1. Trang Chủ
  2. Nông nghiệp
  3. Hội thảo cây phân xanh phủ đất trên đất các nông hộ vùng đồi núi phía Bắc Việt Nam

Hội thảo cây phân xanh phủ đất trên đất các nông hộ vùng đồi núi phía Bắc Việt Nam

Qua diễn đàn Nông Lâm kết hợp của các tổ chức phi chính phủ (NGO) được tổ chức nhiều lần trong năm 1996, qua các hội thảo về sử dụng đất dốc và nông lâm kết hợp, chuyên đề cây phân xanh phủ đất đã được nhiều nhà khoa học, cán bộ khuyến nông nhiều cơ quan và tổ chức trong nước và quốc tế đang hoạt động tại Việt Nam quan tâm. Kû yÕu héi th¶o c©y ph©n xanh phñ ®Êt trªn ®Êt c¸c n«ng hé vïng ®åi nói phÝa b¾c viÖt nam Hµ néi 1 - 4 th¸ng 10 n¨m 1997 HéI LµM V−êN VIÖT NAM vIÖN THæ NH−ìNG N¤NG HãA vIÖN K

Thể loại Tài liệu miễn phí Nông nghiệp

Số trang 163

Ngày tạo 8/29/2018 6:02:27 PM +00:00

Loại tệp PDF

Kích thước

Tên tệp

Tải Hội thảo cây phân xanh phủ đất trên đất các nông h... (.pdf)

Xem mẫu

  1. Kû yÕu héi th¶o "c©y ph©n xanh phñ ®Êt trªn ®Êt c¸c n«ng hé vïng ®åi nói phÝa b¾c viÖt nam" Hµ néi 1 - 4 th¸ng 10 n¨m 1997 HéI LµM V−êN VIÖT NAM vIÖN THæ NH−ìNG N¤NG HãA vIÖN KHOA HäC Kü THUËT N¤NG nghiÖp viÖt nam Tæ CHøC L¸NG GIÒNG THÕ Giíi Tæ CHøC OXFAM BØ CARE QUèC TÕ Víi sù tµi trî cña: QUü CANADA - Tæ CHøC B¸NH M× THÕ GIíI NHµ XUÊT B¶N N¤NG NGHIÖP Hµ NéI - 1999
  2. WORKSHOP "GREEN MANURE COVER CROPS FOR SMALL HOLDER UPLAND FARMS OF NORTHERN VIETNAM" HANOI 1- 4 OCTOBER 1997 VACVINA NATIONAL INSTITUTE FOR SOILS AND FERTILIZERS VIETNAM AGRICULTURAL SCIENCE INSTITUTE WORLD NEIGHBORS OXFAM BELGIQUE CARE INTERNATIONAL Financial support: CANADA FUNDS - BREAD FOR THE WORLD AGRICULTURE PUBLlSHING HOUSE HA NOI - 1999 2
  3. Môc lôc Lêi giíi thiÖu............................................................................................................................10 Lêi khai m¹c cña chñ tÞch T.− héi vacvina, NguyÔn Ngäc Tr×u.......................................11 Opening address of president of vacvina, Mr. NguyÔn ngäc Tr×u ....................................12 Bµi ph¸t biÓu cña tæ chøc b¸nh m× cho thÕ giíi .......................................................................14 Welcome address of Bread for the World................................................................................15 C©y ph©n xanh phñ ®Êt víi chiÕn l−îc sö dông hiÖu qu¶ ®Êt dèc ViÖt Nam ..............................................................................................................................16 Th¸i Phiªn, NguyÔn Tö Siªm - ViÖn Thæ nh−ìng N«ng ho¸ I. C©y bé ®Ëu vµ nÒn n«ng nghiÖp sinh th¸i bÒn v÷ng .........................................................16 II. Nghiªn cøu sö dông c©y ph©n xanh ë ViÖt Nam.............................................................17 III. Chän c©y xanh phñ ®Êt thÝch hîp...................................................................................18 1. TÝnh kiªm dông (®a môc ®Ých) cña c©y ph©n xanh: .....................................................18 2. Mét sè nguyªn t¾c tuyÓn chän......................................................................................19 3. C©y ph©n xanh trong hé gia ®×nh..................................................................................19 4. Nh÷ng c©y ph©n xanh phñ ®Êt th«ng dông. ..................................................................19 5. Chän c¸c tæ hîp c©y ph©n xanh hµi hoµ .......................................................................20 IV. Nh÷ng h¹n chÕ ph¶i kh¾c phôc ®Ó ph¸t triÓn c©y ph©n xanh phñ ®Êt............................21 V. KÕt luËn...........................................................................................................................21 C©y ph©n xanh trong tuÇn hoµn chÊt h÷u c¬ vµ ®é ph× nhiªu ®Êt dèc.....................................................................................................23 NguyÔn Tö Siªm I. Më ®Çu .............................................................................................................................23 II. HiÖn tr¹ng chÊt h÷u c¬ trong ®Êt nhiÖt ®íi Èm ViÖt Nam ...............................................23 III. Vai trß chÊt h÷u c¬ ®èi víi ®é ph× nhiªu ®Êt dèc...........................................................24 3
  4. IV. C¶i thiÖn ®é ph× nhiªu ®Êt b»ng ph©n xanh ...................................................................27 1. Trång ph©n xanh kiÓm so¸t xãi mßn vµ röa tr«i...........................................................27 2. C¶i thiÖn tÝnh chÊt vËt lý ®Êt.........................................................................................28 3. C¶i thiÖn chÕ ®é n−íc vµ tiÕt kiÖm n−íc t−íi ...............................................................28 4. C¶i thiÖn t×nh tr¹ng chÊt h÷u c¬ ®Êt..............................................................................28 5. T¨ng nguån dinh d−ìng vµ c¶i thiÖn hiÖu lùc ph©n bãn...............................................29 6. C¶i thiÖn m«i tr−êng ®Êt vïng rÔ..................................................................................30 V. Nh÷ng c©y ph©n xanh thÝch hîp .....................................................................................30 VI. Lêi kÕt ...........................................................................................................................32 Vai trß cña c©y keo dËu trong hÖ thèng c©y trång n«ng l©m nghiÖp trªn ®Êt dèc ë viÖt nam.............................................................................35 NguyÔn H÷u NghÜa, Bïi Huy HiÒn - ViÖn Khoa häc kü thuËt N«ng nghiÖp ViÖt Nam I. §Æt vÊn ®Ò.........................................................................................................................35 II. X©y dùng, ph¸t triÓn c¸c hÖ thèng n«ng l©m nghiÖp bÒn v÷ng vïng trung du-miÒn nói 35 III. ViÖc sö dông c©y keo dËu trong c¸c hÖ thèng n«ng nghiÖp bÒn v÷ng vïng trung du miÒn nói ë n−íc ta trong thêi gian qua..................................................36 IV. Vai trß c©y keo dËu ë c¸c hÖ canh t¸c n«ng l©m kÕt hîp thêi gian tíi ..........................37 V. KÕt luËn...........................................................................................................................38 C©y ph©n xanh ë ®Êt Phñ Quú - NghÖ An ............................................................41 Lª §×nh §Þnh - Trung t©m NCCAQ Phñ Quú I. §Æt vÊn ®Ò.........................................................................................................................41 II. Ph©n bãn vµ nh÷ng gi¶i ph¸p cho ®Êt ®åi trång c©y l©u n¨m ë Phñ Quú........................42 III. Vai trß cña c©y ph©n xanh ®èi víi ®Êt ®åi Phñ Quú ......................................................43 1- Lµ mét khèi l−îng chÊt xanh giµu ®¹m:.......................................................................43 2- Sù ph¸t triÓn bé rÔ cña c©y ph©n xanh vµ viÖc c¶i t¹o tÝnh chÊt lý ho¸ häc cña ®Êt ®åi. ...................................................................................................................43 3- C©y ph©n xanh vµ phñ ®Êt víi viÖc h¹n chÕ xãi mßn, röa tr«i trªn ®Êt ®åi dèc ë Phñ Quú ..................................................................................................44 4- Th¶m che phñ víi chÕ ®é nhiÖt ®é vµ l−îng bèc h¬i cña ®Êt ®åi ..................................44 4
  5. 5- Gi÷ Èm cho ®Êt trong c¸c v−ên c©y trång chÝnh............................................................44 6- C©y ph©n xanh phñ ®Êt víi viÖc phôc håi ®é ph× cña c¸c lo¹i ®Êt dåi ë Phñ Quú.........45 IV. Sù c¹nh tranh n−íc vµ dinh d−ìng cña mét sè c©y ph©n xanh phñ ®Êt .........................45 V. VÊn ®Ò sö dông c©y ph©n xanh cho ®Êt ®åi ....................................................................45 1- Sö dông c¸c c©y ph©n xanh cµy vïi, p.hôc håi ®é ph× ®Êt ë c¸c v−ên c©y l©u n¨m tµn lôi hoÆc kÐm, bá hoang ho¸........................................................46 2- Lµm nguån ph©n chÝnh t¹i chç trªn ®Êt cã ®é dèc cao..................................................46 3- Lµm nguyªn liÖu phñ gèc cho c©y l©u n¨m...................................................................46 4- Trång xen lÊy chÊt xanh dÓ bãn Ðp xanh cho c©y l©u n¨m ...........................................46 5- Trång xen c¸c c©y ph©n xanh lµm c©y che bãng t¹m thêi cho c©y cµ phª chÌ ®Õn hai n¨m ®Çu sau khi trång míi .......................................................46 VI. Nh÷ng c©y ph©n xanh vµ phñ ®Êt tèt cho vïng Phñ Quú - NghÖ An.............................47 1- Nhãm c©y hä ®Ëu th©n ®øng .........................................................................................47 2. C©y hä ®Ëu th©n bß lµm c©y che phñ ®Êt ......................................................................47 3- Mét sè c©y ph©n xanh kh«ng thuéc hä ®Ëu...................................................................48 HiÖu qu¶ cña c©y ph©n xanh phñ ®Êt trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ë T©y Nguyªn .......................................................................................................................61 1. T×nh h×nh xãi mßn vµ suy tho¸i ®é ph× nhiªu ®Êt vïng T©y Nguyªn ...........................61 2. HiÖu qu¶ cña c©y ph©n xanh trong viÖc cung cÊp nguån h÷u c¬ cho ®Êt vµ t¨ng n¨ng suÊt c©y trång ............................................................................61 3. HiÖu qu¶ cña c©y ph©n xanh trong viÖc h¹n chÕ xãi mßn ............................................61 4. HiÖu qu¶ cña c©y ph©n xanh trong viÖc æn ®Þnh vµ n©ng cao ®é ph× nhiªu ®Êt............62 5. KÕt luËn ........................................................................................................................63 Mét sè kÕt qu¶ vÒ sö dông c©y ph©n xanh phñ trªn ®Êt dèc nghÌo dinh d−ìng ........................................................................................................................77 L−¬ng §øc Loan - Tr¹m nghiªn cøu ®Êt T©y Nguyªn I. §Æt vÊn ®Ò.........................................................................................................................77 II. Mét sè kÕt qu¶ vÒ sö dông c©y ph©n xanh lµm b¨ng chèng xãi mßn vµ c©y hä ®Ëu trång xen phñ ®Êt.........................................................................................77 5
  6. 1. KÕt qu¶ nghiªn cøu c¸c lo¹i c©y ph©n xanh lµm b¨ng chèng xãi mßn ........................77 2. KÕt qu¶ nghiªn cøu vµ phæ triÓn ph−¬ng thøc canh t¸c sö dông b¨ng c©y ph©n xanh vµ trång xen cho ®Êt trång s¾n nghÌo dinh d−ìng...............................78 III. KÕt luËn..........................................................................................................................80 Giíi thiÖu kÕt qu¶ thùc nghiÖm mét sè loµi c©y hä ®Ëu phñ ®Êt ë ViÖt Nam ..............................................................................................................................89 Hoµng Xu©n Tý Tãm t¾t..................................................................................................................................89 Giíi thiÖu chung ...................................................................................................................89 §Ëu TriÒu Ên §é (Cajanus Cajan): C©y phñ ®Êt, c©y thùc phÈm, thøc ¨n ch¨n nu«i cho vïng cao ........................................................................................90 1 - Tãm t¾t sinh häc vµ c«ng dông: ...................................................................................90 2 - Thö nghiÖm trång ®Ëu triÒu ë ViÖt Nam:.....................................................................90 3 - KiÕn nghÞ:.....................................................................................................................91 Muång hoa ph¸o (Calliandra Calothyrus): C©y c¶i t¹o ®Êt, thøc ¨n ch¨n nu«i, lµm cñi .................................................................................................92 1 - Tãm t¾t sinh häc vµ c«ng dông: (Lµ c©y míi nhËp néi vµo ViÖt Nam) .......................92 2 - KÕt qu¶ trång thö calliandra ë ViÖt Nam .....................................................................92 3 - KÕt luËn........................................................................................................................94 C©y ®Ëu trµm (Indigophera TyeSmanii, Hä ®Ëu Leguminoseae): C©y phñ ®Êt, che bãng vµ gç cñi........................................................................................94 1 - H×nh th¸i ......................................................................................................................94 2 - Sinh th¸i .......................................................................................................................95 3 - Céng sinh .....................................................................................................................95 4 - Sinh khèi vµ chÊt dinh d−ìng.......................................................................................95 5 - C¶i t¹o m«i tr−êng........................................................................................................96 6 - Kh¶ n¨ng øng dông vµ kiÕn nghÞ .................................................................................96 6
  7. Sö dông vµ lîi Ých cña ®Ëu nho nhe (Vigna Umbellata) trªn ®Êt dèc miÒn B¾c ViÖt Nam ..............................................................................................105 NguyÔn ThÞ Thanh Thuû - World Neighbors NguyÔn TuÊn H¶o, Hµ V¨n Huy & Huúnh §øc Nh©n - Trung t©m nghiªn cøu l©m nghiÖp I. Giíi thiÖu........................................................................................................................105 II. Ph−¬ng ph¸p vµ ®Þa ®iÓm nghiªn cøu ...........................................................................105 III. KÕt qu¶ nghiªn cøu ......................................................................................................106 1. Ph−¬ng thøc canh t¸c truyÒn thèng cña 3 vïng nghiªn cøu .......................................106 2. Sö dông ®Ëu nho nhe trong canh t¸c dÊt dèc ..............................................................107 IV. Th¶o luËn .....................................................................................................................109 1. Lîi Ých kinh tÕ vµ dinh d−ìng cña trång dËu nho nhe ................................................109 2. Lîi Ých vÒ mÆt æn ®Þnh m«i tr−êng .............................................................................109 3. Lîi Ých vµ h¹n chÕ cña viÖc trèng dËu nho nhe ®Ó c¶i t¹o vµ qu¶n lý dÊt hoang ........109 V. Mét sè ®Ò suÊt cho nh÷ng nghiªn cøu tiÕp theo............................................................110 VI. KÕt luËn .......................................................................................................................110 MéT VµI KINH NGHIÖM Sö DôNG C¢Y PH¢N XANH, C©Y CHE PHñ Vµ C¢Y TRåNG KH¸C §Ó RóT NG¾N GIAI §O¹N Bá HO¸, N¢NG CAO §é PH× CHO §ÊT CñA Dù ¸N L¢M NGHIÖP X· HéI S¤NG §µ...............................................................115 NguyÔn H÷u Thä - C¸n bé n«ng nghiÖp Dù ¸n PTLNXH s«ng §µ I. Giíi thiÖu........................................................................................................................115 II. Vïng dù ¸n....................................................................................................................115 III. Kinh nghiÖm cña dù ¸n LNXH S«ng §µ trong viÖc ph¸t triÓn c©y che phñ, c©y ph©n xanh ........................................................................................116 1. Nh÷ng kinh nghiÖm ®−îc rót ra tõ ph−¬ng thøc canh t¸c truyÒn thèng cña ng−êi d©n ............................................................................................................116 2. Kinh nghiÖm khi giíi thiÖu kü thuËt míi cho ng−êi d©n............................................118 III. KÕt luËn........................................................................................................................119 7
  8. NGHI£N CøU Sö DôNG BÌO HOA D¢U Vµ §IÒN tHANH tH¢N xANH lµM THøC ¡N cHo Gµ §Î NU«i c«NG NGHIÖP ............................................................................121 PTS. T«n ThÊt S¬n - Tr−êng §¹i häc N«ng nghiÖp I 1. §Æt vÊn ®Ò ......................................................................................................................121 2. Néi dung vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu ...........................................................................121 2.1. Kh¶o s¸t n¨ng suÊt cña bÌo hoa d©u vµ ®iÒn thanh th©n xanh (Sesbania cannabina) trong ®iÒu kiÖn th©m canh lµm thøc ¨n cho gia sóc. ...............................................121 2.2. Nghiªn cøu c¸c ph−¬ng ph¸p chÕ biÕn, x¸c ®Þnh thµnh phÇn ho¸ häc vµ −íc tÝnh gi¸ trÞ n¨ng l−îng trao ®æi (EM) cña bÌo hoa d©u vµ ®iÒn thanh ...........................121 2.3. Nghiªn cøu sö dông bÌo hoa d©u vµ ®iÒn thanh th©n xanh lµm thøc ¨n cho gµ nu«i c«ng nghiÖp.........................................................................................121 2.4. Ph−¬ng ph¸p xö lý thèng kª ....................................................................................122 3. KÕt qu¶ nghiªn cøu ........................................................................................................122 3.1. N¨ng suÊt cña bÌo hoa d©u vµ ®iÒn thanh th©n xanh...............................................122 3.3. Nghiªn cøu sö dông bÌo hoa d©u vµ ®iÒn thanh lµm thøc ¨n cho gµ ®Î nu«i c«ng nghiÖp ....................................................................................................123 4. KÕt luËn..........................................................................................................................124 TæNG THUËT VÒ NGHIªN CøU C¢Y pH¢N XANH PHñ §ÊT VïNG §åI NóI VIÖT NAM QUA C¸C TµI LIÖU §· C¤NG Bè.......................................................................129 §Ëu Quèc Anh - ViÖn Khoa häc N«ng nghiÖp ViÖt Nam 1- VÒ s−u tÇm, thu thËp, ®¸nh gi¸ tËp ®oµn c©y ph©n xanh phñ ®Êt vïng ®åi nói n−íc ta ...................................................................................................129 2- Nghiªn cøu ®Æc ®iÓm sinh vËt häc, thùc vËt häc, n«ng häc, kü thuËt gieo trång vµ c¬ cÊu ®−a c©y ph©n xanh, phñ ®Êt vµo vïng ®åi nói..............................................133 3- VÒ h−íng tiÕp tôc nghiªn cøu c©y ph©n xanh phñ ®Êt vïng ®åi nói ë VÖt Nam.........136 B¸o c¸O THAM LUËN T¹I HéI TH¶O VÒ C¢Y PH¢N XANH Vµ PHñ §ÊT ........138 La V¨n Sü - 60 tuæi - d©n téc Nïng - Lµng Phia DÐn - x· Thµnh C«ng - Nguyªn B×nh - Cao B»ng 8
  9. sö DôNG Vµ QU¶N Lý C¸C LO¹I §ËU VINY LµM C¢Y TRåNG THEO MïA TRONG THêi GIAN Bá HO¸ CñA CHU Kú DU CANH DµI Vµ ë v−êN C¢Y ¡N QU¶ THUéC MIÒN B¾C TH¸I LAN ...............................................................................143 Somchai Ongprasert vµ Kluas Prinz - Th¸i Lan TIÒM N¡NG PH¸T TRIÓN C¢Y §ËU G¹O.....................................................................146 Rusty Binas - Gi¸m ®èc dù ¸n b¶o tån vµ ph¸t triÓn tæng hîp ViÖn Quèc tÕ t¸i thiÕt n«ng th«n, Silang Cavite, Philippin. vAI TRß CñA C¢Y pHñ §ÊT T¹i C¸C VïNG DU CANH MiÒN B¾C N¦íC LµO .......................................................................................................150 Prasit Vongsonphet, Viphakone Slipadit, Vilaphong Kanjasone vµ Peter K. Hansen Ch−¬ng tr×nh nghiªn cøu du canh, Luang Prabang, CHDCND Lµo c¸c LOµi C¢Y Hä §ËU §Ó B¶O VÖ §ÊT ë TØNH LUANG PRABANG - B¾C LµO...........................................................................................................................153 Thansamay Vong Xomphou vµ Chanpheng Lattanamixay Trung t©m §µo t¹o KhuyÕn n«ng l©m B¾c Lµo TæNG HîP ý KIÕN Vµ BÕ M¹C HéI NGHÞ C¢Y PH¢N XANH PHñ §ÊT TR£N §ÊT C¸C N¤NG Hé VïNG §åi NóI PHÝA B¾C VIÖT NAM (1-4/10/ l997)........................157 PGS. PTS Th¸i Phiªn ViÖn Thæ nh−ìng N«ng ho¸ NATIONAL WORKSHOP ON GREEN MANURE COVER CROPS FOR SMALLHOLDER UPLAND FARMS OF NORTHERN VIETNAM SUMMING - UP ADDRESS ..................161 Prof. Thai Phien National Institute for soils and Fertilizers 9
  10. Lêi giíi thiÖu Qua diÔn ®µn N«ng L©m kÕt hîp cña c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ (NGO) ®−îc tæ chøc nhiÒu lÇn trong n¨m 1996, qua c¸c héi th¶o vÒ sö dông ®Êt dèc vµ n«ng l©m kÕt hîp, chuyªn ®Ò c©y ph©n xanh phñ ®Êt ®· ®−îc nhiÒu nhµ khoa häc, c¸n bé khuyÕn n«ng nhiÒu c¬ quan vµ tæ chøc trong n−íc vµ quèc tÕ ®ang ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam quan t©m. V× vËy, mét sæ tæ chøc NGO cïng víi mét sè c¸c nhµ khoa häc ViÖt Nam cã s¸ng kiÕn tæ chøc héi nghÞ chuyªn ®Ò vÒ lÜnh vùc c©y ph©n xanh phñ ®Êt trªn ®Êt c¸c n«ng hé vïng ®åi nói phÝa B¾c ViÖt Nam. Ban tæ chøc héi nghÞ gåm nh÷ng ng−êi tù nguyÖn tõ c¸c tæ chøc nh− l¸ng giÒng thÕ giíi (World neighbors), Oxfam BØ, CARE quèc tÕ, ViÖn khoa häc kü thuËt n«ng nghiÖp ViÖt Nam, ViÖn thæ nh−ìng n«ng ho¸, VACVINA ®· cïng nhau gãp søc ®Ó tæ chøc héi nghÞ nµy t¹i Hµ Néi tõ 1 ®Õn 4/10 - 1997. Môc tiªu cña héi nghÞ: - Trao ®æi kinh nghiÖm, kÕt qu¶ nghiªn cøu vµ øng dông trong s¶n xuÊt vÒ c©y ph©n xanh phñ ®Êt vïng ®åi nói. - TËp hîp, in Ên tµi liÖu vÒ kÕt qu¶ nghiªn cøu vµ kinh nghiÖm sö dông ph¸t triÓn c©y ph©n xanh phñ ®Êt trong s¶n xuÊt vïng ®åi nói. - X¸c ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò cÇn −u tiªn nghiªn cøu vµ triÓn khai, kh¶ n¨ng phèi hîp nghiªn cøu gi÷a c¸c c¬ quan vµ tæ chøc kh¸c nhau. - H×nh thµnh mèi quan hÖ phèi hîp gi÷a n«ng d©n, c¸n bé khuyÕn n«ng vµ c¸c nhµ nghiªn cøu khoa häc trong lÜnh vùc c©y ph©n xanh phñ ®Êt. - Trao ®æi häc tËp kinh nghiÖm quèc tÕ. Tham dù héi nghÞ cã h¬n 50 ®¹i biÓu tõ c¸c c¬ quan nghiªn cøu, c¸c tr−êng ®¹i häc, c¸c c¬ quan trung −¬ng, c¸c Së N«ng nghiÖp vµ PTNT, c¸c tæ chøc NGO quèc tÕ, vµ ®Æc biÖt cã c¸c ®¹i diÖn cña hé n«ng d©n tõ c¸c vïng miÒn nói vµ c¸c ®¹i biÓu quèc tÕ vïng §«ng Nam ¸ . TËp tµi liÖu nµy bao gåm mét sè b¸o c¸o ®· tr×nh bµy t¹i héi nghÞ. Cuèi mçi b¸o c¸o cã b¶n tãm t¾t b»ng tiÕng Anh. Chóng t«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n c¸c tæ chøc tµi trî quèc tÕ, Quü Cana®a, Tæ chøc b¸nh mú thÕ giíi (Bread for the world) ®· gióp ®ì tµi chÝnh ®Ó tæ chøc cuéc héi nghÞ vµ in tËp tµi liÖu cña héi nghÞ. Chóng t«i còng xin c¶m ¬n c¸c c¸n bé ®· gãp phÇn biªn tËp tãm t¾t vµ hiÖu ®Ýnh tËp tµi liÖu nµy. BAN Tæ CHøC HéI NGHÞ 10
  11. Lêi khai m¹c cña chñ tÞch T.− héi vacvina, nguyÔn ngäc tr×u T¹i héi nghÞ c©y ph©n xanh phñ ®Êt trªn ®Êt c¸c n«ng hé vïng ®åi nói phÝa B¾c ViÖt Nam Th−a ngµi Peter Hofman, Tham t¸n D¹i Sø qu¸n Canada t¹i ViÖt nam. Bµ Ph¹m thÞ Thu Thñy, Tæ chøc B¸nh mú cho ThÕ giíi. Th−a c¸c vÞ ®¹i biÓu quèc tÕ vµ trong n−íc. Th−a c¸c b¹n. Tr−íc hÕt, thay mÆt cho Trung −¬ng Héi nh÷ng ng−êi lµm v−ên ViÖt Nam, vµ ban tæ chøc héi nghÞ, t«i xin nhiÖt liÖt chµo mõng c¸c vÞ kh¸ch mêi vµ c¸c ®¹i biÓu ®· ®Õn dù héi nghÞ "C©y ph©n xanh phñ ®Êt trªn ®Êt c¸c n«ng hé vïng ®åi nói phÝa B¾c ViÖt Nam". Sù tham gia nhiÖt t×nh cña c¸c ®¹i biÓu chøng tá tÊt c¶ chóng ta ®Òu rÊt quan t©m ®Õn lÜnh vùc quan träng nµy. ViÖt Nam lµ mét quèc gia n»m trong vïng §«ng Nam ¸ víi ba phÇn t− diÖn tÝch l·nh thæ lµ ®åi nói mµ t¹i ®ã kho¶ng mét phÇn ba d©n sè toµn quèc ®ang sinh sèng. Tr¶i qua nhiÒu n¨m chiÕn tranh ph¸ ho¹i, céng víi viÖc khai th¸c vµ qu¶n lý tµi nguyªn kh«ng hîp lý, do du canh du c− vµ bïng næ d©n sè v.v.. lµ nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn sù suy tho¸i nhanh chãng cña ®Êt vµ rõng. Sèng d−íi nh÷ng ®iÒu kiÖn nh− vËy, nh÷ng ng−êi d©n vïng cao ®ang ®−îc dù b¸o n»m trong sè nh÷ng ng−êi nghÌo nhÊt quèc gia. Nh»m kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n trªn ®©y, ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· vµ ®ang tæ chøc thùc hiÖn nh÷ng kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi c¸c khu vùc miÒn nói, nh− ch−¬ng tr×nh ®Þnh canh ®Þnh c−, ch−¬ng tr×nh 327, ch−¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi miÒn nói v.v. NhiÒu ch−¬ng tr×nh nghiªn cøu kh¸c, phôc vô ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi miÒn nói còng ®ang ®−îc Nhµ n−íc ViÖt Nam chó träng vµ khuyÕn khÝch triÓn khai. Héi nghÞ "C©y ph©n xanh phñ ®Êt trªn ®Êt c¸c n«ng hé vïng ®åi nói phÝa B¾c ViÖt Nam" lÇn nµy lµ c¬ héi rÊt tèt ®Ó c¸c nhµ khoa häc, c¸n bé qu¶n lý, c¸n bé khuyÕn n«ng, c¸c hé n«ng d©n trao ®æi nh÷ng kinh nghiÖm ë ViÖt Nam, còng lµ c¬ héi häc tËp kinh nghiÖm tõ c¸c n−íc kh¸c, tr−íc hÕt lµ nh÷ng n−íc trong khu vùc §«ng Nam ¸. Qua ®©y cã thÓ ®Þnh h−íng nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn ®Ó tiÕp tôc më réng lùa chän nh÷ng kü thuËt cã Ých phôc vô nh÷ng ng−êi n«ng d©n ®ang ®èi mÆt víi nhiÖm vô khã kh¨n vÒ s¶n xuÊt chñ yÕu trªn ®Êt dèc. Víi nh÷ng môc tiªu quan träng nh− vËy, t«i xin ®−îc phÐp thay mÆt c¸c vÞ ®¹i biÓu tuyªn bè khai m¹c héi nghÞ. Thay mÆt c¸c c¬ quan tæ chøc, t«i xin göi lêi c¶m ¬n s©u s¾c vÒ sù hîp t¸c ®¾c lùc vµ hç trî cã hiÖu qu¶ cña c¸c nhµ tµi trî ®· chia sÎ cïng chóng t«i trong sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ miÒn nói ®Çy khã kh¨n nµy. Chóc sù hîp t¸c gi÷a c¸c c¬ quan ngµy cµng chÆt chÏ vµ ph¸t triÓn. Chóc c¸c ®¹i biÓu m¹nh khoÎ vµ chóc héi nghÞ thµnh c«ng. Xin c¶m ¬n. 11
  12. Opening address of president of vacvina, mr. Nguyen ngoc triu Dear Mr. Peter Hoffman, Canadian Embassy in Vietnam, Ms. Pham Thi Thu Thuy, Bread for the World in Vietnam, Distinguished guests and participants, Ladies and Gentlemen, First of all, on behalf of VACVINA and the Meeting Organising Committee, I would like to express our warmest welcome to all the guests and participants who have come to our meeting on Green Manure Cover Crops for Smallholder Upland Farms of Northern Vietnam. Your active participation demonstrates our common concern in this important field. Vietnam is located in the Southeast Asia region, three fourth of its territory is sloping land which is a home for about one third of its total population. After long periods of devastating war and inappropriate exploitation and management of natural resources as well as under shifting cultivation with population pressure, the upland soils and forests of Vietnam have been increasingly deteriorated. Living under such conditions, upland dwellers of our country are forecasted to be among the poorest groups, nation-wide. To overcome such difficulties and constraints, the Government of Vietnam has been implementing various programmes for upland socio-economic development such as the resettlement programme, the bare hill and mountain regreening programme (also called programme 327), mountainous region economic development programme etc… Many other research programmes serving upland socio-economic development have also been implementing, with strong support from the Government. The Meeting on Green Manure Cover Crops for Smallholder Upland Farms of Northern Vietnam is a very good opportunity for our scientists, Government officials, extension workers and local farmers to share their experiences on green manure cover crops growing and utilisation in Vietnam; This meeting is also an excellent opportunity for Vietnam to learn the experience from other countries, first and foremost the experience from farmers and scientists from Southeast Asian countries. Through this meeting, follow-up activities and recommendations will be proposed on green manure cover crops research and development on a farmer - based approach, aimed at testing and identifying applicable techniques and measures to be practised by upland farmers who are facing with difficult tasks of promoting sustainable agriculture in uplands areas. With such important objectives, on behalf of all participants I would like to open this meeting. On behalf of the organising committee, I would like to convey our sincere thanks to the donors for having effectively and generously supported Vietnam in this difficult cause of upland development. I wish the collaboration between concerned organisations in-country and internationally would be developed fruitfully and productively. I wish all of you good health and much success during this meeting. Thank you all. Meeting on Green manure cover crops for smallholder upland farms of Northern Vietnam- Hanoi 1997 12
  13. 13
  14. Bµi ph¸t biÓu cña tæ chøc b¸nh mú cho thÕ giíi KÝnh th−a c¸c quý kh¸ch vµ c¸c vÞ ®¹i biÓu. T«i lµ Ph¹m ThÞ Thu Thuû, c¸n bé cña v¨n phßng Tæ chøc B¸nh Mú cho ThÕ giíi t¹i Hµ Néi. Tr−íc tiªn cho phÐp t«i ®−îc göi tíi héi nghÞ lêi chµo mõng nång nhiÖt vµ nh÷ng lêi chóc tèt ®Ñp nhÊt cña Bµ Louise Buhler, ®¹i diÖn cña Tæ chøc B¸nh Mú cho ThÕ giíi t¹i Hµ Néi. Bµ Buhler hiÖn ®ang ®i c«ng t¸c ë c¸c tØnh miÒn Trung nªn kh«ng thÓ dù buæi khai m¹c h«m nay ®−îc Tæ chøc B¸nh Mú cho ThÕ giíi rÊt vui mõng lµ mét trong c¸c c¬ quan tµi trî cho héi nghÞ quan träng nµy, vÒ "C©y ph©n xanh phñ ®Êt cho c¸c n«ng hé n«ng dËn miÒn nói". B¸nh Mú cho ThÕ giíi lµ mét tæ chøc phi chÝnh phñ ë §øc, ®· vµ ®ang ho¹t ®éng ë ViÖt Nam tõ nhiÒu n¨m nay. Trong 10 n¨m qua, B¸nh Mú cho ThÕ giíi ®· tµi trî cho nhiÒu dù ¸n ë c¸c tØnh miÒn nói phÝa B¾c ViÖt Nam, ®Æc biÖt lµ ë Yªn B¸i vµ Lµo Cai. Trong c«ng viÖc cña chóng t«i, cã mét thùc tÕ ngµy cµng râ rµng r»ng vÊn ®Ò xãi mßn ®Êt vµ gi¶m sót ®é ph× ®Êt lµ mét trong nh÷ng khã kh¨n nghiªm träng nhÊt mµ n«ng d©n miÒn nói dang ph¶i ®−¬ng ®Çu. Nh»m kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n nµy, nhiÒu biÖn ph¸p n«ng nghiÖp, míi cã, cò cã, ®ang ®−îc thùc hiÖn. C¸c c¸n bé khuyÕn n«ng, c¸c c¸n bé qu¶n lý, c¸c nhµ khoa häc vµ nhiÒu ng−êi kh¸c ®ang cïng nhau nç lùc phèi hîp víi n«ng d©n ®Ó t×m c¸c ph−¬ng ph¸p canh t¸c c¶i tiÕn phôc vô cho miÒn nói. B¸nh Mú cho ThÕ giíi tin t−ëng r»ng héi nghÞ nµy vÒ c©y ph©n xanh do VACVINA tæ chøc sÏ lµ mét c¬ héi quan träng cho tÊt c¶ nh÷ng ng−êi quan t©m ®Õn viÖc c¶i thiÖn an toµn l−¬ng thùc vµ ®iÒu kiÖn sinh sèng cña n«ng d©n miÒn nói, sÏ trao ®æi th«ng tin vµ häc tËp kinh nghiÖm lÉn nhau. Thay mÆt cho bµ Buhler vµ c¸c c¸n bé Tæ chøc B¸nh Mú cho ThÕ giíi, t«i xin chóc tÊt c¶ quý kh¸ch vµ ®¹i biÓu dåi dµo søc khoÎ, chóc héi nghÞ thµnh c«ng. Xin c¶m ¬n. 14
  15. Welcome address of bread for the world Dear Distinguished Guests, Participants, Members of the Organizing Committee and Ladies and Gentlemen. My name is Pham Thi Thu Thuy and I am a staff member of the Bread for the World Office here in Hanoi. First of all, permit me to bring warm greetings and best wishes from Mrs. Louise Buhler, the Bfdw Representative based in Hanoi. Unfortunately, Mrs. Buhler is unable to attend this opening ceremony because she is presently on a 10 day mission to central Vietnam. Bfdw is very pleased to be one of the sponsors of this important seminar on "Cover Crops for Small Upland Farms". Bfdw is a NGO based in Germany and has been active in Vietnam for many years. In the past 10 years, Bfdw has provided assistance to many projects in the mountainous provinces of North Vietnam, especially in Yen Bai and Lao Cai. In our work it has become clear that soil erosion and declining soil fertility are among the most serious problems faced by upland farmers. Various agricultural practices, some old and some new, are being used to overcome these problems. Agricultural extension workers, government officials, scientists and many others are joining the efforts of farmers to find out improved farming methods for upland areas. Bfdw believes that this seminar on cover crops, organized by VACVINA and other organizations presents an important opportunity for people, who are interested in improving the food security and living conditions for farmers in the upland areas, to exchange information and to learn from each other. On behalf of Mrs. Buhler and all the staff of Bfdw, I wish all of you good health and much success during this seminar. Thank you. Meeting on Green manure cover crops for smallholder upland farms of Northern Vietnam - Hanoi 1997 15
  16. C©y ph©n xanh phñ ®Êt víi chiÕn l−îc sö dông hiÖu qu¶ ®Êt dèc ViÖt Nam Th¸i Phiªn NguyÔn Tö Siªm ViÖn Thæ nh−ìng N«ng ho¸ I. C©y bé ®Ëu vµ nÒn n«ng nghiÖp sinh th¸i bÒn v÷ng Trong lÞch sö ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, sau hµng ngµn n¨m tr× trÖ, nh©n lo¹i ®· ®¹t ®−îc b−íc tiÕn nh¶y vät b¾t ®Çu tõ thêi kú tiÒn t− b¶n chñ nghÜa khi xuÊt hiÖn nh÷ng tiÒn ®Ò cho viÖc khai th¸c ®é ph× nhiªu thùc tÕ cña ®Êt nh− m¸y c«ng cô, ph©n bãn ho¸ häc, gièng c©y trång vËt nu«i... Mét trong nh÷ng ®ãng gãp c¬ b¶n lµm nªn b−íc nh¶y vät vÒ chÊt ®ã lµ cuéc c¸ch m¹ng vÒ c¬ cÊu c©y trång víi viÖc t×m ra vµ ®−a c©y bé ®Ëu vµo tËp ®oµn c©y c«ng nghiÖp. Víi n¨ng lùc cung cÊp protein gÊp 2-3 lÇn so víi h¹t ngò cèc, h¹t cã dÇu vµ 5-7 lÇn so víi c©y cã cñ, c©y bé ®Ëu lµm thay ®æi c¨n b¶n nguån dinh d−ìng loµi ng−êi, h¬n thÕ n÷a, trao cho n«ng häc mét c«ng cô m¹nh vµ an toµn ®Ó c¶i t¹o ®é ph× ®Êt nhê n¨ng lùc cè ®Þnh ®¹m tù do. Tõ ®Êy, n«ng häc thÕ giíi kh«ng ngõng nç lùc ®Ó khai th¸c ngµy cµng nhiÒu c©y bé ®Ëu trong sè 18.000 gièng thuéc 650 loµi ®Ó ®−a vµo s¶n xuÊt (riªng ViÖt Nam d· cã tíi trªn 120 loµi) Cã thÓ nãi møc ®é ®a d¹ng sinh häc trong nÒn n«ng nghiÖp mçi khu vùc cña thÕ giíi ph¶n ¸nh rÊt râ trong tû lÖ c¸c c©y bé ®Ëu ®−îc sö dông trong c¬ cÊu c©y trång n«ng lËm nghiÖp. T¸c dông lín lao vµ nh¹y bÐn cña ph©n ho¸ häc ®−îc ph¸t hiÖn nhanh chãng, nh−ng mÆt tr¸i cña nã ®èi víi chÊt l−îng n«ng phÈm vµ m«i tr−êng th× ®−îc nhËn diÖn chËm h¬n, chØ tõ nh÷ng n¨m 70 l¹i ®©y, nh−ng ®· trë nªn b¸o ®éng kh¾p n¬i, ®Æc biÖt lµ ë nh÷ng n−íc sö dông ph©n kho¸ng cao. Trong khi ®ã sö dông nguån h÷u c¬ ngµy cµng d−îc thõa nhËn réng r·i lµ gi¶i ph¸p c©n b»ng l©u dµi, ®Æc biÖt lµ khi ph©n kho¸ng sö dông t¨ng lªn. Vai trß c©y ph©n xanh phñ ®Êt (®èi víi nÒn n«ng nghiÖp sinh th¸i bÒn v÷ng trªn ®Êt dèc thÓ hiÖn ë chç: • T¹o mét líp phñ nhanh chãng b¶o vÖ ®Êt chèng xãi mßn vµ dßng ch¶y trªn mÆt; • Gi÷ dinh d−ìng khái tr«i theo chiÒu s©u vµ kÐo dinh d−ìng d−íi s©u lªn tÇng canh t¸c; • Bæ sung vµo chÊt l−îng dinh d−ìng c©y trång ®¸ng kÓ, ®Æc biÖt lµ ®¹m (tõ 200 - 300kg N/ha) vµ kali (300-500 kg/ha), chèng gi÷ chÆt l©n vµ gi¶i phãng l©n dÔ tiªu; • N©ng cao dung tÝch hÊp thu vµ thµnh phÇn kim lo¹i kiÒm trong dung tÝch hÊp thu; • T¹o cÊu tróc ®Êt, lµm cho ®Êt t¬i xèp, t¨ng ®é thÊm n−íc, gi÷ n−íc; • §iÒu hoµ tiÓu khÝ hËu khu vùc vµ m«i tr−êng ®Êt xung quanh hÖ rÔ; • C¶i thiÖn c¨n b¶n thµnh phÇn n«ng phÈm l−¬ng thùc thùc phÈm vïng ®åi nói, t¨ng hîp thµnh protein trong b÷a ¨n con ng−êi vµ thøc ¨n gia sóc. • T¨ng thªm nguån gç, cñi ®un vµ gãp phÇn c¶i thiÖn m«i tr−êng. 16
  17. II. Nghiªn cøu sö dông c©y ph©n xanh ë ViÖt Nam VÒ mÆt nµy cã thÓ nãi n«ng nghiÖp ViÖt Nam lµ mét trong nh÷ng nÒn n«ng nghiÖp cã truyÒn thèng sö dông sím vµ kiªn tr× theo h−íng tËn dông nguån ®¹m sinh häc tõ c©y ph©n xanh, nhÊt lµ c©y bé ®Ëu. ThËt vËy, lu©n canh c©y hoµ th¶o víi c©y hä ®Ëu hoÆc sö dông tµn d− c©y trång lµm tèt ®Êt ®· ®−îc m« t¶ kh¸ sím trong c¸c th− tÞch cæ ViÖt Nam, (ch¼ng h¹n "V©n ®µi lo¹i ng÷" cña Lª QuÝ §«n) Trong hÖ thèng canh t¸c b¶o vÖ ®Êt truyÒn thèng, ngoµi viÖc sö dông c¸c biÖn ph¸p c«ng tr×nh nh− m−¬ng, bê, ruéng tÇng th× c¸c biÖn ph¸p sinh häc lu«n lu«n ®−îc ¸p dông. Phæ biÕn nhÊt lµ c©y bê l«, hµng rµo xanh, tËn ®ông r¬m r¹, l¸ xanh, cá r¸c ®Ó phñ ®Êt lµm tèt ruéng. Trong c¬ cÊu c©y trång trªn ®Êt dèc, ®ã lµ viÖc trång c©y hä ®Ëu xen canh gèi vô víi c©y l−¬ng thùc rÊt phæ biÕn ë nhiÒu vïng, nh− trång ng«, s¾n, lóa n−¬ng xen c¸c lo¹i ®Ëu ®ç, võa thu h¹t võa dïng tµn d− th©n l¸ lµm vËt liÖu phñ ®Êt gi÷ Èm vµ bãn ph©n. Trong nh÷ng n¨m 1926-1927 NguyÔn C«ng TiÔu ®· cã nh÷ng nghiªn cøu kh¸m ph¸ t¸c dông cña c©y bÌo d©u ë ®ång b»ng vµ b¸o c¸o t¹i Héi nghÞ Khoa häc ch©u ¸ ë Yorjakarta (1927). Cïng thêi gian ®ã, nhµ n«ng häc Ph¸p Chauvin ®· thu thËp vµ thö nghiÖm t¹i Pleicu mét tËp ®oµn ph©n xanh gåm 62 gièng b¶n ®Þa vµ nhËp néi tõ Jakarta. KÕt qu¶ ®· chän ®−îc 12 gièng ph©n xanh thÝch hîp ®Ó lµm c©y tiªn phong c¶i t¹o ®Êt hoÆc trång xen trong v−ên c©y l©u n¨m nh− chÌ, cµ phª, cao su, c©y ¨n qu¶. §ã lµ: §Ëu triÒu Cajanus indicus §Ëu l«ng Calopogonium mucunoides §Ëu b−ím Centrosema pubescens Lôc l¹c mòi m¸c Crotalaria anagyroides Muång l¸ trßn Crotalaria striata Muång l¸ dµi Crotalaris usaramoensis Hµn the Desmodium gyroides Trµm Desmodium polycarpum Trinh n÷ Mimosa invisa Cèt khÝ Tephrosia candida Cèt khÝ Tephrosia maxima Cèt khÝ Tephrosia vogelii Vµ mét sè gièng cã triÓn väng kh¸c nh−: Vigna oligosperma, lndigofera endecaphylla (trµm bß), Phaseolus calcaratus (®Ëu nho nhe). Tõ 1949-1952, t¹i Trung t©m Nghiªn cøu N«ng nghiÖp Blao (L©m §ång), mét tËp ®oµn ph©n xanh phñ ®Êt thuéc hä ®Ëu gåm 21 gièng ®· ®−îc kh¶o nghiÖm bëi A. Chavaney vµ J. Lanfranchi. Sau 6 n¨m nghiªn cøu hai «ng ®· rót ra kÕt luËn trªn ®Êt ®á bazan cã 5 c©y phñ ®Êt tèt nhÊt. §ã lµ: §Ëu triÒu Cajanus indicus Cèt khÝ Tephrosia maxima Cèt khÝ Tephrosia vogelii Muång l«ng (muång h«i) Cassia hirsuta Qu× d¹i (cóc ®¾ng) Tithonia sp. 17
  18. Trong ®ã qu× d¹i lµ c©y cho n¨ng suÊt chÊt xanh cao nhÊt, tíi 100 tÊn/ha sau 2 n¨m. Trong c¸c ®ån ®iÒn cµ phª, cao su, chÌ tr−íc ®©y, trång c©y ph©n xanh phñ ®Êt, lµm rõng ch¾n giã, hoÆc lµm c©y che bãng lµ h¹ng môc b¾t buéc trong qui tr×nh s¶n xuÊt, mÆc dï lóc ®ã m«i tr−êng sinh th¸i ch−a ®Õn nçi suy tho¸i. Tõ ®Çu nh÷ng n¨m 1960, cïng víi viÖc thµnh lËp c¸c n«ng tr−êng quèc doanh vµ hîp t¸c x· viÖc tËn dông c©y ph©n xanh còng ®−îc chó träng. TiÕp thu nh÷ng kinh nghiÖm tr−íc ®ã, chñ tr−¬ng c©y phñ ®Êt vµ vÊn ®Ò tuÇn hoµn h÷u c¬ kÕt hîp víi sö dông ph©n kho¸ng rÊt ®−îc coi träng trong ngµnh n«ng tr−êng quèc doanh vµ mét sè hîp t¸c x· tiªn tiÕn. Hµng chôc loµi ph©n xanh ®· ®−îc thu thËp, nhËp néi, thö nghiÖm vµ ®−a vµo l« trång. ChÝnh nhê vËy ®Êt ®ai ®ì bÞ xãi mßn, gi¶m bít ®−îc t¸c h¹i ph¸ ®Êt do l¹m dông c¬ giíi nÆng vµ phÇn nµo bï ®¾p thiÕu hôt ph©n kho¸ng trong thêi kú khã kh¨n. Tõ sau ®ã ®Õn cuèi nh÷ng n¨m 1980, trong bèi c¶nh khã kh¨n chung, thiÕu sãt trong qu¶n lý kü thuËt, do ®Ò cao cùc ®oan t¸c dông ph©n kho¸ng, vµ nhÊt lµ thiÕu mét c¸ch hiÓu ®óng vÒ tÝnh bÒn v÷ng cña th©m canh, nªn tuÇn hoµn h÷u c¬ bÞ xem nhÑ, c©y ph©n xanh phñ ®Êt còng mai mét dÇn. GÇn ®©y, nh− ®· biÕt, vÊn ®Ò suy tho¸i ®Êt, m«i tr−êng, sa m¹c ho¸... l¹i næi lªn, kh«ng ph¶i chØ ë ViÖt nam, mµ kh¾p vïng nhiÖt ®íi. C¸c chÝnh phñ vµ tæ chøc quèc tÕ ®· ý thøc ®−îc vµ ®ang nç lùc t×m gi¶i ph¸p cho mét nÒn n«ng nghiÖp sinh th¸i bÒn v÷ng, nhÊn m¹nh ®Õn biÖn ph¸p sinh häc vµ líp phñ th¶m xanh an toµn, mÆc dï ngµy nay nÒn n«ng nghiÖp cã yÓm trî m¹nh h¬n nhiÒu so víi tr−íc ®©y. Nh¾c l¹i mÊy ®iÓm trong lÞch sö canh t¸c ®Ó cã thÓ thÊy r»ng trång c©y ph©n xanh kh«ng thÓ xem lµ gi¶i ph¸p t×nh thÕ hay biÖn ph¸p nhÊt thêi. Trong khai th¸c ®Êt ®ai, x©y dùng nÒn n«ng nghiÖp sinh th¸i, nã ph¶i ®−îc coi lµ mét hîp thµnh cña chiÕn l−îc phôc håi ®Êt tho¸i ho¸, sö dông quÜ ®Êt l©u bÒn. Tæng kÕt nghiªn cøu nhiÒu n¨m (Th¸i Phiªn, NguyÔn Tö Siªm, 1994; NguyÔn Tö Siªm, Th¸i Phiªn, 1992) cho phÐp kh¼ng ®Þnh biÖn ph¸p c«ng tr×nh ®¬n ®éc dï tèt ®Õn mÊy còng kh«ng thÓ thay thÕ biÖn ph¸p sinh häc trong viÖc phôc håi ®Êt dèc tho¸i ho¸ vµ ph©n kho¸ng dï ®Çy ®ñ còng kh«ng thÓ thay thÕ hoµn toµn ph©n h÷u c¬ trong th©m canh c©y trång. III. Chän c©y xanh phñ ®Êt thÝch hîp 1. TÝnh kiªm dông (®a môc ®Ých) cña c©y ph©n xanh: "C©y ph©n xanh ®a môc ®Ých lµ c©y cã thÓ cã h¬n mét trong sè c¸c t¸c dông sau: phñ ®Êt, chèng xãi mßn, che bãng, lµm cñi, lÊy gç, lÊy sîi, lµm thøc ¨n gia sóc, l−¬ng thùc hoÆc lµm thuèc" (Charit Tingsabath, 1994). TÝnh tr¹ng kh¸c nhau cña c¸c bé phËn c©y vµ sù ®a d¹ng c¸c gièng loµi lµm cho thùc vËt nãi chung vµ c©y ph©n xanh nãi riªng cã thÓ cã Ýt nhÊt hai t¸c dông trë nªn. Ch¼ng h¹n, c©y lÊy h¹t lµ chÝnh, cã thÓ cung cÊp tµn d− th©n l¸ rÔ, c©y lÊy cñi gç ®Ó l¹i cµnh l¸ rÔ lµm tèt ®Êt, c¸c loµi dï lÊy h¹t hay gç ®Óu cã t¸c dông phñ ®Êt... Nh− vËy xem xÐt gi¸ trÞ c©y ph©n xanh cÇn ph¶i xuÊt ph¸t tõ quan ®iÓm tæng hîp, ®ång thêi chó träng ®Õn môc ®Ých chÝnh, ®¸p øng lîi Ých −u tiªn nhÊt cña ng−êi n«ng d©n. NÕu chØ tÝnh ®Õn lîi Ých quèc gia hay céng ®ång (ch¼ng h¹n c¶i t¹o m«i tr−êng...), mµ quªn lîi Ých trùc tiÕp cña ng−êi n«ng d©n th× khã ®−îc chÊp nhËn. Ng−îc l¹i, nÕu chØ tÝnh ®Õn môc ®Ých tr−íc m¾t (ch¼ng h¹n lÊy h¹t ®Ó gi¶i quyÕt l−¬ng thùc tøc thêi) th× kh«ng thÓ ph¸t huy lîi thÕ c©y phñ ®Êt ®èi víi lîi Ých réng lín vµ l©u dµi cña c¶ céng ®ång (ch¼ng h¹n trång rõng ngËp mÆn, rõng ®Çu nguån, b¨ng rõng chèng c¸t bay, ®ai rõng ch¾n giã b·o,...). 18
  19. 2. Mét sè nguyªn t¾c tuyÓn chän Tæng kÕt nh÷ng kinh nghiÖm triÓn khai c©y ph©n xanh ra diÖn réng trong nh÷ng n¨m qua cã thÓ thÊy nh÷ng ®iÓm sau ®©y cÇn ®−îc tu©n thñ: - Môc ®Ých sö dông ph¶i x¸c ®Þnh rÊt râ ngay tõ ®Çu. Ch¼ng h¹n ®Ó lµm c©y phôc håi rõng, ®ai rõng, c©y che bãng, c©y tiªn phong c¶i t¹o ®Êt hay trång xen. C©y lÊy chÊt h÷u c¬ lµm chÝnh hay lÊy h¹t, lÊy cñi gç hay ch¾n c¸t... - X¸c ®Þnh râ tÝnh thÝch hîp cña c©y ph©n xanh ®èi víi sinh th¸i khÝ hËu, ®Êt, c¬ cÊu c©y trång trong vïng vµ trong lu©n canh. - C©y phñ ®Êt ph¶i lµ c©y mäc nhanh, nh−ng trong tr−êng hîp trång xen kh«ng c¹nh tranh lÊn ¸t c©y trång chÝnh. - Cã kh¶ n¨ng t¸i sinh m¹nh, cho n¨ng suÊt h¹t kh¸, Ýt s©u bÖnh ®Ó b¶o ®¶m nh©n gièng dÔ dµng. - ChÞu chua, h¹n hoÆc óng, ®ßi hái ch¨m sãc ph©n bãn Ýt, thÝch hîp víi n¨ng lùc ®Çu t− thÊp vµ tr×nh ®é kü thuËt cña n«ng d©n ®Þa ph−¬ng. - Cè g¾ng tèi ®a bè trÝ c©y ph©n xanh bé ®Ëu kÕt hîp víi c¸c c©y kh«ng hä ®Ëu. §èi víi c¸c hé nghÌo th× c©y ¨n h¹t dÔ ®−îc chÊp nhËn, cÇn l−u ý chän c¸c c©y hä ®Ëu ¨n h¹t ®Ó gãp phÇn an toµn l−¬ng thùc vµ dinh d−ìng. C©y ph©n xanh ®a môc ®Ých lu«n ®−îc hé gia ®×nh n«ng d©n ®ãn nhËn tèt h¬n lµ c©y chØ thuÇn tuý mét môc ®Ých, cÇn kÕt hîp c©y dµi ngµy víi c©y ng¾n ngµy ®Ó tËn dông kh«ng gian vµ ®Êt ®ai. 3. C©y ph©n xanh trong hé gia ®×nh Tõ sau chÝnh s¸ch ®æi míi, hé gia ®×nh ®· trë thµnh ®¬n vÞ s¶n xuÊt tù chñ, kÓ c¶ trong c¸c n«ng l©m tr−êng. ViÖc ph¸t triÓn c©y ph©n xanh phñ ®Êt cÇn l−u ý tíi c¸c ®Æc ®iÓm sau: - B×nh qu©n ®Êt ®ai kh«ng lín, do vËy ph¶i triÖt ®Ó bè trÝ c¸c c©y Ýt chiÕm ®Êt, cã thÓ trång xen, trång gèi víi c¸c c©y trång chÝnh vèn kh«ng liÒn kho¶nh nh− trong n«ng tr−êng hay hîp t¸c x· tr−íc kia. - C©y phñ ®Êt cÇn ®a d¹ng vÒ loµi gièng, gãp phÇn tho¶ m·n nhu cÇu ®a d¹ng cña gia ®×nh vÒ l−¬ng thùc thùc phÈm, chÊt ®èt, gç, phô phÈm, thøc ¨n gia sóc, hµng rµo b¶o vÖ quanh nhµ vµ l« v−ên. - C©y phñ ®Êt cÇn cã kh¶ n¨ng t¸i sinh vµ cho h¹t dÔ ®Ó gièng, tr¸nh c¹nh tranh víi c©y trång chÝnh vÒ n−íc, ¸nh s¸ng vµ sù tiÖn lîi cho ch¨m sãc. - Gia sóc trong hé lµ thµnh phÇn tÊt yÕu, nªn c¸c nhãm c©y phñ ®Êt cÇn chän lùa sao cho võa gãp phÇn bæ sung thøc ¨n gia sóc; l¹i võa tr¸nh ®−îc gia sóc ph¸ háng. 4. Nh÷ng c©y ph©n xanh phñ ®Êt th«ng dông. a) §Ó lµm hµng b¨ng xanh hay hµng rµo c©y sèng ë vïng ®åi nói th−êng dïng cèt khÝ, qu× d¹i, mãc mÌo, ®Ëu triÒu, trµm, flemingia, bå kÕt... §Ó b¶o vÖ nghiªm mËt v−ên qu¶ réng, dïng c¸c c©y cã gai (nh− bå kÕt, mãc mÌo ) ®Æc biÖt h÷u hiÖu b) §Ó lµm ®ai rõng ch¾n giã: 19
  20. C¸c c©y th«ng dông lµ phi lao, b¹ch ®µn; trµm hoa vµng, keo tai t−îng, ®µi loan t−¬ng t−, b¹ch ®µn, muång hoa vµng,... c) C©y che bãng: Lµ mét yªu cÇu ®èi víi c©y trång, nhÊt lµ chÌ, cµ phª, gõng, quÕ, sa nh©n, ca cao, hå tiªu... Trong n−¬ng chÌ vµ cµ phª c¸c c©y che bãng th−êng lµ keo ®Ëu, muång l¸ khÕ, muång hoa vµng, cèt khÝ. Trong nh÷ng n¨m ®Çu, ngoµi nh÷ng c©y kÓ trªn, còng dïng muång l¸ trßn, lôc l¹c, muång sîi, ®iÒn thanh... lµm c©y che bãng t¹m thêi, gieo dµy quanh hè c©y chÝnh, theo thêi gian tØa dÇn lµm ph©n cho ®Õn n¨m thø 3-4 th× kÕt thóc. d) C©y ph©n xanh tiªn phong c¶i t¹o ®Êt: TËp ®oµn c©y nµy rÊt phong phó, phæ biÕn nhÊt trªn ®Êt dèc lµ cèt khÝ, muång l¸ trßn, muång l¸ dµi, lôc l¹c, ®iÒn thanh, muång sîi, stylo, ®Ëu mÌo ViÖt Nam, ®Ëu mÌo Th¸i Lan, cót du, qu× d¹i... e) C©y ph©n xanh trång xen bao gåm c¸c lo¹i ®Ëu ¨n h¹t nh− ®Ëu hång ®¸o, ®Ëu nho nhe... vµ nhiÒu c©y kh«ng ¨n h¹t nh− cèt khÝ, ®iÒn thanh, vetiver, ®Ëu triÒu, ®Ëu l«ng, ®Ëu b−ím, chµm bß... g) C¸c c©y lµm b¨ng xanh chèng xãi mßn trong l« c©y trång: Kü thuËt trë thµnh tiªu chuÈn hiÖn nay ®èi víi canh t¸c ®Êt dèc lµ trång theo d¶i ®ång møc t¹o ra bëi c¸c b¨ng c©y xanh (alley cropping). C©y ph©n xanh t¹o c¸c b¨ng mÒm nµy ë ViÖt Nam th−êng lµ cèt khÝ, muång l¸ trßn, muång dïi ®ôc, lôc lÆc, cót du, vertiver, ®iÒn thanh. 5. Chän c¸c tæ hîp c©y ph©n xanh hµi hoµ ViÖc chän c¸c tæ hîp c©y ph©n xanh - c©y trång chÝnh hµi hoµ vÒ mäi mÆt lµ c¶ mét nghÖ thuËt ®Ó ®¹t ®−îc c¸c yªu cÇu chÝnh yÕu, ®ßi hái c¸c c¸n bé nghiªn cøu vµ khuyÕn n«ng phèi hîp víi sù tham gia cña n«ng d©n së t¹i. Thùc tÕ cho thÊy sù kÕt hîp nµy trong nh÷ng n¨m qua ®· t¹o ra nh÷ng tæ hîp rÊt hµi hoµ. VÝ dô: - Tæ hîp c©y trång trong n−¬ng cµ phª víi ®ai rõng b»ng muång ®en hçn hîp víi b¹ch ®µn hoÆc ®µi loan t−¬ng t−. C¸c loµi muång th©n bôi lµm c©y che bãng t¹m thêi vµ lÊy chÊt xanh lµm ph©n thay thÕ kho¶ng 1/3 ph©n kho¸ng. Trong l« cã c¸c c©y keo dËu vµ muång ®en lµm c©y che bãng l©u dµi (phæ biÕn ë T©y Nguyªn, NghÖ An). - C¸c v−ên chÌ sö dông cèt khÝ gieo ®«ng ®Æc lµm c©y tiªn phong, lµm c©y che bãng t¹m thêi vµ lµm ph©n h÷u c¬. Khi chÌ lín dÇn, cèt khÝ ®−îc tØa th−a, phèi hîp víi muång l¸ khÕ, keo dËu lµm c©y che bãng l©u dµi cho chÌ (phæ biÕn ë Hoµ B×nh, Phó Thä, Yªn B¸i). - B¹ch ®µn trång xen víi keo tai t−îng lµ mét c«ng thøc tèt ®Ó phñ xanh ®Êt trèng ®åi träc dèc vµ qu¸ chua, h¹n. - Trong hÖ thèng c©y trång truyÒn thèng trªn ®Êt dèc ®· ghi nhËn ®−îc rÊt nhiÒu tæ hîp c©y hä ®Ëu víi c©y hoµ th¶o, song míi chØ t− liÖu ho¸ d−îc mét phÇn nhá. Ch¼ng h¹n, trång ng« xen ®Ëu ®ç (nhiÒu c«ng thøc kh¸c nhau) ë nhiÒu vïng kh¾p toµn quèc. C¸c c«ng thøc VACR kÕt hîp kh«n khÐo c©y phñ ®Êt còng ®· ®−îc ®¸nh gi¸ vµ phæ biÕn mét phÇn. 20
nguon tai.lieu . vn
Nông nghiệp Ngư nghiệp Lâm nghiệp Sinh học Hoá học Ngôn ngữ học Ngân hàng - Tín dụng