Xem mẫu
- TAÏP CHÍ KHOA HOÏC ÑAÏI HOÏC SAØI GOØN Soá 7 (32) - Thaùng 9/2015 Hợp tác Việt – Mỹ giải quyết hậu quả cuộc chiến tranh hóa học từ sau năm 1975 đến nay Vietnam – US co operations to solve consequences of The US chemical warfare from 1975 until now PGS.TS. Nguyễn Đức Hòa Trường Đại học Sài Gòn Assoc.Prof.,Ph.D. Nguyen Duc Hoa Sai Gon University Tóm tắt Cuộc chiến tranh hóa học do Mỹ tiến hành gần 50 năm qua vẫn còn gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho môi trường và con người cho đến ngày nay. Sự bình thường hóa quan hệ Việt Nam – Hoa Kỳ đã thúc đẩy hợp tác nhân đạo của Chính phủ Mỹ giúp Việt Nam vượt qua những hậu quả của chiến tranh hóa học như trao đổi thông tin, giúp đỡ kỹ thuật, tài chính, tẩy độc môi trường. Từ khi mối quan hệ Việt Nam – Hoa Kỳ trở nên sâu đậm và đa dạng hơn, Chính phủ và Quốc hội Mỹ đã tăng cường hợp tác với Việt Nam giải quyết những hậu quả về môi trường và con người liên quan tới các điểm nóng về dioxin như sân bay Đà Nẵng, Phù Cát, Biên Hòa, cũng như là trợ giúp nạn nhân của cuộc chiến tranh hóa học. Từ khóa: chiến tranh hóa học, hậu quả, da cam/dioxin, hợp tác Việt – Mỹ… Abstract The chemical warfare the US conducted in Vietnam about 50 years ago has still caused a lot of serious consequences on human and environment until now. The normalisation of Vietnam-US relations has boosted the US government’s humanization cooperations to help Vietnam overcome the aftermaths of the chemical warfare such information exchanges, technical and financial assistances, detocxification. Since U.S. relations with Vietnam have become deeper and more diverse, the US government and the US Parliament have increased cooperations with Vietnam solving the environmental and human health aftermaths and dealing with dioxin hot spots like Da Nang, Phu Cat and Bien Hoa airports, as well as assisting AO victims of The chemical warfare. Keywords: The US chemical warfare, consequences, orange/dioxin, Viet Nam – US cooperation… 1. Cuộc chiến tranh hóa học của Mỹ 1972). Vào năm 1961, Mỹ “ngày càng thất ở Việt Nam và những hậu quả vọng trước sự bất lực của Sài Gòn trong 1.1. Cuộc chiến tranh hóa học của việc đánh bại các lực lượng Việt cộng trong Mỹ ở Việt Nam cuộc chiến tranh rừng núi” (1), cho nên Cuộc chiến tranh hóa học do Mỹ tiến các hệ thống vũ khí mới, trong đó có chất hành ở miền Nam Việt Nam kéo dài nhất độc khai quang được Mỹ thí nghiệm và trong lịch sử (từ năm 1961 đến năm sử dụng lần đầu tiên ở miền Nam Việt 3
- HỢP TÁC VIỆT – MỸ GIẢI QUYẾT HẬU QUẢ CUỘC CHIẾN TRANH HÓA HỌC TỪ SAU NĂM 1975 ĐẾN NAY Nam. Phạm vi và cường độ sử dụng chất độc chính thức cho tất cả các binh chủng, quân hóa học của Mỹ không ngừng gia tăng theo chủng của Mỹ và của quân đội Sài Gòn (8). cường độ chiến tranh. Trong giai đoạn Chất độc da cam chứa dioxin độc hại, 1961-1965, Mỹ đã rải chất độc hóa học chiếm tới 64% lượng chất độc hóa học Mỹ xuống 39 tỉnh thành miền Nam khoảng độ sử dụng ở miền Nam Việt Nam. Trước đây 7.000 km2 (2). Giáo sư sinh vật học Mỹ quân đội Mỹ cho rằng lượng dioxin dùng Pfeiffer cho rằng quân đội Mỹ đã sử dụng trong chiến dịch Ranch Hand (1962-1971) các chất độc hóa học với nồng độ cao gấp vào khoảng 100kg, Viện Y khoa Mỹ ước 13 hay 14 lần cho phép; trong khi giáo sư tính 167 kg. Theo viện sỹ Nga Fôkin, Mỹ đã A.H.Westing lại cho rằng, khối lượng hóa sử dụng tối thiểu từ 500 tới 600 kg dioxin chất được rải trong các phi vụ thường cao trong khoảng thời gian từ 1961 đến 1972 hơn từ 20 đến 40 lần nồng độ dùng trong ở miền Nam Việt Nam (9). Tính đến năm sản xuất nông nghiệp ở Mỹ (3). Các nhà 1971, Mỹ sử dụng chất độc hóa học trên khoa học phương Tây, tiêu biểu là Bertrand phạm vi hầu hết 45 tỉnh thành miền Nam. Russell (4) từng khẳng định các chiến dịch Chất độc khai quang của Mỹ kết hợp với khai quang thực sự là một cuộc chiến tranh nhiều loại vũ khí hóa học khác đã gây tác hóa học của Mỹ nhằm mục đích tiêu diệt hại và hậu quả nặng nề, lâu dài với môi mùa màng và thường dân ở miền Nam trường và con người Việt Nam. Việt Nam. 1.2. Những hậu quả của cuộc Theo thống kê của Westing, trong chiến tranh hóa học chiến dịch khai quang Ranch Hand từ năm Cuộc chiến tranh hóa học của Mỹ ở 1961 đến năm 1971, quân đội Mỹ đã sử dụng miền Nam Việt Nam là cuộc chiến tranh 72.354.000 lít chất độc hóa học, trong đó có phi pháp để lại nhiều hậu quả rất nặng nề 44.338.000 lít chất độc da cam, 19.835.000 và lâu dài cho con người và môi trường lít chất màu trắng và 8.182.000 lít chất Việt Nam. Đặc biệt, dioxin độc hại còn ẩn độc màu xanh (5). Nhóm J.M. Stellman chứa nhiều hiểm họa khôn lường với sức của trường đại học Columbia cho rằng khỏe con người, liên quan tới di truyền và quân đội Mỹ đã sử dụng 76,9 triệu lít hóa những căn bệnh mà khoa học còn chưa làm chất diệt cỏ chứa khoảng 366kg dioxin (6). sáng tỏ hết. Con số thống kê trên mới chỉ tính các phi Số nạn nhân chất độc da cam dioxin vụ khai quang của không quân Mỹ (chưa theo ước tính mới đây của các nhà khoa học tính lượng bộ binh, hải quân Mỹ sử dụng), Việt Nam và quốc tế dao động từ 2,1 đến số lượng thực có lẽ vào khoảng 100 triệu lít 4,8 triệu người (đã ảnh hưởng tới thế hệ thứ chất diệt cỏ (7). Các loại hơi độc chiến 3) đa số họ là những thường dân việt Nam tranh đã được quân đội Mỹ công khai sử sống trong hơn 25.585 làng trong thời gian dụng như là vũ khí tiến công, trong đó có từ 1961 đến 1971 (10). Đó là chưa tính đến nhiều chất nguy hiểm như V-Agent (Nerve các nạn nhân bị nhiễm trực tiếp chất độc hóa gas), CN, DM, CNS, CS, BZ, Granid (IS) học là quân nhân Việt Nam, quân nhân Mỹ v.v… Vào năm 1970, phương tiện sử dụng và những binh lính đồng minh của Mỹ. hơi độc của quân đội Mỹ ở miền Nam đã Theo thống kê chưa đầy đủ, hơn 9% phát triển tới 18 loại và là những trang bị trong tổng số 2,3 triệu lính Mỹ từng tham 4
- NGUYỄN ĐỨC HÒA chiến ở Việt Nam bị phơi nhiễm chất độc nhiên, vụ kiện đã góp phần làm cho chính hóa học, tức là khoảng 20 vạn người; có giới Mỹ không thể giữ mãi thái độ chống đối hơn 100.000 cựu chiến binh Mỹ bị ung thư hoặc phớt lờ các yêu sách đòi công lý của do tiếp xúc với chất độc hóa học dioxin, các nạn nhân cựu chiến binh bị nhiễm kéo theo di chứng cho 3.000 đứa con của chất da cam dioxin của Mỹ, cũng như của họ (11). Chất độc hóa học da cam dioxin các nạn nhân da cam dioxin Việt Nam. đã và đang để lại những hậu quả bi thương Cuộc đấu tranh vì công lý của các nạn trong nhiều gia đình cựu binh Mỹ và cho nhân da cam dioxin Việt Nam đã có những xã hội Mỹ. kết quả ban đầu tác động, ảnh hưởng lớn đến Đô đốc E.Zumwalt một trong những trách nhiệm của Chính phủ Mỹ trong việc người chỉ huy chiến dịch Ranch Hand từng hợp tác cùng Việt Nam để khắc phục hậu tuyên bố Mỹ đã biến miền Nam Việt Nam quả chiến tranh hóa học của Mỹ ở Việt Nam. thành bãi thử dioxin lớn nhất trong lịch sử 3. Hợp tác giữa Việt Nam và Mỹ để nhân loại (12). Hơn 2 triệu ha rừng và giải quyết những hậu quả của cuộc khoảng 2,5 triệu ha đất canh tác ở miền chiến tranh hóa học Nam Việt Nam bị tàn phá rất nặng nề bởi Tuy Chính phủ Mỹ có quyền miễn tố độc chất trong cuộc chiến tranh hóa học trong vụ án, nhưng họ cũng phải có trách của Mỹ và khả năng phục hồi là rất chậm, nhiệm đạo lý đối với việc khắc phục hậu có khi phải mất tới hàng trăm năm nữa. quả chiến tranh hóa học mà quân đội Mỹ Cuộc đấu tranh đòi công lý cho các đã gây ra cho con người và môi trường nạn nhân da cam dioxin Việt Nam đã diễn sinh thái ở Việt Nam. Việt Nam đã cố gắng ra trong bối cảnh đầu năm 2004. kêu gọi sự hợp tác với Mỹ để khắc phục 2. Vụ kiện và cuộc đấu tranh vì hậu quả chiến tranh hóa học ở Việt Nam. công lý Cho đến nay giữa Việt Nam và Mỹ đã có Cuộc đấu tranh vì công lý của các nạn nhiều sự hợp tác từ chia sẻ thông tin, nhân da cam dioxin Việt Nam bắt đầu từ nghiên cứu khoa học, trợ giúp tài chính, 2004 cho đến nay. Với sự cộng tác của 11 cho đến phối hợp tẩy độc môi trường ở các luật sư Mỹ, ngày 30/1/2004, với tư cách là điểm nóng dioxin. Đại diện tập thể cho các nạn nhân da cam 3.1. Hợp tác Việt-Mỹ về kỹ thuật và Việt Nam, Hội nạn nhân da cam dioxin Việt trao đổi thông tin Nam (VAVA) đã cùng với 3 nạn nhân da Do nhận thức không đúng về dioxin, cam Việt Nam đầu tiên đứng đơn kiện 37 cho nên sau 1975, Việt Nam rất ít công bố, công ty hóa chất Mỹ đòi bồi thường dân sự hoặc không chia xẻ thông tin về hậu quả cho các nạn nhân da cam Việt Nam, do sản chất da cam dioxin với các nước. Điều đó phẩm chất độc hóa học của họ chứa dioxin xuất phát từ Việt Nam lo sợ vấn đề da cam đã gây hại cho các nạn nhân Việt Nam. dioxin có thể làm xấu đi quan hệ ngoại Tòa án Tối cao Mỹ bác đơn thỉnh cầu giao Việt Nam với các nước phương Tây của nguyên đơn Việt Nam vào ngày 2 tháng và Mỹ (vừa mới thiết lập); sự lây lan chất 3 năm 2009, cuộc đấu tranh vì công lý của da cam dioxin có thể làm ảnh hưởng đến các nạn nhân da cam dioxin Việt Nam vẫn xuất khẩu thủy, hải sản và các nông sản còn tiếp diễn lâu dài và còn trải qua nhiều của Việt Nam. Việt Nam chỉ là nạn nhân thủ tục pháp lý gay go, phức tạp. Tuy của cuộc chiến tranh hóa học do Mỹ tiến 5
- HỢP TÁC VIỆT – MỸ GIẢI QUYẾT HẬU QUẢ CUỘC CHIẾN TRANH HÓA HỌC TỪ SAU NĂM 1975 ĐẾN NAY hành, cho nên phải có hợp tác quốc tế, đặc để rửa sạch những hậu quả thật sự của chất biệt là với Mỹ mới có thông tin giúp độc da cam. nghiên cứu khoa học và giải quyết các hậu Được thành lập từ năm 2007, Nhóm quả chất độc da cam dioxin, như xác định đối thoại Việt - Mỹ về chất độc da các phi vụ, các khu vực phun rải chất độc cam/dioxin - nhóm đối ngoại kênh 2 giúp dioxin và các thông tin trong chiến tranh. người Mỹ và chính giới Mỹ có cái nhìn Mặc dầu có nhiều khó khăn sau 50 đúng hơn về thảm họa da cam ở Việt Nam năm của cuộc chiến tranh hóa học, ngoài trong suốt nửa thế kỷ qua. Nhóm đối thoại các tư liệu của hai cuộc Hội thảo Quốc tế ở Việt - Mỹ cho rằng hiện có tới gần 5 triệu TP. Hồ Chí Minh (năm 1983) và ở Hà Nội người Việt Nam bị phơi nhiễm da cam (năm 1993), Hội thảo quốc gia ở Hà Nội dioxin, và có tới 64% trẻ khuyết tật ở Việt (1986), một số tài liệu khác đã được công Nam có liên quan đến chất dioxin. bố trong các Hội nghị quốc tế của các nhà Hoạt động của JAC (Ủy ban cố vấn khoa học Việt Nam, hoặc những công trình hỗn hợp Việt - Mỹ về chất độc da của các nhà khoa học Việt Nam họp tác với cam/dioxin) nhằm nâng cao điều phối và các nhà khoa học quốc tế và Mỹ. hợp tác khoa học song phương giữa Việt Lần đầu tiên một hội nghị quốc tế giữa Nam và Mỹ về sức khỏe con người và các Việt Nam và Mỹ bàn về các vấn đề liên tác động của chất độc da cam/điôxin đối quan đến ảnh hưởng của chất da với môi trường, thông qua các trao đổi cam/dioxin lên sức khỏe con người và môi mang tính khoa học về vấn đề này. Qua đó trường được tổ chức quy mô lớn vào năm cung cấp cho các nhà hoạch định chính 2002 (13). Trong Hội nghị khoa học Việt – sách của hai chính phủ Việt Nam và Mỹ Mỹ về ảnh hưởng của chất da cam/dioxin những khuyến nghị dựa trên cơ sở nghiên lên sức khỏe con người và môi trường tổ cứu khoa học. chức tại Hà Nội vào năm 2002, hai bên đưa Tổng Thống Bush đã công khai tuyên ra những quan điểm cách nhìn khác nhau bố rằng Chính phủ Mỹ sẽ cùng Chính phủ về việc giải quyết hậu quả của chất da Việt Nam giải quyết hậu quả chất da cam cam/dioxin. Các nhà khoa học Mỹ trong và trợ giúp các nạn nhân chất da cam (15). Hội nghị chỉ chú trọng đến ảnh hưởng của Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Mỹ khi đến chất da cam/dioxin với môi trường, thay vì Việt Nam nhắc lại cam kết của Mỹ giúp con người (14), trong khi phía Việt Nam Việt Nam khắc phục hậu quả chất độc da yêu cầu Mỹ phải chịu trách nhiệm về tinh cam. Ủy ban Môi trường châu Á - Thái thần, đạo đức và giúp đỡ cho các nạn nhân Bình Dương của Hạ viện Mỹ đã có 3 cuộc dioxin Việt Nam song song với tiến hành điều trần về môi trường và khẳng định việc nghiên cứu khoa học. giải quyết hậu quả chất độc da cam ở Việt Tháng 11-2006, Việt Nam và Mỹ ra Nam là trách nhiệm của cả chính phủ Mỹ tuyên bố chung, khẳng định: Hai bên nỗ và chính phủ Việt Nam. Một số thượng lực để giải quyết vấn đề nhiễm độc môi nghị sĩ Mỹ khi quan sát điểm nóng dioxin trường gần các kho chứa chất độc dioxin sân bay Đà Nẵng yêu cầu cần phải thanh trước đây. Ông Douglas Peterson, cựu Đại khiết môi trường ở đây. Chính phủ Mỹ đã sứ Mỹ tại Việt Nam từng phát biểu: cả Việt quyết định viện trợ khoảng 17 triệu USD Nam và Mỹ đã phải mất một thời gian dài để tẩy độc dioxin ở sân bay Đà Nẵng. 6
- NGUYỄN ĐỨC HÒA Ngoại trưởng Mỹ Hillary Clinton khi từ khoản ngân sách bổ sung của Quốc hội tới thăm Việt Nam (10-2011) phát biểu: Mỹ năm 2007 trị giá 3 triệu đôla dành cho dioxin ở Việt Nam là “một di sản” của quá việc xử lý dioxin và các hoạt động y tế tại khứ đau thương mà cả hai phía Việt Nam Việt Nam (18). và Mỹ cùng chia sẻ và hợp tác khắc phục. Nhóm đối thoại Việt - Mỹ đang nỗ lực 3.2. Trợ giúp tài chính và giúp đỡ để đến năm 2020 huy động đủ 300 triệu các nạn nhân chất độc da cam dioxin USD để tẩy độc toàn bộ 28 điểm nóng da Việt Nam cam dioxin tại Việt Nam, và hỗ trợ về y tế Tại cuộc họp báo (2/2007), Đại sứ Mỹ để chữa trị, chăm sóc cho nạn nhân chất tại Việt Nam Michael Marine đã thừa nhận độc da cam đang sống rất nghèo khổ. có nhiễm độc đi-ô-xin tại sân bay Đà Nẵng. Tháng 9 năm 2008, Việt Nam và Mỹ Ông vẫn cho rằng mối liên hệ giữa sự phơi đã tổ chức cuộc họp lần thứ ba của Ủy ban nhiễm dioxin và sức khỏe con người vẫn cố vấn hỗn hợp (JAC), diễn đàn song chưa được chứng minh. Tuy nhiên, ông đã phương dành cho đối thoại khoa học cấp công bố khoản tài trợ của Chính phủ Mỹ trị cao về chất độc da cam/dioxin. Thành giá 400 nghìn USD để nghiên cứu ô nhiễm phần Mỹ tham gia JAC là đại diện Cơ dioxin và tẩy độc tại sân bay Đà Nẵng (16). quan bảo vệ môi trường, các trung tâm Liên tiếp trong những năm 2007, 2009, Phòng chống và kiểm soát bệnh tật, Bộ Y Quốc hội Mỹ đã thông qua khoản viện trợ tế, Bộ Quốc phòng và Bộ Ngoại giao. Phía 3 triệu USD/năm; năm 2010 là 15 triệu Việt Nam có đại diện Ban chỉ đạo 33 (điều USD cho việc khắc phục hậu quả chất độc phối chính sách của Chính phủ Việt Nam da cam dioxin ở Việt Nam và năm 2011, về vấn đề chất độc da cam/dioxin), Bộ Tài Chính phủ Mỹ đã thông báo khoản tài trợ nguyên Môi trường, Bộ Quốc phòng, Bộ 34 triệu USD để tẩy độc sân bay Đà Nẵng. Ngoại giao, Bộ Y tế và Viện Khoa học Những khoản hỗ trợ của Mỹ mới chỉ tập Công nghệ. trung vào việc giải quyết vấn đề môi Thông qua hoạt động của USAID, Mỹ trường, còn việc đền bù, chăm sóc sức tham gia để cải thiện các điều kiện chăm khỏe, cuộc sống cho nạn nhân da cam vẫn sóc y tế và hỗ trợ các hoạt động xã hội tại còn rất hạn chế. Trong khi đó, chỉ riêng Đà Nẵng, bao gồm: hỗ trợ về y tế, giáo dục trong năm ngoái, Mỹ đã chi hơn 13 tỷ USD và dạy nghề cho người khuyết tật không cho việc đền bù, chăm sóc y tế cho quân phân biệt nguyên nhân khuyết tật. nhân Mỹ bị phơi nhiễm chất da cam trong Trong chuyến đi Mỹ, đoàn VAVA đã chiến tranh Việt Nam (17). Những đóng làm việc với Vụ các nước Đông Nam Á lục góp của Mỹ còn quá nhỏ, nhưng đó là bước địa của Bộ Ngoại giao Mỹ, phía Mỹ khẳng đi theo hướng tích cực để khắc phục hậu định tiếp tục giải quyết hậu quả chất độc da quả to lớn của cuộc chiến tranh hóa học. cam/dioxin ở Việt Nam. Các quan chức Đầu tháng 9/2008, Cơ quan Phát triển của Vụ này cho biết: trong năm 2011, Mỹ quốc tế Mỹ (USAID) đã kêu gọi các tổ sẽ viện trợ khoảng 70 triệu USD để giúp chức phi chính phủ có khả năng tham gia giải quyết các vấn đề xã hội Việt Nam, triển khai dự án mẫu về trợ giúp người trong đó có vấn đề chất độc da cam (19). khuyết tật tại Đà Nẵng và các vùng phụ Việt Nam và Mỹ còn hợp tác tích cực cận. Tài chính cho các dự án này được lấy để tẩy độc dioxin ở môi trường. 7
- HỢP TÁC VIỆT – MỸ GIẢI QUYẾT HẬU QUẢ CUỘC CHIẾN TRANH HÓA HỌC TỪ SAU NĂM 1975 ĐẾN NAY 3.3. Tẩy độc môi trường cao nhịp độ, quy mô và hiệu quả của các Việt Nam đề nghị Quốc hội và Chính dự án. Theo dự tính, đến năm 2015, những phủ Mỹ tiếp tục tăng cường hỗ trợ Việt điểm nóng về ô nhiễm dioxin như sân bay Nam khắc phục ảnh hưởng của dioxin, tẩy Đà Nẵng, sân bay Phù Cát và sân bay Biên rửa những vùng đất bị nhiễm chất độc da Hòa sẽ được giải quyết xong (23), nếu như cam (20). Từ năm 2007 đến năm 2009, có đủ kinh phí. Quốc hội Mỹ đã phân bổ Quốc hội Mỹ đã chuẩn chi 6 triệu USD tổng cộng 9 triệu USD dành cho các dự án cho công tác tẩy độc và làm giảm tác tẩy độc chất da cam còn sót lại ở những động của dioxin với sức khỏe con người điểm nóng ở Việt Nam, như khu vực tại Việt Nam. quanh sân bay Đà Nẵng, Biên Hòa và Phù Việt Nam và Mỹ hợp tác để tẩy độc Cát. Nhóm nghiên cứu Việt - Mỹ công bố môi trường ở những khu vực gần sân bay, báo cáo cần tới 300 triệu USD cho chương căn cứ quân sự cũ của Mỹ bị ô nhiễm nặng trình kéo dài trong 10 năm để tẩy độc và dioxin. Cụ thể trong 28 điểm nóng nhất hỗ trợ các nạn nhân chất da cam/dioxin ở dioxin, cả hai bên Việt – Mỹ nhất trí ưu Việt Nam. tiên tiến hành khảo sát để tẩy độc và làm Việc dọn sạch môi trường nhiễm độc sạch môi trường trước hết ở Đà Nẵng, Phù dioxin ở Đà Nẵng sẽ được bắt đầu từ tháng Cát và ở sân bay Biên Hòa. 7 năm 2011 và công việc dự tính kéo dài TS. Lê Kế Sơn, Chánh Văn phòng trong hai năm (24). Chi phí cho việc tẩy Ban Chỉ đạo 33 cho biết, nồng độ dioxin rửa đất đai nhiễm dioxin tại Đà Nẵng là 34 tại sân bay Đà Nẵng là cao nhất (có mẫu triệu USD. Năm 2010 quốc hội Mỹ đã lên đến hàng trăm nghìn ppt), sau đó là sân chuẩn chi 17 triệu USD cho công tác này, bay Biên Hòa và sân bay Phù Cát (21). theo ông Michael Michalak, đại sứ Mỹ tại Công việc tẩy độc được giao cho Bộ Tư Viêt Nam cho biết chính phủ hai nước lệnh hóa học, Bộ Quốc phòng, thực hiện. cùng lập họa đồ, mua thiết bị và hợp tác Được biết, các nhà khoa học ở Bộ Tư lệnh thực hiện dự án. Bắt đầu từ 2012, hoạt hóa học đã hoàn thành đề tài khoa học cấp động tẩy rửa dioxin tại sân bay Đà Nẵng Nhà nước về nghiên cứu công nghệ tối ưu được tiến hành bằng công nghệ xử lý nhiệt xử lý hóa chất độc/dioxin ở các điểm nóng. của Mỹ với tổng kinh phí khoảng 41 triệu Chủ tịch Hội Nạn nhân chất độc da USD, bằng nguồn vốn ODA không hoàn cam/dioxin Việt Nam Nguyễn Văn Rinh lại của Quốc hội Mỹ; vốn đối ứng của Việt cho hay Chính phủ Mỹ dành 70 triệu USD Nam là 35 triệu USD (25). Khi dự án hoàn hỗ trợ Việt Nam, trong đó có nạn nhân chất thành, dự kiến vào năm 2016, đất và trầm độc da cam. Mỹ đã bố trí ngân sách 17 tích qua xử lý là an toàn cho sử dụng trong triệu USD cho dự án tẩy độc chất da công nghiệp và thương mại. cam/dioxin tại khu vực sân bay Đà Nẵng, Việt Nam và Mỹ hợp tác xử lý dioxin tiến hành vào mùa hè 2011. Tuy nhiên theo ở sân bay Phù Cát ở tỉnh Bình Định; hơn ông Rinh, tẩy độc toàn bộ khu vực này cần 7.000m3 đất ô nhiễm dioxin tại sân bay tới 35 triệu USD do chất độc đã ngấm sâu Phù Cát có chứa khoảng 79 gram hệ số độc vào đất (22). hại tương đương (TEQ) của dioxin đã được Chính phủ Việt Nam đề nghị tiếp tục xử lý an toàn trong bãi chôn lấp. Sân bay hợp tác với Chính phủ Mỹ cùng với nâng Phù Cát đã được đưa ra khỏi danh sách ba 8
- NGUYỄN ĐỨC HÒA điểm nóng nhất về dioxin ở Việt Nam (26). của Mỹ ở miền Nam Việt Nam, Phông: Ủy Chính phủ Mỹ phối hợp với Chính ban điều tra tội ác chiến tranh đế quốc Mỹ, Mục lục Hồ sơ số 274, Trung tâm lưu trữ phủ Việt Nam, UNDP và các nhà tài trợ Quốc gia III, tr. 1-15. nghiên cứu và xử lý dioxin bằng phương 3. Arthur H. Westing (1971), “Herbicides as pháp chôn lấp và các công nghệ tiên tiến weapons in South Vietnam”, A khác của Mỹ tại điểm nóng Dioxin tại sân bibliography, Bio Science, 21 (17), p.130 bay Biên Hòa từ năm 2012 trở đi. 4. Bertrand Russell (1967), War crimes in Viet 3. Kết luận Nam, George Allen & Unwin LTD, London, Chất độc hóa học chứa dioxin trong pp.35-41 cuộc chiến tranh hóa học của Mỹ (1961- 5. Arthur H. Westing (1976), Ecological 1972) đã gây những hậu quả nặng nề, dai consequences of the Second Indochina war, SIPRI, Almqvist & Wiksell, Stockholm, p.26. dẳng không chỉ với môi trường và con người Việt Nam, mà còn với cựu chiến 6. Stellman J.M. et al. (2003), “The extent and patterns of usage of Agent Orange and binh Mỹ và đồng minh của Mỹ tham chiến other herbicides in Viet Nam”, Nature tại Việt Nam. 422, pp.681-687, http://www. Columbia Cuộc đấu tranh công lý cho các nạn .edu/~jms13/articles.html. nhân da cam dioxin Việt Nam đã góp phần 7. Ủy ban điều tra tội ác chiến tranh (1972), gây ảnh hưởng ngày càng lớn từ những Một số tình hình về chiến tranh hóa học của người có thiện chí trong chính giới Mỹ, Mỹ ở miền Nam Việt Nam… Mục lục Hồ sơ số 172, s đd… tr. 10. trong các nạn nhân chất da cam của các nước tham chiến với Mỹ và của nhân dân 8. Ủy ban điều tra tội ác chiến tranh (1972), Một số tình hình về chiến tranh hóa học của thế giới lên các cơ quan lập pháp, hành Mỹ ở miền Nam Việt Nam… Mục lục Hồ sơ pháp và tư pháp Mỹ. số 172, s đd… tr. 10 Quan hệ Việt – Mỹ đang trở nên tốt 9. Alexander Fokin (1984), The truth about đẹp hơn, tạo điều kiện thuận lợi cho sự chemical war, Novosti Press Agency hợp tác hai bên khắc phục hậu quả của da Publishing House, Moscow, p.25. cam/dioxin. Các cơ quan lập pháp và hành 10. Nguyễn Văn Tuấn (2005), Chất độc da cam pháp, như Quốc hội Mỹ và Chính phủ Mỹ dioxin và hệ quả, Nxb Trẻ, Tp.HCM, tr. 42. và các tổ chức phi chính phủ như USAID 11. Hội nạn nhân chất độc da cam Việt Nam đã có những bước đi tích cực trong việc (2004), Dioxin nỗi đau nhân loại, Nxb.Quân hợp tác cùng Việt Nam giải quyết những đội nhân dân, Hà Nội, tr. 92. di hại khủng khiếp cuộc chiến tranh hóa 12. Zumwalt E.R. (2002), “Rapport au Ministre học của Mỹ ở Việt Nam từ sau năm 1975 Américain des Ancient Combattants sur les liens entre maladies et exposition à đến nay. l’Agent Orange”, http://www. gulfwarvets. com/ ao.html. TÀI LIỆU THAM KHẢO 13. Bộ Y Tế (2002), Hội nghị khoa học Việt – Mỹ về ảnh hưởng của chất da cam/dioxin 1. Giô Dép A. Am Tơ (1985), Lời phán quyết lên sức khỏe con người và môi trường, Y về Việt Nam, Người dịch Nguyễn Tấn Cưu, Học, Hà Nội. Quân đội nhân dân, Hà Nội, tr.77. 14. Thông tấn xã Việt Nam (2002), “Xung 2. Ủy ban điều tra tội ác chiến tranh (1982), quanh chất độc màu da cam”, Tài liệu tham Nghiên cứu hậu quả chiến tranh hóa học khảo đặc biệt, 3 (66), tr. 1-4. 9
- HỢP TÁC VIỆT – MỸ GIẢI QUYẾT HẬU QUẢ CUỘC CHIẾN TRANH HÓA HỌC TỪ SAU NĂM 1975 ĐẾN NAY 15. Thông tấn xã Việt Nam (2005), “Cựu binh 21. Văn phòng Ban Chỉ đạo 33 (2010), “Hàng Mỹ nói về chất da cam dùng trong chiến trăm tỷ đồng để tẩy độc dioxin”, tranh Việt Nam, http://suckhoedinhduong.nld.com.vn/16006 http://www.vinanet.vn/htlm/special3_tv/special 9p0c1038/hang-tram-ty-dong-de-tay-doc- 3_tv.asp?NewsID=151629. dioxin.htm 16. VNTTX, Đại sứ quán Hoa Kỳ tại Việt Nam: 22. Lan Anh (2011), “17 triệu USD tẩy độc Thông cáo báo chí, ngày 22/6/2007, http:// dioxin sân bay Đà Nẵng”, http:// vnexpress.net/gl/the-gioi/2008/05/3ba www.baomoi.com/ 17-trieu-USD-tay-doc- 0257b/ dioxin-san-bay-Da-Nang/ 122/5350401.epi. 17. Quốc Khánh, “Một thảm họa chưa từng có 23. “Năm 2015, các điểm nóng nhiễm dioxin sẽ trong lịch sử loài người”, Sài Gòn giải được giải quyết”, Hà Nội Mới, phóng http://www.vava.org.vn/modules. http://www.baomoi.com/Nam-2015-cac- php?name=News&op=viewst& sid=719 diem-nong-nhiem-dioxin-se-duoc-giai- quyet/122/4532535.epi 18. Đình Chính, “Việt Nam và Mỹ tiếp tục đối thoại về chất độc da cam”, http:// 24. “Mỹ giúp tẩy độc dioxin tại Đà Nẵng”, vnexpress.net/gl/the-gioi/2008/07/3ba040ce/ http://www.bbc.co.uk/vietnamese/vietnam/2 010/12/101231_usviet_joint_dioxin.shtml. 19. Kim Thanh (2010), “Kiên trì đấu tranh đòi công lý cho các nạn nhân chất độc da cam/ 25. “Mỹ khởi động dự án tẩy độc dioxin lớn dioxin Việt Nam”, Báo Điện tử ĐCSVN nhất”, http://tinngan.vn/Viet-My-khoi-dong- Online 15/12/2010, http://www.vava.org. du-an-tay-doc-dioxin-lon-nhat_1-0- vn/modules. 348470.html php?name=News&op=viewst&sid=436 26. Phạm Thanh (2010), “Xóa bỏ một trong ba 20. VNTTX, “Việt Nam đề nghị Mỹ khắc phục điểm nóng dioxin ở Việt Nam”, Dân Trí, ảnh hưởng do dioxin”, http:// http://dantri.com.vn/su-kien/xoa-bo-mot vnexpress.net/gl/the-gioi/2008/05/ trong-ba-diem-nong-dioxin-o-viet-nam- 3ba0257b. 631257.htm Ngày nhận bài: 30/3/2015 Biên tập xong: 15/9/2015 Duyệt đăng: 20/9/2015 10
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học