Xem mẫu
- Hoàn thiện khung pháp lý bảo vệ người tiêu dùng
tài chính gắn với mục tiêu tài chính toàn diện
tại Việt Nam
Phạm Đức Anh - Nguyễn Nhật Minh
Học viện Ngân hàng
Ngày nhận: 04/12/2021 Ngày nhận bản sửa: 29/12/2021 Ngày duyệt đăng: 18/01/2022
Tóm tắt: Bảo vệ người tiêu dùng tài chính có vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy
sự phát triển hệ thống tài chính nói riêng và mục tiêu tài chính toàn diện nói chung
tại mỗi quốc gia. Theo đó, một khung pháp lý bảo vệ người tiêu dùng tài chính toàn
diện được xem như điều kiện tiên quyết hướng tới mở rộng tiếp cận dịch vụ tài chính
cũng mang lại lợi ích cho người tiêu dùng trong việc ra quyết định sử dụng dịch vụ
tài chính. Bài viết sử dụng phương pháp nghiên cứu tình huống và nguồn dữ liệu thứ
cấp nhằm phân tích thực tiễn quốc tế gắn với bảo vệ người tiêu dùng tài chính, trong
đó, các thông lệ tốt của Ngân hàng Thế giới và OECD/G20 cũng như kinh nghiệm
xây dựng khuôn khổ pháp lý của một số quốc gia như Mỹ, Canada, Hàn Quốc và
Indonesia được làm rõ. Trên cơ sở đó, bài viết đề xuất khuyến nghị cho Việt Nam
Completing Vietnam’s legislative framework for financial consumer protection in line with the
goal of financial inclusion
Abstract: Financial consumer protection plays a crucial role in fostering the development of a
nation’s financial system in particular and the goal of financial inclusion in general. Accordingly, a
comprehensive legislative system for financial consumer protection is deemed a prerequisite for
improving access to financial services and benefiting consumers in making use of financial services.
This study employs the case study approach and secondary data source to examine international
practices linked with financial consumer protection, including good practices proposed by the World
Bank and OECD/G20 and the experiences in establishing the related legislative framework of countries
such as the US, Canada, South Korea and Indonesia. On that basis, recommendations to Vietnam
for completing the legislative system for financial consumer protection towards the goal of financial
inclusion are put forward.
Keywords:financial services, financial inclusion, financial consumer protection, legislative framework,
Vietnam.
Pham, Duc Anh
Email: anhpd@hvnh.edu.vn
Nguyen, Nhat Minh
Email: minhnn@hvnh.edu.vn
Organization of all: Banking Academy of Vietnam
Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng © Học viện Ngân hàng
Số 236+237 - Tháng 1 & 2. 2022 52 ISSN 1859 - 011X
- PHẠM ĐỨC ANH - NGUYỄN NHẬT MINH
trong hoàn thiện khung pháp lý bảo vệ người tiêu dùng tài chính gắn với mục tiêu
tài chính toàn diện.
Từ khóa: dịch vụ tài chính, tài chính toàn diện, bảo vệ người tiêu dùng tài chính,
khung pháp lý, Việt Nam
1. Giới thiệu và tạo ra nợ nần quá mức đối với nhiều
người tiêu dùng (Hà Anh, 2019). Các cơ
Tài chính toàn diện và năng lực tiếp cận quan quản lý cũng gặp phải không ít khó
tới các dịch vụ tài chính, đặc biệt là tiếp khăn trong việc theo kịp sự phát triển của
cận tới các dịch vụ ngân hàng cơ bản như thị trường tài chính cũng như đưa ra các
thanh toán, tiết kiệm và tín dụng (bao gồm biện pháp quản lý kịp thời, đặc biệt đối với
tín dụng tiêu dùng), ngày càng trở nên quan các sản phẩm ứng dụng công nghệ mới.
trọng trong nền kinh tế hiện đại, khi một Những thách thức trên đã làm cản trở việc
phần lớn dân số thế giới sử dụng các dịch đạt được mục tiêu tài chính toàn diện của
vụ tài chính cho các giao dịch và tiết kiệm các nước đang phát triển nói chung và Việt
thiết yếu. Nhờ có thành tựu khoa học công Nam nói riêng (Hoàng Thị Thu Hiền và
nghệ, các dịch vụ tài chính trở nên dễ tiếp cộng sự, 2020). Do đó, bảo vệ người tiêu
cận hơn bao giờ hết đối với mọi thành phần dùng tài chính có ý nghĩa quan trọng đối
dân cư trong xã hội thông qua các công ty với ổn định tài chính và tài chính toàn diện.
Fintech, giúp tăng cường sức mua trong nền Khung pháp lý bảo vệ người tiêu dùng tài
kinh tế, tăng cường phúc lợi cho người tiêu chính hiệu quả là điều kiện cần để mở rộng
dùng tài chính và giúp giảm đói nghèo nếu tiếp cận và sử dụng dịch vụ tài chính, mang
được vận dụng một cách có trách nhiệm (Lê lại lợi ích thiết thực cho người tiêu dùng,
Thị Khương, 2020). Tuy nhiên, người tiêu tạo điều kiện giúp họ có đầy đủ thông tin để
dùng tài chính lại có thể trở thành đối tượng đưa ra quyết định sử dụng dịch vụ tài chính
dễ bị tổn thương nhất khi họ phải đối mặt một cách hiệu quả nhất.
với những thay đổi nhanh chóng, xuất phát Từ thực tiễn đã nêu, nghiên cứu được thực
từ sự gia tăng về số lượng và loại hình nhà hiện nhằm mục tiêu: (1) Làm rõ cơ sở lý
cung cấp dịch vụ tài chính mới, sản phẩm thuyết về vai trò của bảo vệ người tiêu
và dịch vụ mới, mà nhiều trong số đó dựa dùng tài chính trong quá trình hiện thực
trên ứng dụng công nghệ hiện đại. Trong hóa mục tiêu tài chính toàn diện; (2) Phân
khi đó, lợi dụng sự thiếu kinh nghiệm và tích thực tiễn quốc tế về bảo vệ người tiêu
hiểu biết của người tiêu dùng, một số tổ dùng tài chính; (3) Đề xuất kiến nghị nhằm
chức cung ứng dịch vụ tài chính còn thiếu hoàn thiện khung pháp lý bảo vệ người tiêu
minh bạch về các điều khoản, điều kiện sử dùng tài chính gắn với mục tiêu tài chính
dụng dịch vụ cũng như không công khai rõ toàn diện tại Việt Nam.
ràng rủi ro đi kèm với sản phẩm được cung
ứng (Chu Minh Khôi, 2021). 2. Lý thuyết về vai trò của bảo vệ người
Đặc biệt, ở các nền kinh tế mới nổi như tiêu dùng tài chính trong quá trình đạt
Việt Nam, xu hướng chạy theo lợi nhuận được mục tiêu tài chính toàn diện
và doanh thu đã dẫn tới sự bùng nổ các hoạt
động tín dụng, kéo theo đó là sự gia tăng 2.1. Khái niệm tài chính toàn diện
các hoạt động cho vay thiếu trách nhiệm
Số 236+237- Tháng 1 & 2. 2022- Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng 53
- Hoàn thiện khung pháp lý bảo vệ người tiêu dùng tài chính gắn với mục tiêu tài chính toàn diện
tại Việt Nam
Tài chính toàn diện được hiểu là việc các nhỏ và vừa, doanh nghiệp siêu nhỏ. Tóm
cá nhân và doanh nghiệp có thể tiếp cận lại, tài chính toàn diện hàm ý chỉ cung cấp
với các sản phẩm dịch vụ tài chính hữu ích các dịch vụ tài chính chính thức cho các
với giá cả phù hợp, bao gồm: chuyển tiền, cá nhân và doanh nghiệp với giá cả phù
thanh toán, tiết kiệm, tín dụng và bảo hiểm- hợp, tạo cơ hội tiếp cận dịch vụ tài chính và
được cung cấp một cách có trách nhiệm và bình đẳng cho mọi người trong xã hội (đặc
bền vững (World Bank, 2012). Trong khi biệt là tầng lớp thu nhập thấp). Tài chính
đó, theo quan điểm của OECD (2005), tài toàn diện còn được coi là trụ cột quan trọng
chính toàn diện đề cập đến quá trình thúc của tăng trưởng kinh tế và giảm nghèo bền
đẩy khả năng tiếp cận hợp lý, kịp thời và vững, góp phần huy động và sử dụng hiệu
đầy đủ đến nhiều loại sản phẩm và dịch vụ quả các nguồn lực xã hội. Tài chính toàn
tài chính; mở rộng việc sử dụng sản phẩm diện không chỉ giới hạn trong việc cải thiện
và dịch vụ tài chính cho tất cả các thành khả năng tiếp cận tín dụng, mà còn bao
phần xã hội thông qua việc thực hiện các gồm cả nâng cao hiểu biết tài chính và bảo
phương pháp tiếp cận hiện có và đổi mới vệ người tiêu dùng. Bên cạnh đó, tài chính
phù hợp, bao gồm nhận thức về tài chính toàn diện cũng chú trọng đến các đối tượng
và giáo dục tài chính nhằm thúc đẩy toàn chưa được tiếp cận dịch vụ tài chính, người
diện về tài chính, cũng như kinh tế và xã có thu nhập thấp, người ở vùng nông thôn,
hội. Theo quan điểm của Ủy ban Tài chính vùng sâu, vùng xa.
toàn diện Ấn Độ, tài chính toàn diện là quy
trình đảm bảo quyền truy cập vào các dịch 2.2. Bảo vệ người tiêu dùng tài chính và
vụ tài chính- tín dụng kịp thời cho những vai trò đối với phát triển tài chính toàn
nhóm dễ bị tổn thương như nhóm có thu diện
nhập thấp với chi phí phải chăng (Kumar &
Mishra, 2011). Sinclair (2001) lại cho rằng, Bảo vệ người tiêu dùng là thuật ngữ được
tài chính toàn diện là khả năng tiếp cận các dùng để mô tả hành động (nhóm hành động)
dịch vụ tài chính cần thiết ở dạng thích hợp nhằm tránh cho người tiêu dùng khỏi các
do nhiều lý do khác nhau như sự khác nhau giao dịch phi đạo đức, không công bằng,
về quyền truy cập, điều kiện, giá cả, tiếp thị các sản phẩm thiếu an toàn hoặc lợi ích bị
hoặc tự loại trừ để đáp ứng với trải nghiệm xâm phạm. Theo World Bank (2012), bảo
hoặc nhận thức tích cực. vệ người tiêu dùng tài chính là việc chính
Tại Việt Nam, tài chính toàn diện, theo phủ thiết lập hệ thống luật pháp và tổ chức
điểm 1(a), khoản II, Điều 1 Quyết định số vận hành để đảm bảo quyền lợi hợp pháp
149/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về của người tiêu dùng tài chính. Theo Tổ
việc phê duyệt Chiến lược tài chính toàn chức Tài chính Quốc tế- IFC (2015), bảo
diện quốc gia đến năm 2025, định hướng vệ người tiêu dùng tài chính được hiểu là
đến năm 2030, được hiểu là việc mọi người bất kỳ hoạt động, hành động hoặc bộ quy
dân và doanh nghiệp được tiếp cận và sử tắc nào tìm cách giảm thiểu các rủi ro và
dụng các sản phẩm, dịch vụ tài chính một tác hại cho người tiêu dùng liên quan đến
cách thuận tiện, phù hợp nhu cầu, với chi việc sử dụng bất kỳ sản phẩm hoặc dịch vụ
phí hợp lý, được cung cấp một cách có tài chính nào. Theo các cách tiếp cận này,
trách nhiệm và bền vững, trong đó chú khung pháp lý về bảo vệ ngươi tiêu dùng
trọng đến nhóm người nghèo, người thu tài chính bao gồm các luật, quy định và
nhập thấp, người yếu thế, doanh nghiệp các chính sách để bảo vệ những người tiêu
54 Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng- Số 236+237- Tháng 1 & 2. 2022
- PHẠM ĐỨC ANH - NGUYỄN NHẬT MINH
dùng trên thị trường tài chính. Nói cách toàn diện dưới những khía cạnh được thể
khác, xây dựng và hoàn thiện chính sách hiện ở Hình 1.
để bảo vệ người tiêu dùng tài chính là việc Theo đó, bảo vệ người tiêu dùng tài chính
thiết lập một hệ thống luật pháp và xác định có ba vai trò chính. Đầu tiên, bảo vệ người
cơ chế (bao gồm cả chủ thể giám sát việc tiêu dùng tài chính hiệu quả làm tăng tính
thực hiện) để đảm bảo quyền lợi hợp pháp chủ động của khách hàng, đặc biệt là những
của người tiêu dùng tài chính, đảm bảo đối tượng yếu thế trong xã hội, giúp họ tích
giao dịch và cạnh tranh công bằng, thông cực và chủ động tham gia vào các giao
tin sản phẩm/dịch vụ tài chính minh bạch; dịch tài chính nhằm đáp ứng các nhu cầu
ngăn chặn các tổ chức tài chính thực hiện của bản thân. Thứ hai, một cơ chế bảo vệ
các hành vi gian lận, trái pháp luật hoặc người người tiêu dùng tài chính hiệu quả
hưởng lợi bất hợp pháp từ các giao dịch với làm tăng năng lực của các tổ chức tài chính
cá nhân hoặc tổ chức tài chính khác. trong việc cung ứng dịch vụ cho khách
Bảo vệ người tiêu dùng tài chính đóng vai hàng thông qua việc nâng cao uy tín và gia
trò rất quan trọng trong sự phát triển tài tăng lợi nhuận cho tổ chức tài chính. Cuối
chính toàn diện ở các quốc gia. Một cơ chế cùng, một cơ chế bảo vệ người tiêu dùng
bảo vệ người tiêu dùng tài chính hiệu quả tài chính hiệu quả mang lại sự ổn định cho
là chìa khoá để đảm bảo các chiến lược tài thị trường tài chính và sự ổn định tài chính
chính toàn diện được thành công trong dài quốc gia. Do đó, việc bảo vệ người tiêu
hạn. Hoàng Thị Thu Hiền và cộng sự (2020) dùng tài chính góp phần giúp tăng tính chủ
đã phân loại vai trò của bảo vệ người tiêu động từ phía người tiêu dùng trong việc
dùng tài chính đối với phát triển tài chính tham gia vào các giao dịch tài chính. Bên
Nguồn: Hoàng Thị Thu Hiền và cộng sự (2020)
Hình 1. Vai trò của bảo vệ người tiêu dùng tài chính
Số 236+237- Tháng 1 & 2. 2022- Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng 55
- Hoàn thiện khung pháp lý bảo vệ người tiêu dùng tài chính gắn với mục tiêu tài chính toàn diện
tại Việt Nam
cạnh đó, khi người tiêu dùng tích cực tham tài chính của World Bank
gia vào các giao dịch tài chính kết hợp với Dựa trên các điều tra nghiên cứu kinh
việc các tổ chức tài chính có đầy đủ nguồn nghiệm của 35 quốc gia triển khai thực thi
lực để cung ứng dịch vụ cho mọi đối tượng bảo vệ người tiêu dùng tài chính hiệu quả
khách hàng và thị trường tài chính quốc gia từ năm 2006, lần lượt vào các năm 2012 và
ổn định sẽ thúc đẩy tài chính toàn diện phát 2017, World Bank đã công bố ấn bản “Các
triển một cách bền vững và hiệu quả. thực tiễn tốt về bảo vệ người tiêu dùng
Do đó, bảo vệ người tiêu dùng tài chính có ý tài chính” (Good Practices for Financial
nghĩa hết sức quan trọng trong việc thúc đẩy Consumer Protection). Nội dung ấn bản
sự phát triển hệ thống tài chính nói riêng cũng là các vấn đề chính nảy sinh trong bảo vệ
như tăng trưởng kinh tế quốc gia và mục tiêu người tiêu dùng với các chương riêng cho
tài chính toàn diện nói chung. Theo đó, một các lĩnh vực như ngân hàng, chứng khoán
khung pháp lý bảo vệ người tiêu dùng tài và bảo hiểm. Ấn bản bao gồm ba phần:
chính hiệu quả là điều kiện tiên quyết để mở Phần 1 đề xuất 39 thực tiễn tốt phổ biến về
rộng tiếp cận các dịch vụ tài chính, mang lại bảo vệ người tiêu dùng; Phần 2 tập hợp thực
lợi ích thiết thực cho người tiêu dùng, tạo tiễn tốt liên quan đến các lĩnh vực tài chính
điều kiện cho họ có đầy đủ thông tin để đưa chủ đạo như ngân hàng, chứng khoán, bảo
ra quyết định sử dụng dịch vụ tài chính một hiểm và tín dụng phi ngân hàng; Phần 3
cách tốt nhất. Đây là một trong các phương trình bày thực tiễn tốt về quỹ hưu trí và báo
thức giúp củng cố niềm tin của người tiêu cáo thông tin tín dụng (vẫn trong giai đoạn
dùng vào khu vực tài chính chính thức, đóng phát triển ban đầu).
góp vào sự phát triển lành mạnh, bền vững Các ấn bản cũng giải quyết các vấn đề mới
của thị trường tài chính cũng như thúc đẩy phát sinh, chủ yếu liên quan đến kênh kỹ
hoàn thiện mục tiêu tài chính toàn diện tại thuật số, sản phẩm sáng tạo và mô hình
Việt Nam. kinh doanh và các loại nhà cung cấp dịch
vụ tài chính mới. Cho đến nay, 39 thực
3. Thực tiễn quốc tế về bảo vệ người tiêu tiễn tốt phổ biến mà World Bank đề ra đối
dùng tài chính với một cơ chế bảo vệ người tiêu dùng tài
chính hiệu quả vẫn được nhiều nước tham
3.1. Thông lệ quốc tế chiếu để so sánh, đánh giá nhằm hoàn thiện
khuôn khổ bảo vệ người tiêu dùng tài chính
Về mặt thông lệ, các tổ chức quốc tế đều của nước mình. Các thực tiễn tốt trên được
phát triển một bộ nguyên tắc hoặc đưa ra phân loại vào 8 nhóm chủ điểm chính: (i)
các khuyến nghị làm cơ sở tham chiếu để Cơ quan bảo vệ người tiêu dùng; (ii) Minh
thực hành việc bảo vệ người tiêu dùng tài bạch thông tin và thực tiễn bán hàng; (iii)
chính. Tuy không mang tính chất bắt buộc, Quản lý tài khoản khách hàng; (iv) Bảo mật
các nguyên tắc này được xem là căn cứ dữ liệu và quyền riêng tư; (v) Giải quyết
quan trọng để các quốc gia tham khảo cho tranh chấp; (vi) Bảo hiểm tiền gửi và bồi
việc xây dựng, hoàn thiện khung khổ pháp thường; (vii) Hiểu biết tài chính và trao
lý và thể chế của mình. Sau đây là hai thông quyền cho người tiêu dùng; (viii) Cơ chế
lệ quốc tế phổ biến nhất để thực hành việc cạnh tranh.
bảo vệ người tiêu dùng tài chính.
(2) Nguyên tắc bảo vệ người tiêu dùng tài
(1) Thực tiễn tốt về bảo vệ người tiêu dùng chính của G20/OECD
56 Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng- Số 236+237- Tháng 1 & 2. 2022
- PHẠM ĐỨC ANH - NGUYỄN NHẬT MINH
Để đảm bảo chính sách và quy định nhằm sự phát triển lành mạnh, bền vững của thị
bảo vệ người tiêu dùng tài chính được xây trường tài chính. Vì vậy, các quốc gia ngày
dựng phù hợp với mức độ phát triển vũ bão càng nỗ lực xây dựng và củng cố khung
của thị trường tài chính, Tổ chức Hợp tác pháp lý, đồng thời thiết lập các bộ phận
và Phát triển Kinh tế - OECD phối hợp với giám sát chuyên biệt để bảo vệ người tiêu
nhóm nền kinh tế lớn G20 cùng xây dựng dùng dịch vụ tài chính hiệu quả hơn.
các nguyên tắc bảo vệ người tiêu dùng tài Tùy vào đặc thù kinh tế, chính trị, xã hội,
chính vào năm 2011. Đây là những nguyên mỗi quốc gia có cách tiếp cận riêng trong
tắc có tính tự nguyện. G20 yêu cầu các nước việc xây dựng, hoàn thiện khung pháp lý:
thành viên cũng như các nước quan tâm đa phần các nước phát triển có xu hướng
nên lấy nguyên tắc này làm cơ sở để đánh xây dựng Luật riêng về bảo vệ người tiêu
giá khuôn khổ bảo vệ người tiêu dùng tài dùng tài chính và có cơ quan chuyên trách
chính hiện có của quốc gia mình và bổ sung tiếp nhận và xử lý khiếu nại hoạt động độc
những hành động, quy định cần thiết dựa lập, trong khi đó một số quốc gia đang phát
trên các nguyên tắc này. 10 nguyên tắc của triển thường quy định việc bảo vệ người
G20/OECD đề cập toàn diện các nội dung, tiêu dùng tài chính trong các luật chuyên
từ khuôn khổ pháp lý, quản lý, giám sát, ngành (Hoàng Thị Thu Hiền và cộng sự,
vai trò của cơ quan giám sát đến các vấn đề 2020). Bên cạnh đó, một số quốc gia còn áp
liên quan đến đối xử công bằng, minh bạch, dụng các chương trình nâng cao giáo dục
cạnh tranh… (OECD, 2011). Nhìn chung, tài chính để tăng cường hiểu biết của người
các nguyên tắc này tới nay vẫn được nhiều dân khi triển khai bảo vệ người tiêu dùng
quốc gia trên thế giới tham chiếu, áp dụng. tài chính.
Tại Mỹ, việc bảo vệ người tiêu dùng tài
3.2. Kinh nghiệm xây dựng khuôn khổ chính được quy định rất rõ ràng và chặt chẽ
pháp lý bảo vệ người tiêu dùng tại một số trong Đạo luật Dodd-Frank Cải cách và
quốc gia bảo vệ người tiêu dùng phố Wall năm 2010
(Phan Thị Thanh Bình, 2021). Cơ quan
Kinh nghiệm các quốc gia cho thấy việc xây chịu trách nhiệm chính cho việc này là Cục
dựng một khuôn khổ pháp lý bảo vệ người Bảo vệ người tiêu dùng tài chính (CFPB)
tiêu dùng tài chính là thực sự cần thiết. Một với nhiệm vụ: Loại bỏ các hành vi gian lận,
khuôn khổ bảo vệ người tiêu dùng tài chính lừa đảo hoặc lạm dụng bằng cách thiết lập
hiệu quả giúp người tiêu dùng tài chính các quy tắc, giám sát các công ty và thực
giảm thiểu rủi ro trong giao dịch tài chính; thi pháp luật; Thực thi luật cấm phân biệt
mở rộng tiếp cận và sử dụng các sản phẩm, đối xử trong lĩnh vực tài chính tiêu dùng;
dịch vụ tài chính; giúp người tiêu dùng tài Nhận khiếu nại của người tiêu dùng; Tăng
chính có đầy đủ thông tin để đưa ra quyết cường giáo dục tài chính; Nghiên cứu trải
định một cách tốt nhất. Bên cạnh đó, bảo nghiệm của người tiêu dùng khi sử dụng
vệ người tiêu dùng tài chính thúc đẩy các các sản phẩm tài chính; Giám sát thị trường
tổ chức tài chính hoạt động có trách nhiệm, tài chính để phát hiện những rủi ro mới đối
sản phẩm dịch vụ tài chính đa dạng, phong với người tiêu dùng. Với tư cách là tổ chức
phú, tin cậy với chi phí thấp. Đây là một bảo hiểm tiền gửi cũng như cơ quan giám
trong những phương thức giúp củng cố sát các định chế tài chính tại Mỹ, không
niềm tin của người tiêu dùng tài chính vào chỉ hướng đến riêng đối tượng người gửi
khu vực tài chính chính thức, đóng góp vào tiền, Tổng công ty Bảo hiểm Tiền gửi Hoa
Số 236+237- Tháng 1 & 2. 2022- Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng 57
- Hoàn thiện khung pháp lý bảo vệ người tiêu dùng tài chính gắn với mục tiêu tài chính toàn diện
tại Việt Nam
Kỳ (FDIC) còn cung cấp thông tin và tài chính không tuân thủ đúng những quy tắc
nguyên để giáo dục và bảo vệ người tiêu và cam kết đã thỏa thuận trên website chính
dùng, thúc đẩy tài chính toàn diện, và kết thức của mình. Việc báo cáo này sẽ giúp
nối người tiêu dùng với tài nguyên tài chính người dân nắm bắt và biết rõ hơn các tổ
trong cộng đồng của họ. Để bảo vệ người chức tài chính nào đang không tuân thủ và
tiêu dùng tài chính, FDIC đã thực hiện ba đưa ra lựa chọn tổ chức tài chính phù hợp.
nhóm mục tiêu chính bao gồm: Kết nối với Tại Hàn Quốc, cơ sở pháp lý về bảo vệ
người tiêu dùng thông qua tổng đài hỗ trợ, người tiêu dùng tài chính tại Hàn Quốc
website; Bảo vệ người tiêu dùng thông qua bao gồm Luật mới về bảo vệ người tiêu
chương trình giáo dục tài chính Money dùng tài chính đã được Quốc hội Hàn Quốc
Smart, FDIC Podcast, và chương trình tiếp thông qua vào tháng 3/2020 nhằm bảo vệ
cận giáo dục về bảo hiểm tiền gửi; Kết nối người tiêu dùng khỏi việc bị lừa đảo hoặc
các cộng đồng thông qua thúc đẩy tài chính các hành vi bán hàng gian lận của các công
toàn diện, hỗ trợ ngân hàng nghiên cứu các ty tài chính, đồng thời tăng cường quyền
cơ hội đưa ra sản phẩm và dịch vụ mới có lợi của người tiêu dùng và trao quyền cho
triển vọng hỗ trợ, mở rộng và giữ người người tiêu dùng để có thể đưa ra những
tiêu dùng tham gia vào hệ thống ngân hàng, quyết định sáng suốt về đầu tư và quản
tăng cường giáo dục và hiểu biết tài chính, lý tài sản của họ (Jipyong News, 2021).
thúc đẩy quan hệ đối tác để hỗ trợ phát triển Tổng Công ty Bảo hiểm tiền gửi Hàn Quốc
cộng đồng và doanh nghiệp nhỏ. (Korea Deposit Insurance Corporation-
Tại Canada, Chính phủ và cơ quan chuyên KDIC) đã đạt được những thành công nhất
trách đã xây dựng cơ chế xử phạt với nhiều định trong việc bảo vệ người tiêu dùng tài
cấp độ khác nhau, cho phép áp dụng linh chính, những kết quả nổi bật có thể kể đến
hoạt, phù hợp với từng mức độ vi phạm (như như giáo dục tài chính cho những đối tượng
trao đổi, thuyết phục; xử phạt hành chính; khó khăn về tài chính, mở rộng lợi ích của
yêu cầu khắc phục/bồi thường; trong một việc tư vấn pháp lý miễn phí, kiểm tra việc
số trường hợp có tính nghiêm trọng là thực tuân thủ yêu cầu của KDIC đối với cơ chế
hiện truy tố) (Chính phủ Canada, 2021). Cụ thông báo, giải thích và xác nhận hạn mức
thể, Canada trao quyền cho cơ quan quản bảo hiểm tiền gửi và nâng cao nhận thức xã
lý tài chính áp dụng hình thức xử phạt gắn hội về hệ thống bảo hiểm tiền gửi.
với quản lý cấp giấy phép hoạt động. Nếu Tại Indonesia, bên cạnh khung pháp lý, một
tổ chức tài chính nào vi phạm quá nghiêm bộ máy thực thi và giám sát được Chính
trọng đến các quy định về bảo vệ người tiêu phủ nước này nhận định là rất quan trọng
dùng, cơ quan quản lý tài chính có quyền để đảm bảo quyền lợi người tiêu dùng tài
đình chỉ hoặc thu hồi giấy phép đối với tổ chính một cách tối đa. Cụ thể, Indonesia
chức vi phạm. Bên cạnh đó, Canada cũng đã thành lập cơ quan độc lập, chuyên biệt
xây dựng Bộ quy tắc hoạt động và cam kết chuyên trách về bảo vệ người tiêu dùng tài
tự nguyện về bảo vệ người tiêu dùng tài chính (Otoritas Jasa Keuangan- OJK) vào
chính nhằm phát triển quy tắc và cam kết năm 2012. Cơ quan này cũng sẽ chịu trách
bảo vệ người tiêu dùng tài chính mà các tổ nhiệm thực thi mọi luật định, quy định liên
chức tài chính tự nguyện tham gia tuân thủ. quan đến bảo vệ người tiêu dùng tài chính
Cơ quan quản lý giám sát sự tuân thủ của (OJK, 2021). Cách tiếp cận này giúp việc
các tổ chức tài chính; định kỳ lập báo cáo triển khai được đồng bộ, thống nhất ở mọi
và công khai thông tin những tổ chức tài tổ chức tài chính. Đồng thời, dữ liệu thanh
58 Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng- Số 236+237- Tháng 1 & 2. 2022
- PHẠM ĐỨC ANH - NGUYỄN NHẬT MINH
tra, giám sát các tổ chức tài chính cũng sẽ (Luật Kinh doanh bảo hiểm năm 2000).
được tổng hợp thống nhất và tập trung, tạo Trên thực tế, nếu so sánh với thông lệ của
điều kiện cho việc nghiên cứu hiệu quả hơn, World Bank và OECD/ G20, khung pháp
đưa ra các biện pháp giám sát hợp lý hơn cả lý chung (Luật bảo vệ quyền lợi người tiêu
về mặt hoạt động của các tổ chức tài chính dùng) và khung pháp lý riêng (luật chuyên
cũng như các quy định, văn bản hướng dẫn ngành và văn bản dưới luật) đều đề cập khá
chi tiết về bảo vệ người tiêu dùng tài chính. đầy đủ về nội dung bảo vệ người người
Trong trường hợp có nhiều cơ quan cùng tiêu dùng tài chính theo thông lệ quốc tế,
tham gia, cần xác định rõ trách nhiệm của như: (i) quy định về công khai và minh
từng bên (đặc biệt đối với vấn đề tiếp nhận, bạch thông tin sản phẩm, dịch vụ tài chính;
xử lý khiếu nại và tranh chấp) và xây dựng (ii) quy định về thu thập, phân tích dữ liệu
cơ chế phối hợp, trao đổi thông tin hiệu khách hàng để cung ứng sản phẩm, dịch
quả. Bên cạnh đó, Indonesia cũng xây dựng vụ tài chính phù hợp; (iii) quy định về đối
Quỹ bảo vệ người gửi tiền và nhà đầu tư xử bình đẳng, công bằng với khách hàng
(Indonesian Deposit Insurance Corporation tài chính; (iv) quy định về bảo mật dữ liệu
(IDIC)) nhằm bảo vệ người sử dụng dịch và thông tin cá nhân khách hàng; (v) quy
vụ tài chính cũng như ngăn chặn sự lặp lại định về cơ chế xử lý khiếu nại, tranh chấp
của bất ổn tài chính xảy ra sau cuộc khủng của người tiêu dùng tài chính; và (vi) quy
hoảng kinh tế 1997/1998 (Jameaba, 2018). định về xử phạt vi phạm quy định về bảo vệ
Đây là bước đi quan trọng để tăng cường người tiêu dùng tài chính.
niềm tin của người dân khi gửi tiền cũng Tuy nhiên, theo đánh giá của Nguyễn Thị
như khi đầu tư vào thị trường vốn, thúc đẩy Thanh Hằng (2021), trong lĩnh vực ngân
thị trường tài chính phát triển bền vững. hàng, khung pháp lý bảo vệ người tiêu
dùng tài chính ngân hàng còn một số hạn
4. Hoàn thiện khung pháp lý bảo vệ chế sau: (i) Chưa có cơ chế phối hợp giữa
người tiêu dùng tài chính tại Việt Nam các cơ quan trong giải quyết tranh chấp,
khiếu nại, bảo vệ quyền lợi của người tiêu
4.1. Thực trạng khung pháp lý bảo vệ dùng dịch vụ tài chính ngân hàng khi xung
người tiêu dùng tài chính tại Việt Nam đột xảy ra; (ii) Chưa có một đơn vị đầu mối
theo dõi, giám sát, xử lý việc thực thi bảo
So với nhiều quốc gia trên thế giới chưa có vệ người tiêu dùng dịch vụ tài chính ngân
khung pháp lý bảo vệ người tiêu dùng tài hàng; (iii) Một số quy định chưa theo kịp sự
chính hoặc chỉ mới ban hành luật bảo vệ phát triển nhanh chóng của khoa học công
quyền lợi người tiêu dùng nói chung, Việt nghệ cũng như quá trình số hóa nên ảnh
Nam vừa có Luật bảo vệ người tiêu dùng, hưởng nhất định đến quyền lợi của người
vừa có quy định chi tiết về bảo vệ người tiêu dùng tài chính (khi sử dụng các sản
tiêu dùng tài chính trong các luật chuyên phẩm, dịch vụ tài chính ngân hàng số). Bên
ngành tài chính. Cụ thể, Luật và quy định cạnh đó, hoạt động bảo vệ người tiêu dùng
về bảo vệ người tiêu dùng tài chính tại Việt tài chính ở Việt Nam hiện nay được đánh
Nam bao gồm khung pháp lý bảo vệ người giá là khá sơ sài (Thạch Bình, 2018). Cụ
tiêu dùng dịch vụ trong lĩnh vực ngân hàng thể, trong 10 tiêu chí dựa trên các nguyên
(Luật các Tổ chức tín dụng ban hành vào tắc để đánh giá hoạt động bảo vệ người
các năm 1997, 2004 và 2010), chứng khoán tiêu dùng tài chính được OECD công bố
(Luật Chứng khoán năm 2019) và bảo hiểm vào năm 2011, Việt Nam hiện chỉ đáp ứng
Số 236+237- Tháng 1 & 2. 2022- Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng 59
- Hoàn thiện khung pháp lý bảo vệ người tiêu dùng tài chính gắn với mục tiêu tài chính toàn diện
tại Việt Nam
được 2 yếu tố là: có cơ quan quản lý khiếu 4.2. Khuyến nghị hoàn thiện khung pháp
nại và có hỗ trợ khách hàng bằng đường lý bảo vệ người tiêu dùng tài chính tại
dây nóng. Các tiêu chí khác (ví dụ như: phổ Việt Nam
cập các chương trình về rủi ro tiêu dùng; xử
lý trực tiếp khiếu nại; nhận báo cáo khiếu Từ thực trạng được đề cập ở trên, một
nại từ các tổ chức tài chính và kiểm soát khung pháp lý bảo vệ quyền lợi người tiêu
chất lượng phục vụ…) đều đã được nhiều dùng tài chính hiệu quả là điều kiện cần
nước như Hàn Quốc, Indonesia, Thái Lan thiết để mở rộng tiếp cận và sử dụng các
và Philippines áp dụng, song chưa được áp dịch vụ tài chính, mang lại lợi ích thiết thực
dụng tại Việt Nam (Hoàng Thị Thu Hiền và cho người tiêu dùng, tạo điều kiện cho họ
cộng sự, 2020). có đầy đủ thông tin để đưa ra quyết định sử
Việt Nam hiện có 5 cơ quan liên quan đến dụng dịch vụ tài chính hiệu quả nhất. Đây
việc bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng tài là một trong những yếu tố giúp củng cố
chính, bao gồm: Ngân hàng Nhà nước Việt niềm tin của người tiêu dùng vào khu vực
Nam (NHNN) quản lý trong lĩnh vực ngân tài chính chính thức, đóng góp vào sự phát
hàng, Bộ Tài chính quản lý lĩnh vực chứng triển lành mạnh, bền vững của thị trường tài
khoán và bảo hiểm, Bộ Công Thương, Bộ chính cũng như góp phần thúc đẩy và hoàn
Thông tin- Truyền thông và Hiệp hội Bảo thành mục tiêu tài chính toàn diện tại Việt
vệ người tiêu dùng chịu trách nhiệm bảo vệ Nam. Để hoàn thiện khung pháp lý bảo vệ
người tiêu dùng nói chung. Cả 5 cơ quan người tiêu dùng tài chính tại Việt Nam, bài
này đều có khả năng tham gia vào quá trình viết đưa ra một số khuyến nghị có thể triển
bảo vệ người tiêu dùng, nhưng các cơ quan khai trong thời gian tới như sau:
này đều chưa có bộ phận chuyên trách cũng Thứ nhất, cơ quan có thẩm quyền cần lồng
như quy trình quản lý cụ thể để thực hiện ghép các nội dung quy định về bảo vệ người
nhiệm vụ bảo vệ người tiêu dùng, chưa có tiêu dùng tài chính trong từng luật, văn bản
cơ chế phối hợp để xử lý các xung đột lợi dưới luật chuyên ngành tài chính. Theo
ích xảy ra khi sử dụng sản phẩm, dịch vụ đó, Bộ Tài chính và Ngân hàng Nhà nước
tài chính. (NHNN) cần chủ động đề xuất sửa đổi, bổ
Tóm lại, tại Việt Nam, bảo vệ người tiêu sung các Luật hiện hành (Luật các tổ chức
dùng tài chính chủ yếu dựa trên căn cứ tín dụng, Luật chứng khoán, Luật kinh doanh
pháp lý là Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu bảo hiểm) nhằm lồng ghép các nội dung bảo
dùng chứ chưa có quy định riêng về bảo vệ vệ người tiêu dùng tài chính. Đối với NHNN,
người tiêu dùng dịch vụ tài chính. Trong có thể đề xuất sửa đổi, bổ sung nội dung bảo
khi đó, các luật hiện hành theo các lĩnh vực vệ người tiêu dùng tài chính vào Luật các tổ
tài chính như Luật các tổ chức tín dụng, chức tín dụng như: (i) Bổ sung quy định về cơ
Luật chứng khoán, Luật kinh doanh bảo chế tiếp nhận, xử lý khiếu nại của khách hàng
hiểm có quy định về việc bảo vệ quyền lợi đối với các tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân
của khách hàng nhưng chưa đầy đủ và thiếu hàng nước ngoài; (ii) Bổ sung quy định về
những hướng dẫn cụ thể xử lý kịp thời, hiệu cơ chế bồi thường, xử lý hậu quả cho khách
quả các khiếu nại của người tiêu dùng tài hàng đối với các tổ chức tín dụng, chi nhánh
chính. Bên cạnh đó, Việt Nam cũng chưa ngân hàng nước ngoài; (iii) Sửa đổi, bổ sung
có các tổ chức chuyên trách quản lý tập các quy định liên quan đến các mô hình kinh
trung đối với việc bảo vệ người tiêu dùng doanh và sản phẩm dịch vụ mới trên nền tảng
tài chính. công nghệ số.
60 Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng- Số 236+237- Tháng 1 & 2. 2022
- PHẠM ĐỨC ANH - NGUYỄN NHẬT MINH
Thứ hai, các tổ chức cung ứng dịch vụ tài quả cao nhất, trong dài hạn, cần thiết lập
chính cần phải xây dựng các cơ chế xử một cơ quan chuyên trách về bảo vệ người
lý khiếu nại và công khai với khách hàng tiêu dùng tài chính. Theo đó, cơ quan này
nhằm bảo vệ khách hàng cũng như tạo lòng sẽ hoạt động độc lập và có trách nhiệm
tin cho khách hàng vào tổ chức tài chính giám sát việc triển khai bảo vệ người tiêu
mà họ đang giao dịch. Các tổ chức cung dùng tài chính ở tất cả các loại hình tổ chức
ứng dịch vụ tài chính cũng cần xây dựng tài chính.
quy trình, quy chế nội bộ, trong đó quy Thứ năm, Bộ Giáo dục và Đào tạo cần phối
định cụ thể và có cách thức hỗ trợ khách hợp chặt chẽ với NHNN và Bộ Tài chính
hàng kịp thời, nhanh chóng và đầy đủ bên để tăng cường giáo dục tài chính cho tầng
cạnh việc thông báo công khai tới khách lớp trẻ em, thanh, thiếu niên- lực lượng lao
hàng thông qua việc niêm yết, hướng dẫn động quan trọng trong tương lai của Việt
cụ thể trên trang thông tin điện tử của các tổ Nam, thông qua việc trình Chính phủ sửa
chức tài chính. Đồng thời, các đơn vị cung đổi Luật giáo dục theo hướng lồng ghép
ứng dịch vụ cần thiết lập các kênh tiếp nhận môn học giáo dục tài chính hoặc lồng ghép
khiếu nại hiệu quả thông qua trang thông các kiến thức tài chính cần thiết vào các
tin điện tử, đường dây nóng, email để có môn học cơ bản (Toán, Văn, Ngoại ngữ,
thể tiếp nhận, phân loại, giải quyết kịp thời Giáo dục công dân...). Đồng thời, Bộ Tài
các khiếu nại của người tiêu dùng. Việc có chính và NHNN cần hỗ trợ Bộ Giáo dục và
cơ chế xử lý khiếu nại hiệu quả ngoài bảo Đào tạo trong xây dựng các kiến thức tài
vệ quyền và lợi ích hợp pháp của khách chính cơ bản trong chương trình giáo dục
hàng cũng là tiền đề để tổ chức tài chính tài chính như kiến thức về tiền tệ, về ngân
tạo uy tín, lòng tin với khách hàng, giúp hàng, về cho vay, về quản lý ngân sách thu
tổ chức tài chính tăng trưởng và phát triển - chi, về quản lý nợ; kiến thức về bảo hiểm
bền vững. nói chung, bảo hiểm nhân thọ, về chứng
Thứ ba, các cơ quan có thẩm quyền cần xây khoán và kế hoạch hưu trí và các quỹ hưu
dựng nên Luật bảo vệ quyền lợi người tiêu trí tự nguyện hiện có.
dùng tài chính. Theo đó, luật sẽ quy định Thứ sáu, Bộ Thông tin và Truyền thông có
những nội dung tối thiểu cần có để bảo vệ thể phối hợp với NHNN và Bộ Tài chính
quyền lợi người tiêu dùng tài chính bao đẩy mạnh phổ biến, tuyên truyền, giáo dục
gồm: (i) Quy định chung; (ii) Trách nhiệm pháp luật về bảo vệ người tiêu dùng tài
của tổ chức tài chính cung ứng sản phẩm, chính nhằm nâng cao hiểu biết để tự bảo
dịch vụ tài chính đối với người tiêu dùng vệ bản thân, đưa ra các quyết định sáng
tài chính; (iii) Trách nhiệm của tổ chức xã suốt về sản phẩm, dịch vụ tài chính và có
hội trong việc tham gia bảo vệ quyền lợi ý thức tôn trọng pháp luật, đảm bảo hiệu
người tiêu dùng tài chính; (iv) Giải quyết quả thực thi pháp luật về bảo vệ người
tranh chấp giữa người tiêu dùng tài chính tiêu dùng tài chính. Trong đó, đối tượng
và tổ chức tài chính qua một bên thứ ba; (v) tuyên truyền, phổ biến sẽ tập trung vào lực
Trách nhiệm quản lý Nhà nước về bảo vệ lượng lao động đang có việc làm, phụ nữ,
quyền lợi người tiêu dùng tài chính. người già, nông dân và dân vùng sâu, vùng
Thứ tư, có thể xem xét thành lập một cơ xa. Bên cạnh các kênh tuyên truyền, giáo
quan chuyên trách bảo vệ người tiêu dùng dục truyền thống, cần khai thác mở rộng
tài chính duy nhất tại Việt Nam: Để việc sang các kênh mạng xã hội phổ biến như
bảo vệ người tiêu dùng tài chính đạt hiệu Facebook, Youtube, Zalo... để truyền tải
Số 236+237- Tháng 1 & 2. 2022- Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng 61
- Hoàn thiện khung pháp lý bảo vệ người tiêu dùng tài chính gắn với mục tiêu tài chính toàn diện
tại Việt Nam
thông tin, kiến thức một cách sâu rộng và dẫn xử lý cụ thể còn khá thiếu vắng. Bên
có hiệu quả tới mọi đối tượng tiêu dùng tài cạnh đó, dù hiện nay có nhiều cơ quan
chính. cùng tham gia bảo vệ người tiêu dùng tài
chính, song các cơ quan này chưa có bộ
5. Kết luận phận chuyên trách và quy trình quản lý cụ
thể, cộng với cơ chế phối hợp giữa các cơ
Tại Việt Nam, vấn đề bảo vệ người tiêu quan cũng chưa rõ ràng khiến việc xử lý
dùng tài chính chưa được quy định một các xung đột lợi ích xảy ra khi sử dụng sản
cách toàn diện, chặt chẽ và cụ thể theo một phẩm dịch vụ tài chính còn hạn chế. Do
khung pháp lý riêng biệt nào. Căn cứ điều đó, trên cơ sở phân tích nghiên cứu kinh
chỉnh vấn đề này chỉ có thể tìm thấy một nghiệm quốc tế và thực trạng tại Việt Nam,
phần tại Luật bảo vệ quyền lợi người tiêu bài viết đã cung cấp các khuyến nghị nhằm
dùng và luật chuyên ngành như Luật các tổ hoàn thiện khung pháp lý bảo vệ người tiêu
chức tín dụng, Luật chứng khoán và Luật dùng tài chính gắn với mục tiêu tài chính
kinh doanh bảo hiểm, trong đó các hướng toàn diện tại Việt Nam ■
Tài liệu tham khảo
Chính phủ Canada (2021), Khung bảo vệ người tiêu dùng tài chính và các sửa đổi đối với Đạo luật FCAC, Truy cập
ngày 24 tháng 12 năm 2021, từ https://www.canada.ca/en/financial-consumer-agency/corporate/transparency/
transition-binders/financial-consumer-protection-framework-2019.html
Chu Minh Khôi (2021), Dịch vụ tài chính kỹ thuật số: Cơ hội và thách thức cho người tiêu dùng tài chính, Tạp chí
Ngân hàng, Truy cập ngày 24 tháng 12 năm 2021, từ http://tapchinganhang.gov.vn/dich-vu-tai-chinh-ky-thuat-so-
co-hoi-va-thach-thuc-cho-nguoi-tieu-dung-tai-chinh.htm
Hà Anh (2019), Rủi ro nợ xấu từ cho vay tiêu dùng, Tạp chí Tài chính, Truy cập ngày 24 tháng 12 năm 2021, từ https://
tapchitaichinh.vn/ngan-hang/rui-ro-no-xau-tu-cho-vay-tieu-dung-315841.html
Hoàng Thị Thu Hiền, Nguyễn Thị Vân & Đỗ Thị Hồng Hạnh (2020), Bảo vệ người tiêu dùng tài chính trong bối cảnh
phát triển tài chính toàn diện tại Việt Nam, Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng, Số 218 (Tháng 7), tr. 9-19.
IFC (2015), Promoting Financial Consumer Protection in Cambodia, International Finance Corporation, World Bank,
Phnom Penh.
Jameaba, M.S. (2018), Deposit insurance and financial intermediation: The case of Indonesia Deposit Insurance
Corporation, Cogent Economics & Finance, 6(1), p.1468231.
Jipyong News (2021), The Financial Consumer Protection Act, Truy cập ngày 24 tháng 12 năm 2021, từ https://www.
jipyong.com/en/board/jipyongNews_post.php?seq=5027&page=1&value=Mi+Jung+KIM&type=&nownum=0
Kumar, C. & Mishra, S. (2011), Banking outreach and household level access: Analyzing financial inclusion in India,
In 13th Annual Conference on Money & Finance in the Indian Economy (pp. 1-33).
Lê Thị Khương (2020), Tác động của Fintech đối với hệ thống ngân hàng - Kinh nghiệm của các nước trên thế giới và
gợi ý cho Việt Nam, Tạp chí Ngân hàng, Truy cập ngày 24 tháng 12 năm 2021, từ http://tapchinganhang.gov.vn/
tac-dong-cua-fintech-doi-voi-he-thong-ngan-hang-kinh-nghiem-cua-cac-nuoc-tren-the-gioi-va-goi-y-cho-.htm
Nguyễn Thị Thanh Hằng (2021), Thực trạng và giải pháp hoàn thiện khuôn khổ pháp lý bảo vệ quyền lợi người tiêu
dùng dịch vụ tài chính tại Việt Nam, Đề tài NCKH cấp Bộ (NHNN Việt Nam), Mã số: ĐTNH.004/19.
OECD (2005), Improving Financial Literacy: Analysis of Issues and Policies, Organisation for Economic Co-operation
and Development.
OECD (2011), High level principles on financial consumer protection, Organisation for Economic Co-operation and
Development.
OJK (2021), Duties and Function, Otoritas Jasa Keuangan, Truy cập ngày 24 tháng 12 năm 2021, từ https://www.ojk.
go.id/en/tentang-ojk/pages/tugas-dan-fungsi.aspx
Phan Thị Thanh Bình (2021), Bảo vệ người tiêu dùng tài chính - Từ góc độ của tổ chức bảo hiểm tiền gửi, Tạp chí
Thị trường Tài chính Tiền tệ, Truy cập ngày 24 tháng 12 năm 2021, từ https://thitruongtaichinhtiente.vn/bao-ve-
nguoi-tieu-dung-tai-chinh-tu-goc-do-cua-to-chuc-bao-hiem-tien-gui-36573.html
Quốc hội (1997), Luật các tổ chức tín dụng số 07/1997/QHX, ban hành ngày 12 tháng 12 năm 1997, Truy cập ngày 24
tháng 12 năm 2021, từ https://thuvienphapluat.vn/van-ban/Doanh-nghiep/Luat-to-chuc-tin-dung-1997-07-1997-
62 Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng- Số 236+237- Tháng 1 & 2. 2022
- PHẠM ĐỨC ANH - NGUYỄN NHẬT MINH
QH10-41102.aspx
Quốc hội (2000), Luật của Quốc hội nước CHXHCN Việt Nam số 24/2000/QH10 về kinh doanh bảo hiểm, ban hành
ngày 09 tháng 12 năm 2000, Truy cập ngày 24 tháng 12 năm 2021, từ https://thuvienphapluat.vn/van-ban/Doanh-
nghiep/Luat-Kinh-doanh-bao-hiem-2000-24-2000-QH10-47229.aspx
Quốc hội (2004), Luật của Quốc hội nước CHXHCN Việt Nam số 20/2004/QH 11 ngày 15 tháng 6 năm 2004 về sửa
đổi, bổ sung một số điều của Luật các tổ chức tín dụng, ban hành ngày 15/06/2004, Truy cập ngày 24 tháng 12
năm 2021, từ https://thuvienphapluat.vn/van-ban/Tien-te-Ngan-hang/Luat-cac-to-chuc-tin-dung-2004-sua-doi-20-
2004-QH11-52187.aspx
Quốc hội (2010), Luật các tổ chức tín dụng số 47/2010/QH12, ban hành ngày 16 tháng 06 năm 2010, Truy cập
ngày 24 tháng 12 năm 2021, từ https://thuvienphapluat.vn/van-ban/Tien-te-Ngan-hang/Luat-cac-to-chuc-tin-
dung-2010-108079.aspx
Quốc hội (2019), Luật chứng khoán số 54/2019/QH14, ban hành ngày 26 tháng 11 năm 2019, Truy cập ngày 24 tháng
12 năm 2021, từ https://thuvienphapluat.vn/van-ban/Chung-khoan/Luat-Chung-khoan-nam-2019-399763.aspx
Sinclair, P. (2001), Financial exclusion: An introductory survey, Report of Centre for Research in Socially Inclusive
Services, Heriot-Watt University, Edinburgh.
Thạch Bình (2018), Bảo vệ người tiêu dùng sử dụng dịch vụ tài chính, Thời báo Ngân hàng, Truy cập ngày 24 tháng 12
năm 2021, từ https://thoibaonganhang.vn/bao-ve-nguoi-tieu-dung-su-dung-dich-vu-tai-chinh-75373.html
Thủ tướng Chính phủ (2020), Quyết định số 149/QĐ-TTg về việc phê duyệt chiến lược tài chính toàn diện quốc gia
đến năm 2025, định hướng đến năm 2030, ban hành ngày 22/01/2020, Truy cập ngày 24 tháng 12 năm 2021, từ
https://thuvienphapluat.vn/van-ban/Tai-chinh-nha-nuoc/Quyet-dinh-149-QD-TTg-2020-phe-duyet-Chien-luoc-tai-
chinh-toan-dien-quoc-gia-den-nam-2025-433504.aspx
World Bank (2012), Good Practices for Financial Consumer Protection, World Bank.
Số 236+237- Tháng 1 & 2. 2022- Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng 63
nguon tai.lieu . vn
