Xem mẫu
- HOÄI ÑOÀNG CHÆ ÑAÏO XUAÁT BAÛN
Chuû tòch Hoäi ñoàng
PGS.TS. NGUYEÃN THEÁ KYÛ
Phoù Chuû tòch Hoäi ñoàng
TS. HOAØNG PHONG HAØ
Thaønh vieân
TRAÀN QUOÁC DAÂN
TS. NGUYEÃN ÑÖÙC TAØI
TS. NGUYEÃN AN TIEÂM
NGUYEÃN VUÕ THANH HAÛO
- LÔØI NHAØ XUAÁT BAÛN
Voõ Thò Saùu - ngöôøi thieáu nöõ anh huøng cuûa queâ höông
Ñaát Ñoû (tænh Baø Ròa - Vuõng Taøu) ñaõ ñi vaøo huyeàn thoaïi,
trôû thaønh daáu son truyeàn thoáng trong cuoäc ñaáu tranh
giaønh ñoäc laäp cuûa daân toäc ta. Hôn nöûa theá kyû ñaõ troâi
qua keå töø ngaøy chò hy sinh, nhöng teân tuoåi chò vaãn
luoân ñöôïc nhöõng ngöôøi ñoàng ñoäi, ngöôøi anh, ngöôøi chò
vaø caùc theá heä Vieät Nam nhaéc ñeán vôùi tình caûm yeâu
thöông, traân troïng vaø trôû thaønh teân tröôøng, teân ñöôøng,
teân ñoaøn, teân ñoäi... ôû khaép moïi mieàn ñaát nöôùc. Tình
yeâu Toå quoác, söï hy sinh anh duõng vaø lyù töôûng soáng cao
ñeïp cuûa Anh huøng lieät só Voõ Thò Saùu ñaõ trôû thaønh taám
göông saùng cho caùc theá heä Vieät Nam phaán ñaáu, hoïc
taäp caû trong ñaáu tranh choáng giaëc ngoaïi xaâm cuõng nhö
trong hoøa bình xaây döïng ñaát nöôùc.
Ngaøy nay, tuoåi treû Vieät Nam treân moïi mieàn ñaát
nöôùc ñang ngaøy ñeâm reøn ñöùc, luyeän taøi, daán thaân laäp
nghieäp, xung kích saùng taïo vì söï nghieäp daân giaøu, nöôùc
maïnh, xaõ hoäi daân chuû, coâng baèng, vaên minh. OÂn laïi
cuoäc ñôøi chieán ñaáu, söï hy sinh oanh lieät cuûa chò Voõ Thò
Saùu, theá heä treû Vieät Nam hoâm nay töï haøo vôùi nhöõng
daáu son truyeàn thoáng veû vang, khaúng ñònh quyeát taâm
tieáp böôùc cha anh, boài ñaép vaø phaùt huy truyeàn thoáng
quyù baùu cuûa daân toäc ta trong thôøi kyø môùi.
Xuaát phaùt töø yù nghóa ñoù, Nhaø xuaát baûn Chính trò
quoác gia - Söï thaät phoái hôïp vôùi Nhaø xuaát baûn Toång hôïp
5
- Thaønh phoá Hoà Chí Minh xuaát baûn cuoán saùch Voõ Thò
Saùu - con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi cuûa taùc giaû Nguyeãn
Ñình Thoáng. Cuoán saùch nhoû naøy seõ daãn daét baïn ñoïc ñi
suoát cuoäc ñôøi chò Voõ Thò Saùu, töø tuoåi thô lam luõ treân queâ
höông Ñaát Ñoû giaøu truyeàn thoáng caùch maïng ñeán nhöõng
traän ñaùnh taùo baïo cuûa chò cuøng ñoàng ñoäi, nhöõng giaây
phuùt ñoái maët vôùi keû thuø trong nhaø tuø thöïc daân ñeá quoác
ñeán tröôùc luùc hy sinh, nhöõng huyeàn thoaïi trong saùng
ñaày tính nhaân baûn keå töø khi chò ngaõ xuoáng ñeán nay.
Vôùi nhöõng tình tieát ñaëc saéc veà cuoäc ñôøi chieán ñaáu, hy
sinh oanh lieät vaø nhöõng huyeàn thoaïi veà chò, qua cuoán
saùch nhoû naøy, nhöõng ngöôøi cuøng theá heä chieán ñaáu vôùi
Voõ Thò Saùu naêm xöa khoâng khoûi boài hoài xuùc ñoäng tìm
veà “nhöõng kyû nieäm ñeïp hôn aùnh traêng raèm, ngaùt höông
hôn baát cöù ñoùa hoa naøo thôm nhaát”. Ñoái vôùi theá heä
treû Vieät Nam hoâm nay, cuoán saùch naøy khoâng chæ giuùp
hieåu roõ hôn veà cuoäc ñôøi cuûa ngöôøi thieáu nöõ anh huøng
ñaõ hy sinh oanh lieät cho Toå quoác maø coøn giuùp chuùng ta
hieåu roõ hôn veà khaùt voïng, lyù töôûng, tinh thaàn vaø traùch
nhieäm cuûa tuoåi treû Vieät Nam ñoái vôùi ñaát nöôùc. Duø moãi
ngöôøi khi ñoïc cuoán saùch coù nhöõng caûm nhaän khaùc nhau
nhöng chaéc chaén seõ coù chung moät nhaän ñònh raèng chò
Voõ Thò Saùu vaãn ñang soáng cuøng ñaát nöôùc, cuøng theá heä
treû Vieät Nam hoâm nay.
Xin traân troïng giôùi thieäu cuoán saùch cuøng baïn ñoïc.
Thaùng 11 naêm 2014
NHAØ XUAÁT BAÛN CHÍNH TRÒ QUOÁC GIA - SÖÏ THAÄT
6
- VOÕ THÒ SAÙU
(1933 - 1952)
7
- 8
- 1. SÖÏ THAÊNG TRAÀM
CUÛA MOÄT TAÁM BIA MOÄ
Nghóa trang Haøng Döông traûi roäng töø phía
sau Banh III (Bagne N - III - nay laø Traïi I) ñeán
Sôû Ruoäng, giaùp chaân nuùi Chuùa.
Ai ñaõ ñeán Haøng Döông ñeàu khoâng theå caàm
loøng veà nhöõng naám moä chen nhau, nhaáp nhoâ
traûi khaép moät vuøng ñoài, nhöõng naám moä coù teân
vaø khoâng teân, nhöõng naám moä laáp loù trong luøm
caây, buïi coû...
Muøa gioù chöôùng1, töøng maûng ñoài caùt xoùi lôû
phôi ra voâ soá maûnh xöông tuø. Töøng maåu xöông
traàm maëc, vuïn xaùm, aùnh leân trong caùt boûng
tröa heø.
Ngoâi moä Voõ Thò Saùu naèm ôû trung taâm Khu B
cuûa nghóa trang. Tröôùc moä laø moät caây döông2
giaø, ngoïn ñaõ khoâ, chæ coøn laïi moät caønh lôùn xanh
töôi vöôn thaúng veà höôùng Baéc. Töø khi chò Saùu
1. Khí haäu Coân Ñaûo coù hai muøa: muøa möa vaø muøa khoâ,
töông ñöông vôùi muøa gioù nam vaø muøa gioù chöôùng.
2. Caây döông: coøn goïi laø phi lao.
9
- naèm xuoáng, caây döông moïc leân xanh töôi cuøng
bieát bao huyeàn thoaïi.
Nhieàu ngöôøi daân ñaûo keå laïi raèng, hoï nhìn
thaáy chò Saùu töø caây döông ñi ra moãi toái. Chò maëc
aùo daøi traéng, löôùt qua töøng ñöôøng phoá, hieän leân
tröôùc cöûa töøng nhaø, nhìn taän maët töøng ngöôøi.
Hoï noùi raèng: “Chò Saùu raát linh thieâng, ai ôû hieàn
thì chò phuø hoä, ai aùc ñoäc thì chò vaën coå”.
Raát nhieàu teân aùc oân ñaõ gaëp chò Saùu trong mô,
thaáy chò tröøng maét nhìn chuùng. Caùi nhìn cuûa
chò saâu thaúm nhö xoaùy vaøo taän gan ruoät chuùng,
laøm taùi hieän nhöõng cuoäc khuûng boá, cheùm gieát
trieàn mieân, laøm chuùng phaùt ñieân, phaùt khuøng,
phaùt beänh maø cheát baát ñaéc kyø töû.
Nhöõng ngöôøi daân laønh thì thaáy chò nhìn hoï
trìu meán, chan chöùa moät noãi nieàm caûm thoâng,
saâu laéng. Daân ñaûo thôø chò Saùu nhö moät vò thaàn
hoä meänh. Töø thuôû chò naèm xuoáng Haøng Döông
ñeán nay, khoâng ngaøy naøo vaéng höông khoùi treân
ngoâi moä chò.
Bình minh vöøa heù leân phía muõi Loø Voâi, treân
moä chò Saùu ñaõ nghi nguùt nhang khoùi cuøng nhöõng
nhaùnh hoa röøng ñoû röïc caém tröôùc bia moä lung
linh trong gioù sôùm. Nhöõng ngöôøi daân sinh soáng
treân ñaûo töø nhieàu lôùp tröôùc ñaõ truyeàn laïi raèng,
moãi toái chò Saùu ñeàu hieän leân. Sau khi giaùm saùt
moïi vieäc treân ñaûo, chò laïi trôû veà hoùa thaân vaøo caây
10
- döông khi trôøi chöa saùng. Cuõng vaøo luùc aáy, ngöôøi
daân ñaûo trôû daäy, ñeán moä chò daâng höông hoa vaø
caàu nguyeän, tröôùc khi laøm moïi vieäc trong ngaøy.
***
Moät ñoaøn cöïu tuø chính trò Coân Ñaûo töø thaønh
phoá Haûi Phoøng ñeán vieáng nghóa trang Haøng
Döông. Hoï daâng hoa, maëc nieäm beân moä chò
Voõ Thò Saùu roài taûn ra thaép nhang treân caùc ngoâi
moä xung quanh. Baøi haùt Nhôù ôn chò Voõ Thò Saùu
voïng ñeán Haøng Döông, ñoïng laïi treân töøng
göông maët moät noãi nieàm xuùc ñoäng saâu laéng vaø
thaønh kính.
Moät toáp cöïu tuø nhaân toùc ñaõ hoa raâm quaây
quaàn beân goác döông vaø ngoâi moä. Hoï baøn luaän
vaø baên khoaên, döôøng nhö ngaøy chò Saùu hy sinh
khoâng ñuùng nhö ngaøy ghi treân bia moä. Taám
bia tröôùc moä mang haøng chöõ: “Voõ Thò Saùu töùc
Nguyeãn Thò Saùu, sinh naêm 1933 taïi Baø Ròa,
maát ngaøy 23-12-1952”.
Nhöõng ngöôøi tuø chính trò ngoài ñoù laø ñoàng
ñoäi cuûa Voõ Thò Saùu. Hoï ñeàu coù maët taïi Coân Ñaûo
trong naêm 1952 ñaày bieán ñoäng. Hoï khoâng theå
naøo queân ñöôïc caùi ngaøy ñau thöông aáy.
Hình aûnh gaàn 40 naêm tröôùc coøn in ñaäm trong
taâm trí hoï. Ñeâm aáy caû ñaûo cuøng thoån thöùc.
Sôùm hoâm sau, khi boïn lính giaûi chò Saùu ra
tröôøng baén, taát caû tuø nhaân ñaõ ñöùng daäy haùt baøi
11
- Chieán só ca ñöa tieãn chò. Khi loaït suùng taøn baïo
vang leân, hoï ñoàng thanh theùt vang, töôûng nhö
vôõ tung caû maùi ngoùi nhaø tuø:
- Ñaû ñaûo thöïc daân Phaùp!
- Ñaû ñaûo haønh hình!
- Tinh thaàn Voõ Thò Saùu baát dieät!
Theo söï chæ ñaïo cuûa Ñaûo uûy vaø Lieân ñoaøn Tuø
nhaân khaùng chieán Coân Ñaûo, toaøn ñaûo ñaõ tuyeät
thöïc moät böõa. Ñaïi dieän nhieàu khaùm tuø ñaõ thaûo
vaên thö göûi chuùa ñaûo Giaùtty (Jatty) phaûn khaùng
boïn thöïc daân gieát haïi ngöôøi thieáu nöõ Voõ Thò Saùu.
Gaàn moät naêm sau, nhieàu ngöôøi ñaõ tham gia
cuoäc vöôït nguïc coù moät khoâng hai thôøi aáy noå ra
vaøo ngaøy 12-12-1952 taïi Beán Ñaàm. Hoï quyeát
taâm vöôït ñaûo veà khaùng chieán, traû thuø cho chò
Saùu vaø nhöõng ñoàng ñoäi ñaõ ngaõ xuoáng. Vaäy maø
taám bia moä coøn ñaây laïi ghi ngaøy maát cuûa chò
laø ngaøy 23-12-1952. Cuoäc haønh quyeát chò Saùu,
taám bia moä vaø cuoäc vöôït nguïc Beán Ñaàm trong
maét nhöõng nhaân chöùng lòch söû döôøng nhö coøn
chöùa ñöïng nhieàu uaån khuùc.
Khoâng ai ngôø raèng, cuoäc haønh höông veà Coân
Ñaûo laàn naøy laïi khôûi ñaàu cho moät haønh trình
khaùc, moät haønh trình ñeå tìm cho ñuùng ngaøy maát
cuûa ngöôøi thieáu nöõ anh huøng Voõ Thò Saùu.
***
12
- Dinh chuùa ñaûo naèm beân con loä chaïy saùt meù
beå. Cöûa dinh nhìn thaúng Caàu Taøu. Döôùi chaân
voïng gaùc hai beân coång coøn ñaët hai khaåu ñaïi baùc
ñöôïc cheá taïo töø vaøi theá kyû tröôùc, do Giaùm muïc
Baù Ña Loäc (Pigneau de Beùhaine) vaän ñoäng caùc
thöông nhaân Phaùp boû tieàn ra mua, chôû tôùi Coân
Ñaûo vaøo thaùng 9-1788, môû ñaàu cho coâng cuoäc
thöïc daân cuûa Phaùp ôû xöù Ñoâng Döông.
Töø sau ngaøy giaûi phoùng hoaøn toaøn mieàn Nam,
thoáng nhaát ñaát nöôùc (30-4-1975), dinh chuùa ñaûo
ñöôïc söûa sang laïi, duøng laøm nhaø tröng baøy cho
Khu di tích lòch söû Coân Ñaûo. Dinh chuùa ñaûo coù
töôøng xaây bao quanh moät dieän tích vaøi heùcta,
trong ñoù coù moät Sôû Raãy chuyeân troàng rau cho
chuùa ñaûo, coù vöôøn caây aên traùi vaø caây che boùng
maùt. Muøa xuaân, hoa baèng laêng ruïng tím loái ñi.
Ñoaøn cöïu tuø nhaân Coân Ñaûo löôùt qua caùc gian
tröng baøy roài döøng laâu beân böùc aûnh Voõ Thò Saùu
vaø nhöõng hieän vaät ít oûi cuûa giai ñoaïn lòch söû
1945-1954. Moät taám panoâ loàng khung kính,
trang troïng giôùi thieäu danh saùch 52 ngöôøi bò xöû
baén taïi Coân Ñaûo töø thaùng 10-1947 ñeán thaùng
11-1953, trong ñoù coù teân Voõ Thò Saùu. Baûn danh
saùch ñöôïc cheùp ra töø cuoán soå giaùm saùt töû vong
coøn löu laïi ñöôïc taïi kho hoà sô cuûa nhaø tuø.
Theo söï höôùng daãn cuûa nhaân vieân baûo taøng,
ñoaøn khaùch ñeán thaêm kho löu tröõ hoà sô ôû moät
13
- gian caïnh ñoù. Baûy giaù taøi lieäu ñöùng söøng söõng
chaát ñaày töøng boù, töøng boù chöa ñöôïc phaân loaïi,
buïi phuû daøy. Coâ nhaân vieân baûo taøng ruùt moät
cuoán soå bìa ñen khoå 22 x 35cm, ruõ saïch lôùp
buïi, laàn giôû töøng trang. Cuoán soå ghi teân nhöõng
ngöôøi ñaõ cheát taïi Coân Ñaûo töø naêm 1947 ñeán naêm
1975, coù ghi roõ hoï teân, naêm sinh, queâ quaùn, aùn
tieát, soá tuø, nôi giam giöõ, ngaøy cheát, lyù do cheát.
Moïi ngöôøi hoài hoäp döøng laïi thaät laâu beân trang
ghi ngaøy maát cuûa chò Voõ Thò Saùu (baèng tieáng
Phaùp): “Voõ Thò Saùu töùc Nguyeãn Thò Saùu, sinh
naêm 1933, taïi Baø Ròa, aùn töû hình; soá tuø G.267,
cheát luùc 7 giôø ngaøy 23-1-1952, do vieäc thi haønh
aùn töû hình”.
Cuoán soå ghi roõ, cuøng ngaøy hoâm aáy, boïn Phaùp
coøn xöû baén anh Hoà Vaên Naêm töùc Naêm Ñen, queâ
ôû Vónh Long, soá tuø G.248.
Ñoaøn khaùch trôû laïi Haøng Döông. Moä anh
Hoà Vaên Naêm naèm ngay caïnh moä Voõ Thò Saùu.
Taám bia moä anh ñuùc baèng xi maêng ñaõ saãm
maøu, reâu phong loang loå, treân ñoù coøn ñoïc roõ
haøng chöõ: “Hoà Vaên Naêm... Maát ngaøy 23-1-1952”.
Coù leõ taám bia moä anh coøn ñöôïc giöõ nguyeân veïn
töø daïo aáy. Noù khoâng phaûi chòu soá phaän thaêng
traàm nhö taám bia moä chò Saùu.
***
14
- MOÄT TRANG TRONG CUOÁN SOÅ
GIAÙM SAÙT TÖÛ VONG CUÛA NHAØ TUØ COÂN ÑAÛO
THÔØI PHAÙP
15
- 16
- Ngoâi moä Hoà Vaên Naêm naèm khieâm toán
beân moä Voõ Thò Saùu. Taám bia moä
ñaõ nöùt vôõ nhöng coøn ghi roõ
ngaøy bò xöû baén laø 23-1-1952.
AÛnh: Ñình Thoáng
17
- Trong kyù öùc cuûa nhöõng ngöôøi tuø chính trò Coân
Ñaûo, hình aûnh taám bia moä 40 naêm tröôùc vaãn
chöa phai môø. Taám bia ñaàu tieân döïng treân moä
chò Voõ Thò Saùu do kíp tuø laøm thôï hoà (Khaùm 2,
Banh I) ñuùc xi maêng. Bia döïng ngay toái hoâm chò
Saùu hy sinh.
Ngaøy hoâm sau, chuùa ñaûo Giaùtty ñích thaân
daãn lính leân ñaäp naùt taám bia, caøo baèng ngoâi
moä. Laï thay, sau moät ñeâm, ngoâi moä laïi ñöôïc
ñaép cao hôn tröôùc. Moät taám bia môùi ñöôïc ñuùc
baèng ximaêng gioáng y heät laïi ñöôïc döïng leân
trang troïng. Chuùa ñaûo Giaùtty töùc giaän goïi giaùm
thò tröôûng Paùtxi (Passi) leân quaùt naït, ra leänh
phaûi tìm cho ra keû ñuùc bia.
Paùtxi daãn toáp tuø gian leân ñaäp bia, phaù moä,
roài huy ñoäng 20 teân gaùcñieâng (gardien) khaùc
vaøo khuûng boá khaùm thôï hoà. Chuùng döïng 10 boù
maây taàm voâng1 tröôùc cöûa khaùm roài noïc töøng
ngöôøi ra ñaùnh moãi ngöôøi 50 roi. Nhieàu ngöôøi
luûng ñaàu, raùch löng, ñoå maùu, nhöng khoâng ai
heù raêng khai baùo. Anh Baûy “gaø coà”, moät ngöôøi
tuø thöôøng phaïm, ngöïc xaêm ñaày roàng phöôïng
ñaõ chìa löng ñôõ ñoøn cho nhöõng ngöôøi baïn tuø
oám yeáu. Taám löng traàn cuûa anh söng moïng
leân, naùt töôùp, öùa maùu. Anh phaûi naèm saáp haøng
thaùng trôøi.
1. Moät loaïi caây song, hoï maây, thaân to vaø cöùng moïc nhieàu ôû
Coân Ñaûo. Boïn gaùc nguïc chaët khuùc daøi 1 meùt ñeå ñaøn aùp tuø nhaân.
18
nguon tai.lieu . vn