Xem mẫu
- Giải thưởng Sinh viên nghiên cứu khoa học Euréka lần 20 năm 2018 Kỷ yếu khoa học HOẠT ĐỘNG PHẢN BIỆN XÃ HỘI CỦA BÁO CHÍ TRONG CÁC VỤ VIỆC LIÊN QUAN ĐẾN BỔ NHIỆM “ĐÚNG QUY TRÌNH” (NGHIÊN CỨU TRƯỜNG HỢP BÁO TUỔI TRẺ VÀ DÂN TRÍ) Nguyễn Văn Bảo Nhân*, Nguyễn Đăng Thiện, Lê Ngọc Hà Trường Đại học An ninh Nhân dân *Tác giả liên lạc: bn.d25d2@gmail.com TÓM TẮT Phản biện xã hội của báo chí trong mọi mặt của đời sống xã hội, nhất là trong các vụ việc tiêu cực, sai phạm liên quan đến bổ nhiệm “đúng quy trình” là một vấn đề vô cùng cần thiết trong giai đoạn hiện nay. Trong nghiên cứu này, nhóm tác giả đã đánh giá hiện trạng hoạt động phản biện xã hội của báo chí trong các vụ việc liên quan đến bổ nhiệm “đúng quy trình bằng việc kết hợp các phương pháp nghiên cứu khác nhau. Kết quả nghiên cứu cho thấy hoạt động nói trên chưa thực sự hiệu quả, đồng bộ. Bên cạnh đó, nghiên cứu cũng chỉ ra được những nhân tố tác động đến hoạt động phản biện xã hội của báo chí trong những vụ việc kể trên. Từ những kết quả nghiên cứu trên, nhóm tác giả đã đưa ra dự báo và đề xuất một số khuyến nghị mang tính gợi ý góp phần nâng cao hiệu quả phản biện xã hội của báo chí trong những vụ viên liên quan đến bổ nhiệm “đúng quy trình” trong giai đoạn hiện nay cũng như trong thời gian sắp tới. Từ khóa: Phản biện xã hội, báo chí, bổ nhiệm, đúng quy trình. SOCIAL CRITICISM OF JOURNALISM IN CASES RELATED TO APPOINT WITH THE “CORRECT PROCEDURE” (CASE STUDY OF TUOI TRE AND DAN TRI NEWSPAPER) Nguyen Van Bao Nhan*, Nguyen Dang Thien, Le Ngoc Ha University of People’s Security *Corresponding Author: bn.d25d2@gmail.com ABSTRACT Social criticism of journalism in every aspect of social life, especially in violating cases related to appoint with the “correct procedure” is a necessary issue in the current period. In this study, the Authors assessed the status of social criticism of journalism in cases related to appoint with the “correct procedure” by combining many different research methods. The result indicates that these activities are not effective and synchronous. In addition, the research reveals the factors affecting the social criticism of journalism in these cases. Based on the findings, the Authors propose predictions and some policy recommendations to improve the quality of social criticism of journalism in cases related to appoint with the “correct procedure” in the current period and in the near future. Keywords: Social criticism, journalism, appoint, correct procedure. TỔNG QUAN của báo chí trong việc nêu ra ý kiến, Phản biện xã hội là một chức năng của đánh giá, bình luận hay tranh luận của báo chí, thể hiện sứ mệnh và bổn phận xã hội, của cơ quan báo chí hoặc nhà hay nghĩa vụ và trách nhiệm vốn có báo, thể hiện sự đồng tình, không 707
- Giải thưởng Sinh viên nghiên cứu khoa học Euréka lần 20 năm 2018 Kỷ yếu khoa học đồng tình hoặc bác bỏ một vẩn đề còn quả nhất định. Tuy nhiên, hoạt động chưa rõ ràng, chưa đúng đắn, chưa tạo phản biện xã hội của báo chí trong các được sự đồng thuận xã hội trong chủ vụ việc kể trên thực tế vẫn còn nhiều trương, đường lối của Đảng, chính hạn chế, vướng mắc, chưa đảm bảo sách, pháp luật của Nhà nước nhằm được sự toàn diện, đồng bộ, chưa thể góp phần xây dựng và hoàn thiện chủ hiện hết tâm tư, nguyện vọng của trương, đường lối, chính sách, pháp người dân. Đề tài là một câu trả lời hữu luật đáp ứng yêu cầu của xã hội. Vì ích đối với hoạt động phản biện xã hội vậy, cần tập trung nghiên cứu để cung của báo chí trong những vụ việc liên cấp thêm bằng chứng thực nghiệm về quan đến bổ nhiệm “đúng quy trình”. thực trạng sự tác động, mức độ hiệu quả từ hoạt động phản biện xã hội của VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP báo chí đến các vụ việc liên quan đến Nghiên cứu này kết hợp sử dụng nhiều bổ nhiệm “đúng quy trình”. Đồng phương pháp như phương pháp thời, nghiên cứu này xây dựng những nghiên cứu tài liệu; phương pháp phân gợi ý để nhận thức rõ hơn về thực tích văn bản; phương pháp nghiên cứu trạng và các nhân tố tác động đến hoạt trường hợp; phương pháp tổng hợp động kể trên, những hướng giải quyết nhằm đánh giá hiện trạng hoạt động phù hợp góp phần cải thiện và nâng phản biện xã hội của báo chí trong các cao hiệu quả phản biện xã hội của báo vụ việc liên quan đến bổ nhiệm “đúng chí trong các vụ việc liên quan đến bổ quy trình”, cụ thể là nghiên cứu nhiệm “đúng quy trình”. trường hợp báo Tuổi trẻ (bao gồm báo Xây dựng và nâng cao chất lượng đội in và báo điện tử) và báo Dân trí (báo ngũ cán bộ luôn là ưu tiên hàng đầu điện tử). trong chiến lược phát triển nguồn nhân Phương pháp nghiên cứu tài liệu lực; là yêu cầu cấp bách và là đòi hỏi Nhóm tác giả nghiên cứu các văn bản của thực tiễn hiện nay. Có thể thấy, chính sách, pháp luật của Việt Nam về mặc dù công tác cán bộ từng bước báo chí, phản biện xã hội; các công được đổi mới về nội dung và phương trình khoa học lý luận về báo chí, phản pháp tuy nhiên vẫn còn rất nhiều những biện xã hội, phản biện xã hội của báo hạn chế, bất cập, đặc biệt là trong khâu chí của các tác giả trong và ngoài nước bổ nhiệm. Dư luận xã hội có lẽ đã đã công bố nhằm khái quát, bổ sung không ít lần hoài nghi thậm chí là dị hệ thống lý thuyết về phản biện xã hội, ứng, “chán ngán” với cụm từ “đúng phản biện xã hội của báo chí. Đây là quy trình” mà các cơ quan chức năng những lý thuyết cơ sở cho đánh giá kết và người có trách nhiệm vẫn thường quả khảo sát thực tế và tìm những giải giải trình trước công luận. Thực tế đã pháp khoa học cho vấn đề nghiên cứu. nổi lên các vụ bổ nhiệm sai phạm của Phương pháp phân tích văn bản một số cá nhân cụ thể đã gây ra không Trên cơ sở thống kê, lựa chọn các bài ít xôn xao trong dư luận như vụ bổ viết tiêu biểu được đăng tải trên báo nhiệm ông Trịnh Xuân Thanh; ông Vũ chí, nhóm tác giả tiến hành phân tích Minh Hoàng; ông Lê Phước Hoài Bảo; nội dung, hình thức thể hiện, những bà Trần Vũ Quỳnh Anh... Trước tình ưu điểm, hạn chế của mỗi bài viết hình đó, báo chí, với vai trò là cơ quan phản biện xã hội và vấn đề cần đặt ra. ngôn luận, đã tiến hành những hoạt Phương pháp nghiên cứu trường động nhằm phản biện đối với các vụ hợp việc nêu trên và đạt được những kết Đề tài nghiên cứu phản biện xã hội 708
- Giải thưởng Sinh viên nghiên cứu khoa học Euréka lần 20 năm 2018 Kỷ yếu khoa học trên hai tờ báo là báo Tuổi trẻ và báo hội trên các báo này mang lại. Hơn Dân trí qua khảo sát các tác phẩm báo nữa, tần suất xuất hiện các bài chưa chí có nội dung về 4 vụ việc liên quan cao, chưa thể hiện được sự toàn diện, đến bổ nhiệm “đúng quy trình” thu hút chặt chẽ trong phản biện. được sự quan tâm của dư luận thời gian qua, bao gồm các vụ bổ nhiệm: KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ Trịnh Xuân Thanh; Vũ Minh Hoàng; Từ những phân tích và kết quả nghiên Lê Phước Hoài Bảo; Trần Vũ Quỳnh cứu, nhóm tác giả rút ra một số kết luận Anh. cơ bản như sau: (1) Phản biện xã hội là Phương pháp tổng hợp sự phản hồi của xã hội đối với hệ thống Trên cơ sở những dữ liệu thu thập lãnh đạo, quản lý thể hiện qua những được, nhóm tác giả tiến hành phân tích nhận xét, đánh giá, phân tích có căn cứ làm rõ những nội, hình thức phản biện và có sức thuyết phục. Phản biện xã hội xã hội của hai tờ báo đó, từ đó đề xuất là một chức năng của báo chí, thể hiện khuyến nghị cần thiết. sứ mệnh và bổn phận hay nghĩa vụ và trách nhiệm vốn có của báo chí trong KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN việc nêu ra ý kiến, đánh giá, bình luận Qua quá trình nghiên cứu, nhóm tác hay tranh luận của xã hội, của cơ quan giả không chỉ làm rõ cơ sở lý luận về báo chí hoặc nhà báo, thể hiện sự đồng phản biện xã hội của báo chí, những tình, không đồng tình hoặc bác bỏ một quan điểm cơ bản của Đảng, Nhà nước vẩn đề còn chưa rõ ràng, chưa đúng ta trong phản biện xã hội của báo chí đắn, chưa tạo được sự đồng thuận xã mà nhóm tác giả còn nhận thấy một hội trong chủ trương, đường lối của thực trạng đang đặt ra hiện nay là hoạt Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà động phản biện xã hội của báo chí nước. Qua đó nhằm góp phần xây dựng trong các vụ việc liên quan đến bổ và hoàn thiện chủ trương, đường lối, nhiệm “đúng quy trình” chưa thực sự chính sách, pháp luật đáp ứng yêu cầu hiệu quả. Bởi phần lớn các bài viết của xã hội; (2) Thực tế trong thời gian trên các báo nhằm cung cấp thông tin qua đã nổi lên một số vụ việc tiêu cực, chung cho độc giả, các bài viết mang sai phạm liên quan đến bổ nhiệm tính phản biện mạnh mẽ chiếm chưa “đúng quy trình” thì báo chí, với vai đến một nửa tổng số bài. trò là cơ quan ngôn luận đã tiến hành Đơn cử như vụ việc liên quan đến bổ các hoạt động nhằm phản biện xã hội nhiệm ông Vũ Minh Hoàng, trong đối với các vụ việc nêu trên. Tuy tổng số 12 bài viết trên báo Dân trí thì nhiên, từ kết quả nghiên cứu và tình có đến 8 bài viết đưa đến thông tin hình thực tiễn thì có thể thấy rằng hoạt xung quanh vụ việc nhưng lại chỉ có 4 động này vẫn còn tồn tại nhiều hạn bài viết chỉ rõ ra những bất thường chế, chưa đem lại được hiệu quả cao. trong công tác bổ nhiệm đối với ông Những nhân tố ảnh hưởng đến hiện Vũ Minh Hoàng cũng như nêu quan trạng này bao gồm nhận thức về vị trí, điểm phản đối về vụ việc trên. Tương vai trò của phản biện xã hội trong cơ tự trên báo Tuổi trẻ thì cũng chỉ có 4 quan lãnh đạo báo chí; nguồn thông bài viết mang tính phản biện trên tổng tin từ phía cơ quan chức năng; nhu cầu số 9 bài viết về vụ việc nêu trên. Qua của dư luận trước những vụ việc trên đó có thể thấy các báo còn tồn tại tư cũng như nhân thân, chức vụ của tưởng ngại phản biện. Điều này ảnh những người trong vụ việc. hưởng lớn đến hiệu quả phản biện xã Trên cơ sở những luận chứng khoa học 709
- Giải thưởng Sinh viên nghiên cứu khoa học Euréka lần 20 năm 2018 Kỷ yếu khoa học và tình hình thực tiễn vững chắc nhóm trong công tác tổ chức cán bộ; (4) Xây tác giả đã mạnh dạn đưa ra một số dựng đội ngũ nhà báo có tâm, đủ tầm, khuyến nghị nhằm nâng cao hiệu quả có năng lực, trình độ, có đạo đức và hoạt động phản biện xã hội của báo chí bản lĩnh nghề nghiệp; (5) Tăng cường trong các vụ việc liên quan đến bổ cộng tác viên dư luận xã hội để phát nhiệm “đúng quy trình”, cụ thể như hiện các vụ việc liên quan đến bổ sau: (1) Nâng cao nhận thức về vị trí, nhiệm “đúng quy trình”. Tập trung vai trò của phản biện xã hội trong cơ làm tốt những vấn đề trên sẽ góp phần quan lãnh đạo, quản lý báo chí; (2) nâng cao hiệu quả phản biện xã hội Hoàn thiện môi trường pháp lý tạo của báo chí trong các vụ việc nêu trên điều kiện thực hiện tốt cơ chế phản trong giai đoạn hiện nay cũng như thời biện xã hội của báo chí trong các vụ gian sắp tới, xây dựng được một quy việc liên quan đến bổ nhiệm “đúng trình, cách thức bổ nhiệm cán bộ một quy trình”; (3) Mở rộng tính công cách công khai, minh bạch, vì sự tiến khai, dân chủ hóa đời sống xã hội đặc bộ và phát triển của đất nước. biệt là dân chủ trong kinh tế, tài chính, TÀI LIỆU THAM KHẢO NGUYỄN VĂN DỮNG. 2010. Vai trò phản biện xã hội của báo chí và dư luận xã hội, Tạp chí Khoa học Xã hội Việt Nam số 15. ĐINH, THU HẰNG. 2008. Phát huy vai trò phản biện xã hội của báo chí. Tạp chí Lý luận và truyền thông số 8. TRẦN HÂU. 2009. Các hình thức và giải pháp thực hiện giám sát xã hội và phản biện xã hội đối với các tổ chức và hoạt động của hệ thống chính trị. Chương trình khoa học và công nghệ KX10.06-10. LƯU VĂN KIỀN. 2001. Báo chí - công cụ sắc bén của công tác tư tưởng. Tạp chí Cộng sản số 16. NGUYỄN VĂN MINH. 2014. Chức năng phản biện xã hội của báo chí ở Việt Nam hiện nay. Luận án tiến sĩ Khoa học chính trị, Học viện chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh. HỒ BÁ THÂM. 2009. Phản biện xã hội và phát huy dân chủ pháp quyền. NXB Chính trị Quốc gia. Hà Nội. TRẦN ĐĂNG TUẤN. 2006. Phương thức thực hiện phản biện xã hội, Tạp chí Cộng sản số 23. 710
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học