
- 73 TẠP CHÍ KHOA HỌC CÔNG NGHỆ GIAO THÔNG VẬN TẢI, SỐ 18-02/2016 thức sâu sắc và quán triệt đến cán bộ, giảng Trong quá trình tham gia hội nhập quốc viên về tầm quan trọng của việc nâng cao tế, CNTD đã và đang có những tác động chất lượng giáo dục lối sống văn hóa cho mạnh mẽ đến văn hóa, đạo đức, lối sống của sinh viên. Thực hiện nghiêm túc những chủ một bộ phận sinh viên Việt Nam. Bên cạnh trương của Đảng, quy định của Nhà nước và những tác động tích cực, CNTD cũng có mặt Bộ Giáo dục và Đào tạo về công tác này. tiêu cực của nó. Ảnh hưởng tiêu cực của Ba là, phối hợp chặt chẽ giữa gia đình - CNTD đã làm cho một bộ phận sinh viên nhà trường - xã hội trong việc giáo dục đạo nước ta có biểu hiện suy thoái về đạo đức, lối đức, lối sống cho sinh viên. Quá trình giáo sống. Để giải quyết vấn đề này, chúng ta cần dục trong gia đình, nhà trường và xã hội có có nhiều giải pháp khác nhau. Nhận thức và những đặc trưng riêng, ưu thế riêng. Sự giải quyết tốt ảnh hưởng tiêu cực của CNTD thống nhất biện chứng giữa giáo dục của gia đến lối sống của sinh viên là góp phần thực đình, nhà trường và xã hội là yếu tố quyết hiện mục tiêu “nâng cao dân trí, phát triển định quá trình hình thành lối sống văn hóa nguồn nhân lực, bồi dưỡng nhân tài” của cho sinh viên. Sự bất cập ở mỗi yếu tố đều có Đảng đề ra thể dẫn đến sự xuất hiện những nhân cách mà Tài liệu tham khảo. xã hội không mong muốn. [1] Nguyễn Ngọc Ba (2004), Ảnh hưởng của chủ Bốn là, phát huy ý thức tự giáo dục, rèn nghĩa thực dụng đến nhân cách người cán bộ hậu cần quân đội nhân dân Việt Nam, Luận án luyện lối sống của sinh viên. Hình thành cho Tiến sỹ Triết học, http://luanan.nlv.gov.vn. sinh viên nhu cầu, động cơ phấn đấu, rèn [2] Lưu Phóng Đồng (1994), Triết học phương Tây luyện đúng đắn, giúp họ hình thành ý thức hiện đại, Nxb Chính Trị Quốc gia, tập 2. làm chủ, ham học hỏi, cầu tiến bộ, vươn lên tự [3] Nguyễn Thị Thanh Hà (2014), Giá trị đạo đức khẳng định mình. Cần tạo mọi điều kiện thuận truyền thống dân tộc với việc xây dựng lối sống lợi để sinh viên phấn đấu, rèn luyện; đồng thời mới cho sinh viên Việt Nam trong bối cảnh toàn phải thường xuyên theo dõi, kiểm tra, đánh cầu hóa hiện nay, Luận án Tiến sỹ Triết học, http://www.npa.org.vn. giá kết quả, định hướng phấn đấu cho họ. [4] Hội thảo Giáo dục đạo đức cho sinh viên trong các Năm là, kết hợp chặt chẽ học với hành, lý trường CĐ, ĐH Việt Nam(2012), Viện nghiên luận với thực tiễn, tăng cường các hoạt động cứu giáo dục - Trường ĐH Sư phạm TPHCM tổ giáo dục ngoại khóa, các hoạt động ngoài giờ chức, http://vietnamnet.vn. lên lớp cho sinh viên. Nhà trường cần tạo điều [5] Khảo sát của Bộ GD-ĐT về công tác giáo dục đạo kiện thuận lợi cho sinh viên có hoạt động thực đức, lối sống cho học sinh, sinh viên trên toàn quốc (2014), http://www.moet.gov.vn. tiễn. Những hoạt động này được thiết thực sẽ [6] Trần Sỹ Phán (2012), Ảnh hưởng của CNTD đến tạo điều kiện hình thành những phẩm chất đạo lối sống của sinh viên Việt Nam hiện nay, tạp chí đức, lối sống tốt đẹp ở họ một cách nhanh Lý luận chính trị, số 3. chóng, phong phú và sâu sắc hơn. [7] Thực trạng đời sống văn hóa và lối sống của thanh Sáu là, nâng cao chất lượng hoạt động niên, học sinh - sinh viên ở TP. HCM, của tổ chức Đoàn Thanh niên, Hội Sinh viên. http://www.vnuhcm.edu.vn. Đổi mới hoạt động của những tổ chức này [8] Theo http://baodatviet.vn, ngày 3-3-2009. theo hướng thiết thực, hiệu quả, đáp ứng yêu Ngày nhận bài: 14/01/2016 cầu, lợi ích của sinh viên. Tổ chức các hoạt Ngày chấp nhận đăng: 29/01/2016 động vui chơi, giải trí lành mạnh, đầu tư cơ Phản biện: TS. Vũ Ngọc Lanh sở vật chất, trang thiết bị, phương tiện đáp ThS. Đoàn Công Thức ứng nhu cầu vui chơi, giải trí cho sinh viên. Đồng thời, giáo dục tấm gương sáng về đạo đức cách mạng, lối sống cao đẹp của Chủ tịch Hồ Chí Minh nhằm hình thành đạo đức, lối sống mới cho sinh viên. 5. Kết luận.
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học