Xem mẫu
- H−íng dÉn canh t¸c
trªn ®Êt dèc
TËp 4
qu¶n lý trang tr¹i
S¸ch xuÊt b¶n theo tháa thuËn cña
World Neighbors & Studio Driya Media
vµ ®−îc Quaker Service tµi trî
Ng−êi dÞch
Ng« SÜ Hoµi, §«n ThÕ Phong
§µo Xu©n Tr−êng, An V¨n B¶y
nhµ xuÊt b¶n n«ng nghiÖp
hµ néi – 1995
- Pratical guide
to Dryland Farming
integrated
farm management
2
- Vµi lêi cña tæ chøc hµng xãm thÕ giíi göi ®Õn
b¹n ®äc vµ bµ con n«ng d©n ViÖt Nam
Chóng t«i rÊt lÊy lµm vui mõng lµ bé s¸ch " H−íng dÉn canh t¸c trªn ®Êt dèc" ®· ®−îc dÞch,
in xong vµ ra m¾t víi b¹n ®äc vµ bµ con n«ng d©n ViÖt Nam
Chóng t«i xin bµy tá lßng c¶m ¬n víi Quaker Service ë ViÖt Nam ®· tµi trî cho viÖc xuÊt
b¶n, vµ c¶m ¬n Nhµ xuÊt b¶n n«ng nghiÖp ®· tæ chøc thµnh c«ng viÖc biªn tËp, in Ên tËp s¸ch
nµy vµ giíi thiÖu víi b¹n ®äc.
Bé s¸ch nµy nguyªn ®−îc viÕt trªn c¬ së kinh nghiÖm vµ ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña Indonexia vµ
®· ®−îc Yayasan Tananua, mét tæ chøc do mét sè n«ng d©n ë Indonexia thµnh lËp, ph¸t triÓn
va ®· thu kÕt qu¶ tèt ®Ñp.
Chóng t«i kh«ng cã ý ®Þnh ®−a ra mét mÉu h×nh cô thÓ mµ chØ giíi thiÖu nh÷ng kinh nghiÖm
thùc tÕ ®· thu ®−îc ë Indonexia ®Ó bµ con tham kh¶o, ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ vµ tuú theo t×nh
h×nh cô thÓ cña ®Þa ph−ong m×nh ®Ó t×m ra nh÷ng gi¶i ph¸p thÝch hîp vµ cã hiÖu qu¶. Nh©n
d©n ViÖt Nam vèn cÇn cï lao ®éng, biÕt kh¾c phôc khã kh¨n vµ cã tinh thÇn s¸ng t¹o, ch¾c
ch¾n bµ con n«ng d©n ta sÏ cã c¸ch gi¶i quyÕt riªng cña m×nh. V× vËy chóng t«i còng sÏ rÊt
hoan nghªnh nÕu b¹n ®äc vµ bµ con ta cã nh÷ng gãp ý, ®Ò nghÞ, nhËn xÐt hoÆc ý kiÕn trao ®æi
vÒ néi dung tËp s¸ch nµy, vµ xin göi vÒ mét trong hai ®Þa chØ sau:
V¨n phßng World Neighbors sè 1B ngâ 202B, §éi CÊn - Hµ néi
V¨n phßng Quaker Service kh¸ch s¹n La Thµnh, §éi CÊn - Hµ néi
N«ng d©n ViÖt Nam ®· tõng cã c©u tæng kÕt næi tiÕng trong viÖc canh t¸c: " NhÊt n−íc, nh×
ph©n, tam cÇn, tø gièng" . Cho phÐp chóng t«i ®−îc thªm hai ý n÷a cho phï hîp víi t×nh h×nh
n«ng nghiÖp hiÖn nay:
NhÊt n−íc, nh× ph©n
Tam cÇn, tø gièng
Phßng chèng bÖnh s©u
§Êt mµu ph¶i gi÷
Chóc c¸c b¹n thµnh c«ng!
Tæ chøc hµng xãm thÕ giíi
World neighbors
3
- Lêi giíi thiÖu
ViÖt Nam cã ba phÇn t− diÖn tÝch ®Êt ®ai lµ ®åi nói vµ cao nguyªn. §Êt s¶n xuÊt n«ng l©m
nghiÖp ë miÒn nói vµ trung du phÇn lín lµ ®Êt dèc, kh« h¹n, ph¶i cã biÖn ph¸p canh t¸c thÝch
hîp ®Ó sö dông ®Êt ®−îc bÒn v÷ng.
Bé s¸ch: " H−íng dÉn canh t¸c trªn ®Êt dèc " gåm 4 tËp:
- C¸c gi¶i ph¸p b¶o vÖ ®Êt vµ n−íc .
- Canh t¸c theo ®−êng ®ång møc víi b¨ng c©y xanh.
- Kü thuËt trång c©y
- Qu¶n lý trang tr¹i.
S¸ch do World Neighbors ( Tæ chøc hµng xãm thÕ giíi), Studio Driya Media vµ Yayasan
Tanaua xuÊt b¶n vµ ph¸t hµnh réng r·i t¹i Indonexia . Néi dung s¸ch thÓ hiÖn chñ yÕu b»ng
c¸c tranh vÏ kÌm lêi gi¶i thÝch ng¾n gän, dÔ hiÓu, ®−îc ®«ng ®¶o b¹n ®äc hoan nghªnh…
Nh»m phôc vô cho c«ng t¸c khuyÕn n«ng, khuyÕn l©m, ®−îc sù ®ång ý cña World Neighbors
vµ Studio Driya Media, ®−îc Quaker Service tµi trî, Nhµ xuÊt b¶n N«ng nghiÖp cho xuÊt b¶n
bé s¸ch trªn b»ng tiÕng viÖt.
Chóng t«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n:
- Bµ Karin Eberhardt - §¹i diÖn World Neighbors, ®¹i diÖn cña Studio Driya Media, ®·
cung cÊp nguyªn b¶n tiÕng Anh, b¶n dÞch tiÕng ViÖt vµ cho phÐp in bé s¸ch nµy t¹i ViÖt
Nam .
- Bµ Lady Borton - ®¹i diÖn Quaker Service ®· hç trî vÒ tµi chÝnh trong viÖc in Ên;
- PTS Hoµng Xu©n Tý, Gi¸m ®èc " Trung t©m sinh th¸i vµ m«i tr−êng rõng" ®· gióp ®ì
chØnh lý tµi liÖu cho phï hîp víi ViÖt Nam.
Tr©n träng giíi thiÖu víi b¹n ®äc
nhµ xuÊt b¶n n«ng nghiÖp
4
- môc lôc
Vµi lêi cña tæ chøc hµng xãm thÕ giíi göi ®Õn
b¹n ®äc vµ bµ con n«ng d©n ViÖt Nam .................................................................3
Lêi giíi thiÖu .........................................................................................................4
Giíi thiÖu...............................................................................................................6
B¶o vÖ ®Êt vµ n−íc lµ c¬ së ®Ó canh t¸c tæng hîp ...............................................11
§é ph× cña ®Êt .....................................................................................................12
C¸c gi¶i ph¸p m« h×nh canh t¸c ..........................................................................16
VËt nu«i...............................................................................................................23
S¶n phÈm tõ c©y lín ............................................................................................28
T¸n che ................................................................................................................32
Gç ........................................................................................................................33
KÕt luËn ...............................................................................................................38
5
- Giíi thiÖu
Nh©n d©n trªn c¸c vïng cao ph¶i ®−¬ng ®Çu víi nhiÒu khã kh¨n. Hä th−êng xuyªn ph¶i canh
t¸c trªn nh÷ng s−ên dèc, ®Êt ®ai c»n cçi, m−a kh«ng ®Òu. H¬n n÷a nhiÒu b¶n lµng vïng cao ë
rÊt xa x«i hÎo l¸nh. S¶n phÈm d− thõa rÊt khã b¸n. Nh÷ng ®iÒu kiÖn nµy rÊt phæ biÕn ®èi víi
n«ng d©n vïng cao vµ nh÷ng vïng b¶n kh« h¹n t¹i c¸c n−íc nhiÖt ®íi.
6
- TÊt nhiªn ng−êi n«ng d©n biÕt râ nh÷ng hiÓm häa vµ nh÷ng khã kh¨n mµ hä ph¶i ®−¬ng ®Çu.
Khi gÆp thÊt b¹i trong nghÒ n«ng, th× hä biÕt ph¶i lµm thÕ nµo ®Ó bï ®¾p nh÷ng mÊt m¸t nhê
nh÷ng ho¹t ®éng thµnh c«ng kh¸c.
ThÝ dô: TrÝch nh÷ng c©y thèt nèt mäc ë nh÷ng vïng kh« c¹n ®Ó lÊy mËt thay thÕ ng« hay lóa
khi vô mïa bÞ thÊt b¸t, l−¬ng thùc dù tr÷ c¹n kiÖt. Ng−êi d©n ë c¸c lµng b¶n th−êng sö dông
®−êng ë c©y thèt nèt khi thùc phÈm khan hiÕm trong mïa kh« kÐo dµi. §−êng thèt nèt còng
cã thÓ ®em b¸n khi cÇn cã tiÒn mÆt.
7
- ë nh÷ng vïng kh¸c, vËt nu«i lµ nguån sinh kÕ lµm gi¶m nhÑ nh÷ng khã kh¨n do mÊt mïa g©y
ra. Gia sóc ®−îc ®em b¸n ®Ó ®æi lÊy tiÒn mua ng«, g¹o vµ nh÷ng thø cÇn thiÕt kh¸c, khi mÊt
mïa hay khi s¶n l−îng thu ho¹ch sót kÐm.
N«ng d©n vïng cao tiÕn hµnh nhiÒu ho¹t ®éng kh¸c nhau trªn ruéng ®ång cña m×nh. Hä
trång nhiÒu lo¹i c©y kh¸c nhau nh− ng«, lóa, ®Ëu, s¾n vµ khoai lang. §ång thêi hÇu hÕt n«ng
d©n cßn trång rau, ch¨n nu«i gia cÇm, gia sóc vµ trång c©y ®Ó t¨ng thªm nguån thu nhËp.
8
- TiÕn hµnh nhiÒu lo¹i ho¹t ®éng trang tr¹i (nh− ®· ®−îc vÏ ë h×nh trªn) gióp cho ng−êi n«ng
d©n gi¶m bít nh÷ng mèi lo mÊt mïa do ®iÒu kiÖn kh¾c nhiÖt vµ khã ®o¸n tr−íc ë vïng cao.
Sö dông nh÷ng gi¶i ph¸p canh t¸c tæng hîp lµ c¸ch nh»m gi¶m bít nh÷ng rñi ro trong ho¹t
®éng canh t¸c ë vïng cao. ViÖc ®a d¹ng ho¸ ho¹t ®éng trang tr¹i cã thÓ ®¸p øng ®−îc nhiÒu
nhu cÇu th−êng ngµy cña c¸c gia ®×nh n«ng d©n nh−: thøc ¨n cao cÊp, cñi ®un vµ gç cho x©y
dùng, cïng víi nh÷ng nhu cÇu gia dông kh¸c vµ tiÒn mÆt mua s¾m mäi thø cÇn thiÕt kh¸c.
9
- Do ®iÒu kiÖn thiªn nhiªn kh¾c nghiÖt, diÖn tÝch canh t¸c h¹n hÑp, ng−êi n«ng d©n ph¶i lËp kÕ
ho¹ch sö dông ®Êt mét c¸ch cÈn thËn, ®Ó tÊt c¶ nh÷ng kho¶ng trèng ®Òu ®−îc tËn dông. TÊt
c¶ c¸c yÕu tè nh−: n−íc, thêi gian, søc lao ®éng ph¶i ®−îc sö dông mét c¸ch th«ng minh, bëi
v× nh÷ng yÕu tè nµy sÏ quyÕt ®Þnh, liÖu thu ho¹ch mïa mµng cã ®¸p øng ®−îc nh÷ng nhu cÇu
cña gia ®×nh m×nh hay kh«ng.
Cuèn s¸ch nµy cã thÓ sö dông nh− mét tµi liÖu h−íng dÉn ®Ó th¶o luËn vÒ c¸ch duy tr× c¸c gi¶i
ph¸p canh t¸c vµ t¨ng n¨ng suÊt c©y trång l©u dµi. §iÒu nµy cã nghÜa lµ ph¶i tiÕn hµnh c¸c
ho¹t ®éng kh¸c nhau, ®¸p øng ®−îc nhu cÇu cña gia ®×nh víi Ýt rñi ro nhÊt. Lao ®éng cÇn cï
ch−a gi¶i quyÕt ®−îc toµn bé vÊn ®Ò. Ng−êi n«ng d©n ph¶i biÕt c¸ch kÕt hîp c¸c ho¹t ®éng
kh¸c nhau ®Ó lµm cho trang tr¹i cã n¨ng suÊt h¬n.
10
- b¶o vÖ ®Êt vµ n−íc lµ c¬ së ®Ó canh t¸c tæng hîp
B¶o vÖ ®Êt vµ n−íc trªn s−ên ®åi th−êng bao gåm viÖc trång nh÷ng hµng c©y mäc nhanh trªn
c¸c bËc thang. TiÕn hµnh nh÷ng c«ng viÖc b¶o vÖ ®Êt vµ n−íc cã thÓ lµm gi¶m bít " xãi
mßn", t¨ng ®é mµu mì cña ®Êt, vµ gi÷ l¹i n−íc m−a ®Ó sö dông mét c¸ch hiÖu qu¶ h¬n.
(Xem tËp 1 “Giíi thiÖu c¸c gi¶i ph¸p b¶o vÖ ®Êt vµ n−íc” cña bé tµi liÖu nµy) .
ViÖc c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn n−ong r·y b»ng c¸ch lµm t¨ng ®é mµu mì vµ t¨ng sù thÊm n−íc cña
®Êt cã thÓ lµm t¨ng s¶n l−îng hoa mµu. NÕu b¶o vÖ ®Êt vµ n−íc mét c¸ch hîp lý sÏ cã thÓ
t¨ng n¨ng suÊt c¸c lo¹i hoa mµu, vËt nu«i vµ c©y trång. TÊt c¶ nh÷ng s¶n phÈm ®ã cã liªn
quan ®Õn nhau trong trang tr¹i vïng cao
11
- §é ph× cña ®Êt
HÇu hÕt n«ng d©n ®Òu nhËn thÊy mét thùc thÕ: ViÖc trång c©y n¨m nµy qua n¨m kh¸c, trªn
cïng mét ®¸m ®Êt cuèi cïng sÏ lµm gi¶m ®é mµu mì cña ®Êt tíi møc mµ n¨ng suÊt canh t¸c
kh«ng t−¬ng xøng víi c«ng søc lao ®éng. §Êt ®ai ®Ó lµm n−¬ng r·y mçi ngµy cµng trë nªn
khan hiÕm vµ viÖc më mang n−¬ng r·y lµ rÊt vÊt v¶. V× vËy duy tr× ®é ph× cña ®Êt ®Ó canh t¸c
l©u dµi lµ rÊt quan träng.
12
- Cµnh l¸ c©y trång trªn ruéng bËc thang cã thÓ ®−îc sö dông nh− lµm " ph©n xanh" ®Ó lµm
t¨ng ®é mµu mì cña ®Êt. Ph©n xanh c¶i t¹o ®Êt, lµm cho ®Êt t¬i xèp dÔ trång trät h¬n.
Khi lµm ®Êt, ph©n xanh ph¶i ®−îc vïi vµo ®Êt. Khi gieo trång c©y, l¸ c©y ph©n huû vµ c¶i t¹o
kÕt cÊu cña ®Êt lµm cho rÔ c©y ph¸t triÓn tèt h¬n. §iÒu nµy lµm cho c©y trång sinh tr−ëng
m¹nh h¬n vµ s¶n l−îng sÏ lín h¬n.
13
- Ngoµi ph©n xanh tõ l¸ c©y, cã thÓ dïng nhiÒu lo¹i vËt liÖu ®Ó t¨ng ®é ph× cña ®Êt nh− ph©n
®én, cµnh ngän c©y, c¸c lo¹i phÕ th¶i thùc vËt kh¸c vµ ph©n gia sóc.
C¸c lo¹i ph©n ho¸ häc nh− ®¹m vµ NPK còng cã thÓ sö dông ®Ó bãn cho c©y trång. NÕu
ruéng ®ång ®−îc b¶o vÖ b»ng nh÷ng biÖn ph¸p b¶o vÖ ®Êt vµ n−íc tèt c¸c lo¹i ph©n ho¸ häc
®¾t tiÒn nµy còng sÏ kh«ng bÞ m−a röa tr«i.
14
- Tuy nhiªn, khi sö dông ph©n ho¸ häc, ®iÒu quan träng lµ ph¶i tu©n theo chØ dÉn mét c¸ch cÈn
thËn, nªn sö dông bao nhiªu, sö dông ë ®©u vµ thêi gian thÝch hîp ®Ó sö dông vµo lóc nµo.
NÕu nh÷ng ®iÒu chØ dÉn ®−îc tu©n thñ chÆt chÏ, th× c¸c lo¹i ph©n bãn ®¾t tiÒn nµy cã thÓ
mang l¹i lîi Ých t−¬ng xøng víi chi phÝ.
15
- C¸c gi¶i ph¸p m« h×nh canh t¸c
Sö dông c¸c gi¶i ph¸p canh t¸c tèt trªn nh÷ng vïng ®ång ruéng mµu mì vµ t¬i xèp cã thÓ t¨ng
s¶n l−îng hoa mµu mét c¸ch rÊt ®¸ng kÓ. ViÖc trång c©y víi mËt ®é phï hîp cßn cã thÓ lµm
gia t¨ng s¶n l−îng c©y trång khi ®Êt ®ai ®−îc tËn dông tèt.
16
- Trång c©y theo hµng cho phÐp sö dông kh«ng gian hiÖu qu¶ h¬n, ch¨m sãc theo hµng còng
thuËn tiÖn h¬n. Cã thÓ tiÕt kiÖm ®−îc thêi gian lµm cá, bãn ph©n, phun thuèc trõ s©u.
ë nh÷ng s−ên ®åi dèc, n¬i mµ n−¬ng v−ên ®· ®−îc c¶i t¹o b»ng c¸c gi¶i ph¸p b¶o vÖ ®Êt vµ
n−íc, cÇn canh t¸c theo " ®−êng ®ång møc" nh»m tiÕp tôc h¹n chÕ xãi mßn. ( Canh t¸c theo
®−êng ®ång møc cã nghÜa lµ tÊt c¶ c¸c c©y trång mét hµng ë cïng mét ®é cao trªn s−ên ®åi).
17
- §iÒu quan träng lµ ph¶i suy nghÜ cÈn thËn vÒ sè l−îng h¹t gièng cho mçi hèc. Gieo h¹t qu¸
dµy, hay gieo h¹t qu¸ th−a sÏ lµm l·ng phÝ ®é mµu mì lÉn diÖn tÝch ®Êt. MÆt kh¸c, gieo qu¸
dµy hay qu¸ nhiÒu trong mét hèc ( kÓ c¶ khi gieo víi mËt ®é ®ång ®Òu) còng sÏ lµm cho c©y
sinh tr−ëng kÐm.
Tèt h¬n lµ mçi hèc nªn trång chØ mét Ýt c©y, sau ®ã trång l¹i nh÷ng ®iÓm mµ c©y kh«ng mäc.
Nh− vËy sÏ tiÕt kiÖm ®−îc h¹t gièng vµ b¶o ®¶m sù sinh tr−ëng cña c©y trång tèt h¬n.
18
- Víi ®é mµu mì cña ®Êt ®−îc gia t¨ng vµ sù ®iÒu tiÕt cña n−íc m−a tèt h¬n, nh÷ng trang tr¹i
tr−íc ®©y chØ gieo trång ®−îc mét vô trong 1 n¨m, th× nay cã thÓ t¹o ra vô thø hai nh− ng«,
®Ëu hoÆc thËm chÝ cã thÓ lµm thªm mét vô chÝnh n÷a.,
Nh−ng m« h×nh trång trät cã thÓ ®−îc thay ®æi nh»m tËn dông thÕ m¹nh cña ®Êt vµ n−íc ®·
®−îc c¶i t¹o trªn ®ång ruéng. ThÝ dô: l¹c hay ®Ëu cã thÓ ®−îc trång vô thø sau khi thu ho¹ch
ng«, lóa.
19
- HoÆc khi ®é mµu mì cña ®Êt ®−îc c¶i thiÖn vµ n−íc m−a ®−îc sö dông hiÖu qu¶ h¬n, th× s¾n
cã thÓ ®−îc trång xen gi÷a c¸c loµi ngò cèc trong mïa gieo trång ®Çu tiªn. Khi trång xen nh−
vËy th× cã thÓ thu ho¹ch ®−îc c¸c lo¹i s¶n phÈm kh¸c nhau t¹i c¸c thêi ®iÓm kh¸c nhau trong
n¨m.
20
nguon tai.lieu . vn
