Xem mẫu
- hiện qua các quan niệm bi quan yếm thế, không tưởng về đời sống Câu 1. Hãy trình bày những tư tưởng triết học cơ bản của Phật xã hội và thần bí về đời sống con người giáo nguyên thuỷ. Vai trò của Phật giáo nguyên thuỷ trong cuộc đấu tranh chính trị - tư tưởng ở An Độ cổ đại. Vai trò của Phật giáo nguyên thủy trong cuộc đấu tranh b. chính trị tư tưởng ở Ấn Độ cổ đại. Tư tưởng chính học cơ bản của Phật giáo nguyên thủy chủ a. yếu nói về thế giới quan và nhân sinh quan của Phật Thích Phật giáo là một trào lưu tư tưởng lớn ở Ấn Độ cổ đại. Sau này nó đã được phát triển thành hệ thống tôn giáo – triết học lớn ở Ấn Độ Ca. có ảnh hưởng rộng rãi, sâu sắc trong đời sống tinh thần và tâm linh Thế giới quan: chỉ là tiền đề thể hiện phạm trù vô ngã và vô thường, của nhân loại và đóng một vai trò quan trọng trong cuộc đ ấu tranh phản ánh trong thuyết duyên khởi. chính trị tư tưởng ở Ấn Độ cổ đại. • Duyên khởi: vạn vật đều do nhân duyên mà có. Nhân duyên là Tại thời Ấn Độ cổ đại, nhà nước kết hợp với tôn giáo thống trị xã nguyên nhân và điều kiện. Duyên giúp cho nhân biến thành hội, bóc lột nô lệ công xã, tôn giáo bao trùm mọi mặt đời sống xã quả. Phật giáo cho rằng mọi sự vật, hiện tượng đều do nhân hội, con người sống nặng nề về tâm linh, khát khao được giải thoát. duyên hòa hợp mà thành. Duyên khởi từ tâm mà ra, tâm là cội Phật giáo ra đời mang tính nhân bản sâu sắc, giải thoát con người nguồn của vạn vật. Phật giáo nguyên thủy chủ trương vô tạo khỏi cuộc sống nặng nề không lối thoát. giả tức không có vị thần tối cao nào tạo ra thế giới. Quan niệm Nếu như hệ thống triết học chính thống ở đây đề cao tư tưởng về vô tạo giả gắn liền với quan niệm vô ngã, vô thường. tính bất biến của chế độ đẳng cấp lúc bấy giờ thì việc Phật giáo ra • Vô ngã: không có một thực thể tối thượng tồn tại vĩnh hằng. đời và phát triển cùng với cuộc đấu tranh chính trị tư tưởng lại đề Trong thế giới, vạn vật và con người được cấu tạo từ các yếu cao tư tưởng chống Vêđa và chế độ đẳng cấp, bênh vực tầng lớp bị tố sắc như đất, nước, lửa, gió và danh, tức tinh thần như thụ, bóc lột, không phân biệt đẳng cấp. tưởng, hành, thức chứ không có đại ngã và tiểu ngã. Phật giáo trở thành nền triết học đồ sộ, thâm trầm đã đặt ra nhi ều • Vô thường: không có cái gì trường tồn và vĩnh cửu cả.Trong thế vấn đề, đặc biệt quan tâm đến giải quyết các vấn đề thuộc về nhân giới, sự xuất hiện của vạn vật là kết quả hội tụ tạm thời giữa sinh, nhằm tìm kiếm con đường giải thoát chúng sinh khỏi thực tế sắc và danh, khi sắc và danh tan ra, chúng sẽ mất đi. Điều này khắc nghiệt, diệt trừ tận gốc sự đau khổ nhân sinh. có nghĩa là vạn vật luôn nằm trong chu trình sinh – trụ - dị - diệt, chúng luôn bị cuốn vào dòng biến hóa hư ảo, vô cùng theo Câu 2. Hãy trình bày quan điểm cơ bản về cách trị quốc của Nho gia luật nhân quả. (Khổng Tử, mạnh Tử), Đạo gia (Lão Tử) và Pháp gia (Hàn Phi Tử). Theo Như vậy, thế giới quan của Phật giáo nguyên thủy mang tính vô Anh/ Chị, nhận định cho rằng, Pháp trị đã giúp Nhà Tần thống nhất thần, nhị nguyên luận ngả về phía duy tâm chủ quan và có chứa thiên hạ nhưng cũng chính pháp trị đã làm cho Nhà Tần mất thiên hạ những tư tưởng biện chứng chất phác. Thế giới quan chỉ là điều có đúng không? Tại sao? kiện, còn triết lý Phật giáo nằm trong Nhân sinh quan. Trả lời: Nhân sinh quan: là nội dung chủ yếu của triết lý Phật giáo nguyên thủy, được trình bày trong thuyết Tứ diệu đế với bốn bộ phận là: khổ * Quan điểm cơ bản về cách trị quốc của Nho gia (Khổng Tử, Mạnh Tử): đế, nhân đế, diệt đế và đạo đế. Nhân sinh quan đầy tính nhân bản, Chủ trương dùng “đức trị” và thực hành “chính danh” để xây dựng một “ xã duy tâm chủ quan, không tưởng và thần bí. Triết lý của Phật giáo là hội đại đồng” – xã hội có trật tự trên-dưới, mỗi thành viên từ vua chúa, quan cái khổ và mục đích của Phật giáo là giải khổ. lại đến thứ dân đều dựa trên địa vị của mình mà làm tròn bổn phận được xã hội giao cho; xã hội có vua sáng tôi hiền, cha từ con thảo, trong ấm ngoài • Khổ đế: là lý luận về những nỗi khổ rõ ràng ở thế gian. Theo êm… Phật có 8 nỗi khổ là sinh, lão, bệnh, tử, ái biệt ly, sở cầu bất đắt, oán tăng hội và ngũ uẩn. Nội dung đường lối đức trị của Khổng Tử hướng đến thực hiện 3 điều là: dân đông, kinh tế phát triển, dân được học hành. Biện pháp thi hành đường lối • Nhân đế: là lý luận về những nguyên nhân dẫn đến nỗi khổ nơi đức trị là: thận trọng trong công việc, gìn giữ chữ tín, tiết kiệm trong tiêu cuộc sống con người. Phật giáo cho rằng con người còn chìm dùng, thương người, sử dụng sức dân hợp lý… Để xây dựng xã hội đại đồng, đắm trong bể khổ khi không thoát ra khỏi dòng sông luân hồi. Khổng Tử chủ trương dựa vào “ sự nghiệp giáo dục” để uốn nắn nhân cách, Mà luân hồi là do nghiệp tạo ra. Sở dĩ có nghiệp là do lòng ham bồi dưỡng đào tạo nhân tài theo 2 phương châm: tiên học lễ, hậu học văn và muốn, tham lam, ngu dốt và si mê, được gọi là Tam độc (tham, học đi đôi với hành, học để vận dụng vào thực tế. Mạnh Tử chủ trương thực sân, si) gây ra. Nhân đế còn được diễn giải trong thuyết Thập hành đường lối đức trị dựa trên tinh thần quý dân, nhân chính và thống nhất.. nhị nhân duyên gồm vô minh, hành, thức, danh – sắc, lục nhập, xúc, thụ, ái, thủ, hữu, sinh, lão – tử. Trong 12 nguyên nhân trên, Quan điểm của Khổng – Mạnh là xây dựng mẫu người quân tử. Muốn trở vô minh là nguyên nhân thâu tóm tất cả, vì vậy diệt trừ vô minh thành người quân tử không chỉ có tu thân, dù tu thân là gốc mà phải bi ết là diệt trừ tận gốc sự đau khổ nhân sinh. hành động tề gia, trị quốc, bình thiên hạ. Muốn hành động hiệu quả người quân tử phải thực hiện đường lối “nhân trị” - cai trị bằng tình người, bằng sự • Diệt đế: là lý luận về khả năng tiêu diệt được nỗi khổ nơi cuộc yêu người, coi người như bản thân mình…., và “chính danh”- cai trị sao cho sống để đạt đến niết bàn. Khi vô minh được khắc phjc thì tam vua ra vua, tôi ra tôi; cha ra cha, con ra con; chồng ra chồng, vợ ra vợ. Chỉ có độc biến mất, luân hồi chấm dứt, niết bàn sẽ xuất hiện. Diệt đế như vậy thì người quân tử, tức giai cấp cai trị, mới xây dựng được một “ xã bộc lộ tinh thần lạc quan của Phật giáo vì nó vạch ra cái hiện hội đại đồng”. tại đen tối, xấu xa của mình, để cải đổi, kiến tạo lại nó thành một cuộc sống tốt đẹp hơn. Phật giáo thể hiện khát vọng nhân * Quan điểm cơ bản về cách trị quốc của Đạo gia (Lão Tử): bản, muốn hướng con người đến cõi hạnh phúc “tuyệt đối”, Về đường lối trị nước an dân, quan điểm của Lão Tử hoàn toàn đối lập với muốn hướng khát vọng chân chính của con người. quan điểm của Khổng Tử, Lão Tử cho rằng hành động hay nhất là đừng can Đạo đế: là lý luận về con đường diệt khổ, giải thoát. Nó thể thiệp đến việc đời; nhưng, nếu đời cần ta phải làm thì ta hãy làm cái không • hiện nội dung cơ bản trong thuyết Bát chính đạo đưa chúng làm một cách kín đáo, khéo léo. Ông coi đây là giải pháp an bang tế thế. Ông sinh đến niết bàn, đó là: chính kiến, chính tư duy, chính ngữ, viết: Chính phủ yên tĩnh vô vi thì dân sẽ biến thành chất phác, chính phủ tích chính nghiệp, chính mệnh, chính tinh tấn, chính niệm, chính cực làm việc thì dân đầy tai họa. định. Bát chính đạo là suy nghĩ, nói năng và hành động đúng đắn… về thực chất, thực hành bát chính đạo là khắc phục tam Nếu Khổng Tử đòi hỏi người trị vì thiên hạ phải là bậc Thánh nhân với các độc bằng cách thực hiện tam học. Trong đó, tham được khắc phẩm chất đạo đức như nhân, lễ, nghĩa, trí…; thì Lão Tử chủ trương bậc Thánh nhân trị vì thiên hạ phải bằng lẽ tự nhiên của đạo vô vi. Nếu Khổng phục bằng định, si được khắc phục bằng tuệ. Tử chủ trương xây dựng đại đồng, thì Lão Tử chủ trương xóa bỏ hết mọi Phật giáo khuyên chúng sinh thực hành Ngũ giới, rèn luyện Tứ ràng buộc về mặt đạo đức, pháp luật đối với con người để trả lại cho con đẳng…, Phật giáo phản đối chế độ đẳng cấp, tố cáo xã hội bất người cái bản tính tự nhiên vốn có của nó. Lão Tử mơ ước đưa xã hội về thời công, đòi bình đẳng công bằng xã hội, khuyên chúng sinh luôn suy đại nguyên thủy chất phác, mơ ước cô lập cá nhân với xã hội để hòa tan con người vào đạo ( tự nhiên). Ông chủ trương xây dựng nước nhỏ, dân ít, có nghĩ về điều thiện và làm điều thiện. thuyền xe nhưng không có đi, có gươm giáo nhưng không có dùng, bỏ văn Như vậy, nhân sinh quan của Phật giáo nguyên thủy mang tính nhân tự, từ tư lợi, không học hành… Dân hai nước ở cạnh nhau, dù cách nhau bởi bản sâu sắc nhưng cũng chứa đầy tính chất duy tâm chủ quan thể
- một bờ dậu nhỏ hay một con mương cạn, cùng nghe tiếng chó sủa tối, tiếng − Bàn nhiều về vấn đề con người, đặc biệt là nguồn gốc, số gà gáy sáng… nhưng đến già, đến chết họ không bao giờ qua lại thăm nhau. phận bản tính… của con người, nhằm mang lại cho con người một quan niệm nhân sinh vững chắc, giúp con người định hướng hoạt động trong điều * Quan điểm cơ bản về cách trị quốc của Pháp gia (Hàn Phi Tử): kiện xã hội phức tạp và đầy biến động. Xã hội Trung Hoa thời Xuân Thu- Chiến quốc là xã hội nô lệ suy tàn đang − Là những lý luận sâu sắc về đạo đức con người, lấy giáo dục chuyển sang xã hội phong kiến. Lúc đó, trật tự cương thường XH bị đảo lộn, đạo đức làm cứu cánh. Nó thể hiện tính nhân bản sâu sắc và là khao khát đạo đức suy đồi. Để cải tạo xã hội đó, nếu Nho gia chủ trương dùng nhân của quần chúng nhân dân lúc bấy giờ. nghĩa, Mặc gia chủ trương dùng kiêm ái, Đạo gia chủ trương dùng vô vi… thì − Tuy nhiên, quan điểm về sự ra đời và biến đổi của vạn vật Pháp gia lại chủ trương pháp trị. Pháp trị của Hàn Phi Tử dựa trên những còn mang tính chất máy móc, duy tâm. Vạn vật do đạo sinh ra và nền tảng luận cứ sau đây: tận cùng của nó dựa trên bình diện đạo đức chứ không để ý đến khía cạnh tự nhiên. Một là, thừa nhận tính quy luật của những lực lượng khách quan mà ông goị Khác biệt: là “lý”. Lý chi phối mọi sự vận động của tự nhiên và xã hội. Ông yêu cầu con Khổng Tử Lão người phải nắm lấy cái lý của vạn vật luôn luôn biến hóa mà hành động cho Tử phù hợp. Bộ kinh điển Đạo Ngũ kinh Hai là, thừa nhận sự biến đổi của đời sống xã hội. Do không có chế đ ộ xã Đức kinh hội nào bất di bất dịch nên không có khuôn mẫu chung cho mọi xã hội. Theo Cơ sở lý luận Thuyết thiên mệnh ông, người thống trị phải căn cứ vào nhu cầu khách quan của lịch sử, dựa Thuyết vô vi vào đặc điểm của thời thế mà lập ra chế độ, đặt ra chính sách, vạch ra cách QH đđ-ctrị Chính danh trị nước sao cho thích hợp. Ông cho rằng, không có một thứ pháp luật nào Vô danh luôn luôn đúng với mọi thời đại. Pháp luật mà biến chuyển được theo thời đại Phạm trù đạo đức Nhân, nghĩa, lễ, trí, tín, dũng Hướng về Đạo thì thiên hạ trị, còn thời thế thay đổi mà phép trị dân không thay đổi thì thiên Con người Người quân tử hạ loạn. Trả CN về với tự nhiên Hữu vi Nhân sinh Ba là, do bản tính con người là ác và do trong xã hội người tốt cũng có Vô vi nhưng ít, còn kẻ xấu thì rất nhiều nên muốn XH được yên bình, không nên Đường lối Nhập vào đời(nhập thế) Tránh xa trông chờ vào số ít, mong chờ họ làm việc thiện ( thực hành nhân nghĩa trị), đời(xuất thế) mà phải xuất phát từ số đông, ngăn chặn không cho họ làm điều ác (thực hiện pháp trị) Vai trò và tác dụng: Thời Xuân Thu (722-481TCN) và Chiến Quốc (403-221TCN) là thời đất nước Phép trị quốc của Hàn Phi Tử là một học thuyết có nội dung hoàn chỉnh loạn lạc với hơn 400 cuộc chiến lớn nhỏ nhằm tiêu diệt lẫn nhau và đ ược được tổng hợp từ pháp, thế và thuật; trong đó, pháp là nội dung của chính thống nhất bởi nhà Tần, xây dựng nhà nước phong kiến đầu tiên của xã hội sách cai trị, thế và thuật là phương tiện để thực hiện chính sách đó. Cả ba trung quốc. pháp, thế, thuật đều là công cụ trị nước của bậc đế vương. Trong bối cảnh đó, nho giáo nguyên thủy khao khát cải biến xã hội từ loạn Pháp được hiểu là qui định, luật lệ có tính chất khuôn mẫu mà mọi người thành trị, góp phần biến đổi xã hội là ước vọng của quần chúng nhân dân lúc trong xã hội phải tuân theo; là tiêu chuẩn khách quan đ ể đ ịnh rõ danh phận, bấy giờ. Nó chứa đựng nhiều giá trị nhân bản và toát lên tinh thần bi ện trách nhiệm của con người trong xã hội. Ông đòi hỏi, bậc minh chủ sai khiến chứng sâu sắc, làm nổi bật khía cạnh xã hội của con người. Với tính cách là bề tôi, không đặt ý ngoài pháp, không ban ơn trong pháp, không hành đ ộng hệ tư tưởng chỉ đạo đường lối trị nước ở Trung Quốc trên 2000 năm, Nho trái pháp. giáo đã đóng góp lớn vào sự nghiệp tổ chức và quản lý xã hội, vào sự phát triển văn hóa và giáo dục, và quá trình rèn luyện đạo đức cá nhân, đào tạo Thế được hiểu là địa vị, thế lực, quyền uy của người cầm đầu chính thể. Địa và bồi dưỡng nhân tài cho đất nước. Chủ trương xây dựng một xã hội đại vị, thế lực, quyền uy đó của người trị vì phải là độc tôn (Tôn quân quyền). đồng đã làm lay động trái tim và khối óc của biết bao con người nhưng vì Theo Hàn Phi Tử, thế quan trọng đến mức có thể thay thế vai trò của bậc không dựa vào quần chúng nhân dân mà dựa duy nhất vào tầng lớp thống trị hiền nhân. Muốn thi hành được pháp thì phải có thế. Pháp và thế không tách nên nó xa rời cuộc sống thực tế và mãi mãi chỉ là một lý tưởng. rời nhau. Những tư tưởng sâu sắc và độc đáo về đạo, về đức, về phép biện chứng, về vô vi trong hệ thống triết học của Lão Tử là mạch suối nguồn làm phát sinh Thuật là phương pháp, thủ thuật, cách thức, mưu lược khiển việc, khi ến nhiều tư tưởng triết học đặc sắc của nền triết học phương Đông nói chung người ta triệt để thực hiện mà không hiểu người sai dùng họ như thế nào. và triết học Trung Hoa nói riêng. Thuật bao gồm 3 mặt là bổ nhiệm, khảo hạch và thưởng phạt. Hàn Phi Tử Vì : đòi hỏi vua phải dùng pháp như trời, dùng thuật như quỷ. Và nếu pháp đ ược Thời đại Mạnh Tử (thời chiến quốc), trong hoàn cảnh xã hội nhi ễu nhương, công bố rộng rãi trong dân, thì thuật như ngầm, là thủ đoạn của vua được người bất nhân. Tư tưởng của Khổng Tử coi đạo đức là nền tảng của xã hội, dấu kín. Nhờ Thuật mà vua chọn được người tài năng, trao đúng chức vụ Đức trị-cai trị bằng tình người, phân biệt đối xử, coi trọng người quân tử tức quyền hạn, và loại được kẻ bất tài. giai cấp thống trị, xem thường người tiểu nhân tức nhân dân lao động, coi nghĩa hơn lợi… mang nhiều tính tục cổ, bảo thủ, khắt khe nên đã tạo ra tình trạng trì trệ kéo dài của xã hội Trung Quốc. Nhận định cho rằng, Pháp trị đã giúp Nhà Tần thống nhất thiên hạ Ngược lại với Khổng Tử quan điểm của Lảo Tử và Mặc Tử chủ trương xóa nhưng cũng chính pháp trị đã làm cho Nhà Tần mất thiên hạ là đúng. bỏ hết mọi rang buộc về đạo đức, pháp luật, trả con người về với bản tính tự Tại vì trong thời đại bấy giờ, chủ trương của phái Pháp gia dùng pháp luật nhiên vốn có của nó,con người sống từ ái, cần kiệm, khiêm nhường, khoan để trị nước là đúng đắn. Nhờ vậy, nước Tần đã trở nên hùng mạnh và thống dung, không phân biệt giai cấp, tầng lớp, coi nghĩa là danh lợi là thực. Mặc nhất được Trung Quốc. Nhưng vì phái này quá nhấn mạnh biện pháp trừng dù tư tưởng của Lão tử là một phản ứng tiêu cực: nhìn về quá khứ huy phạt nặng nề, phủ nhận tình cảm đạo đức, thủ tiêu văn hóa giáo dục… là đi hoàng mà nhìn về tương lai bi đát; tư tưởng duy tâm của Mặc Tử đối với tín ngược lại xu hướng phát triển của văn minh nhân loại. Vì vậy, do thực hành ngưỡng tôn giáo nhưng nó đã phản ánh nguyện vọng của đại đa số tầng lớp triệt để pháp trị mà nhà Tần đã thống nhất được đất nước và cũng do thực dân cư lao động, sản xuất nhỏ trước sự bế tắc của thời cuộc bấy giờ. hành triệt để pháp trị mà nhà Tần mất nước. Câu 4: Hãy chỉ ra những điểm tương đồng và khác biệt cơ bản giữa Câu 3: Những điểm tương đồng và khác biệt cơ bản giữa triết học của triết học Bêcơn và Đêcactơ. Vai trò của hai hệ thống triết học này đối Khổng Tử và Lão Tử. Vai trò và tác dụng của 2 hệ thống triết học này với sự phát triển triết học và khoa học của phương tây thời cận đại và đối với thực tiễn chính trị xã hội Trung Quốc vào thời Xuân Thu-Chiến hiện đại. Quốc. Tại sao Mạnh Tử lại cho rằng, vào thời đại của ông tư tưởng của Khổng Tử không có sức hấp dẫn bằng tư tưởng của Lão Tử và 1.Những điểm giống nhau : Mặc Tử? Điểm tương đồng và khác biệt TH Khổng Tử và Lão Tử: -Bêcơn và Đêcáctơ đề cao vai trò của tri thức trong việc thống trị giới tự Tương đồng: nhiên, trong sự hoàn thiện bản thân con người. − Tập trung giải quyết những vấn đề do thực tiễn đạo đức- -Bêcơn và Đêcactơ đều thừa nhận tồn tại hai yếu vật chất và tinh thần trong chính trị xã hội của thời đại đặt ra. Chủ trương xây dựng xã hội dựa trên cơ thể sống. quan hệ đạo đức trính trị xã hội. -Tư tưởng triết học của Bêcơn và Đecactơ vừa mang tính chất duy vật vừa mang tính chất duy tâm.
- 2.Những điểm khác nhau : hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa trieát hoïc Hi Laïp coå ñaïi, veà thöïc chaát, laø lòch söû hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa CNDV vaø CNDT. -Bêcơn chỉ ra phương pháp cơ bản của nhận thức khoa học là phương pháp Trieát hoïc Hy Laïp coå ñaïi ñöôïc coi laø ñænh cao cuûa neàn vaên minh kinh nghiệm, thực nghiệm về giới tự nhiên. coå ñaïi, vaø laø moät trong nhöõng ñieåm xuaát phaùt cuûa lòch söû trieát -Đêcactơ đề cao vai trò phương pháp phân tích, duy lý . Nó đòi hỏi ở tính rõ hoïc Theá giôùi. Trieát hoïc Hy Laïp coå ñaïi theå hieän theá giôùi quan, yù ràng không mâu thuẩn trong các thao tác tư duy, ở việc phân chia khách thể thöùc heä vaø phöông phaùp luaän cuûa giai caáp chuû noâ thoáng trò. Noù tư duy thành bộ phận đơn giản nhất và bắt đầu nghiên cứu từ cái đơn giản laø coâng cuï lyù luaän ñeå giai caáp naøy duy trì traät töï xaõ hoäi, cuûng coá vai troø thoáng trò cuûa mình. đến phức tạp. Trieát hoïc Hy Laïp coå ñaïi coù söï phaân chia vaø ñoái laäp roõ raøng giöõa -Triết học Bêcơn đã đưa ra những quan điểm duy vật, coi vật chất là tổng caùc traøo löu, tröôøng phaùi duy vaät – duy taâm, bieän chöùng – sieâu hợp các hạt, coi giới tự nhiên là tổng hợp các vật thể đa dạng về chất. Vận hình, voâ thaàn – höõu thaàn. Trong ñoù, ñieån hình laø cuoäc ñaáu tranh động cũng đa dạng và là thuộc tính không tách rời vật chất.Những tư tưởng giöõa traøo löu duy vaät cuûa Ñemoâcrít vaø traøo löu duy taâm cuûa duy vật của Bêcon có ý nghĩa lớn chống lại chủ nghĩa duy tâm tôn giáo. Platoâng… Song chủ nghĩa duy vật của Bêcơn thì siêu hình không triệt để. Ông quá Söï gaén boù maät thieát vôùi khoa hoïc töï nhieân cuûa Trieát hoïc Hy Laïp nhấn mạnh đến phương pháp quy nạp, đề cao phân tích. Tuy chống lại chủ coå ñaïi nhaèm toång hôïp moïi hieåu bieát veà caùc lónh vöïc khaùc nhau nghĩa kinh viện, nhưng lại thừa nhận sự tồn tại thượng đế., thừa nhận lý luận ñeå xaây döïng böùc tranh veà theá giôùi nhö moät hình aûnh chænh theå “chân lý hai mặt”. thoáng nhaát moïi söï vaät hieän töôïng xaûy ra trong noù laø moät böôùc ñi -Triết học Đêcactơ là nhị nguyên luận điển hình, vì ông thừa nhận có hai khaù môùi meû, ñaùnh daáu cho söï phaùt trieån roõ neùt cuûa chuû nghóa thực thể đầu tiên cùng tồn tại, độc lập với nhau : thực thể vật chất có quảng duy vaät vaø chuû nghóa duy taâm sau naøy. tính, hình thành thế giới vật chất, thực thể tinh thần có tư duy tạo nên thế giới tinh thần. Quan điểm đó biểu hiện rõ trong học thuyết về thể xác và linh Pheùp bieän chöùng chaát phaùt cuõng ñöôïc trieát hoïc Hy Laïp coå ñaïi hồn của con người làm cho triết học Đêcactơ lẫn lộn giữa chủ nghĩa duy vật ñaëc bieät quan taâm xaây döïng, chuû yeáu xoay quanh caùc vaán ñeà con và chủ nghĩa duy tâm.CNDV của Đêcactơ thể hiện trong vũ trụ học, vật lý ngöôøi. Ñieàu naøy, cuõng goùp phaàn hình thaønh vaø phaùt trieån chuû học, sinh lý học. CNDT thể hiện trong tâm lý học, học thuyết về tồn tại, lý nghóa duy vaät vaø chuû nghóa duy taâm. luận nhận thức. Caùc tröôøng phaùi trieát hoïc Hy Laïp coå ñaïi raát ña daïng, song nhìn chung, chuùng theå hieän roõ khuynh höôùng nhaát nguyeân (chuû nghóa 3.Vai trò của hệ thống triết học này ảnh hưởng đối với triết học phương tây duy vaät, chuû nghóa duy taâm) hay khuyenh höôùng nhò nguyeân moät thời cận đại hiện đại : caùch roõ raøng vaø khaù nhaát quaùn. Chuû nghóa duy vaät laø moät traøo löu chuû ñaïo trong trieát hoïc Hy Laïp -Bêcơn không chỉ là người sáng lập ra chủ nghĩa duy vật kinh nghiệm Anh và coå ñaïi. Chuû nghóa duy vaät ñöôïc hình thaønh töø tröôøng phaùi Meâli – khoa học thực nghiệm, mà ông còn là một nhà tư tưởng của giai cấp tư s ản Heâraclít, traûi qua tröôøng phaùi ña nguyeân vaø ñaït ñöôïc ñænh cao trong phương Tây. Lịch sử triết học và khoa học văn minh -kỷ thuật phương Tây tröôøng phaùi nguyeân töû luaän. Ñeâmoâcrít laø nhaø trieát hoïc thuoäc chịu ảnh hưởng rất sâu sắc bởi các tư tưởng của Ph Bêcơn. Triết học của tröôøng phaùi nguyeân töû luaän, nhöng cuõng laø ñaïi bieåu kieät xuaát Ph.Bêcơn đã được Hốpxơ và Lốcơ kế tục phát triểp Lốcơ đã đẩy CNDV nhaát cuûa chuû nghóa duy vaät vaø taàng lôùp chuû noâ daân chuû thôøi kinh nghiệm do P.B khởi xướng thành chủ nghĩa duy giác, từ CNDGiác đã coå Hy Laïp. Thuyeát nguyeân töû, quan ñieåm veà nhaän thöùc vaø quan được Lốcơ và Giám mục Béccơly xây dựng CNDT chủ quan nỗi tiếng. ñieåm veà ñaïo ñöùc xaõ hoäi cuûa Ñeâmoâcrít ñaõ xaây döïng ñöôïc moät -Đêcactơ không chỉ là nguời khôi phục lại mà còn đưa truyền thống duy lý neàn taûng vöõng chaéc cho söï ra ñôøi vaø phaùt trieån cho chuû nghóa phương Tây lên đỉnh cao. Ông đã đặt nền móng cho khoa học lý thuyết, toán duy vaät. học hiện đại. Lịch sử triết học và khoa học và văn minh tinh thần của Chuû nghóa duy taâm cuõng laø moät traøo löu trieát hoïc chính cuûa Hy phương Tây chịu ảnh hưởng rất sâu sắc các tư tưởng của ông. Laïp coå ñaïi. Chuû nghóa duy taâm ñöôïc hình thaønh trong tröôøng phaùi -Một bước tiến lớn trong lý luận nhận thức và phương pháp luận đã đ ược trieát hoïc Pytago, traûi qua tröôøng phaùi duy lyù Eâleâ vaø ñaït ñöôïc ñænh thực hiện trong triết học cận đại (thế kỷ XVII-XVIII) nơi mà vấn đề này trở cao trong tröôøng phaùi duy taâm khaùch quan cuûa Platoâng. Platoâng laø thành trở thành vấn đề trung tâm. Quá trình nhận thức trở thành quá trình nhaø trieát hoïc duy taâm khaùch quan kieät xuaát nhaát thôøi coå Hy Laïp nghiên cứu chuyên sâu, các phương pháp kinh nghiệm (quy nạp ), duy lý và vaø cuõng laø ñaïi bieåu trung thaønh cuûa taàng lôùp chuû noâ quyù toäc. phổ quát đã được nghiên cứu, các cơ sở logíc học, tóan học đã đ ược tạo Platoâng chòu aûnh höôûng cuûa Paùcmeânít, Pytago, ñaëc bieät laø cuûa Xoâcraùt. Platoâng ñaõ xaây döïng chuû nghóa duy taâm khaùch quan vôùi dựng, hàng loạt tư tưởng biện chứng đã được hình thành. noäi dung chính laø thuyeát yù nieäm vôùi giaù trò beân trong laø pheùp -Tư tửơng triết học của B và D về các vấn đề nhận thức đã được quan tâm bieät chöùng cuûa khaùi nieäm vaø nhieàu tö töôûng saâu saéc khaùc veà và được vận dụng nhiều trong triết học phương tây hiện đại. Đại diện của ñaïo ñöùc – chính trò – xaõ hoäi laøm neàn taûng vöõng chaéc cho söï phaùt chủ nghĩa hậu thực chứng, của chủ nghĩa cấu trúc và chủ nghĩa hậu cấu trieån chuû nghóa duy taâm sau naøy. trúc, của triết học phân tích, của chú giải học, của tri thức luận tiến hóa đặc Vaäy coù theå noùi lòch söû hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa trieát hoïc Hi biệt tích cực nghiên cứu chúng. Laïp coå ñaïi, veà thöïc chaát, laø lòch söû hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa CNDV vaø CNDT. Câu hỏi : Arixtốt là bộ bách khoa toàn thư. Arixtốt được xem là bộ óc “ bách khoa toàn thư “ bởi vì Aristốt đã bao quát và Cô sôû naøo cho pheùp khaúng ñònh, Arixtoát laø boä oùc baùch khoa nắm bắt được mọi tri thức khoa học có được lúc bấy giờ. Đối với ông, khoa toaøn thö thôøi coå Hi laïp. học là một hệ thống tri thức phức tạp nhằm hướng đến 3 mục đích. Câu 5. Haõy chöùng minh raèng, lòch söû hình thaønh vaø phaùt trieån Arixtoát (384 – 322, TCN) sinh tröôûng taïi thaønh phoá Xtagi, trong moät gia cuûa trieát hoïc Hi Laïp coå ñaïi, veà thöïc chaát, laø lòch söû hình ñình coù cha laøm ngöï y trong vöông trieàu Maxeâñoâin, thuoäc mieàn baéc thaønh vaø phaùt trieån cuûa CNDV vaø CNDT. Hy Laïp. Laø hoïc troø xuaât saéc cuûa Platoâng, Arixtoát sôùm trôû thaønh nhaø trieát hoïc, nhaø baùch khoa toøan thö vó ñaïi nhaát trong neàn trieát Hy laïp coå ñaï i laø moät quoác gia coù khí haäu oân hoøa vaø roäng lôùn. hoïc vaø khoa hoïc coå Hy Laïp. Vôùi ñieàu kieän töï nhieân thuaän lôïi, Hy Laïp coå ñaïi sôùm trôû thaønh moät quoác gia chieám höõu noâ leä coù moät neàn coâng – thöông nghieäp Oâng vieát raát nhieàu taùc phaåm veà moïi ñeà taøi trieát hoïc vaø khoa phaùt trieån, moät neàn vaên hoùa tinh thaàn phong phuù ña daïng. Cheá hoïc, ñeå laïi cho nhaân loïai moät heä thoáng tri thöùc ñoà soä vaø coù aûnh ñoä chieám höõu noâ leä ôû Hy Laäp coå ñaïi keùo daøi cho tôùi theá kyû höôûng saâu roäng veà nhieàu maët ñeán ñôøi soáng nhaân loïai. Ngoøai thöù IV. Trong thôøi ñaïi naøy, ngöôøi Hy Laïp ñaõ xaây döïng moät neàn moät soá taùc phaåm ñaõ bò thaát laïc, nhöõng taùc phaåm coøn laïi ñaõ vaên minh voâ cuøng xaùn laïn vôùi nhöõng thaønh töïu röïc rôõ thuoäc caùc ñöôïc hoïc troø cuûa Oâng söu taäp vaø ñaëc teân laø : Coâng cuï nhaän lónh vöïc khaùc nhau. Chuùng laø cô sôû hình thaønh neàn vaên minh thöùc, sieâu hình hoïc, thò ca hoïc… Ñaëc bieät, Oâng ñaõ xaây döïng loâigic Phöông Taây hieän ñaïi. Ñaëc bieät, ôû lónh vöïc trieát hoïc, ngöôøi Hy Laïp hoïc, moät coâng cuï hoã trôï ñaéc löïc cho caùc ngaønh khoa hoïc. ñaõ ñeå laïi moät di saûn ñoà soä vaø saâu saéc. Coù theå noùi , lòch söû
- hiện lại toàn bộ tiến trình của lịch sử nhân loại, là Vôùi phöông chaâm “Platoâng laø thaày nhöng chaân lyù coøn quyù hôn sản phẩm của lịch sử, là hiện thân của YNTĐ. nhieàu”, Arixtoát ñaõ tieán haønh nghieân cöùu ñeå ñöa ra caùc luaän ñieåm pheâ phaùn thuyeát yù nieäm cuûa Platoâng moät caùch thuyeát phuïc. • Bốn là: Triết học là khoa học về YNTĐ Arixtoát ñöùng treân quan nieäm duy vaät tieán boä ñeå pheâ phaùn thuyeát • Triết học là: yù nieäm cuûa Platoâng. Tuy nhieân, oâng cuõng khoâng uûng hoä quan ñieåm cuûa caùc tröôøng phaùi duy vaät cuøng thôøi baèng vieäc ñöa ra Học thuyết về YNTĐ, thể hiện ở trần gian trong caùc luaän ñieåm pheâ bình thuyeát phuïc. Söï do döï giöõa chuû nghóa duy nghệ thuật, tôn giáo & triết học (triết học là hình vaät vaø chuû nghóa duy taâm ñaõ ñöa Arixtoát ñeán vôùi chuû nghóa nhò thức thể hiện cao & đầy đủ nhất YNTĐ); nguyeân. Vaø töø chuû nghóa nhò nguyeân oâng ñaõ rôi vaøo chuû nghóa duy taâm khi ñöa ra thuyeát nguyeân nhaân thay cho thuyeát yù nieäm cuûa KH của mọi KH – cơ sở của thế giới quan & tư Platoâng ñeå baøn veà caùc vaán ñeà sieâu hình. Tuy nhieân, khi baøn veà tưởng con người. Mỗi thời đại có một triết học riêng vaät lyù hoïc, oâng laïi boäc loä roõ quan ñieåm duy vaät cuûa mình. - tinh hoa tinh thần của thời đại đó; là thời đại được thể hiện dưới dạng tư tưởng; là sự kết tinh, khái Thuyeát nguyeân nhaân, thuyeát vaän ñoäng, quan nieäm veà sinh theå – quát toàn bộ LS tư tưởng trước đó, đặc biệt là tư con ngöøôi – linh hoàn, quan nieäm veà nhaän thöùc, quan nieäm veà ñaïo tưởng triết học . Triết học & lịch sử triết học thống ñöùc - chính trò – xaõ hoäi cuûa Arixtoát, ñaõ chöùng minh cho nhaân loïai nhất với nhau (cái logic & cái lịch sử); Triết học phải thaáy ñöôïc boä oùc baùch khoa toøan thö cuûa Oâng. Oâng ñaõ vöôn leân bao trùm toàn bộ lịch sử phát triển của YNTĐ. bao quaùt, naém baét ñöôïc moïi tri thöùc khoa hoïc coù ñöôïc luùc baáy giôø. Ñoái vôùi oâng, khoa hoïc laø moät heä thoáng tri thöùc phöùc taïp Những tư tưởng cơ bản này đã được ông trình bày chi tiết trong bộ nhaèm höôùng tôùi ba muïc ñích: hoïat ñoäng ñôøi soáng, saùng taïo vaø töï “Bách khoa toàn thư các khoa học triết học” gồm khoa học logic, triết học tự nhieân. Caøng ngaøy, khoa hoïc caøng nhaän thöùc ñaày ñuû theá giôùi vaø nhiên và triết học tinh thần caøng ñaït ñöôïc nhieàu chaân lyù, nghóa laø caøng coù nhieàu tri thöùc hay a) “Khoa học lôgích” tö töôûng phuø hôïp vôùi hieän thöïc khaùch quan; coøn thöïc tieãn hay cuoäc soáng laø tieâu chuaån ñeå xaùc ñònh söï phuø hôïp ñoù. • Nghiên cứu YNTĐ ở giai đoạn sơ khai , là xuất phát Muoán ñaït ñöôïc chaân lyù, traùnh sai laàm trong quaù trình tìm hieåu baûn điểm của hệ thống – trình bày hạn chế của Logich học chaát, khaùm phaù qui luaät cuûa hieän thöïc khaùch quan thì linh hoàn lyù cũ Hêghen, khởi thảo Logich học mới (vạch ra bản chất tính phaûi ñöôïc trang bò caùc phöông phaùp suy nghó ñuùng ñaén, nghóa của tư duy, mang lại phương pháp lậun triết học cho laø phaûi tuaân thuû nhöõng yeâu caàu cuûa loâgíc hoïc. Ñoù laø tuaân theo khoa học). yeâu caàu cuûa quy luaät ñoàng nhaát, quy luaät phi maâu thuaãn, quy luaät • Lôgích học là gì? trieät tam, höôùng tö duy theo qui taéc tam ñoïan luaän… Boä Organon cuûa Arixtoát ñaõ ñaëc neàn moùng vöõng chaéc cho boä moân loâgic hình thöùc. Lôgích học là khoa học về phạm trù & quy luật tư Vôùi nhöõng gì maø Arixtoát ñaõ nghieân cöùu vaø ñeå laïi cho ñôøi, cho duy thuần túy (YNTĐ trong chính nó). pheùp khaúng ñònh, Arixtoát laø boä oùc baùch khoa toaøn thö thôøi coå Hi Laïp. Lôgích học là sự thể hiện Thượng đế trong bản chất vĩnh hằng của mình trước khi sáng tạo ra giới tự nhiên & các tinh thần hữu hạn khác. Câu 6: Chứng minh rằng, triết học Hêghen là hệ thống triết học - “khoa học của mọi khoa học” đồ sộ nhất, phức tạp nhất, cuối cùng trong Tư duy mang tính khách quan: giới tự nhiên là thế lịch sử. Nêu những thành tựu to lớn và những hạn chế của triết học giới khách quan vô thức (TD thể hiện qua các sự Hêghen. vật); tư duy con người là thế giới khách quan có ý thức (giai đoạn cao của YNTĐ, qua đó YNTĐ nhận *. Triết học Hêghen là hệ thống triết học - “khoa học của mọi khoa học” đồ thức được mình); Trong tư duy mọi cái đối lập (Vật sộ nhất, phức tạp nhất, cuối cùng trong lịch sử .Hệ thống triết học của chất & tinh thần, kinh tế & chính trị, tư tưởng & hiện Hêghen được xây dựng dựa trên 4 luận điểm nền tảng: thực...) đều thống nhất. • Một là: Thừa nhận sự tồn tại của YNTĐ Logich là siêu hình học được xây dựng dựa trên Ý niệm tuyệt đối là: luận điểm “Cái gì hợp lý thì hiện thực & cái gì hiện thực thì hợp lý”. Nền tảng của hiện thực; PBC là linh hồn uyển chuyển của Lôgích học & Sự đồng nhất giữa tư duy & tồn tại, tinh thần & vật Lôgích học là cơ thể - hệ thống phạm trù sống chất; động, nó luôn đào thải những phạm trù không thể Đấng tối cao sáng tạo ra giới tự nhiên, con người & hiện bản chất sống động của tư duy, đồng thời lịch sử nhân loại. trang bị cho con người một phong cách tư duy biên chứng để khám phá ra chân lý, để đi đến tự do. • Hai là: Thừa nhận sự phát triển của YNTĐ • Những nguyên tắc để xây dựng Logic học: Phát triển được Hêghen hiểu như một chỗi các hành động phủ định biện chứng, trong đó cái mới Nghịch lý về sự phát triển: Phát triển là quá trình vận liên tục thay thế cái cũ, nhưng đồng thời kế thừa động vừa tiến lên phía trước, vừa quay về điểm khởi đầu những yếu tố hợp lý của cái cũ ⇒ Đồng nhất cái khởi đầu & cái cuối cùng của hệ thống phát triển (Cái khởi đầu là cái cuối cùng dưới dạng tiềm Sự phát triển của YNTĐ diễn ra theo tam đoạn thức năng. Cái cuối cùng là cái khởi đầu đã được khai triển “chính đềàphản đềàhợp đề”. đầy đủ). Việc xác định cái khởi đầu có ý nghĩa rất quan trọng. Cái khởi đầu phải được xác định dựa trên các • Ba là: Thừa nhận ý thức con người là sản phẩm của lịch sử nguyên tắc sau đây: • Ý thức con người là sản phẩm của lịch sử nhân loại, còn Nhận thức khách quan: Cái khởi đầu phải là cái lịch sử nhân loại là đỉnh cao phát triển YNTĐ trên trần khách quan, được xác định không dựa vào sự ưa gian. thích của nhà nghiên cứu. Lịch sử nhân loại có được nhờ vào lịch sử cá nhân Nhận thức mâu thuẫn: Cái khởi đầu phải chứa mâu (hoạt động có ý thức của mỗi cá nhân cụ thể) thuẫn cơ bản của toàn bộ hệ thống (nếu không nhưng nó lại là nền tảng quy định ý thức & họat chứa mâu thuẫn cơ bản thì cái khởi đầu không thể động có ý thức của họ; phát triển thành hệ thống, và cái cuối cùng không phải là cái khởi đầu được khai triển đầy đủ). Ý thức cá nhân là sự khái quát toàn bộ lịch sử mà ý thức nhân loại đã trải qua; ý thức nhân loại là sự tái Nhận thức từ trừu tượng đến cụ thể trong tư duy, từ đơn giản đến phức tạp: Cái khởi đầu phải là cái đơn
- giản nhất, trừu tượng nhất (để phù hợp với xu thế • Nhận xét phát triển tiến lên của quá trình nhận thức). “Khoa học lôgích” thể hiện sự phát triển của YNTĐ Nhận thức thống nhất lôgích & lịch sử: Cái khởi đầu trong chính nó & cho nó. Đầu tiên, nó tự tha hóa vừa là cái lịch sử đầu tiên vừa là cái logich tất yếu mình trong tồn tại của mình để đem đến cho mình (phát triển là quá trình xảy ra theo trình tự thời gian, một nội dung. Sau đó, nó khám phá thấy mình trong có vượt bỏ những cái ngẫu nhiên để liên tục tiến bản chất, và sau cùng, nó quay về với chính mình lên). trong ý niệm, tức trở về cái ban đầu (Nghịch lý của sự phát triển). “KH lôgích” bộc lộ bản chất duy tâm • Kết cấu của “khoa học lôgích” & PBC duy tâm: & linh hồn BC của TH Hêghen. Gồm 3 phần, mỗi phần nghiên cứu 1 trong 3 giai đoạn Trong “Khoa học lôgích” Hêghen trình bày xúc tích, tương ứng của TD thuần túy trong chính nó. đầy đủ, rõ ràng các luận điểm cơ bản của PBC khái niệm: Học thuyết về tồn tại vạch ra tính quy định - Mỗi khái niệm đều có liên hệ với những khái lẫn nhau giữa lượng & chất. Những thay đổi liên tục niệm khác & làm “trung giới” cho nhau. về lượng sẽ dẫn đến những biến đổi gián đoạn về - Mỗi khái niệm đều có mối liên hệ & chứa mâu chất, và ngược lại. Đó là cách thức tồn tại của sự thuẫn nội tại. vật (khái niệm): - Mỗi khái niệm đều trải qua quá trình vận động, - Tồn tại xuất phát không là tồn tại hiện hữu mà phát triển & chuyển hóa qua lại lẫn nhau... là tồn tại thuần túy (tồn tại ở một phương diện nhất định và được đồng nhất với hư vô) nhưng PBC khái niệm đầy tính tư biện, không triệt để & lại là tồn tại dẫn đến sinh thành. chứa nhiều yếu tố thần bí. - Bước chuyển từ tồn tại thuần túy sang sinh “Triết học tự nhiên” b) thành là sự thống nhất giữa chất & lượng trong Bàn về giới tự nhiên - một tồn tại khác của YNTĐ dưới dạng độ. Chất là tính quy định bên trong của sự vật. các sự vật vật chất. Hêghen không giải thích YNTĐ chuyển từ Lượng là tính quy định bên ngoài của sự vật. chính nó sang giới tự nhiên như thế nào & khi nào, mà chỉ nói Độ là sự thống nhất của chất & lượng trong sự rằng YNTĐ tồn tại bên ngoài thời gian, giới tự nhiên cũng vật để sự vật là nó. Khi Lượng của sự vật thay không có khởi đầu trong thời gian. Giới tự nhiên đã được tạo đổi vượt quá độ, qua điểm nút thì Chất này ra, hiện đang được tạo ra và sẽ vĩnh viễn được tạo ra. Các chuyển thành Chất khác, tức bước nhảy xảy ra. hình thức chủ yếu của YNTĐ tồn tại dưới dạng giới tự nhiên là: HT về bản chất bàn về tự vận động & phát triển của các phạm trù: Đồng nhất–khác biệt–đối • Cơ học bàn về về không gian, thời gian, vật chất, vận lập-mâu thuẫn; Bản chất–Hiện tượng; Nội dung– động, lực hấp dẫn vũ trụ… theo tinh thần duy tâm, thậm Hình thức; Khả năng–hiện thực; Nguyên nhân–Kết chí có chỗ siêu hình. quả;… • - Sự thống nhất & đấu tranh của các mặt đối Vật lý học bàn về thiên thể, ánh sáng, nhiệt... lập là nguồn gốc, động lực của mọi sự vận • động & phát triển của sự vật. Sinh thể học bàn về địa chất học, thực vật học, động - Trong bản thân khái niệm vốn có sẵn cái khác vật học... biệt được sinh ra từ cái đồng nhất. Lúc đầu là • khác biệt nhỏ, do tích lũy dần dẫn đến khác Nhận xét biệt cơ bản (đối lập); từ đây mâu thuẫn hình Hêghen cố gắng trình bày giới tự nhiên như một chỉnh thể thành & phát triển dẫn đến chuyển hóa. thống nhất mà trong nó, mọi sự vật có liên hệ hữu cơ với nhau. Tuy nhiên, do coi giới tự nhiên là sự tha hóa của YNTĐ, mà ông cho rằng, HT về khái niệm bàn về sự tự vận động & bản thân giới tự nhiên thụ động, không tự vận động, không biến đổi, phát triển của YNTĐ thông qua các hình thức tồn không phát triển theo thời gian mà chỉ vận động trong không gian… tại chủ quan (khái niệm – phán đoán – suy luận), Nhiều chỗ nhà BC lại tỏ ra tư biện và bất chấp KH. bàn về thực tiễn, chân lý (ý niệm – sự thống nhất “TH tự nhiên” là bộ phận yếu nhất trong hệ thống TH giữa khái niệm & thực tiễn). của Hêghen. - Sự phát triển của khái niệm theo xu hướng “Triết học tinh thần” c) phủ định của phủ định (xoắn ốc). • - Xem xét YNTĐ ở giai đoạn cuối trên con đường diễu Khái niệm luôn phát triển qua các giai đọan hành nơi trần gian, từ bỏ giới tự nhiên, khắc phục sự tha nhận thức: Giai đoạn cảm tính (Cảm giác, tri hóa, quay về chính mình. Nó bao gồm: giác, biểu tượng) à Giai đoạn lý tính (Khái niệm, phán đoán, suy lý). Phán đoán được xây TT chủ quan: YNTĐ thể hiện trong linh hồn con dựng trên khái niệm biến đổi nên nó ngày người (Nhân loại học) è trong ý thức (Hiện tượng càng sâu sắc. Suy lý được xây dựng trên phán học) để phân biệt với cơ thể è trong tri thức (Tâm đoán… nên nó ngày càng sáng tạo, năng lý học) - cái tinh thần bắt thế giới bên ngoài phục động. tùng nó. • Tư duy biện chứng TT khách quan: YNTĐ thể hiện trong pháp quyền LGH phát triển qua 3 thời kỳ: trước Căntơ, Căntơ–Phíchtơ, thông qua tự do ý chí của cá nhân; khi cá nhân trở hiện tại (Hêghen) ứng với 3 giai đoạn phát triển của TD: thành chủ thể đạo đức è trong đạo đức học - sự Giác tính - TD thông thường, mang nặng tính trực hòa hợp hành vi của các chủ thể è trong phong quan, sử dụng các phạm trù bất động, sơ cứng, coi hóa - sự thể hiện bản tính tự do của YNTĐ trong TG luôn tĩnh tại... các hình thức gia đình, XH công dân & nhà nước. Lý tính BC - TD dựa trên SPT của KN, sử dụng các TT tuyệt đối: YNTĐ thể hiện trong nghệ thuật - phạm trù uyển chuyển, thay đổi, coi mọi SV (cái hình ảnh cảm tính è trong tôn giáo - biểu tượng hiện hữu) đều phải thay đổi. thống nhất niềm tin với lý tính è trong triết học - hệ Lý tính tư biện - TD dựa trên cơ sở thống nhất GT thống khái niệm trừu tượng. với LTBC, coi SV là sự thống nhất & đấu tranh của • những cái đối lập (TDBC chín mùi). Đây là 3 hình thức mà YNTĐ sử dụng để tự khám phá chính mình, để rũ bỏ mọi dấu vết vật chất bám vào mình
- nơi trần gian mà quay về với mình - cái khởi đầu trong • Từ việc phân tích quá trình tự vận động của ý niệm tính toàn vẹn, đầy đủ. Triết học là quá trình tự nhận tuyệt đối, Hêghen phát hiện ra: Các quy luật cơ bản thức. & không cơ bản của PBC; Xây dựng các nguyên tắc Lôgích biện chứng, các quan điểm biện chứng về • Học thuyết về tinh thần tuyệt đối là sự tổng hợp tất cả nhận thức. giá trị của mọi học thuyết (lĩnh vực hoạt động tinh thần) của con người, là khoa học của mọi khoa học. Trong nó, • Đặt nền móng cho sự thống nhất giữa PBC, Logich YNTĐ đã hoàn thành quá trình nhận thức chính mình, học & nhận thức luận; sự thống nhất giữa lý luận & quay về với mình trong học thuyết về tinh thần tuyệt đối. thực tiễn; tính cụ thể, tính quá trình, tính phù hợp với tinh thần tuyệt đối là kết quả tối cao, toàn diện & triệt để thực tiễn của chân lý. của toàn bộ lịch sử thế giới. PBC tư duy - cống hiến vĩ đại của Hêghen cho kho tàng tư • Triết học tinh thần- thành tựu vĩ đại của TH Hêghen, tưởng nhân loại. Triết học Hêghen là cội nguồn của triết học thực chất là lý luận duy tâm bàn về sự phát triển ý thức Mác cá nhân, ý thức xã hội; trí tuệ, lý tính con người: • Hạn chế: Bản tính con người là bất bình đẳng à Sự bất Coi nhận thức chỉ là khám phá ra YNTĐ; thực tiễn chỉ là hoạt công, tệ nạn xã hội à Nảy sinh mâu thuẫn giữa các động tinh thần của chủ thể sáng tạo ra tư tưởng cá nhân, giữa các giai tầng (sự giải quyết các mâu thuẫn này là động lực cơ bản của sự phát triển của PBC của Hêghen vừa là lý luận biện chứng về sự phát triển của ý niệm vừa là phương pháp lý luận biện chứng nghiên cứu xã hội) à Ra đời nhà nước. ý niệm, thông qua phép biện chứng của ý niệm, Hêghen đã Nhà nước dung hòa mâu thuẫn, để xã hội phát triển đoán được phép biện chứng của sự vật, vì vậy, nó là PBC duy bình thường. Nhà nước là một giá trị tinh thần, là sự tâm. ngao du của Thượng đế trong xã hội loài người Do bị giam hãm trong hệ thống duy tâm thần bí nên PBC vừa (hiện thân của YNTĐ nơi trần gian). có nội dung biện chứng, tiến bộ, cách mạng, vạch thời đại, vừa Chiến tranh vừa là phương tiện giúp xã hội tránh có nội dung phản động, phản KH, bảo thủ, tư biện; tức chứa được sự thối nát, vừa làm xáo trộn xã hội. nhiều mâu thuẫn Lịch sử là kết quả hoạt động của con người cụ thể Phủ nhận sự phát triển trong giới tự nhiên & nhi ều thành tựu nhưng không phụ thuộc vào ý muốn của họ. Lịch khoa học tự nhiên lúc bấy giờ nếu chúng không hợp với ý niệm sử thống nhất cái chủ quan (lợi ích CN) & cái khách tuyệt đối. quan (quy luật). Coi nhà nước & văn minh Đức là đỉnh cao của YNTĐ trên trần Con người là sản phẩm của thời đại (không ai có gian, là đích mà mọi dân tộc phải vươn đến; thể thoát ra khỏi thời đại mà không bị thời đại phán xét, không có lực lượng xã hội nào làm đảo ngược Coi triết học của mình là đỉnh cao của tư duy triết học mọi thời được thời đại mà không phải trả giá đắt). đại - YNTĐ đã khám phá ra chính mình từ cái không phải là mình để quay về với mình do đó tại đây mọi sự phát triển đều Đề cao lý tính nhưng coi trọng cảm tính (không có chấm dứt. sự say mê thì không có gì vĩ đại; ai nhìn nhận thế Cứu lấy PBC, giải phóng hạt nhân biện chứng ra khỏi lớp vỏ duy giới một cách hợp lý thì thế giới đánh giá về họ một tâm thần bí của hệ thống Hêghen là yêu cầu cấp bách được C.Mác thực cách hợp lý). hiện. Mác đã cải tạo PBC duy tâm Hêghen theo tinh thần duy vật của TH Vĩ nhân là người hiểu được những gì là cần thiết & Phoiơbắc, xây dựng PBC duy vật – PBC sự vật / PBC thế giới vật chất hợp thời. Phải biết kết hợp tính đảng với tính khách khách quan, mà PBC ý niệm chỉ là hình ảnh PBC thế giới vật chất khách quan để xem xét lịch sử & đánh giá cá nhân quan trong bộ óc con người. Vai trò của lao động & phân công lao động đối với Bằng một hệ thống tương đối hoàn chỉnh, với tri thức bách khoa & sự phát triển của lịch sử nhân loại. bộ óc thiên tài, Hêghen trở thành nhà triết học lớn nhất thời bấy giờ. Triết Lịch sử nhân loại phát triển ngày càng tiến bộ - XH học của ông khép lại một giai đoạn phát triển đầy sôi động & mở ra một giai ngày càng tự do (hiểu và làm theo quy luật - hiện đoạn cách mạng mới trong Lịch sử triết học – Giai đoạn gắn tư tưởng triết thân của YNTĐ). XH càng tiến bộ, con người càng học với thực tiễn cách mạng. tự do, nhân cách càng phát triển. Con người là chúa Câu 7: Chứng minh rằng, triết học Phoiơbắc là hệ thống triết học nhân bản. Nêu những thành tựu to lớn và những hạn chế của triết học tể của số phận & sứ mệnh của mình… Phoiơbắc *.Những thành tựu to lớn và những hạn chế của triết học Hêghen . *. Triết học Phoiơbắc là triết học nhân bản: Phơiơbắc cho rằng ông có sứ mạng phải xây dựng một nền Triết • Thành tựu: học mới – triết học về chính con người - nghiên cứu các vấn đề về con Đề cao & coi tinh thần là cơ sở giải quyết mọi vấn đề lý luận & người để làm sáng tỏ bản chất con người đang tồn tại và giải quyết vấn đề thực tiễn, là tư tưởng chủ đạo xuyên suốt toàn bộ nội dung “quan hệ tư duy & tồn tại” à tạo cho con người một cuộc sống thật sự hạnh Triết học Hêghen: phúc trên trần gian. Coi con người là đối tượng nghiên cứu của triết học và do khoa • YNTĐ chi phối sự sinh thành, hiện hữu, tiêu vong của học nghiên cứu về bản chất của con người là nhân bản học nên triết học mọi cái trong thế giới. mới đó – triết học trong tương lai phải là triết học nhân bản – là khoa học • Giới tự nhiên vật chất là sự tự tha hóa (tồn tại sơ của mọi khoa học mà nội dung gồm những quan niệm sau: cứng bất động) của ý niệm tuyệt đối. • Quan niệm về giới tự nhiên & con người: PBC là linh hồn sống động của hệ thống triết học Hêghen: • Vật chất – gi ới tự nhi ên có trước ý thức, tồn tại vô cùng đa • Tư tưởng về mối liên hệ phổ biến (mọi cái đều liên dạng & tự nó: hệ lẫn nhau) & tư tưởng về sự phát triển (quá trình phủ định BC) là mạch suối ngầm thấm chảy qua toàn Không gian, thời gian & vận động là thuộc tính cố hữu, là bộ hệ thống triết học Hêghen. phương thức tồn tại vật chất - giới tự nhiên; • PT là quá trình thay đổi thấp à cao, đơn giản à Sự vận động của giới tự nhiên theo quy luật nhân quả à phức tạp, chưa hòan thiện à hoàn thiện, bằng cách đời sống sinh học, con người & xã hội; chuyển hóa qua lại giữa Lượng và Chất, do sự giải • Con người thống nhất với giới tự nhiên: quyết những mâu thuẫn trong các hình thức cụ thể của ý niệm tuyệt đối tạo nên. Con người - sản phẩm tất yếu cao nhất của giới tự nhiên; giới tự nhiên - cơ thể vô cơ của CN.
- • Con người dựa vào giới tự nhiên để thỏa mọi nhu cầu; Khách thể của nhận thức – giới tự nhiên & con người chứ giới tự nhiên đã ảnh hưởng đến mọi tâm tư, tình cảm, không phải lý tính logich trừu tượng hay thượng đế; hiểu biết của con người, làm cho con người này khác • Chủ thể của nhận thức – Con người đang tồn tại có cảm giác con người kia. & lý trí. Bằng cảm giác, tư duy (đóa hoa rực rỡ của giới tự nhiên) • Cảm tính trực quan là nguồn gốc của tư duy lý luận; Tư duy lý con người nhận thức giới tự nhiên… luận xử lý tài liệu cảm tính để khám phá ra chân lý – Chân lý • Con người mang bản tính vừa cá nhân vừa cộng đồng có bản là sự phù hợp của tư tưởng trong chủ thể với đối tượng được chất là yêu: tư tưởng – khách thể. • Nhờ vào năng lực của cảm giác và lý trí mà co người có thể Bản tính cá nhân: Mỗi con người là một cá thể sinh học nhận thức đầy đủ giới tự nhiên; đó là một quá trình lâu dài, đặc biệt có lý trí, ý chí, trái tim… để nhận thức, khát thông qua các cá nhân và các thế hệ khác nhau. Nếu một vọng, cảm xúc...; là con người đang tồn tại bằng xương người không thể nhận thức được thế giới thì tất cả mọi thế hệ bằng thịt, đang sống, đang làm việc, đang yêu, đang nối tiếp có thể nhận thức được thế giới quan vô tận nhận thức. *. Những thành tựu to lớn và những hạn chế của triết học Phoiơbắc: • Bản tính cộng đồng: Mỗi con người cá nhân bị ràng Thành tựu: buộc với những người khác. Hạnh phúc của mỗi cá nhân • Phơiơbắc đã khôi phục & phát triển thêm CN duy vật tk 18 chỉ có được trong sự hòa hợp với cộng đồng. trong hoàn cảnh CN duy tâm thống trị ở Phương Tây. Ông Mỗi con người tiềm tàng một năng lực sáng tạo kỳ vĩ & trình bày sáng rõ nhiều quan điểm duy vật & phê phán triệt để CN duy tâm & Cơ đốc giáo; một tình yêu mênh mông dành cho con người (bắt nguồn từ tính cá nhân & tuôn trào từ tính cộng đồng, chứ không • Ông biết đặt con người vào đúng tâm điểm phân tích triết học. phải từ Thượng đế) à Bản chất con người nằm trong • Triết học của ông chất chứa đầy tính DV & nhân bản, nó là tình yêu, thể hiện qua các nhu cầu, khả năng, khát vọng, một cội nguồn tư tưởng của Triết học Mác. ham muốn. • Hạn chế: Bản chất con người bộc lộ trong con người hạnh phúc – con người đang sống trong sự thỏa mãn nhu cầu tự • Phơiơbắc hiểu về PBC, lý giải đối tượng triết học, phân tích nhiên & sự chan hòa với cộng đồng xã hội; tự do hành bản chất con người, hiểu thực tiễn & xác định vai trò của nó động theo tình cảm, khát vọng, nhu cầu… của mình; trong nhận thức, trong đời sống XH… còn hời hợt & siêu hình; quan niệm về XH còn đầy tính duy tâm; thái độ đối với tôn Trong hạnh phúc có cả tự do & tất yếu; vươn đến hạnh giáo không nhất quán… phúc là biến hành động tất yếu thành hành động tự do. Con người đạt được tự do khi nhu cầu & khả năng được • Quan niệm về con người rất trừu tượng, phi lịch sử (giai cấp, thực hiện, khát vọng được tuôn tràn; dân tộc); chỉ quan tâm đến mặt tự nhiên siêu hình mà không chú ý mặt xã hội & điều kiện chính trị xã hội của con người; Trong hạnh phúc khi hành động tự do thống nhất với tuyệt đối hóa tình yêu & coi tình yêu là bản chất của con những điều kiện sống của họ. Muốn sống hạnh phúc, người. Con người cần phải cải tạo điều kiện sống sao cho phù hợp với bản tính của mình. • Coi nhận thức là một quá trình tĩnh tại, thụ động của chủ thể tiếp nhận hình ảnh của khách thể; coi thực tiễn mang tính • Tính cá nhân & tính cộng đồng là cơ sở của tính ích kỷ hợp lý thấp hèn, cần được loại ra khỏi nhận thức, trục xuất ra khỏi – quyền lợi cá nhân con người phải hài hòa với quyền lợi của hệ thống TH; không hiểu hoạt động KH cũng là hoạt động cộng đồng. thực tiễn; không thấy được vai trò to lớn của thực tiễn đ ối • trong quá trình NT hay hoàn thiện nhân cách CN, thúc đẩy Tình yêu vừa là phương tiện vừa là mục đích của sự hòa hợp phát triển SX nói riêng, XH nói chung. xã hội, là động lực tiến bộ xã hội; Con người & tình yêu chỉ là một. • Đề cao sức mạnh tinh thần (giáo dục, đạo đức, pháp luật), không thấy được nguồn gốc, động lực phát triển và phương “Chúng ta sẽ không thể là con người nếu không biết yêu; tiện cải tạo XH. đứa trẻ chỉ trở thành người lớn khi nó biết yêu; tình yêu phụ nữ là tình yêu phổ quát, ai không yêu phụ nữ người Câu 8 : Haõy ch æ ra ñie å m töô n g ño à n g & kha ù c bie ä t cô đó không yêu con người”. b aû n giö õ a TH hoïc Aán Ñoä, Trun g Quoá c va ø Hy laïp coå “Tình yêu của đàn ông dành cho đàn bà là tình yêu đích ñ aïi: thực”. Ñieå m töông ñoàng: • Quan niệm về tôn giáo + Laø caùc neàn trieát hoïc ñoà soä, ñöôïc xaây döïng bôûi chuû • Tôn giáo vừa là ảo tưởng vừa là mơ ước, khát vọng đời yeáu nhöõng hieàn trieát- nhaø toân giaùo, caùc nhaø trieát hoïc thường của con người; là sự tha hóa bản chất của con người. naøy ñaõ ñöa ra nhieàu quan nieäm khaùc nhau veà nhaân sinh Thượng đế là tập hợp những giá trị, mơ ước mà con người quan, giaûi lyù veà quan heä giöõa linh hoàn vaø theå xaùc, veà • ñôøi soáng ñaïo ñöùc – chính trò – xaõ hoäi cuûa con ngöôøi, muïc muốn có; là nhân cách được thần thánh hóa. ñích chính laø caûi taïo theá giôùi, oån ñònh xaõ hoäi, giaûi thoaùt • Tôn giáo là sản phẩm tâm lý & nhận thức của con người; con con ngöôøi vaø laøm sao cho con ngöôøi hoøa ñoàng vôùi thieân người sinh ra thượng đế. nhieân • Tôn giáo đã chia cắt thế giới của con người thành thế giới + Ñoái töôïng cuûa caùc neàn trieát hoïc naøy chuû yeáu laø xaõ trần tục & thế giới hoang đường, làm tha hóa con người để hoäi, chính trò, ñaïo ñöùc, taâm linh vaø do vaäy, xu höôùng laø thống trị. Tôn giáo tước đi ở con người tính năng động sáng höôùng noäi, bò ñoäng, tröïc giaùc huyeàn bí, ña soá thieân veà duy tạo, sự tự do & năng lực độc lập phán xét. Phải lựa chọn: taâm. hoặc là tôn giáo – tín ngưỡng – Thượng đế, hoặc là khoa học nhân bản – tình yêu – Con người. Ñieåm khaùc bieät: • Con người cần niềm tin để an ủi mình trong cuộc sống đau 1. Trieát hoïc Aán ñoä khổ à Thay Cơ đốc giáo bằng tôn giáo mới - tôn giáo của + Thöù nhaát, do chòu aûnh höôûng bôûi tinh thaàn Veâ ña maø TH Aán ñoä tình yêu vĩnh cữu - phổ quát giữa con người dựa trên tính coå – trung ñaïi khoâng theå phaân chia roõ raøng thaønh CN duy vaät vaø nhân bản mà trong đó vai trò Thượng đế được giao cho chính CN duy taâm, pheùp BC vaø pheùp SH, maø chuû yeáu chia thaønh caùc con người. heä thoáng chính thoáng vaø khoâng chính thoáng • Quan niệm về nhận thức
- nhận thức XH và nhờ đó thế giới quan duy vật biện chứng trở thành + Thöù hai, do chòu aûnh höôûng saâu saéc bôûi caùc tö töûông toân giaùo toàn diện và triệt để. maø TH Aán ñoä coå ñaïi thöôøng laø moät boä phaân lyù luaän quan troïng + Áp dụng và mở rộng quan điểm DV BC vào nghiên cứu XH, Mác taïo neân noäi dung giaùo lyù cuûa caùc toân giaùo lôùn. Tuy nhieân, toân đã đưa ra được quan điểm duy vật về lịch sử, chỉ ra quy luật của sự giaùo Aán ñoä khoâng coù xu höôùng “ höôùng ngoaïi” ñeå tìm kieám söùc phát triển XH, sự phát triển đó cũng giống như sự phát triển của tự maïnh nôi thöôïng Ñeá maø ñi saâu tìm hieåu ñôøi soáng taâm linh , tinh nhiên, không phải do ý muốn chủ quan mà do những quy luật khách thaàn ñeå phaùt hieän ra söùc maïnh cuûa linh hoàn caù nhaân con ngöôøi, quan quyết định. vì vaäy noù mang naëng tính chaát duy taâm chuû quan vaø thaàn bí. + Sự ra đời của THM-L đã đặt cơ sở cho việc nghiên cứu lịch s ử + Thöù ba, TH Aán ñoä coå ñaïi ñaõ ñaët nhieàu vaán ñeà, song noù raát và đời sống XH thực sự có tính KH. ML đã tìm ra chân lý: “không phải ý quan taâm ñeán vieäc giaûi quyeát caùc vaán ñeà thuoäc veà lónh vöïc thức của con người quyết định sự tồn tại của ho,trái lại, chính sự tồn tại nhaân sinh, nhaèm tìm kieám con ñöôøng giaûi thoaùt chuùng sinh ra khoûi XH của ho quyết định ý thức của ho” thöïc teá khaéc nghieät cuûa cuoäc soáng do cheá ñoä ñaúng caáp taïo ra. 2. Trieát hoïc Trung Hoa Thống nhất lý luận với thực tiễn – “Các nhà TH trước đây giải thích - thế giới bằng nhiều cách khác nhau, xong vấn đề là cải tạo thế + Moät laø, TH Trung hoa coå ñaïi laø moät heä thoáng ñoà soä, bao quaùt giới”. nhieàu vaán ñeà TH, nhöng noù taäp trung giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà do + TH Mác đã trở thành công cụ nhận thức thế giới và cải tạo thế thöïc tieãn ñaïo ñöùc-chính trò-xaõ hoäi cuûa thôøi ñaïi ñaët ra. giớibằng thực tiễn cách mạng của giai cấp công nhân và quần chúng Hai laø, TH Trung hoa coå ñaïi baøn veà vaán ñeà con ngöôøi, ñaët bieät laø lao động. nguoàn goác, soá phaän, baûn tính con ngöøôi nhaèm mang laïi cho con Thống nhất tính khoa học và tính cách mạng – Mang lại cho giai - ngöôøi moät nhaân sinh quan vöõng chaéc, giuùp con ngöôøi ñònh höôùng cấp bị bóc lột (VS) 1 thế giới quan khoa học để hướng dẫn họ đấu hoaït ñoäng trong ñieàu kieän xaõ hoäi föùc taïp vaø nhieàu bieán ñoäng. tranh cách mạng cải tạo hiệu quả thế giới + TH M là thế giới quan KH của giai cấp công nhân, là “vũ khí luận” + Ba laø, TH Trung hoa coå ñaïi cuõng bò chi phoái bôûi cuoäc ñaáu tranh của giai cấp này trong công cuộc cải tạo XH, giải phóng bản thân và giöõa CN duy vaät vaø CN duy taâm nhöng xung quanh vaán ñeà con giải phóng loài người nói chung. Tương tự giai cấp công nhân chính là ngöôøi, vì vaäy vaán ñeà veà quan heä giöõa Con ngöôøi vaø Trôøi, ñaát laø vũ khí vật chất, là lực lượng vật chất quan trọng của TH Mác, để nhờ đó vaán ñeà xuaát phaùt vaø xuyeân suoát toøan boä neàn TH naøy. TH Mác thể hiện được vao trò cải tạo TG mình. + Boán laø, trong quaù trình toàn taïi vaø phaùt trieån cuûa mình, caùc tröôøng phaùi khoâng chæ pheâ phaùn, xung ñoät nhau maø coøn bieát Xác định đúng đắn mối quan hệ TH với các khoa học cụ thể, khắc - haáp thuï tö töôûng cuûa nhau ñeå boå sung, hoøan chænh lyù luaän cuûa phục quan niệm cũ coi TH là KH của mọi khoa học, phủ nhẫn chính mình vaø chòu aûnh höôûng ít nhieàu bôûi tö töôûng bieän chöùng quan niệm thực chứng coi TH chỉ là siêu hình học trong kinh Dòch. Trái lại TH Mác khẳng định vai trò của KH tự nhiên và KH XH đối với sự phát triển của bản thân TH, trong đó, sự phát triển của KH tự nhiên và KH XH đòi Hoà Chí Minhỏi TH cũng phải biến đổi theo, phải thay đ ổi 3. Trieát hoïc Hy Laïp hình thức cho phù hợp. + Moät laø, TH Hy Laïp coå ñaïi theå hieän theá giôùi quan, yù thöùc heä vaø pp luaän cuûa giai caáp chuû noâ thoáng trò. Noù laø coâng cuï lyù luaän Bước chuyển CM của triết học Mác ñeå giai caáp naøy duy trì traät töï xaõ hoäi, cuûng coá vai troø thoáng trò cuûa mình. TRIẾT HỌC TRƯỚC MÁC TRIẾT HỌC MÁC 1. Duy vật siêu hình. 1. Duy vật biện chứng + Hai laø, TH Hy Laïp coå ñaïi coù söï phaân chia vaø ñoái laäp roõ raøng 2. Biện chứng duy tâm 2. Biện chứng duy vật giöõa caùc traøo löu, tröôøng phaùi duy vaät-duy taâm, bieän chöùng-sieâu 3. Duy vật trong tự nhiên 3. Duy vật trong tự nhiên hình, höõu thaàn-voâ thaàn. 4. Duy tâm trong xã hội 4. Duy vật trong xã hội + Ba laø, TH Hy Laïp coå ñaïi gaén boù maät thieát vôùi khoa hoïc töï nhieân 5. Chỉ chú trọng giải thích (CNDV LS) ñeå toång hôïp moïi hieåu bieát veà caùc lónh vöïc khaùc nhau nhaèm xaây thế giới, không chú trọng 5. Coi thực tiễn là trung tâm, döïng böùc tranh veà theá giôùi nhö moät hình aûnh chænh theå thoáng cải tạo thế giới lý luận phải phục vụ trung nhaát moïi söï vaät hieän töôïng xaûy ra trong noù. 6. Thế giới quan của các tâm, cải tạo TG giai cấp bóc lột, không có 6. Thế giới quan của giai cấp + Boán laø, TH Hy Laïp coå ñaïi ñaõ xaây döïng neân pheùp bieän chöùng tính khoa học triệt để vô sản. Thống nhất tính chaát phaùc, hoï ñaõ phaùt hieän ra nhieàu yeáu toá cuûa pheùp BC nhöng 7. Coi triết học là khoa học khoa học và tính cách chöa trình baøy chuùng nhö moät heä thoáng lyù luaän chaët cheõ. của mọi khoa học mạng + Naêm laø, TH Hy Laïp coi troïng vaán ñeà con ngöôøi. 7. Triết học Mác là TGQ & PPL chung nhất của các khoa học cụ thể Câu 9: Phân tích thực chất và ý nghĩa của cuộc cách mạng trong triết học do Mác, Ăngghen và Lênin thực hiện Thực chất Ý nghiã – mang lại cho giai cấp vô sản và nhân dân lao động 1. 2. Mang lại sự thống nhất giữa CNDV và PBC bị áp bức – bóc lột 1 hệ thống triết học mới đóng vai trò: - + Trước Mác, CNDV thường bị tách rời với PBC. Tuy vậy, trong • Cơ sở thế thới quan khoa học – cách mạng (duy vật biện các Hoà Chí Minhọc thuyết duy vật trước Mác cũng có chứa đ ựng 1 số chứng) tư tưởng biện chứng nhất định nhưng do han chế về trình độ pt khoa Cơ sở vũ trụ quan khoa học hiện đại - Hoà Chí Minhọc và lịch sử nên nhìn chung quan điểm siêu hình chi phối Cơ sở nhân sinh quan vô sản (nhân đạo – cách mạng) - CNDV. • Phương pháp luận phổ biến (biện chứng duy vật) + Trong khi đó PBC lại được quan tâm nghiên cứu và phát triển Đối với hoạt động nhận thức khoa học - trong 1 số hê thống TH duy tâm, nhất là trong TH Hêghen. Hêghen đã Đối với hoạt động thực tiễn cách mạng - có công trong việc phát trển và khôi phục PBC nhưng lại dưới cái vỏ Gía trị cao nhất của Triết học Mác _Lênin là luôn phấn đ ấu vì lợi duy tâm thần bí. ích cao cả của con người. Với tính cách là sức mạnh tinh thần, triết + Để xây dựng triết hoc duy vật biện chứng, Mác đã cải tạo cả học Mác –Lênin góp phần vào quá trính CNDV cũ, siêu hình và PBC duy tâm. Để tạo nêns ự thống nhất hữu cơ giữa TGQ duy vật và phương pháp biện chứng, Mác đã giải thoái CNDV khỏi tính Hoà Chí Minhạn chế siêu hình và PBC ra khỏi CN duy tâm. Như vậy CNDV Mácxít là CNDV biện chứng còn PBC Macxít là PBC duy vật. Duy vật và biện chứng là 2 yếu tố khăng khít, là 2 đặc trưng trong TH Macxít. Mở rộng CNDVBC sang lĩnh vực xã hội – Sáng tạo ra CNDV lịch - sử + TH ML không chỉ dừng lại ở những quan điểm duy vật biện chứng về giới tự nhiên mà còn mở rộng những quan điểm đó vào việc
- Nguyên tắc khách quan trong xem xét có mối liên hệ mật thiết với các nguyên tắc khác của lôgíc biện chứng. Nó thể hiện ở yêu cầu cụ thể sau : Trong hoạt động nhận thức : Câu 1: Anh ( chị) hãy phân tích cơ sở lý luận, nêu ra các yêu cầu Chủ thể phải : phương pháp luận của nguyên tắc khách quan của chủ nghĩa duy vật Một là : Xuất phát từ hiện thực khách quan, tái hiện lại nó như biện chứng. Đảng Cộng Sản Việt Nam đã vận dụng như thế nào vào nó vốn có mà không được tùy tiện đưa ra những nhận định chủ quan . sự nghiệp cách mạng hiện nay ở nước ta? Hai là : Phải biết phát huy tính năng động, sáng tạo của chủ + Cơ sở lý luận : thể, đưa ra các giả thuyết khoa học có giá trị về khách thể, đồng thời biết Nguyên tắc khách quan trong xem xét được xây dựng dựa trên nội cách tiến hành kiểm chứng các giả tuyết đó bằng thực nghiệm dung của nguyên lý về tính thống nhất vật chất của thế giới. Yêu cầu của Trong hoạt động thực tiễn : nguyên tắc này được tóm tắt như sau :khi nhận thức khách thể ( đối tượng ), Chủ thể phải : sự vật,hiện tượng tồn tại trong hiện thực – chủ thể tư duy phải nắm bắt, tái Một là : Xuất phát từ hiện thực khách quan, phát hiện ra những hiện nó trong chính nó mà không được thêm hay bớt một cách tùy tiện . quy luật chi phối nó. - Vật chất là cái có trước tư duy. Vật chất tồn tại vĩnh viễn và ở một giai đọan Hai là : Dựa trên các quy luật khách quan đó, chúng ta vạch ra phát triển nhất định của mình nó mới sản sinh ra tư duy. Do tư duy phản ánh các mục tiêu, kế họach, tìm kiếm các biện pháp, phương thức để tổ chức thế giới vật chất, nên trong quá trình nhận thức đối tượng ta không được thực hiện. Kịp thời điều chỉnh, uốn nắng họat động của con người đi theo lợi xuất phát từ tư duy, từ ý kiến chủ quan của chúng ta về đối tượng.mà phải ích và mục đích đã đặt ra . xuất phát từ chính bản thân đối tượng, từ bản chất của nó, không được ”bắt” Phát huy tính năng động, sáng tạo của ý thức có nghĩa là phát huy đối tượng tuân theo tư duy mà phải “bắt” tư duy tuân theo đối tượng. Không vai trò tri thức, tình cảm, ý chí, lý trí ….tức là phát huy vai trò nhân tố con ép đối tượng thỏa mãn một sơ đồ chủ quan hay một “Lôgíc” nào đó, mà phải người trong họat động nhận thức và họat động thực tiễn cải tạo hiện thực rút ra những sơ đồ từ đối tượng, tái tạo trong tư duy các hình tượng, tư khách quan, vươn lên làm chủ thế giới . tưởng- cái lôgíc phát triển của chính đối tượng đó. + Đảng Cộng Sản Việt Nam đã vận dụng như thế nào vào sự nghiệp - Toàn bộ “nghệ thuật” chinh phục bản chất của sự vật, hiện tượng được gói cách mạng của Việt Nam : ghém trong sự tìm kiếm, chọn lựa, sử dụng những con đường, cách thức, Phải tôn trọng hiện thực khách quan, tôn trọng vai trò quyết định phương tiện thâm nhập hữu hiệu vào “thế giới” bên trong của sự vật. “nghệ của vật chất. Cụ thể là : thuật” chinh phục như thế không mang đến cho sự vật, hiện tượng một cái gì - Xuất phát từ hiện thực khách quan của đất nước, của thời đại để đó xa lạ với chính nó. Điều này đặt ra cho chủ thể một tình thế khó khăn. họach định các đường lối, chiến lược, sách lược nhằm xây dựng và phát Làm như thế nào để biết chắc chắn những suy nghĩ của chúng ta về sư vật triển đất nước . là khách quan, là phù hợp với bản thân sự vật? Nguyên tắc khách quan đòi - Biết tìm kiếm, khai thác và sử dụng những lực lượng vật chất để hỏi được bổ sung thêm yêu cầu phát huy tính năng động sáng tạo của chủ hiện thực hóa đường lối, chiến lược, sách lược nhằm xây dựng và phát triển thể và nguyên tắc tính đảng . đất nước . - Giới tự nhiên và xã hội không bao giờ tự phơi bày tòan bộ bản chất của - Coi cách mạng là sự nghiệp của quần chúng, coi đại đòan kết tòan mình ra thành các hiện tượng điển hình. Con người không phải chỉ nhận thức dân tộc là động lực chủ yếu để phát triển đất nước. Biết kết hợp hài hòa các những cái gì bộc lộ ra trước chủ thể. Do đó để phản ánh khách thể như một lợi ích khác nhau ( lợi ích kinh tế, lợi ích chính trị, lợi ích vật chất, lợi ích tinh chỉnh thể, chủ thể tư duy không thể không bổ sung những yếu tố chủ quan thần, lợi ích cá nhân, lợi ích tập thể, lợi ích xã hội ….) thành đ ộng lực mạnh như đề xuất các giả thuyết, đưa ra các dự đóan khoa học ….Thi ếu những mẻ thúc đẩy công cuộc đổi mới . điều này tư duy sẽ không mang tính biện chứng, sẽ không thể hiện bản tính - Đảng ta rút ra những bài học kinh nghi ệm từ những sai lằm, thất bại sáng tạo thông qua trí tưởng tượng của chính mình. Yêu cầu phát huy tính trước đổi mới, Đảng ta kết luận :“ mọi đường lối, chủ trương của đảng phải năng động sáng tạo của chủ thể đòi hỏi chủ thể tư duy phải biến đổi, thậm xuất phát từ thực tế, tôn trọng quy luật khách quan”. chí cải tạo đối tượng để tìm ra bản chất của nó. Những biến đổi, cải tạo đó Biết phát huy tính năng động, sáng tạo của ý thức, phát huy vai trò là chủ quan nhưng không phải tùy tiện, mà là những biến đổi và cải tạo đ ối của các yếu tố chủ quan ( tri thức, tình cảm …..) tức phát huy vai trò nhân tố tượng phù hợp quy luật của hiện thực thuộc lĩnh vực nghiên cứu . con người trong họat động nhận thức và thực tiển : - Yêu cầu khách quan trong xem xét có ý nghĩa rất quan trọng trong nhận - Coi sự thống nhất giữa tình cả( nhiệt tình cách mạng, lòng yêu thức các hiện tượng thuộc đời sống xã hội. Đối tượng nghiên cứu bao gồm nước, ý chí quật cường ….) và tri thức ( kinh nghi ệm dựng nước và giữ nước, cái vật chất và cái tinh thần chứa đầy những cái chủ quan, những cái lý hiểu biết khoa học ) là động lực tinh thần thúc đẩy công cuộc đổi mới. Chống tưởng và luôn chịu sự tác động của các lực lượng tự phát của tự nhiên lẫn lại thái độ ỷ lại, trì trệ, chỉ biết làm theo cách củ mà không biết dũng cảm lực lượng tự giác ( ý chí,lợi ích, mục đích, nhân cách, cá tính khác nhau ) của làm theo cái mới, biết khơi dậy lòng yêu nước, ý chí quật cường……phải phổ con người. Ơû đây đối tượng, khách thể tư duy quyện chặt vào chủ thể tư biến tri thức khoa học, công nghệ hiện đại cho đông đảo cán bộ, đ ảng viên duy bằng hệ thống những mối liên hệ chằng chịt. Do đó cần phải cụ thể hóa và nhân dân, biết nâng cao dân trí, đào tạo và bồi dưỡng nhân tài. nguyên tắc khách quan trong xem xét các hiện tượng xã hội, tức là phải kết - Coi trọng công tác tư tưởng, đẩy mạnh giáo dục tư tưởng. Đặc biệt là hợp nó với các yêu cầu phát huy tính năng động, sáng tạo của chủ thể và giáo dục chủ nghĩa Mác –Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh cho đông đảo nguyên tắc tính đảng. Điều này có nghĩa là nguyên tắc khách quan trong người Việt Nam chúng ta. Phải nâng cao và đổi mới tư duy lý luận mà trước xem xét không chỉ bao hàm yêu cầu xuất phát từ chính đối tượng, từ những hết là chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam. quy luật vận động và phát triển của nó, không được thêm bớt tùy tiện chủ - Kiên quyết khắc phục và ngăn ngừa tái diễn bệnh chủ quan , duy ý quan, mà nó còn phải biết phân biệt những quan hệ vật chất với những quan chí,lối suy nghĩa và hành động giản đơn, nóng vội theo nguyện vọng chủ hệ tư tưởng, các nhân tố khách quan với các nhân tố chủ quan, thừa nhận quan ảo tưởng mà bất chấp quy luật khách quan, coi thường tình hình thực các quan hệ vật chất khách quan tồn tại xã hội là nhân tố quyết định.còn tế. những hiện tượng tinh thần, tư tưởng được quy định bởi đời sống vật chất của con người và các quan hệ kinh tế của họnhưng chúng có ảnh hưởng Câu 2: Lý luận? Phương pháp? Mối quan hệ giữa chúng. Anh ( chị) hãy ngược lại tồn tại xã hội. Phải coi xã hội là một là một cơ thể sống tồn tại và nêu những yêu cầu phương pháp luận và phân tích cơ sở lý luận của phát triển không ngừng chứ không phải là cái gì đó kết thành một cách máy nguyên tắc toàn diện. Việc tuân thủ nguyên tắc toàn diện sẽ khắc móc. Phân tích một cách khách quan những quan hệ sản xuất cấu thành một phục được những hạn chế gì trong hoạt động nhận thức và trong hoạt hình thái kinh tế xã hội nhất định và cần phải nghiên cứu những quy luật vận động thực tiễn. hành và phát triển của hình thái xã hội đó. 7.1 Anh ( chị) hãy nêu những yêu cầu phương pháp luận và phân tích - Khi nhận thức các hiện tượng xã hội chúng ta phải chú trọng đến mức độ cơ sở lý luận của nguyên tắc toàn diện quan tâm và năng lực nhận thức của các lực lượng xã hội đ ối với vi ệc gi ải Định nghĩa phương pháp luận: Là học thuyết (lý luận) về phương pháp; nó quyết các vấn đề xã hội, đối với khuynh hướng phát triển của các hiện tượng vạch ra cách thức xây dựng và nghệ thuật vận dụng phương pháp. Phương xã hội, đối với việc đánh giá tình hình xã hội ….những đánh giá có giá trị pháp luận còn được coi như “ một hệ thống các quan điểm, nguyên tắc xuất hơn, những cách giải quyết đúng hơn thường là những đánh giá, những cách phát, những cách thức chung để thực hiện hoạt động nhận thức và hoạt giải quyết thuộc về các lực lượng xã hội biết đứng trên lập trường của giai động thực tiễn của con người. cấp tiên tiến, của những lực lượng cách mạng của thời đại đó. Vì vậy tính Cơ sở lý luận của nguyên tắc toàn diện là nội dung nguyên lý về mối liên hệ khách quan trong xem xét các hiện tượng xã hội nhất quán với nguyên tắc phổ biến. tính đảng. Việc xem thường nguyên tắc này dễ dẫn đến vi phạm yêu cầu Mối liên hệ phổ biến là mối liên hệ giữa các mặt (thuộc tính) đối lập tồn tại của nguyên tắc khách quan trong xem xét, dễ biến nó thành chủ nghĩa khách trong mọi sự vật, trong mọi lĩnh vực hiện thực. quan, cản trở việc nhận thức đúng đắn các hiện tượng xã hội phức tạp. Mối liên hệ mang tính khách quan và phổ biến. Nó chi phối tổng quát sự vận + Những yêu cầu phương pháp luận của nguyên tắc khách quan trong xem động, phát triển của mọi sự vật, quá trình xãy ra trong thế giới; và là đ ối xét : tượng nghiên cứu của phép biện chứng.
- Mối liên hệ phổ biến được nhận thức trong các phạm trù biện chứng như mối hội… để có thái độ, biện pháp, đối sách hành động thích hợp mà liên hệ giữa: mặt đối lập- mặt đối lập; chất – lượng, cái cũ – cái mới; cái không sa vào chủ nghĩa bình quân, quan điểm dàn điều, tức không riêng- cái chung; nguyên nhân- kết quả; nội dung – hình thức; bản chất- hiện thấy được trọng tâm cốt lõi trong cuộc sống vô cùng phức tạp. tượng; tất nhiên- ngẫu nhiên; khả năng – hiện thực. Nội dung nguyên lý: 7.2 Việc tuân thủ nguyên tắc toàn diện sẽ khắc phục được những hạn ◊ Mọi sự vật, hiện tượng trong thế giới đều tồn tại trong muôn vàn chế gì trong hoạt động nhận thức và trong hoạt động thực tiễn. mối liên hệ ràng buộc lẫn nhau. Việc quán triệt và vận dụng sáng tạo nguyên tắc toàn diện sẽ giúp Trong muôn vàn mối liên hệ chi phối sự tồn tại của chúng có chúng ta khắc phục được chủ nghĩa phiến diện, chủ nghĩa chiết trung, chủ ◊ nghĩa ngụy biện… trong hoạt động thực tiễn và nhận thức của chính mình. những mối liên hệ phổ biến Chủ nghĩa phiến diện là cách xem xét chỉ thấy một mặt, một mối Mối liên hệ phổ biến tồn tại khách quan, phổ biến; chúng chi phối quan hệ, tính chất nào đó mà không thấy được nhiều mặt, nhiều mối quan ◊ một cách tổng quát quá trình vận động, phát triển của mọi sự vật hệ, nhiều tính chất của sự vật. thường xem xét dàn trải, liệt kê những tính quy định khác nhau của sự vật hay hiện tượng mà không làm nổi bật cái cơ hiện tượng xãy ra trong thế giới. bản, cái quan trọng nhất của sự vật hay hiện tượng đó. Chủ nghĩa chiết trung là cách xem xét chỉ chú ý đến nhiều mặt, Những yêu cầu cơ bản của nguyên tắc toàn diện: nhiều mối liên hệ của sự vật nhưng không rút ra được mặt bản chất, không Trong hoạt động nhận thức chủ thể phải: Tìm hiểu, phát hiện càng nhiều mối liên hệ, quan hệ (hay những thấy được mối liên hệ cơ bản của sự vật mà coi chúng như nhau, kết hợp - đặc điểm, tính chất, yếu tố, mặt,…) đang chi phối sự tồn tại của chúng một cách vô nguyên tắc, tùy tiện. Do đó hoàn toàn bất lực khi cần phải có quyết sách đúng đắn. bản thân sự vật càng tốt Chủ nghĩa ngụy biện là cách xem xét qua đó đánh tráo cái cơ bản với cái không cơ bản, cái chủ yếu với cái thứ yếu… hay ngược lại nhằm đ ạt Phân loại để xác định những mối liên hệ, quan hệ (hay những đặc - được mục đích hay lợi ích của mình một cách tinh vi. điểm, tính chất, yếu tố, mặt,…) nào là bên trong, cơ bản, tất nhiên, Trong đời sống xã hội, nguyên tắc toàn diện có vai trò cực kỳ quan ổn định...; còn những mối liên hệ, quan hệ (hay những đặc điểm, trọng. Nó đòi hỏi chúng ta không chỉ liên hệ nhận thức với nhận thức mà cần tính chất, yếu tố, mặt,…) nào là bên ngoài, không cơ bản, ngẫu phải liên hệ nhận thức với thực tiễn cuộc sống, phải chú ý đến lợi ích của nhiên, không ổn định…; các chủ thể (các cá nhân hay các giai tầng) khác nhau trong xã hội và bi ết phân biệt đâu là lợi ích cơ bản (sống còn) và lợi ích không cơ bản, phải bi ết Dựa trên những mối liên hệ, quan hệ (hay những đặc điểm, tính phát huy hay hạn chế mọi tiềm năng hay nguồn lực từ khắp các lĩnh vực - chất, yếu tố, mặt,…) bên trong cơ bản, tất nhiên, ổn định…. Để lý hoạt động xã hội (kinh tế, chính trị, văn hóa…) từ các thành phần kinh tế, từ giải được những mối liên hệ, quan hệ ((hay những đặc điểm, tính các tổ chức chính trị - xã hội… để có thái độ, biện pháp, đối sách hành động chất, yếu tố, mặt,…) còn lại. Qua đó xây dựng một hình ảnh về sự thích hợp mà không sa vào chủ nghĩa bình quân, quan điểm dàn đều, tức vật như sự thống nhất các mối liên hệ, quan hệ (hay những đặc không thấy được trọng tâm, trọng điểm, điều cốt lõi trong cuộc sống vô cùng điểm, tính chất, yếu tố, mặt,…); phát hiện ra quy luật (bản chất) phức tạp. của nó. Câu 3: Phân tích nội dung quy luật những thay đổi về lượng dẫn đến Trong hoạt động thực tiễn chủ thể phải: những thay đổi về chất và ngược lại, và vạch ra ý nghĩa phương pháp Đánh giá đúng vai trò của từng mối liên hệ, quan hệ (hay những luận của nó. - đặc điểm, tính chất, yếu tố, mặt,…) chi phối sự vật. Quy lua ä t chu y e å n hoù a tö ø tha y ñoåi ve à löôïn g da ã n ñe á n Thông qua hoạt động thực tiễn, sử dụng đồng bộ nhi ều công cụ, t ha y ño åi ve à cha á t & ng ö ô ï c laïi: - phương tiện, biện pháp thích hợp (mà trước hết là những công cụ, Chaát, löôïng, ñoä, ñieåm nuùt, böôùc nhaûy: phương tiện, biện pháp vật chất) để biến đổi những mối liên hệ, Chaát - tính quy ñònh voán coù cuûa söï vaät, ñaëc tröng quan hệ (hay những đặc điểm, tính chất, yếu tố, mặt,…) để biến cho söï vaät laø noù, giuùp phaân bieät noù vôùi söï vaät đổi những mối liên hệ, quan hệ (hay những đặc điểm, tính chất, khaùc. yếu tố, mặt,…) của bản thân sự vật, đặc biệt là những mối liên hệ, quan hệ (…) bên trong, cơ bản, tất nhiên, quan trọng…. của nó. Löôïng - tính quy ñònh voán coù cuûa söï vaät, bieåu thò quy moâ, toác ñoä vaän ñoäng, phaùt trieån cuûa söï vaät Nắm vững sự chuyển hóa các mối liên hệ, quan hệ (hay những - cuõng nhö cuûa caùc thuoäc tính (chaát) cuûa noù. đặc điểm, tính chất, yếu tố, mặt,…)của bản thân sự vật; kịp thời Ñoä - giôùi haïn maø trong ñoù söï thay ñoåi veà Löôïng sử dụng các công cụ, phương tiện, biện pháp bổ sung để phát huy chöa laøm Chaát thay ñoåi caên baûn. hay hạn chế hay hạn chế sự tác động của chúng, nhằm lèo lái sự Ñieåm nuùt - moác (giôùi haïn) maø söï thay ñoåi veà vật vận động, phát triển theo đúng quy luật và hợp lợi ích của Löôïng vöôït qua noù seõ laøm Chaát thay ñoåi caên baûn. chúng ta. Böôùc nhaûy - söï chuyeån hoùa veà Chaát do nhöõng thay ñoåi veà Löôïng tröôùc ñoù gaây ra; Böôùc nhaûy laø giai Quán triệt và vận dụng sáng tạo nguyên tắc toàn diện sẽ giúp chủ - ñoaïn cô baûn trong tieán trình phaùt trieån cuûa söï vaät, thể khắc phục được chủ nghĩa phiến diện, chủ nghĩa chi ết trung, noù toàn taïi khaùch quan, phoå bieán, ña daïng (Böôùc chủ nghĩa ngụy biện,… trong hoạt động thực tiễn và nhận thức nhaûy toaøn boä/Böôùc nhaûy cuïc boä; Böôùc nhaûy ñoät của chính mình. bieán/Böôùc nhaûy daàn daàn; Böôùc nhaûy töï nhieân/Böôùc nhaûy xaõ hoäi/Böôùc nhaûy tö duy). + Chủ nghĩa phiến diện là cách xem xét chỉ thấy một mặt, một Noäi dun g quy luaä t: mối quan hệ, tính chất nào đó mà không thấy được nhiều mặt, Moïi söï vaät ñeàu ñöôïc ñaëc tröng baèng söï thoáng nhaát nhiều mối quan hệ, nhiều tính chất của sự vật. giöõa Chaát vaø Löôïng. + Chủ nghĩa chiết trung là cách xem xét chỉ chú ý đến nhiều mặt, nhiều mối liên hệ của sự vật chứ không rút ra được mặt bản chất, Söï vaät baét ñaàu vaän ñoäng, phaùt trieån baèng söï thay không thấy được mối liên hệ cơ bản của sự vật, mà coi chúng như ñoåi veà Löôïng (lieân tuïc, tieäm tieán); neáu Löôïng thay nhau, kết hợp chúng một cách vô nguyên tắc, tùy tiện. ñoåi trong ñoä, chöa vöôït quaù ñieåm nuùt thì Chaát khoâng + Chủ nghĩa ngụy biện là cách xem xét qua đó đánh tráo cái cơ thay ñoåi caên baûn; khi Löôïng thay ñoåi vöôït qua ñoä, bản với cái không cơ bản, cái chủ yếu với cái thứ yếu,… hay quaù ñieåm nuùt thì Chaát seõ thay ñoåi caên baûn, böôùc ngược lại nhằm đạt được mục đích hay lợi ích của mình một cách nhaûy xaûy ra. tinh vi. Böôùc nhaûy laøm cho Chaát thay ñoåi (giaùn ñoaïn, ñoät Trong xã hội nguyên tắc toàn diện đòi hỏi chúng ta không chỉ liên - bieán) – Chaát (Söï vaät ) cuõ maát ñi, Chaát (Söï vaät) môùi hệ nhận thức với nhận thức mà còn liên hệ nhận thức với cuộc ra ñôøi; Chaát môùi gaây ra söï thay ñoåi veà Löôïng (laøm sống; phải chú ý đến lợi ích của các chủ thể (các cá nhân hay giai thay ñoåi quy moâ toàn taïi, toác ñoä, nhòp ñieäu vaän tầng) khác nhau trong xã hội và biết phân biệt đâu là lợi ích cơ bản ñoäng, phaùt trieån cuûa söï vaät ). (sống còn) và lợi ích không cơ bản (sống còn) và lợi ích không cơ Söï thay ñoåi veà Löôïng gaây ra söï thay ñoåi veà Chaát; söï bản; phải biết phát huy (hay hạn chế) mọi tiềm năng hay nguồn thay ñoåi veà Chaát gaây ra söï thay ñoåi veà Löôïng laø lực từ khắp các lĩnh vực hoạt động xã hội (kinh tế, chính trị, văn phöông thöùc vaän ñoäng, phaùt trieån cuûa moïi söï vaät hóa,..) từ các thành phần kinh tế khác, từ các tổ chức, chính trị xã
- trong theá giôùi; phaùt trieån vöøa mang tính lieân tuïc vöøa + Sự thống nhất của các mặt đối lập nay chỉ mang tính tương đối nhưng sự đấu tranh mang tính tuyết đối. Sự đấu tranh này gắn liền với sự vận động và mang tính giaùn ñoaïn. thay đổi của sự vật. Mâu thuẫn biện chứng phát triển tương ứng với quá trình Pha â n tíc h: thống nhất giữa các mặt đối lập còn sự đấu tranh giữa các mặt đối lập thì Trong quaù trình vaän ñoäng vaø phaùt trieån, Chaát vaø chuyển dần từng bước từ bình lặng tới quyết liệt, làm xuất hiện khả năng Löôïng cuûa söï vaät cuõng bieán ñoåi. Söï thay ñoåi cuûa Löôïng chuyển hoá của các mặt đối lập. vaø cuûa Chaát khoâng dieãn ra ñoäc laäp vôùi nhau, maø chuùng + Mâu thuẫn biện chứng là nguồn gốc của mọi sự phát triển, chúng đều trải coù quan heä chaët cheõ vôùi nhau. Nhöng khoâng phaûi baát kyø qua các giai đoạn: từ sự xuất hiện của các mặt đối lập, sự thống nhất và đấu söï thay ñoåi naøo cuûa Löôïng cuõng ngay laäp töùc laøm thay tranh giữa các mặt đối lập, rồi chuyển hoá các mặt đối lập. Khi mâu thuẫn ñoåi caên baûn Chaát cuûa söï vaät. Löôïng cuûa söï vaät coù theå được giả quyết , cái cũ mất đi cái mới ra đời tiến bộ, ưu việt hơn cái cũ và tự thay ñoåi trong moät giôùi haïn nhaát ñònh maø khoâng laøm thay nó cũng chứa đựng những mâu thuẫn mới, hay thay đổi những vai trò tác ñoåi caên baûn Chaát cuûa söï vaät ñoù. Khi vöôït qua giôùi haïn động cảu các mâu thuẫn cũ. ñoù seõ laøm cho söï vaät khoâng coøn laø noù, chaát cuõ maát ñi, * Về mặt thực tiễn: chaát môùi ra ñôøi (böôùc nhaûy xaûy ra). + Thực tế đã chứng minh vận cuộc đấu tranh giữa cái cũ và cái mới luôn là Vd: Khi xeùt caùc traïng thaùi toàn taïi khaùc nhau cuûa qúa trình khó khăn, lâu dài, phức tạp, cái mới có thể thất bại tạm thời nhưng nöôùc vôùi tö caùch laø nhöõng chaát khaùc nhau (chaát – traïng cuối cùng nó sẽ chiến thắng cái cũ. Điều đó được minh chứng rõ ràng trong thaùi), öùng vôùi chaát – traïng thaùi ñoù, Löôïng ôû ñaây laø nhieät cuộc đấu tranh giữa giai cấp phong kiến và giai cấp công nhân trong xã hội ñoä, thì duø Löôïng coù thay ñoåi trong moät phaïm vi khaù lôùn (0 ta đưa đất nước đi lên từ chế độ phong kiến bỏ qua tư bản chủ nghĩa đi lên ñoä C< t
- Thực tiễn là tiêu chuẩn chân lý của lý luận: Lý luận chỉ được coi là 3.1.4 I.4.1. Dạng cơ bản: chân lý khi nó phù hợp với thực tiễn khách quan mà nó phản ánh, Hoạt động sản xuất vật chất – là một dạng họat động và đồng thời nó được thực tiễn kiểm nghiệm. Thông qua thực tiễn nguyên thủy và cơ bản và nó quyết định sự tồn tại và những lý luận đạt đến chân lý sẽ được bổ sung vào kho tang tri phát triển của xã hội loài người. thức nhân loại. Hoạt động chính trị xã hội nhằm cải tạo, biến đổi xã hội, Lý luận phải được vận dụng vào thực tiễn, tiếp tục bổ sung và 3.2. phát triển các quan hệ xã hội, chế độ xã hội. phát triển trong thực tiễn. Thực tiễn phải được chỉ đạo bởi lý luận Hoạt động thực nghiệm khoa học do nhu cầu phát triển để làm cho thực tiễn có hiệu quả nhất. Hoạt động thực tiễn của con người muốn có hiệu quả nhất thiết 3.2.1. của cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật hiện đại. phải có lý luận soi đường. Khi lý luận đạt đến chân lý thì lý luận có I.4.2. Dạng không cơ bản: là những họat động được hình thành và phát khả năng định hướng mục tiêu, xác định lực lượng, phương pháp, triển từ những dạng cơ bản, chúng là dạng thực tiễn phái sinh. Ví biện pháp thực hiện. Lý luận còn dự báo được khả năng phát triển dụ: họat động trong một số lĩnh vực như đạo đức, nghệ thuật, giáo của các mối quan hệ thực tiễn. dục, tôn giáo … Vận dụng lý luận vào thực tiễn cần phân tích rõ từng tình hình cụ 3.2.2. 2. Phạm trù “lý luận” thể, tránh vận dụng lý luận máy móc, giáo điều kinh viện . Như vậy Lý luận là hệ thống những tri thức được khái quát từ thực tiễn, 2.1. chẳng những hiểu sai giá trị của lý luận mà còn làm phương hại phản ánh những mối liên hệ bản chất bản chất, những quy luật đến thực tiễn, làm sai lệch sự thống nhất tất yếu giữa lý luận và của các sự vật hiện tượng. thực tiễn Lý luận là trình độ cao hơn về chất so với kinh nghiệm. Trên cơ sở 3.2.3. 2.2. Từ lý luận xây dựng mô hình thực tiễn phát huy những nhân tố tích tổng kết kinh nghiệm lý luận được hình thành, không tự phát và cực, hạn chế những yếu tố tiêu cực nhằm đạt kết quả cao. cũng không bắt buộc mọi lý luận đều xuất phát từ kinh nghi ệm. 3.2.4. Bám sát diễn biến của thực tiễn để kịp thời bổ sung những khuyết Muốn hình thành lý luận, con người phải thông qua quá trình nhận điểm của lý luận hoặc có thể thay đổi lý luận cho phù hợp với thực thức kinh nghiệm. Trong quá trình nhận thức, con người đi từ nhận tiễn. thức kinh nghiệm thông thường đến nhận thức kinh nghi ệm khoa Câu 6: Phân tích nội dung cơ bản của quy luật quan hệ sản xuất phù học. hợp với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất. Đảng ta đã vận Chức năng cơ bản của lý luận là phản ánh hiện thực khách quan 2.3. dụng quy luật này như thế nào vào quá trình xây dựng CNXH ở nước ta hiện nay. và chức năng phương pháp luận chỉ đạo hoạt động thực tiễn và Trả lời: hoạt động nhận thức của con người I Biện chứng giữa lực lượng sản xuất (PTSX) và quan hệ sản xuất (QHSX) Lý luận có hai cấp độ khác nhau, cấp độ lý luận ngành và cấp độ 2.4. 1.1 khái niệm phương thức sản xuất, lực lượng sản xuất, quan hệ sản lý luận triết học ( tùy vào phạm vi phản ánh của nó và vai trò của xuất. 1.1PTSX : là cách thức con người tiến hành sản xuất vật chất ở t ừng phương pháp luận). giai đoạn lịch sử nhất định của xã hội loài người. Những yêu cầu cơ bản của nguyên tắc thống nhất giữa lý luận và 3. Mỗi xã hội được đặc tưng bằng một PTSX nhất định. PTSX đóng vai trò quyết định đối với tất cả các mặt của đời sống xã hội : thực tiễn Kinh tế, chính trị, văn hóa và xã hội. Thực tiễn và lý luận có mối quan hệ biện chứng cho nhau. Thực 3.1. Sự thay thế kế tiếp nhau của các PTSX trong lịch sử quyết định sự phát triển của xã hội loài ngưòi từ thấp đến cao. tiễn là cơ sở, là động lực, là mục đích và là tiêu chuẩn của lý luận. Trong sản xuất, con người có quan hệ : Một mặt là quan hệ giữa người với Lý luận hình thành, phát triển phải xuất phát từ thực tiễn, đáp ứng tự nhiên, tức là LLSX, mặt khác là quan hệ giữa người với người, tức là quan hệ sản xuất. PTSX chính là sự thống nhất giữa LLSX ở một trình độ nhất được yêu cầu thực tiễn. định với QHSX tương ứng. Như ở trên ta đã nói, thực tiễn là cơ sở của lý luận. Con người 3.1.1 1.2 LLSX : là toàn bộ các lực lượng đựoc con người sử dụng trong quá trình sản xuất vật chất. LLSX biểu hiện quan hệ giữa người với người với nhận thức giới tự nhiên đầu tiên bằng hoạt động thực tiễn . Sự tác giới tự nhiên. Nghĩa là trong quá trình sản xuất, con người phải chinh phục động của con người buộc giới tự nhiên bộc lộ những thuộc tính, giới tự nhiên bằng các sức mạnh hiện thực của mình. LLSX bao gồm : Con người (CN) và tư liệu sản xuất (TLSX) quy luật để từ đó con người có kinh nghi ệm. Quá trình phân tích, * TLSX : bao gồm : tổng hợp, khái quát kinh nghiệm thành một môn khoa học lý luận. +Đối tượng lao động : một bộ phận của giới tự nhiên được đưa vào sản xuất. Thực tiễn đề ra những vấn đề mà lý luận phải trả lời. + Tư liệu lao động : Công cụ lao động và kho tàng bến bãi, giao Thực tiễn là động lực của lý luận. Qua hoạt thực tiễn luôn nảy sinh 3.1.2 thông vận tải. Trong TLLĐ, công cụ lao động không ngừng đựoc cải tiến, cho nên nó là yếu những vấn đề đòi hỏi lý luận phải hoàn thiện chính mình để bao tố động nhất, cách mạng nhất. Chính sự cải tiến và hòan thiện không ngừng quát và giải quyết tốt các vấn đề do thực tiễn đặt ra. Điều này công cụ lao động đã làm biến đổi toàn bộ tư liệu sản xuất. Xét đến cùng, đó là nguyên nhân sâu xa của mọi biến đổi xã hội. càng làm cho lý luận ngày càng đầy đủ, phong phú và sâu sắc *Con người: là yếu tố có vai trò quan trọng nhất, quyết định nhất. Tư liệu lao hơn. động chỉ trở thành lực lươngj tích cực cải biến đối tượng lao động, khi chúng được kết hợp với lao động sống, đó chính là con người, với những kỹ năng, Thực tiễn là mục đích của lý luận. Không có thực tiễn thì lý luận 3.1.3 kỷ xảo, với trí tuệ và kinh nghiệm của mình. Hàm lượng trí tuệ trong điều không thể đem lại lợi ích cao hơn, thỏa mãn nhu cầu ngày càng kiện của khoa học công nghệ hiện nay đã làm cho con người trở thành nguồn lực đặc biệt của sản xuất, là nguồn lực cơ bản, nguồn lực vô tận. tăng của con người và qua thực tiễn đã giúp cho lý luận hoàn 1.3 QHSX: là mối quan hệ giữa người với người trong quá trình sản thành được mục đích của mình. Lý luận hướng dẫn chỉ đạo thực xuất vật chất. Thể hiện qua 3 mặt : Quan hệ giữa ngưòi với người đối với tiễn làm cho thực tiễn ngày càng hiệu quả hơn.
- việc sở hữu về TLSX, quan hệ giữa người với người đối với việc tổ chức với xã hội cụ thể khác, đồng thời tiêu biểu cho một giai đoạn phát tri ển nhất quản lý, quan hệ giữa người với người đối với việc phân phối sản phẩm. định của lịch sử Ba mặt nói trên có quan hệ hữu cơ với nhau, trong đó quan hệ thứ + KTTT: được hình thành và phát triển phù hợp với CSHT, nhưng nó nhất có ý nghĩa quyết định đối với tất cả những quan hệ khác. Bản chất của lại là công cụ để bảo vệ, duy trì và phát triển CSHT đã sinh ra nó. bất kỳ quan hệ sản xuất nào cũng đều phụ thuộc vào vấn đề những TLSX Ngoài các mặt cơ bản nêu trên, các htkt-xh còn có quan hệ về gia chủ yếu trong xã hội được giải quyết như thế nào. đình, dân tộc, và các quan hệ xã hội khác. Các quan hệ đó đ ều gắn bó chặt Có 2 hình thức sở hữu cơ bản về tư liệu sản xuất: Sở hữu tư nhân và sở hữu chẽ với qhsx, biến đổi cùng với sự biến đổi của qhsx. xã hội. * Sự phát triển của các htkt-xh là một quá trình lịch sử tự II. Quy luật về sự phù hợp của QHSX với trình độ của LLSX: nhiên: LLSX và QHSX là hai m?t c?a PTSX, có mối liên hệ biện chứng Lịch sử phát triển của xã hội loài người trải qua nhi ều giai đoạn nối lẫn nhau hình thành nên quy luật về sự phù hợp giữa QHSX với tính chất và tiếp nhau từ thấp đến cao, tương ứng với mỗi giai đoạn là một htkt-xh. Sự trình độ của LLSX. Quy luật nàu vạch rõ tính chất phụ thuộc khách quan của vận động thay thế nhau của các htkt-xh trong lịch sử đều do tác đ ộng của QHSX vào sự phát triển của LLSX. Đến lượt mình, QHSX tác động trở lại đối các quy luật khách quan, đó là quá trình lịch sử tự nhiên của xã hội. Trên cơ với LLSX. Khuynh hướng chung của SX là không nhừng phát triển. Sự phát sở phát hiện ra các quy luật phát triển khách quan của xã hội, Mac đã đi đến triển đó xét đến cùng là bắt nguồn từ sự biến đổi và phát triển của LLSX, kết luận: “sự phát triển của những hình thái kinh tế- xã hội là một quá trình trước hết là CCLĐ. lịch sử- tự nhiên”. Trình độ của LLSX là trình độ phát triển của CCLĐ, của ký thuật, trình đ ộ Các mặt cơ bản hợp thành một htkt-xh không tách rời nhau mà liên hệ kinh nghiệm, kỹ năng của người lao động, quy mô sản xuất, trình độ phân biện chứng với nhau hình thành nên những qui luật phổ biến của xã hội. Đó công lao động… Trình độ của LLSX gắn với tính chất của LLSX. Tính chất là quy luật về sự phù hợp của qhsx với tính chất và trình độ phát tri ển của của LLSX : Khi SX còn trình độ thấp kém thì LLSX có tính chất cá nhân, khi llsx; quy luật csht quyết định kttt và các quy luật xã hội khác. Chính tác đ ộng SX đạt tới trình độ cơ khí hiện đại, phân công lao động xã hội phát triển thì của các quy luật khách quan đó mà các htkt-xh vận đ ộng phát tri ển thay thế LLSX có tính xã hội hóa. Trong quá trình sản xuất, để lao động bớt nặng nhau từ thấp đến cao trong lịch sử như một quá trình lịch sử tự nhiên, không nhọc và đạt hiệu quả cao hơn, con người luôn luôn tìm cách cải thi ện, hoàn phụ thuộc vào ý chí, nguyện vọng chủ quan của con người. thiện công cụ lao động và chế tạo ra những công cụ lao đ ộng mới, tinh xảo Quá trình phát triển lịch sử tự nhiên của xã hội có nguồn gốc sâu xa từ hơn, đồng thời kinh nghiệm sản xuất, thói quen lao động, kỹ năng sản xuất, sự phát triển của llsx. Chính tính chất và trình độ phát triển của llsx đã quy kiến thức khoa học của con người cũng tiến bộ theo. định một cách khách quan tính chất và trình độ của qhsx. Do đó xét đến Như vậy, sự thay đổi của xã hội bao giờ cũng bắt đầu bằng sự thay đổi cùng llsx quyết định quá trình vận động và phát triển của htkt-xh như quá LLSX. Cùng với sự phát triển của LLSX, QHSX cũng hình thành và biến đ ổi trình lịch sử tự nhiên cho phù hợp với tính chất và trình độ của LLSX. Sự phù hợp đólà động lực Trong các quy luật khách quan chi phối sự vận động và phát triển của làm cho LLSX phát trỉen mạnh mẽ. các htkt-xh thì quy luật về sự phù hợp của qhsx với tính chất và trình độ phát QHSX phải tạo được điều kiện sử dụng và kết hợp tối ưu giữa TLSX và triển của llsx có vai trò quyết định nhất. Llsx bảo đảm tính kế thừa trong sự người lao động. Mở ra điều kiện thích hợp cho việc kích thích vật chất, tinh phát triển tiến lên của xã hội, quy định khuynh hướng phát triển từ thấp đến thần đối với người lao động. Nhưng LLSX luôn luôn phát triển còn QHSX có cao. Qhsx là mặt thứ hai của ptsx biểu hiện tính gián đoạn trong s ự phát xu hướng tương đối ổn định. Khi LLSX phát triển lên một trình độ mới, triển của lịch sử. Những qhsx lỗi thời được xóa bỏ và được thay thế bằng QHSX không còn phù hợp nữa, trở thành chướng ngại đối với sự phát triển những kiểu qhsx mới cao hơn. Đến lượt nó, sự thay đổi qhsx sẽ kéo theo sự của nó sẽ nảy sinh mâu thuẫn gay gắt giữa hai mặt của PTSX. Sự phát triển thay đổi về kttt, và do đó mà htkt-xh cũ được thay thế bằng htkt-xh mới cao khách đó tất yếu dẫn đến việc xóa bỏ QHSX cũ, thay thế bằng một QHSX hơn, tiến bộ hơn. Quá trình đó diễn ra theo quy luật khách quan chứ không mới phù hợp với tính chất và trình độ mới của LLSX, mở đường cho LLSX phải theo ý muốn chủ quan của con người. phát triển. Việc xóa bỏ QHSX cũ, thay thế bằng QHSX mới cũng có nghĩa là Sự thay thế một htkt-xh này bằng một htkt-xh mới cao hơn thường sự diệt vong của một PTSX lỗi thời và sự ra đời của PTSX mới. Trong xã hội được thực hiện thông qua cách mạng xã hội. Nguyên nhân sâu sa của cách có giai cấp đối kháng, mâu thuẫn giữa LLSX mới và QHSX lỗi thời là cơ sở mạng xã hội là mâu thuẫn giữa llsx và qhsx, khi qhsx trở thành xi ềng xích khách quan của cuộc đấu tranh giai cấp, đồng thời là tiền đề tất yếu của các của llsx. Trong thời kỳ cách mạng xã hội khi cơ sở kinh tế thay đổi thì s ớm cuộc cách mạng xã hội. Đây là quy luật phổ biến tác động trong toàn bộ ti ến hay muộn toàn bộ kttt đồ sộ cũng thay đổi theo trình lịch sử nhân loại “Quy luật QHSX phù hợp với trình độ PT của LLSX”. Quá trình kế thừa của lịch sử loài người luôn luôn cho phép cộng đ ồng QHSX phù hợp với trình độ của LLSX lại trở thành động lực cơ bản thúc đ ẩy nào đó, trong điều kiện nhất định do tác động của các nhân tố, các mâu mở đường cho LLSX phát triển. QHSX không phù hợp với trình độ của LLSX thuẫn bên trong và bên ngoài, có thể bỏ qua các giai đoạn phát tri ển nhất sẽ kìm hãm sự phát triển của LLSX. Song tác động kìm hãm đó cũng chỉ có định để vươn tới trình độ tiên tiến của nhân loại. Trong thời đại ngày nay chủ tính chất tạm thời, theo tính tất yếu khách quan, cuối cùng QH cũng se phải chương rút ngắn để đi lên CNXH ở một số quốc gia tiền tư bản chủ nghĩa thay đổi cho phù hợp với tính chất và trình độ của LLSX. Sở dĩ QHSX có tác chẳng những không mâu thuẫn với tinh thần của sự phát triển mang tính lịch động trở lại mạnh mẽ với LLSX là vì nó qui định: Mục đích của SX, hệ thống sử- tự nhiên mà còn là biểu hiện sinh động của quá trình lịch sử- tự nhiên ấy. quản lý của SX và quản lý xã hội, Phương thức phân phối và phần của cải ít Chỉ khi ta “rút ngắn ”một cách duy ý chí, bấp chấp quy luật thì lúc đó sự phát hay nhiều mà người lao động được hưởng. Từ đó, nó sẽ tạo ra những điều triển rút ngắn mới trở nên đối lập với quá trình lịch sử- tự nhiên. kiện để kích thích việc cải tiến lao động và kỹ thuật sản xuất, thúc đẩy LLSX Như vậy, quá trình lịch sử- tự nhiên của sự phát triển xã hội chẳng phát triển. Thực tiễn đã cho thấy LLSX chỉ có thể phát triển khi có một QHSX những diễn ra bằng con đường tuần tự mà còn bao hàm cả sự bỏ qua trong hợp lý, đồng bộ, phù hợp với nó. QHSX lạc hậu hoặc tiên ti ến hơn một cách những điều kiện lịch sử nhất định, một hoặc một vài htkt-xh nhất định. Sự giả tạo cũnhg sẽ kìm hãm sự phát triển của LLSX. Quy luật về sự phù hợp khác nhau về trật tự phát triển vẫn là quá trình lịch sử- tự nhiên. của QHSX với tính chất và trình độ của LLSX là quy luật chung nhất của sự phát triển XH. Sự tác động cảu quy luật này đã đưa xã hội loài ngưòi trải qua CÂU 8: Anh/chị hãy trình bày quan điểm mácxít về đấu tranh giai cấp các PTSX khác nhau. Tuy nhiên không phải bất cứ nước nào cũng nhất thiết và vai trò của nó đối với sự phát triển của xã hội có giai cấp đối kháng. phải tuần tự trải qua các PTSX, một số nước có thể bỏ qua hợc một số các Sự vận dụng của Đảng Cộng sản Việt Nam về đấu tranh giai cấp trong PTSX để tiến lên PTSX mới cao hơn. thời kỳ quá độ đi lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta hiện nay như thế nào? Câu 7: Anh (chị) hãy phân tích tư tưởng của Mac: “sự phát triển hình 1. Quan điểm Mácxít về đấu tranh giai cấp: thái kinh tế - xã hội là quá trình lịch sử - tự nhiên” - Đấu tranh giai cấp là quá trình tất yếu khách quan của xã hội có * Khái niệm hình thái kinh tế - xã hội: HTKT-XH là một phạm trù của áp bức bóc lột. Đó là cuộc đấu tranh giữa giai cấp thống trị và giai cấp bị trị CNDVLS dùng để chỉ xã hội ở từng giai đoạn lịch sử nhất đ ịnh, với một ki ểu đối kháng về quyền lợi không thể dung hoà được. qhsx đặc trưng cho xã hội đó, phù hợp với một trình độ nhất định của llsx, và -V.I.Lênin cho rằng đấu tranh giai cấp trong lịch sử và ngày nay với một kttt tương ứng được xây dựng trên những qhsx ấy. không phải là những cuộc bạo loạn, khủng bố, phá hoại mà nó thực chất là HTKT-XH là một hệ thống hoàn chỉnh và có cấu trúc phức tạp, trong cuộc đấu tranh của quần chúng bị tước hết quyền, bị áp bức và lao đ ộng, đó có các mặt cơ bản là llsx, qhsx, kttt. Mỗi mặt của htkt-xh có vai trò, vị trí chống bọn áp bức, ăn bám, đấu tranh của những người công nhân làm thuê riêng, tác động qua lại lẫn nhau, thống nhất với nhau. hay những người vô sản chống giai cấp tư sản. + LLSX: là nền tảng vật chất – kỹ thuật của mỗi htkt-xh. Sự hình thành *Nguyên nhân đấu tranh giai cấp: và phát triển của mỗi htkt-xh xét đến cùng do llsx quyết đ ịnh. Llsx phát tri ển -Do mâu thuẫn gay gắt giữa lực lượng sản xuất mới tiến bộ và qua các htkt-xh nối tiếp nhau từ thấp đến cao. quan hệ sản xuất lỗi thời, lạc hậu. + QHSX: là quan hệ giữa người với người trong quá trình sản xuất, là - Về mặt xã hội đây là mâu thuẫn biểu hiện giữa giai cấp cách những quan hệ cơ bản ban đầu và quyết định tất cả mọi quan hệ xã hội mạng tiến bộ đại diện cho lực lượng sản xuất mới và giai cấp thống trị bóc khác. Mỗi htkt-xh lại có một kiểu qhsx của nó tương ứng với trình độ nhất lột đại diện cho quan hệ sản xuất lỗi thời, lạc hậu. định của llsx. Qhsx là tiêu chuẩn khách quan để phân biệt xã hội cụ thể này *Hình thức đấu tranh:
- Tuỳ thuộc hoàn cảnh lịch sử, giai cấp tham gia đấu tranh, giai nhà nước pháp quyền XHCN là quyền lực nhà nước thống nhất, đoạn phát triển đấu tranh mà đấu tranh giai cấp diễn ra dưới nhi ều hình có sự phân công và phối hợp giữa các cơ quan nhà nước trong thức. Ngày nay cách mạng xã hội chủ nghĩa đang thời kỳ thoái trào giai cấp việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp. công nhân các nước tư bản đấu tranh bằng những hình thức mới chống lại Nhà nước pháp quyền Việt Nam là nhà nước pháp quyền XHCN những thủ đoạn của giai cấp thống trị bảo vệ lợi ích giai cấp trước mắt và của dân, do dân, vì dân nên hệ thống pháp luật thể hiện tập trung lâu dài của công nhân và nhân dân lao động. ý chí, lợi ích và nguyện vọng của nhân dân. Tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân mà nền tảng là liên minh giữa giai cấp 2. Vai trò của đấu tranh giai cấp đối với sự phát triển xã hội có giai cấp đối công nhân và đội ngũ trí thức. Trong khi nhà nước pháp quyền tư kháng. sản là của giai cấp tư sản nhằm thực hiện nền chuyên chính tư -Đấu tranh giai cấp là một trong những động lực phát triển quan sản đối với giai cấp vô sản và nhân dân lao động. trọng của xã hội có giai cấp. Vì đấu tranh giai cấp giúp thay đổi phương thức Nhà nước pháp quyền Việt Nam được đặt dưới sự lãnh đạo của sản xuất cũ, lỗi thời, lạc hậu bằng phương thức mới cao hơn, đồng thời xây ĐCS VN, thực hiện quản lý xã hội bằng pháp luật, theo pháp luật. dựng lực lượng sản xuất mới phù hợp quan hệ sản xuất tạo cơ sở phát tri ển Nhà nước pháp quyền tư sản được tổ chức dưới nhiều hình thức mọi mặt đời sống xã hội. khác nhau nhưng nhìn chung có 2 hình thức cơ bản là quân chủ -Đấu tranh giai cấp giúp cải tạo các giai cấp cách mạng và quần lập hiến và các hình thức cộng hòa, chung quy lại đều là nền chúng lao động thông qua việc xoá bỏ tập quán xấu do giai cấp thống trị sản chuyên chính tư sản. sinh ra. -Đấu tranh giai cấp là đòn bẩy phát triển lịch sử cách mạng, là Câu 10. Anh/Chị hãy phân tích quan điểm của triết học Mac-Lênin về động lực phát triển các mặt đời sống xã hội trong thời kỳ phát triển bình bản chất con người và về vấn đề giải phóng con người. thừơng. Đấu tranh là động lực để giai cấp tư sản đổi mới phương thức quản 1/ Quan điểm của triết học Mac-Lênin về bản chất con người lý, sử dụng kỹ thuật mới để tạo nên những thành tựu mới. a. Con người là một thực thể sinh vật – xã hội -Vai trò đấu tranh giai cấp thể hiện ở những cuộc đấu tranh mang - Khoa học và thực tiễn đã chứng tỏ rằng, tiền đề đầu tiên của sự tồn tại tính quần chúng rộng lớn, do lực lượng tiến bộ xã hội lãnh đạo, được tổ chức người là sự sống của thể xác khoa học nhằm đánh đổ giai cấp thống trị cản trở phát triển xã hội. Thể xác sống của con người chính là sản phẩm tiến hóa lâu dài 3. Sự vận dụng của Đảng Cộng sản Việt Nam về đấu tranh giai cấp trong của tự nhiên, là sự tiếp tục phát triển của tự nhiên. Ph.Aêngghen viết : “Bản thời kỳ quá độ đi lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta hiện nay: thân chúng ta với cả xương thịt, máu mủ và đầu óc chúng ta là thuộc về giới -Thời kỳ quá độ đi lên CNXH ở nước ta tồn tại nhiều giai cấp và tự nhiên”. Do vậy, trước hết nó bị chi phối bởi các quy luật tự nhiên sinh học mâu thuẫn giai cấp. Tuy nhiên trong điều kiện phát triển kinh tế thị trường như : quy luật trao đổi chất giữa cơ thể với môi trường, quy luật biến dị và di quá độ lên CNXH, mâu thuẫn này bộc lộ là mâu thuẫn trong nội bộ nhân truyền, quy luật tiến hóa … dân. Nhìn chung lợi ích giai cấp tư sản thống nhất lợi ích cộng đồng, đấu - Sự tồn tại của con người còn gắn liền trực tiếp với sự tồn tại của xã hội tranh là để hợp tác, đoàn kết xây dựng xã hội dân giàu, nước mạnh, công Để thỏa mãn các nhu cầu của mình, con người phải tiến hành lao bằng, văn minh. động sản xuất, qua đó tạo thành các mối quan hệ xã hội và xã hội; trong đó “ -Thực chất đấu tranh giai cấp ở nước ta trong thời kỳ quá độ là đấu xã hội sản sinh ra con người với tính cách là con người như thế nào thì con tranh giữa khuynh hướng tự giác theo định hướng XHCN và khuynh hướng người cũng sản sinh ra xã hội như thế”. Sự tồn tại xã hội của con người gắn phát triển tự phát lên TBCN. Trong quá trình đó, nhất thiết chúng ta phải phát liền với sự tồn tại của ý thức. triển kinh tế hàng hoá nhiều thành phần trong đó có thành phần kinh tế tư - Con người là một thực thể sinh vật – xã hội, trong đó có s ự tác đ ộng đan bản tư nhân. xen của ba hệ thống nhu cầu (nhu cầu sinh học, nhu cầu xã hội, nhu cầu -Đấu tranh giai cấp ở nước ta diễn ra hàng ngày trên các lĩnh vực tinh thần) và ba hệ thống quy luật (quy luật sinh học, quy luật xã hội, quy chính trị, kinh tế, xã hội. Vì vậy Đảng ta luôn xác định rõ cần phải: luật tinh thần) +Đấu tranh chống khuynh hướng và biểu hiện tiêu cực của tầng Mỗi hệ thống nhu cầu và quy luật này đều có vị trí, vai trò và tác lớp tư sản dụng của mình trong sự tồn tại và phát triển của con người đồng thời chúng +Đấu tranh chống khuynh hướng tự phát TBCN của sản xuất nhỏ. tham gia vào việc quy định bản chất của nó; trong đó hệ thống nhu cầu và +Đấu tranh chống các thế lực thù địch, âm mưu diễn biến hoà quy luật xã hội luôn giữ vị trí trung tâm và có vai trò quyết định. bình, phá hoại độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội ở nước ta Các nhu cầu của con người, dù là nhu cầu vật chất hay tinh thần, +Xây dựng chủ nghĩa xã hội đi đôi với bảo vệ tổ quốc, bảo vệ mang tính tự nhiên và xã hội, đều được quy định bởi lịch sử, nhưng con quyền làm chủ nhân dân. người hoàn toàn có thể tự điều chỉnh, tự kiểm tra các nhu cầu và hoạt đ ộng +Xây dựng nền kinh tế thị trường, thực hiện CNH, HĐH định của mình. hướng XHCN, giữ gìn và phát huy bản sắc dân tộc, tiếp thu tinh hoa nhân Con người tồn tại trong thế giới không phải như các sinh vật khác, loại làm cho đời sống vật chất và tinh thần nhân dân không ngừng nâng cao. mà tồn tại với tư cách là chủ thể của quá trình nhận thức và hành động cải -Để đạt được các mục tiêu trên đòi hỏi sử dụng nhi ều hình thức tạo thế giới, cải tạo xã hội và cải tạo chính bản thân con người. đấu tranh khác nhau, vừa mềm dẻo, vừa cương quyết. b. Con người là chủ thể của lịch sử *Tóm lại, giai đoạn hiện nay đòi hỏi Đảng ta phải nắm vững biện - Triết học Mac-Lênin cho rằng, con người là sản phẩm của lịch sử (sản pháp duy vật, nắm vững quan điểm giai cấp của CN Mác-Lênin để phân tích phẩm của điều kiện tự nhiên và điều kiện xã hội) đồng thời chính là chủ thể được tính chất tình hình gay go, phức tạp của đấu tranh giai cấp trong thời sáng tạo ra quá trình lịch sử ấy-lịch sử của con người. Đó là quá trình hoạt kỳ quá độ tránh rơi vào thái cực sai lầm: quá cường điệu đấu tranh giai cấp động có ý thức của con người nhằm mục đích cải tạo tự nhiên, cải tạo xã hội đi đến rụt rè, không dám đổi mới, mơ hồ, mất cảnh giác đi đ ến phủ nhận và cải tạo chính bản thân con người. đấu tranh giai cấp. - Trên cơ sở vận dụng phép biện chứng duy vật, C.Mác đã khảo sát bản chất con người bắt đầu từ hoạt động thực tiễn, từ trong hoàn cảnh xã hội lịch sử cụ thể. Câu 9: Anh chị hãy chỉ ra những điểm giống và khác nhau giữa nhà - “Bản chất con người là tổng hoà những quan hệ xã hội”, luận điểm này cho nước pháp quyền XHCN mà chúng ta đang xây dựng với nhà nước thấy, con người là một thực thể có tính loài. Đặc tính “loài” của con người pháp quyền tư sản? hiện thực tức là tính người. Tính người bao gồm toàn bộ các thuộc tính vốn Trả lời: có của con người, trong đó có ba thuộc tính cơ bản nhất đó là : thuộc tính tự Nhà nước pháp quyền là một hình thức tổ chức nhà nước đặc biệt mà ở nhiên, thuộc tính xã hội và thuộc tính tư duy. đó có sự ngự trị cao nhất của pháp luật, với nội dung thực hiện quyền lực - “Bản chất con người là tổng hoà những quan hệ xã hội”, quan hệ xã hội ở của nhân dân. đây được hiểu là tổng thể các quan hệ mà con người đã có, đang có và trong Nhà nước pháp quyền XHCN mà chúng ta đang xây dựng với nhà nước chừng mực nào đó còn bao hàm cả những quan hệ trong tương lai. pháp quyền tư sản có những điểm giống và khác nhau như sau: - Bản chất con người là tổng hòa các quan hệ xã hội, nhưng con người bao Giống nhau: giờ cũng là con người riêng biệt, con người cụ thể, ứng với những thời đ ại, Pháp luật được đề cao và là công cụ chủ yếu để quản lý mọi hoạt động những giai đoạn lịch sử nhất định, với từng tập đoàn người, đ ồng thời nó của xã hội và công dân. Ngay cả hoạt động của các cơ quan thuộc hệ thống cũng mang bản chất chung của nhân loại, phát triển trong toàn bộ lịch sử tổ chức nhà nước cũng phải tuân theo pháp luật, mặc dù chính nó là những loài người. cơ quan công bố, ban hành, thực thi và kiểm tra việc thực hiện pháp luật. 2/ Quan điểm của triết học Mac-Lênin về giải phóng con người Khác nhau: - Triết học Mac-Lênin là triết học vì con người. Trong “Tuyên ngôn của Đảng Điểm khác biệt căn bản giữa nhà nước pháp quyền XHCN mà Cộng sản”, C.Mac và Ph.Aêngghen đã viết : “vĩnh viễn giải phóng toàn thể chúng ta đang xây dựng với nhà nước pháp quyền tư sản ở chỗ, xã hội khỏi ách bóc lột, ách áp bức” song “xã hội không thể nào giải phóng nếu như trong nhà nước pháp quyền tư sản quyền lực của nhà cho mình được, nếu không giải phóng cho mỗi cá nhân riêng bi ệt”. Như vậy, nước được phân cho ba cơ quan khác nhau hoàn toàn độc lập với tư tưởng giải phóng con người, giải phóng nhân loại là tư tưởng xuyên suốt, nhau đảm nhiệm, thì một trong những nguyên tắc quan trọng của là cái cốt lõi của Triết học Mac- Lênin.
- - Triết học Mac-Lênin không phải là triết học đầu tiên đề cập đến vấn đề giải phóng con người. Vấn đề giải phóng con người đã được nhi ều học thuyết triết học đề cập đến, nhưng do hạn chế bởi lịch sử , do chưa hiểu đúng về con người, về bản chất con người, cho nên khi xác định giải phóng con người là giải phóng đối tượng nào, bằng các nào, giải phóng như thế nào … các học thuyết triết học trong lịch sử đã đưa ra nhiều quan điểm khác nhau nhưng chưa có được câu trả lời thích đáng. - Triết học Mac-Lênin, trên cơ sở giải thích đúng đắn và khoa học về con người, về bản chất con người, đã xác định “bất kỳ sự giải phóng nào cũng bao hàm ở chỗ là nó trả thế giới con người, những quan hệ của con người về với bản thân con người”, “là giải phóng người lao động thoát khoải lao động bị tha hóa”. Có thể nói rằng , vấn đề “tha hóa con người” và giải phóng con người chiếm vị trí trung tâm trong quan niệm của C.Mác về đời sống xã hội. “Tha hóa” là biến thành cái bản chất khác với bản chất ban đầu. “Tha hóa con người”, theo C.Mác là con người không còn là chính mình mà trở thành tồn tại khác, cái đối lập với mình. Và nguyên nhân của sự “tha hóa con người” là do chế độ tư hữu về tư liệu sản xuất và sự nô dịch nhi ều mặt đối với con người gây ra. - Theo triết học Mac-Lênin, sự “tha hóa con người” là do hoạt động của chính con người tạo ra, vì thế, con người bằng hoạt động tích cực của mình, có thể xoá bỏ được sự “tha hóa” cho mình. + Cần phải xóa bỏ “chế độ sở hữu tư sản” thứ “ sở hữu vận động trong sự đối lập giữa hai cực tư bản và lao động” nó chính là nguồn gốc sinh ra mọi nô dịch con người trong xã hội tư bản. + Sự nghiệp xóa bỏ “tha hóa”, giải phóng cho con người là sự nghiệp của quần chúng nhân dân lao động, trong đó, giai cấp vô sản là lực lượng nòng cốt và quyết định. Bởi vì chỉ có giai cấp vô sản mới có khả năng đem lại tự do và bình đẳng thực sự cho mọi người. + Sự nghiệp giải phóng con người, giải phóng nhân loại là một quá trình lâu dài. Nó phụ thuộc chủ yếu vào trình độ phát triển của lực lượng sản xuất, vào các điều kiện vật chất tất yếu cho sự nghiệp giải phóng ấy.
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học