Xem mẫu
- 5. MUØA XUAÂN CHÖA KÒP ÑEÁN Nhöõng bieán ñoäng treân chieán tröôøng Ñoâng Döông trong nhöõng naêm 1951 - 1952 ñaõ ñeå laïi nhieàu daáu aán trong chính saùch trò tuø cuûa thöïc daân Phaùp. Muøa heø naêm 1951, teân quan hai Beùcna Ñôø Laùt, con trai ñaïi töôùng Ñôø Laùt ñôø Taùtxinhi (Jean de Lattre de Tassigny) bò baén cheát trong chieán dòch Haø Nam Ninh. Thaùng Gieâng naêm 1952, trung uùy Lôcleùc (Leclerc), con trai ñaïi töôùng Lôcleùc bò baét soáng treân phoøng tuyeán soâng Ñaùy. Quaân Phaùp sa laày treân maët traän Hoøa Bình. Töôùng Ñôø Laùt ñôø Taùtxinhi, toång chæ huy kieâm cao uûy Phaùp ôû Ñoâng Döông veà Phaùp vaø töø traàn. Ngaøy 17-1-1952, Thuû töôùng Phaùp EÙtga Phoâ (Edgar Faure) tuyeân boá tröôùc Quoác hoäi Phaùp: “Chieán tranh vaãn ñöôïc thuùc ñaåy, maëc duø Ñôø Laùt qua ñôøi”. Ñeå toû roõ daõ taâm thuùc ñaåy chieán tranh vaø cuõng laø ñeå traû thuø cho nhöõng traän thua ñau, 65
- thöïc daân Phaùp ñaõ xöû baén haøng loaït chieán só caùch maïng. Rieâng naêm 1952, chuùng ñaõ xöû baén 35 ngöôøi taïi Coân Ñaûo, chieám 56,4% soá ngöôøi bò xöû baén taïi ñaûo suoát 9 naêm khaùng chieán (1946- 1954). Ngay trong thaùng Gieâng naêm 1952, chuùng ñaõ xöû baén ba ñôït, toång coäng 16 ngöôøi, trong ñoù coù Voõ Thò Saùu. Nhöõng ngaøy cuoái cuøng ôû Khaùm Chí Hoøa, Saùu vaãn hoïc vaên hoùa, theâu thuøa, ca haùt. Keû run sôï tröôùc baûn aùn töû hình laïi laø thöïc daân Phaùp. Chuùng khoâng daùm xöû taïi Saøi Goøn maø phaûi leùn luùt ñöa chò ra Coân Ñaûo haønh hình. Vuï saùt haïi troø Ôn hôn moät naêm tröôùc ñaõ laøm caû Saøi Goøn phaãn noä. Nöûa trieäu ngöôøi xuoáng ñöôøng. *** Boán giôø saùng ngaøy 21-1-1952, boïn Phaùp coøng tay Voõ Thò Saùu ñöa xuoáng chieác haûi vaän haïm ñaäu ôû beán Baïch Ñaèng. Cuøng ra Coân Ñaûo chuyeán aáy coøn coù 40 tuø aùn chính trò vaø 3 töû tuø nöõa. Voõ Thò Saùu laø ngöôøi phuï nöõ duy nhaát vaø treû tuoåi nhaát trong ñoaøn tuø, tay mang coøng, chaân bò xieàng chaët vaøo boong taøu. AÙp taûi chò xuoáng taøu coù caû moät tieåu ñoäi lính leâ döông muõ ñoû, boïn lính chuyeân haønh quyeát töû tuø. Nhöõng ngöôøi baïn tuø nhìn Saùu xoùt xa, thöông caûm. Hoï ñeàu bieát chuyeán ñi naøy chò seõ vónh vieãn khoâng trôû veà. 66
- Tröa aáy, taøu neo taïi Baõi Tröôùc, Vuõng Taøu. Moät chieác canoâ nhoû cuûa sôû hoa tieâu töø Caàu Ñaù ñöa linh muïc vaø chaùnh aùn leân taøu. Saùu ñöa maét nhìn ñau ñaùu veà daõy nuùi Chaâu Vieân. Phía sau daõy nuùi aáy laø Ñaát Ñoû, queâ höông chò. Muøa hoa leâkima ñang nôû. Taøu chaïy suoát ñeâm, raïng saùng hoâm sau thì ñeán Coân Ñaûo vaø neo taïi Ñaù Traéng, phía muõi Caù Maäp. Ba hoài troáng daøi gioùng leân töø Sôû Löôùi laøm toaøn theå tuø nhaân Coân Ñaûo tænh giaác. Troáng baùo coù chuyeán taøu ñaõ caäp ñaûo. Maáy teân thaày chuù1 chaïy laêng xaêng khua tuø nhaân Sôû Löôùi daäy chuaån bò canoâ vaø caét moät kíp tuø khoå sai Sôû Chæ Toàn chuaån bò ra doïn taøu. Chæ coøn naêm ngaøy nöõa laø Teát. Tuø nhaân Coân Ñaûo boàn choàn. Taøu ra coù theâm thöïc phaåm, Teát töôi hôn moät chuùt; seõ coù ngöôøi ñöôïc nhaän thö töø, tin töùc hoaëc böu phaåm cuûa gia ñình. Nhöng laàn naøy hoï boàn choàn coøn vì moät leõ khaùc. Tröôùc ñoù naêm ngaøy, moät ngöôøi tuø laøm boài ôû vaên phoøng quaûn ñoác ñaõ thoâng baùo cho Lieân ñoaøn Tuø nhaân khaùng chieán Coân Ñaûo bieát, trong danh saùch nhöõng ngöôøi bò ñöa ra ñaûo xöû baén treân chuyeán taøu naøy coù thieáu nöõ Voõ Thò Saùu. 1. Giaùm thò ngöôøi Vieät. 67
- Lieân ñoaøn Tuø nhaân khaùng chieán chæ thò cho Ban Chaáp haønh Tuø nhaân khu Huyønh Phan Hoä (kíp tuø laøm boài beáp, thö kyù)1 tìm moïi caùch tieáp xuùc vôùi Voõ Thò Saùu ñeå ñoäng vieân chò giöõ vöõng khí tieát luùc ra phaùp tröôøng, ñoàng thôøi tìm hieåu hoà sô cuûa chò ñeå laøm baèng chöùng toá caùo toäi aùc thöïc daân Phaùp. Voõ Thò Saùu laø ngöôøi phuï nöõ ñaàu tieân vaø duy nhaát trong lôùp tuø nhaân khaùng chieán (1946 - 1954) bò ñöa ra ñaûo vaø haønh hình taïi ñaây. *** Raëng baøng ven Caàu Taøu ñaõ ruïng gaàn heát laù. Gioù chöôùng thoåi töøng côn, quaêng quaät nhöõng caønh baøng khaúng khiu, trô truïi. Ngöôøi con gaùi maûnh mai, khoù nhoïc böôùc leân nhöõng taûng ñaù gaäp gheành meù Caàu Taøu. Theo sau chò laø toáp lính leâ döông muõ ñoû, teân ñaïi taù chaùnh aùn vaø linh muïc. Caû boïn theo ra ñeå gieát haïi moät ngöôøi con gaùi bò keát aùn töû hình töø luùc chöa ñuû tuoåi thaønh nieân. Ñoù laø hình aûnh cuûa “töï do, bình ñaúng, baùc aùi” maø thöïc daân Phaùp nhaân danh baûo hoä ñaát nöôùc naøy. Thieáu taù Giaùtty, giaùm ñoác quaàn ñaûo vaø nhaø tuø Coân Ñaûo ñaõ chôø saün ôû Caàu Taøu cuøng moät tieåu ñoäi lính AÂu - Phi vaø moät toáp giaùm thò Phaùp. Haén 1. Tuø nhaân khaùng chieán thöôøng laáy teân nhöõng ngöôøi coäng saûn noåi tieáng hoaëc caùc anh huøng lieät só ñaët teân cho toå chöùc Lieân ñoaøn Tuø nhaân khaùng chieán ôû caùc khaùm tuø, sôû tuø nhö caùc khu: Phaïm Vaên Ñoàng, Leâ Duaån, Tröôøng Chinh, Voõ Nguyeân Giaùp, Huyønh Phan Hoä, Thaùi Vaên Lung... 68
- ñöùng nghieâm chaøo teân ñaïi taù chaùnh aùn roài göôøm göôøm nhìn Voõ Thò Saùu, hoûi: - Noù ñaây? - Noù ñoù! Teân chaùnh aùn traû lôøi roài noùi nhoû moät caâu gì ñoù vaøo tai Giaùtty. Chuùa ñaûo Giaùtty ra leänh giaûi Voõ Thò Saùu veà xaø lim Sôû Coø. Chuoâng nhaø thôø gioùng leân moät hoài daøi. Linh muïc döøng böôùc laøm daáu. Töôïng Chuùa Gieâsu ñaët phía tröôùc nhaø thôø. Chuùa nhaân töø nhìn boïn ñao phuû giaûi ngöôøi thieáu nöõ veà nôi haønh hình. Bình minh vöøa heù leân, chieáu tia naéng aám aùp treân göông maët chò. Naêm aáy, Coân Ñaûo coù 548 tuø binh vaø 1.739 tuø aùn, phaàn ñoâng laø aùn chính trò. Tuø binh bò giam ôû Banh III vaø moät phaàn ôû Banh II. Tuø aùn taäp trung ôû Banh I, moät boä phaän ôû Banh II vaø caùc sôû khoå sai. Tuø aùn töû hình ôû rieâng moät khaùm trong Banh I. Nôi aáy tröôùc ñaây ñaøy aûi nhöõng ngöôøi tuø laøm khoå sai naëng nhoïc ôû haàm xay luùa. Chuùa ñaûo Giaùtty khoâng ñöa Voõ Thò Saùu veà banh maø ñaõ ra leänh giam chò taïi xaø lim Sôû Coø, caùch ly hoaøn toaøn vôùi khoái tuø nhaân khaùng chieán. Ngay buoåi saùng 22-1-1952, Ban Chaáp haønh Lieân ñoaøn Tuø nhaân khaùng chieán Coân Ñaûo ôû caùc khu ñaõ phoå bieán chæ thò cuûa Lieân ñoaøn veà hình 69
- thöùc phaûn ñoái cuoäc haønh hình Voõ Thò Saùu, seõ dieãn ra vaøo saùng ngaøy hoâm sau (23-1-1952). Laàn naøy, Lieân ñoaøn Tuø nhaân khaùng chieán Coân Ñaûo chuû tröông nhieàu hình thöùc phaûn ñoái, maïnh meõ vaø ñoàng loaït, bôûi Voõ Thò Saùu laø ngöôøi thieáu nöõ ñaàu tieân bò ñöa ra haønh hình ôû Coân Ñaûo; ngöôøi thieáu nöõ bò baét vaø bò keát aùn töø luùc tuoåi vò thaønh nieân. Buoåi tröa, ngöôøi tuø laøm boài cuûa Sôû Coø ñöa côm vaøo xaø lim. Anh chuyeån lôøi chaøo cuûa Ñaûo uûy vaø Lieân ñoaøn Tuø nhaân ñeán Voõ Thò Saùu, ñoäng vieân chò neâu cao khí tieát tröôùc keû thuø vaø tröôùc caùi cheát. Voõ Thò Saùu xuùc ñoäng traû lôøi: - Maáy anh yeân taâm. Em ñaõ choïn con ñöôøng chieán ñaáu cho ñoäc laäp, töï do cuûa daân toäc thì em cuõng seõ bieát choïn cho mình moät caùi cheát xöùng ñaùng. Em göûi lôøi chaøo heát maáy anh. Ba giôø chieàu, vôï coø baûo ngöôøi boài mang caø pheâ söõa vaø baùnh ngoït vaøo xaø lim cho Voõ Thò Saùu. Hai vôï choàng coø Voân Peâtô (Vol Peter) ñeàu laø ngöôøi Phaùp goác Ñöùc. Vôï coø thöôøng lieác nhanh moãi laàn caùnh cöûa xaø lim heù môû roài baàn thaàn. Döôøng nhö cuoäc haønh quyeát ngöôøi thieáu nöõ treû tuoåi naøy ñaõ laøm thöùc daäy trong loøng baø moät caûm xuùc khoù taû. Luaät ôû nöôùc Phaùp khoâng aùp duïng aùn töû hình ñoái vôùi phuï nöõ vaø tuoåi vò thaønh nieân. 70
- Chieàu aáy Voõ Thò Saùu xin nöôùc taém goäi. Ngöôøi boài hoûi chò caàn gì nöõa khoâng? Saùu taàn ngaàn. Chò chæ öôùc ao ñöôïc ra saân moät laùt. Ngöôøi boài nhanh trí ñeán choã hai vôï choàng coø, leã pheùp noùi: - Thöa oâng baø! Ngöôøi töû tuø kia sôùm mai bò haønh quyeát. Coâ aáy muoán xin oâng baø moät aân hueä nhoû. - Coâ aáy muoán gì? Vôï coø soát saéng leân tieáng. - Thöa baø, coâ aáy muoán ñöôïc vaøi phuùt ra saân taém naéng ñeå ñöôïc ngaém ñaát trôøi queâ höông mình. - OÀ... Vôï coø thoát leân khe kheõ roài nhìn choàng thænh caàu. Baø ta muoán baèng quyeàn löïc cuûa choàng mình, ban cho con ngöôøi saép töø giaõ coõi ñôøi kia moät chuùt aân hueä. Baø nghó raèng vieäc aáy ñaâu coù gì khoù khaên. Coø Voân Peâtô mieãn cöôõng gaät ñaàu vôùi vôï roài quay ra noùi vôùi ngöôøi tuø laøm boài: - Möôøi phuùt. Voõ Thò Saùu böôùc ra saân xoõa toùc ra hong gioù. Tia naéng chieàu yeáu ôùt roïi qua nhöõng nhaùnh baøng gaày guoäc, in treân neàn caùt nhöõng ñoám maøu vaøng nhaït. Vôï choàng coø vaø ngöôøi boài ñöùng ôû haønh lang caïnh ñoù, khoâng ai noùi lôøi naøo. Saùu daïo vaøi böôùc ñeán beân khoùm hoa döøa ñaát, ngaét moät boâng. Höông saéc xuaân sôùm cuûa ñaát trôøi ñoïng laïi treân nhaønh hoa beù boûng aáy. 71
- Vôï coø trôû veà phoøng, uùp maët xuoáng giöôøng thoån thöùc. Göông maët treû trung, hoàn nhieân cuûa ngöôøi thieáu nöõ vaø nhaùnh hoa ñoàng noäi khieán baø ta boái roái. Baø ta linh caûm raèng chính nghóa thuoäc veà ngöôøi thieáu nöõ naøy, thuoäc veà daân toäc naøy. *** Maøn ñeâm buoâng xuoáng. Hoøn ñaûo tuø aâm u, daõy phoá tuø vaéng laëng. Thænh thoaûng môùi coù böôùc chaân boïn lính ñi tuaàn. Töø xaø lim, moät gioïng haùt treû trung, soâi noåi caát leân. Voõ Thò Saùu haùt suoát ñeâm, nhöõng baøi haøo huøng cuûa thôøi khaùng chieán: Leân ñaøng, Cuøng nhau ñi huøng binh, Tieåu ñoaøn 307... Coø Voân Peâtô khoâng nguû. Hoài laâu haén trôû daäy ra ñoác gaùc. Vôï coø thao thöùc laéng nghe, maëc duø baø ta chöa soõi tieáng Vieät. Baø hieåu raèng nhöõng giai ñieäu haøo huøng aáy chöùng toû ngöôøi thieáu nöõ naøy vaø daân toäc naøy khoâng deã gì khuaát phuïc. Ñeâm aáy, tuø nhaân trong caùc khaùm ñeàu hoïp. Ban chaáp haønh caùc khu phoå bieán tieåu söû toùm taét cuûa chò Voõ Thò Saùu maø Lieân ñoaøn Tuø nhaân khaùng chieán Coân Ñaûo vöøa göûi tôùi. Moãi khaùm ñeàu cöû ngöôøi thaûo ñôn toá caùo cuoäc haønh hình phi phaùp cuûa thöïc daân Phaùp, göûi ñeán Lieân ñoaøn Tuø nhaân khaùng chieán Coân Ñaûo ñeå anh Tö Haø, Toång ñaïi dieän ñaáu tranh ngoaïi giao. Rieâng kíp tuø laøm thôï hoà (ôû Khaùm 2 - Banh I) ñöôïc Lieân ñoaøn Tuø 72
- nhaân giao nhieäm vuï ñuùc bia moä Voõ Thò Saùu. Hoï baøn kyõ phöông aùn, quyeát taâm ñuùc xong trong ngaøy mai vaø ñaët leân moä chò vaøo luùc chieàu toái. Vôï con gaùc nguïc cuõng khoâng nguû. Hoï tuùm naêm, tuïm ba ôû nhaø naøy, nhaø noï, baøn taùn veà cuoäc haønh hình ñaëc bieät naøy. Hoï ñoàn raèng, coâ gaùi Vieät Minh naøy coù taøi xuaát quyû nhaäp thaàn, coù teân aùc oân naøo noåi leân trong vuøng laø coâ xuaát hieän vaø tröøng trò ngay. Coù ngöôøi ñoïc baùo noùi raèng, thuû töôùng Phaùp ñaõ ñöa baûn aùn töû hình cuûa coâ ra Quoác hoäi Phaùp baøn suoát moät ngaøy roøng, tranh luaän naûy löûa. Nhieàu yù kieán phaûn ñoái, cho raèng haønh hình phuï nöõ laø traùi vôùi luaät phaùp nöôùc Phaùp vaø truyeàn thoáng vaên minh Phaùp. Coù ngöôøi sôï raèng, cuoäc haønh hình naøy seõ daãn ñeán nhöõng haäu quaû xaáu ñoái vôùi tình hình chính trò ôû Phaùp vaø chieán söï ôû Ñoâng Döông. Vieät Minh coù theå traû thuø, baén tuø binh Phaùp. Daân chuùng coù theå bieåu tình, trong tình traïng bò kích ñoäng coù theå daãn ñeán baïo loaïn... Nhöng cuoái cuøng thuû töôùng Phaùp baûo: “Chieán tranh laø chieán tranh. Ñeå thaéng trong cuoäc chieán tranh naøy, nöôùc Phaùp khoâng töø moät thuû ñoaïn naøo”. Coù ngöôøi khoe ñaõ nhìn roõ maët coâ Saùu ôû saân sau Sôû Coø. Coâ aáy döôøng nhö môùi 15 tuoåi. Troâng coâ thaät hieàn, caëp maét trong veo, nhöng nhìn vaøo 73
- thaáy loùe leân nhöõng aùnh chôùp. Coâ aáy môùi lieác nhìn vôï coø maø baø ta ñaõ xaây xaåm maët maøy roài. Coù ngöôøi toø moø, daïn dó, ruû nhau sôùm mai ñi xem cuoäc haønh hình. *** Boán giôø saùng ngaøy 23-1-1952, chuû Sôû Coø aùp giaûi Voõ Thò Saùu veà vaên phoøng giaùm thò tröôûng. Chuùa ñaûo, chaùnh aùn, ñoäi lính haønh quyeát vaø coá ñaïo ñaõ chôø saün. Teân chaùnh aùn laøm thuû tuïc thi haønh aùn tröôùc söï chöùng kieán cuûa chuùa ñaûo Giaùtty. Vieân coá ñaïo oân toàn leân tieáng: - Baây giôø cha seõ röûa toäi cho con... Voõ Thò Saùu gaït phaét: - Toâi khoâng coù toäi! Neáu cha muoán röûa toäi, xin haõy röûa toäi cho nhöõng keû saép gieát toâi ñaây. - Laïy chuùa! Tröôùc khi cheát con coù aân haän gì khoâng? - Toâi chæ aân haän laø chöa tieâu dieät heát boïn thöïc daân cöôùp nöôùc vaø tay sai baùn nöôùc. - Laïy chuùa toâi! Coá ñaïo laøm daáu vaø quay maët ñi trong khi boïn lính coøng tay giaûi Voõ Thò Saùu ra phaùp tröôøng. Gioù chöôùng rít töøng hoài. Bình minh chöa leân. Muøa xuaân chöa kòp ñeán. 74
- Gaùc nguïc, binh lính vaø vôï con hoï laáp loù ngheån coå tröôùc cöûa nhaø, doïc theo daõy phoá tuø. Coâ Lieãu, vôï giaùm thò Rubi (Ruby) ruû moät toáp maáy coâ nöõa ñi theo phía sau. Chuùa ñaûo Giaùtty quay laïi vaêng moät caâu raát tuïc roài quaùt: - Veà ngay! Con ñöôøng ra nghóa ñòa Haøng Döông caây coû xaùc xô, khoâng moät tieáng chim keâu, khoâng moät nhaønh hoa, maàm laù. Chæ coù tieáng haùt traàm huøng cuûa hai ngaøn tuø nhaân ñöa tieãn chò. Hai ngaøn traùi tim ñaõ thoån thöùc suoát ñeâm qua. Hoï ñaõ chôø ñôïi töøng khoaûnh khaéc thôøi gian ñeán giaây phuùt ñau thöông naøy! Hoï gheù tai nghe tieáng cöûa saét phoøng giaùm thò tröôûng môû, nghe böôùc chaân boïn ñao phuû tôùi giaûi Voõ Thò Saùu ñi. Hoï ñaõ coá laéng nghe tieáng böôùc chaân traàn cuûa ngöôøi thieáu nöõ anh huøng giöõa nhöõng tieáng hoãn ñoän, ñaày saùt khí cuûa luõ aâm binh töû thaàn. Ñuùng vaøo luùc aáy, baøi haùt Chieán só ca, baøi ca khoâng queân thôøi aáy, daønh ñeå ñöa tieãn nhöõng ngöôøi ñoàng ñoäi ra phaùp tröôøng ñaõ vang leân töø khaùm naøy, tieáp qua khaùm khaùc: Bao chieán só anh huøng laïnh luøng vung göôm ra sa tröôøng. ... Laø trang nam nhi, quyeát chieán sa tröôøng Soáng thaùc coi thöôøng... 75
- Tieáng haùt caát leân töø Banh I, nôi giaùp vaên phoøng giaùm thò tröôûng roài laàn löôït voïng ñeán Banh II vaø Banh III. Töøng khuùc haùt ñieäp truøng ngaân leân töø khaùm naøy qua khaùm khaùc, töø banh naøy qua banh khaùc hoøa thaønh moät baûn huøng ca veà nhöõng con ngöôøi baát töû. Taát caû tuø nhaân ñeàu ñöùng caû daäy. Hoï ñöùng haùt suoát moät giôø, haùt maõi ca khuùc aáy. Hoï haùt töø khi nghe böôùc chaân traàn cuûa ngöôøi em gaùi beù nhoû chìm trong tieáng giaøy ñinh, tieáng coøng, tieáng binh khí cuûa boïn ñao phuû cho ñeán luùc loaït suùng taøn baïo vang leân thì hoï môùi ngöøng haùt ñeå ñoàng loaït theùt vang caû hoøn ñaûo tuø, ñeå phaûn ñoái cuoäc haønh hình man rôï vaø phi phaùp naøy. Chuùa ñaûo Giaùtty ñaõ cho ñaøo saün hai huyeät, caém caïnh ñoù hai caây coïc. Anh Hoà Vaên Naêm ôû khaùm töû hình trong Banh I cuõng bò chuùng ñöa ra troùi vaøo coïc beân caïnh chò Voõ Thò Saùu. Tröôùc phuùt haønh hình, teân chaùnh aùn Phaùp hoûi chò coù yeâu caàu gì tröôùc khi cheát. Voõ Thò Saùu yeâu caàu khoâng bòt maét ñeå chò ñöôïc nhìn ñaát nöôùc mình ñeán giaây phuùt cuoái. Teân chaùnh aùn töø choái, vôùi lyù do laø luaät phaùp ñaõ quy ñònh khi thi haønh aùn töû hình. Voõ Thò Saùu hoûi laïi haén: - Vaäy oâng khoâng nhìn nhaän raèng baûn aùn töû hình aùp duïng cho moät ngöôøi phuï nöõ chöa ñuû 76
- tuoåi thaønh nieân laø moät “ngoaïi leä” cuûa luaät phaùp nöôùc Phaùp sao? Teân chaùnh aùn luùng tuùng vaø do döï, noùi: - Taát nhieân laø vaãn coù ngoaïi leä, song toâi sôï ñieàu ñoù seõ aûnh höôûng ñeán taâm lyù cuûa coâ. - Khoâng sao. Toâi coù ñuû can ñaûm ñeå nhìn thaúng vaøo hoïng suùng cuûa caùc ngöôøi. - Thoâi ñöôïc... Khi teân chaùnh aùn quay ra ñoïc leänh thi haønh aùn thì Voõ Thò Saùu baét ñaàu haùt. Chò caát lôøi haùt baøi Tieán quaân ca, baøi quoác ca cuûa nöôùc Vieät Nam Daân chuû Coäng hoøa. Gioïng chò thieát tha, trong treûo, vuùt leân ngaân vang theo gioù sôùm. Voõ Thò Saùu khoâng ñeå yù ñeán boïn ñao phuû. Chò ngöôùc maét nhìn töøng nhaønh caây, ngoïn coû, chò nhìn khaép ñaát trôøi, nuùi non, bieån caû. Tröôùc maét chò, xa xa ngoaøi Haøng Döông laø bieån. Chaân trôøi phía Hoøn Cau ñaõ öûng hoàng. Bình minh saép leân. Sau löng chò laø ngoïn nuùi Chuùa ñöùng söøng söõng, im lìm. Quanh chò laø nhöõng naám moà nhaáp nhoâ truøng truøng ñieäp ñieäp. Ñaõ coù hôn moät vaïn ngöôøi ngaõ xuoáng nôi naøy. Baây giôø ñeán löôït chò. Chò seõ ñöôïc laøm ñöùa em gaùi uùt duy nhaát ôû “thieân ñöôøng” naøy, thieân ñöôøng cuûa nhöõng ngöôøi phaán ñaáu, hy sinh cho ñoäc laäp töï do cuûa daân toäc. 77
- Voõ Thò Saùu vaãn haùt. Chò khoâng nghe tieáng teân chaùnh aùn ñoïc leänh thi haønh aùn töû hình. Chò khoâng nghe tieáng teân ñoäi tröôûng leâ döông chæ huy baén hoâ tuïi lính leân ñaïn. Chò ñöa maét nhìn thaúng vaøo baûy teân ñao phuû, baûy noøng suùng ñen ngoøm chæ caùch chò coù möôøi thöôùc. Boïn lính giöông suùng ñôïi leänh. Chò khoâng nghe tieáng boïn lính leân ñaïn. Chò vaãn nhìn ñaêm ñaém nhö muoán thu caû ñaát trôøi vaøo ñoâi maét mình, ñeå roài giaây phuùt nöõa thoâi, chò cuõng tan bieán vaøo trôøi ñaát. Khuùc haùt vöøa döùt, chò nhìn thaúng vaøo baûy teân ñao phuû. Baûy noøng suùng ñen ngoøm ngoï nguaäy. Teân ñoäi tröôûng ñoäi haønh quyeát hoâ: - Muïc tieâu... chuaån bò... Voõ Thò Saùu ngöøng haùt vaø theùt lôùn: - Ñaû ñaûo thöïc daân Phaùp! - Vieät Nam ñoäc laäp muoân naêm! - Chuû tòch Hoà Chí Minh muoân naêm! Baûy teân ñao phuû giaät naûy ngöôøi. Baûy tieáng suùng khoâ khoác chueäch choaïc noå. Moät tieáng ruù gheâ rôïn thoát leân töø ñoài caùt phía Nam gaàn ñoù. Baày ñao phuû hoaûng hoát quay laïi. Chuùa ñaûo Giaùtty laêm laêm khaåu suùng ngaén, huøng hoå chaïy veà phía buïi caây. 78
- Boán chò vôï giaùm thò tuùm tuïm döôùi luøm caây, maët xaùm ngoeùt. Hoï ñaõ nuùp ôû ñaây ñeå muïc kích cuoäc haønh hình. Ngöôøi vöøa ruù leân laø Nguyeãn Thò Lieãu, vôï giaùm thò Rubi. Chò ta vöøa baát tænh sau loaït suùng. Khi ñaõ hieåu ñieàu gì xaûy ra sau tieáng ruù gheâ ngöôøi, boïn ñao phuû quay laïi phaùp tröôøng. Khoùi suùng ñaõ tan, nhöng chuùng kinh hoaøng. Voõ Thò Saùu vaãn ñöùng ñoù. Chò nhìn chuùng, ngaïo ngheã vaø gieãu côït. Hai veät maùu töø vai vaø söôøn chò tuoân ñoû vaït aùo. Chò haùt tieáp khuùc Tieán quaân ca: “Ñoaøn quaân Vieät Nam ñi Sao vaøng phaáp phôùi Daét gioáng noøi queâ höông qua nôi laàm than...” Teân chaùnh aùn gaàm leân chöûi boïn lính laø “ñoà aên haïi” vaø ra leänh baén tieáp. Boïn lính choáng suùng laéc ñaàu. Chöa bao giôø boïn ñao phuû laïi rôi vaøo taâm lyù hoaûng loaïn nhö laàn naøy. Caëp maét trong treûo cuûa ngöôøi thieáu nöõ kia nhö coù moät ma löïc xoaùy vaøo tim gan, khieán chuùng noân nao run raåy. Nhieàu teân ñaõ nhaém maét boùp coø. Loaït ñaïn aáy chæ coù hai vieân gaêm vaøo baû vai vaø söôøn traùi chò, moät vieân söôït mang tai. Teân ñoäi leâ döông laàm luõi böôùc ñeán gí khaåu suùng ngaén vaøo tai chò boùp coø. 79
- Caû boïn ñeàu chöa heát hoaøn hoàn sau tieáng suùng laïi nhôùn nhaùc nhìn nhau khi nghe tieáng hoâ la phaûn ñoái raàn raàn cuûa hôn hai ngaøn tuø nhaân töø phía Banh III voïng tôùi: - Ñaû ñaûo thöïc daân Phaùp! - Ñaû ñaûo haønh hình! - Tinh thaàn Voõ Thò Saùu baát dieät! Moät teân giaùm thò hôùt haûi ñaïp xe leân phaùp tröôøng baùo cho Giaùtty laø tuø nhaân Banh I, Banh II cuõng ñang hoø la phaûn ñoái naùo ñoäng caû trung taâm thò traán. Chuùa ñaûo Giaùtty hoaûng hoát nhaûy leân xe jeep phoùng nhö ñieân veà dinh. 80
- 6. HUYEÀN THOAÏI VEÀ CHÒ SAÙU Toáp lính leâ döông trôû laïi coâng quaùn ñôïi taøu veà Saøi Goøn. Ngoâi nhaø kieán truùc kieåu Taây phöông, naèm döôùi taùn baøng caïnh Caàu Taøu maùt meû. Caïnh ñaáy laø moät traïm tieàn tieâu cuûa haûi quaân Phaùp thuoäc haïm ñoäi Vieãn Ñoâng do quan tö haûi quaân Meâniô (Meùnier) chæ huy. Coâng quaùn laø nôi döøng chaân cuûa löõ khaùch ñeán thi haønh coâng vuï taïi ñaûo. Nhaïc só kyø taøi ngöôøi Phaùp Camille Saint Saëns ñaõ töøng löu laïi ñaây troøn moät thaùng, keå töø ngaøy 20-3 ñeán ngaøy 19-4-1895. Thôøi gian aáy oâng ñaõ hoaøn taát vôû nhaïc kòch noåi tieáng Brunehilda. Ñoù laø daáu aán ñeïp ñeõ duy nhaát cuûa nöôùc Phaùp vaên minh treân hoøn ñaûo tuø. Nhöõng daáu aán coøn laïi laø cuûa nöôùc Phaùp thöïc daân. Toaùn lính leâ döông ñang saùm hoái döôùi voøm nhaø naøy laø moät baèng chöùng. Chuùng ñang keå veà nhöõng cuoäc haønh hình, veà nhöõng naïn nhaân maø chuùng töøng tham döï vaøo toäi aùc. Moät ngöôøi lính leâ döông giaø boû aên suoát ngaøy, naèm khoùc. 81
- Saùng 24-1-1952, ngöôøi tuø laøm boài ñeán coâng quaùn queùt doïn vaø pha caø pheâ. Boïn lính coøn nguû laên loùc, rieâng chæ coù moät ngöôøi lính leâ döông giaø ngoài treân phieán ñaù caïnh Caàu Taøu, daùng thaãn thôø, maét truõng saâu, göông maët hoác haùc. OÂng ta ñaõ khoùc, boû aên suoát ngaøy qua, vaø ngoài ñaáy töø ñeâm. Ngöôøi boài ñaët ly caø pheâ treân phieán ñaù, leã pheùp môøi: - OÂng duøng caø pheâ. - Caûm ôn. Ngoài xuoáng ñaây moät chuùt, anh baïn. - Döôøng nhö ñeâm qua oâng khoâng nguû? - Khoâng sao nguû ñöôïc. Ñoâi maét coâ gaùi aáy ñaõ aùm aûnh toâi vaø seõ aùm aûnh toâi suoát ñôøi. Toâi phaûi boû ngheà, khoâng baén ñöôïc nöõa. - (...) - Toâi baén khoâng toài, nhöng hoâm qua toâi ñaõ nhaém maét, gheách noøng suùng leân trôøi. - (...) - Toâi ñaõ gaëp nhieàu keû phaùt ñieân phaùt khuøng, nhieàu keû sôï haõi ñeán ngaát lòm phaûi döïng leân baén. Coøn coâ aáy bình thaûn ñeán laï luøng, yeâu ñôøi ñeán phuùt cheát, duõng khí toûa ra ngay caû khi ñaõ ngaõ xuoáng roài. Ñoù môùi chính laø moät ngöôøi anh huøng. - (...) 82
- - Coâ aáy tin vaøo chính nghóa cuûa daân toäc mình, coøn chuùng toâi thì chæ bieát baén gieát... Ngöôøi lính leâ döông giaø thaãn thôø nhìn ra bieån maø noùi vôùi nhöõng taûng ñaù. Ngöôøi tuø laøm boài ñaõ lui veà laøm phaän söï cuûa mình. *** Ngaøy hoâm aáy, ñeán baát cöù choã naøo treân ñaûo, ngöôøi ta cuõng coù theå nghe chuyeän veà chò Saùu. Taïi nhaø thöông, baùc só Döông Thuùc Huy noùi vôùi nhöõng ngöôøi tuø chính trò phuïc vuï taïi ñoù: - Thaät laø moät con ngöôøi gang theùp. Baùc só Döông Thuùc Huy thöôøng traàm troà khi keå chuyeän veà Voõ Thò Saùu. OÂng vöøa toát nghieäp ôû Phaùp veà, ñöôïc boå nhieäm laøm löông y tröôûng taïi nhaø thöông Coân Ñaûo. Laøm nhieäm vuï khaùm nghieäm töû thi, oâng chöùng kieán töø ñaàu ñeán cuoái caùi cheát anh huøng cuûa Voõ Thò Saùu. Hoài hoïc ôû Phaùp, oâng töøng ñöôïc nghe chuyeän veà Gian Ña (Jeanne D’Are), nöõ anh huøng cuûa nöôùc Phaùp. Chuyeän xaûy ra vaøo theá kyû XV, Gian Ña ñaõ duõng caûm caàm vuõ khí choáng laïi aùch thoáng trò cuûa Anh, baûo veä nöôùc Phaùp. Keû thuø baét ñöôïc vaø chaát cuûi thieâu soáng chò. Boïn lính chaâm löûa, vaø Gian Ña ñaõ haùt. Khi löûa chaùy ñeán mieäng, chò ngöøng haùt, töø mieäng chò, moät con boà caâu bay ra... 83
- Baùc só Huy gôõ caëp kieáng, laáy khaên chaám nhöõng gioït nöôùc maét vaø noùi: “Chuyeän con boà caâu bay ra chæ laø huyeàn thoaïi. Coøn ôû ñaây, toâi ñaõ taän maét thaáy moät ngöôøi anh huøng thaät söï, moät ngöôøi anh huøng baèng xöông baèng thòt. Chò aáy ñaõ haùt cho ñeán luùc cheát”. Moãi laàn nhaéc ñeán Voõ Thò Saùu laø moät laàn oâng xuùc ñoäng vaø traàm troà: “Thaät laø moät con ngöôøi gang theùp”. Töø loøng kính troïng Voõ Thò Saùu, Döông Thuùc Huy ngaøy caøng coù caûm tình vôùi nhöõng ngöôøi tuø khaùng chieán. OÂng tích cöïc giuùp ñôõ hoï trong caùc vieäc ñieàu trò beänh, caáp thuoác vaø bí maät chuyeån taøi lieäu cho hoï. *** Trong luùc chuùa ñaûo Giaùtty vaø giaùm thò tröôûng Paùtxi ñang toå chöùc ñaäp phaù bia moä cuûa Voõ Thò Saùu vaø khuûng boá tuø nhaân, truy tìm ngöôøi ñuùc bia moä thì vôï con gaùc nguïc ñoàn aàm leân laø Coâ Saùu hieän veà. Coâ Lieãu, ngöôøi ñaõ teù xæu khi chöùng kieán cuoäc haønh hình keå raèng, xaåm toái hoâm 30 Teát, coâ leùn choàng ñem höông hoa leân vieáng moä Voõ Thò Saùu. Khi ñeán gaàn moä, coâ ta boãng thoaùng thaáy moät ngöôøi con gaùi maëc aùo daøi traéng töø ngoâi moä ñi ra, thong thaû daïo böôùc veà phía thò traán. Lieãu suïp laïy hoài laâu roài môùi daùm böôùc tôùi moä daâng höông hoa. 84
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học