Hiện trạng và xu hướng quá độ tử vong ở Việt Nam - Nguyễn Đức Vinh

48 X· héi häc thùc nghiÖm X· héi häc sè 3 (95), 2006 HiÖn tr¹ng vµ xu h−íng qu¸ ®é tö vong ë ViÖt Nam NguyÔn §øc Vinh Sèng l©u vµ kháe m¹nh ngµy cµng ®−îc c«ng nhËn lµ mét trong nh÷ng chØ b¸o quan träng nhÊt cña ph¸t triÓn x· héi còng nh− ph¸t triÓn con ng−êi (United Nations, 1986:1). ¦íc väng sèng l©u lu«n tån t¹i cïng víi lÞch sö nh©n lo¹i, mÆc dï nh÷ng thµnh tùu to lín trong viÖc gi¶m møc chÕt vµ t¨ng tuæi thä chØ diÔn ra chñ yÕu trong kho¶ng n¨m thËp kû qua ë c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn vµ h¬n mét thÕ kû qua trªn thÕ giíi nãi chung. §iÒu ®ã cã sù liªn quan trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp ®Õn cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ cïng víi nh÷ng tiÕn bé x· héi kh¸c cña nh©n lo¹i. LÞch sö gi¶m møc chÕt trªn thÕ giíi cho thÊy, qu¸ tr×nh nµy th−êng tu©n theo quy luËt c¬ b¶n chung, song còng cã nh÷ng ®Æc thï ph¶n ¸nh ®Æc ®iÓm kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n hãa vµ x· héi cña tõng nhãm d©n c− cô thÓ. Nh÷ng quèc gia víi møc ph¸t triÓn kinh tÕ vµ khoa häc kü thuËt cao cã ®iÒu kiÖn rÊt thuËn lîi ®Ó n©ng cao tuæi thä ng−êi d©n. Nh−ng sù phæ biÕn toµn cÇu cña y häc hiÖn ®¹i ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho nh÷ng n−íc ®ang ph¸t triÓn nh− ViÖt Nam còng cã c¬ héi ®Èy nhanh qu¸ tr×nh gi¶m møc chÕt b»ng nh÷ng chÝnh s¸ch can thiÖp kÞp thêi vµ thÝch hîp. Do ®ã, viÖc hiÓu biÕt ®Çy ®ñ vÒ hiÖn tr¹ng tö vong lµ rÊt cÇn thiÕt trong viÖc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch liªn quan ®Õn chÊt l−îng d©n sè vµ søc kháe ë n−íc ta hiÖn nay. Bµi viÕt nµy më ®Çu b»ng viÖc giíi thiÖu s¬ l−îc vÒ lý thuyÕt qu¸ ®é tö vong vµ mét sè kh¸i niÖm cã liªn quan. Trªn c¬ së ®ã, hiÖn tr¹ng vµ triÓn väng gi¶m tö vong ë ViÖt Nam sÏ ®−îc ph©n tÝch vµ tæng hîp qua c¸c sè liÖu ®iÒu tra d©n sè vµ kh¶o s¸t quèc gia gÇn ®©y. 1. Lý thuyÕt qu¸ ®é tö vong vµ mét sè kh¸i niÖm liªn quan Qu¸ ®é tö vong lµ mét trong hai cÊu thµnh c¬ b¶n cña qu¸ ®é d©n sè, trong ®ã, d©n sè chuyÓn tõ x· héi truyÒn thèng víi møc sinh vµ møc chÕt cao sang x· héi hiÖn ®¹i víi møc sinh vµ møc chÕt thÊp (xem Caldwell, 1976; Kirk, 1996). Nh− vËy, thuËt ng÷ “qu¸ ®é tö vong” hµm ý sù gi¶m møc chÕt hay t¨ng tuæi thä trung b×nh trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa vµ hiÖn ®¹i hãa ë mét quèc gia. Vµo thêi kú s¬ khai cña lý thuyÕt qu¸ ®é d©n sè, tøc lµ kho¶ng gi÷a thÕ kû hai m−¬i, ®· cã kh«ng Ýt nhËn ®Þnh cho r»ng hiÖn ®¹i hãa lµ ®iÒu kiÖn cÇn vµ ®ñ cña gi¶m møc chÕt, vµ gi¶m møc chÕt sÏ lµ ®éng lùc c¬ b¶n dÉn ®Õn suy gi¶m møc sinh (Santow, 1997:2). Tuy nhiªn, nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu sau ®ã ®· chØ ra r»ng c¬ chÕ qu¸ ®é d©n sè phøc t¹p h¬n nhiÒu vµ trªn thùc tÕ, kh«ng cã hai quèc gia nµo cã qu¸ ®é d©n sè gièng hÖt nhau. Cã nhiÒu b»ng chøng ë c¸c quèc gia kh¸c nhau cho thÊy Bản quyền thuộc Viện Xã hội học:www.ios.org.vn NguyÔn §øc Vinh 49 møc sinh cã thÓ gi¶m tr−íc møc chÕt, hoÆc møc sinh cao vÉn ®−îc duy tr× ngay c¶ khi møc chÕt ®· gi¶m, hay qu¸ ®é d©n sè cã thÓ diÔn ra víi møc ®é hiÖn ®¹i hãa t−¬ng ®èi thÊp. Nh×n chung, m« h×nh gi¶m møc tö vong ë c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn lµ t−¬ng ®èi ®a d¹ng. Theo Kirk (1996:367), qu¸ tr×nh qu¸ ®é tö vong trong thÕ giíi hiÖn ®¹i cã thÓ chia thµnh ba thêi kú. Thêi kú thø nhÊt diÔn ra t−¬ng ®èi chËm ë c¸c n−íc T©y ¢u vµo thÕ kû 19, khi mµ mét sè yÕu tè hiÖn ®¹i hãa, ch¼ng h¹n nh− sù ph¸t triÓn kinh tÕ, c¬ së h¹ tÇng, c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn vÖ sinh vµ dinh d−ìng…, ®· lµ nh÷ng ®éng lùc chÝnh quyÕt ®Þnh gi¶m møc tö vong. ë thêi kú thø hai, tõ cuèi thÕ kû 19 cho ®Õn tr−íc chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø hai, møc chÕt gi¶m chñ yÕu lµ do cuéc c¸ch m¹ng trong y häc, c¸c thµnh tùu cña y tÕ c«ng céng vµ nç lùc tuyªn truyÒn gi¸o dôc søc kháe. Thêi kú thø ba b¾t ®Çu tõ cuéc chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø hai cho ®Õn ngµy nay víi b−íc ®ét ph¸ b»ng sù phæ biÕn réng r·i cña thuèc kh¸ng sinh vµ tiªm chñng. Trong thêi kú nµy, møc chÕt ®· suy gi¶m rÊt ®¸ng kÓ, kh«ng chØ ë c¸c n−íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn mµ ë hÇu hÕt c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn. Nãi ®Õn qu¸ ®é tö vong, cã lÏ kh«ng thÓ kh«ng nh¾c tíi “qu¸ ®é dÞch bÖnh häc” (epidemiologic transition) - mét kh¸i niÖm cña Omran (1971) m« t¶ m« h×nh biÕn ®æi chung cña nguyªn nh©n chÕt qua ba giai ®o¹n cña qu¸ ®é tö vong. Trong giai ®o¹n ®Çu tiªn, nguyªn nh©n chÕt chñ yÕu lµ bÖnh truyÒn nhiÔm víi møc chÕt cao t−¬ng øng víi tuæi thä trung b×nh chØ kho¶ng 30 n¨m. §Æc tr−ng c¬ b¶n cña giai ®o¹n thø hai lµ sù gi¶m møc chÕt t−¬ng ®èi nhanh vµ liªn tôc do viÖc gi¶m tû lÖ chÕt do c¸c bÖnh truyÒn nhiÔm. Sau thêi kú nµy, tuæi thä trung b×nh ®¹t ®Õn trªn 50 n¨m. ë giai ®o¹n thø ba, khi bÖnh kh«ng truyÒn nhiÔm trë thµnh nguyªn nh©n tö vong chÝnh, møc chÕt th−êng suy gi¶m chËm hoÆc ë møc æn ®Þnh. Omran còng ®−a ra bèn m« h×nh cña qu¸ ®é dÞch bÖnh häc mµ trong ®ã, møc chÕt chuyÓn tõ cao sang thÊp víi nh÷ng kh¸c biÖt vÒ thêi ®iÓm khëi ®Çu, ®iÒu kiÖn vµ tèc ®é. Cô thÓ bao gåm m« h×nh kinh ®iÓn diÔn ra cïng víi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa ë phÇn lín c¸c n−íc ph−¬ng T©y, m« h×nh gia tèc víi tr−êng hîp ®iÓn h×nh nhÊt lµ NhËt B¶n, m« h×nh chËm trÔ t¹i phÇn lín c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn, vµ ph−¬ng ¸n qu¸ ®é cña m« h×nh chËm trÔ ë §µi Loan, Hµn Quèc, Singapore, Sri Lance, Jamaica vµ mét sè quèc gia kh¸c (Omran, 1971). Lý thuyÕt qu¸ ®é dÞch bÖnh häc cña Omran ®· ®−îc chÝnh t¸c gi¶ vµ mét sè nhµ nghiªn cøu kh¸c cøu tiÕp tôc bæ sung vµ ph¸t triÓn. Ch¼ng h¹n, Olshansky and Ault (1986) c¨n cø vµo t×nh tr¹ng tö vong ë Mü ®· x¸c ®Þnh giai ®o¹n thø t− cña qu¸ ®é dÞch bÖnh häc mµ trong ®ã, møc chÕt tiÕp tôc gi¶m m¹nh vµ tuæi thä trung b×nh ®¹t trªn 80 n¨m, nh−ng cÊu thµnh cña nguyªn nh©n tö vong l¹i t−¬ng ®èi æn ®Þnh. C¸c nhµ nghiªn cøu cßn ®Ò cËp ®Õn kh¸i niÖm “qu¸ ®é ng−îc”, víi viÖc mét vµi tû suÊt chÕt theo nguyªn nh©n kh«ng gi¶m mµ l¹i gia t¨ng do mét sè ®iÒu kiÖn chÝnh trÞ, x· héi, m«i tr−êng hay y tÕ bÊt lîi trong mét sè khu vùc ®Æc thï. VÝ dô nh− viÖc t¨ng tû suÊt chÕt do tù s¸t vµ tai n¹n chÊn th−¬ng ë kh«ng Ýt quèc gia ë §«ng ¢u vµo nh÷ng n¨m 1990, vµ tr−êng hîp ®iÓn h×nh nhÊt cña qu¸ ®é ng−îc lµ t¸c ®éng cña ®¹i Bản quyền thuộc Viện Xã hội học:www.ios.org.vn 50 HiÖn tr¹ng vµ xu h−íng qu¸ ®é tö vong ë ViÖt Nam dÞch AIDS ®Õn møc chÕt ë ch©u Phi (Gaylin & Kates, 1997). Nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu thùc nghiÖm nãi chung ®· ñng hé ý t−ëng ®a m« h×nh trong lý thuyÕt cña Omran, nh−ng ®ång thêi vÉn “th¸ch thøc sù nh×n nhËn qu¸ ®é dÞch bÖnh häc nh− lµ mét lý thuyÕt tæng qu¸t cho sù biÕn ®æi ®¬n chiÒu cña møc tö vong” (Salomon & Murray, 2002:205). V× vËy, trªn c¬ së lý thuyÕt qu¸ ®é dÞch bÖnh häc, ®· cã kh«ng Ýt nç lùc trong viÖc x©y dùng mét m« h×nh tæng qu¸t d−íi d¹ng c«ng thøc liªn hÖ gi÷a møc tö vong víi cÊu thµnh nguyªn nh©n chÕt vµ mét sè chØ b¸o nh©n khÈu vµ kinh tÕ c¬ b¶n kh¸c (Preston & Nelson, 1974; Preston, 1976; Gage, 1994; Salomon & Murray, 2002). Mét kh¸i niÖm kh¸c liªn quan mËt thiÕt ®Õn qu¸ ®é tö vong lµ “qu¸ ®é søc kháe” mµ trong ®ã, kh«ng chØ sù thay ®æi møc chÕt hay bÖnh tËt mµ c¶ nh÷ng ®iÒu kiÖn søc kháe vµ an sinh cña con ng−êi còng ®−îc xem xÐt mét c¸ch tæng thÓ. Nãi c¸ch kh¸c, thuËt ng÷ “qu¸ ®é søc kháe” bao hµm c¶ qu¸ ®é tö vong, qu¸ ®é dÞch bÖnh häc vµ nh÷ng biÕn ®æi x· héi liªn quan, cô thÓ lµ nh÷ng yÕu tè v¨n hãa, x· héi vµ hµnh vi quyÕt ®Þnh møc tö vong còng nh− viÖc c¶i thiÖn søc kháe trong suèt qua tr×nh ®ã (Caldwell, 1990:xi). Tõ khÝa c¹nh nghiªn cøu møc chÕt, cã thÓ thÊy lµ mét sè khung ph©n tÝch c¸c yÕu tè quyÕt ®Þnh tö vong (Mosley & Chen, 1984; Schultz, 1984) còng ®i theo h−íng tiÕp cËn nµy. Tuy nhiªn, kh¸i niÖm qu¸ ®é søc kháe bao hµm mét lÜnh vùc réng lín h¬n, cô thÓ lµ nh÷ng ®éng th¸i cña biÕn ®æi søc kháe chø kh«ng chØ t×nh tr¹ng søc kháe t¹i thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh nµo ®ã. ChÝnh v× kh¸i niÖm qu¸ ®é søc kháe rÊt réng nªn trong thùc tÕ, c¸c nghiªn cøu vÒ vÊn ®Ò nµy th−êng chØ ph©n tÝch nh÷ng tr−êng hîp cô thÓ chø ch−a ®−a ra mét khu«n mÉu hay m« h×nh chung nµo. Nh÷ng kh¸i niÖm kÓ trªn cã thÓ lµm nÒn t¶ng c¬ b¶n trong ph©n tÝch vÒ biÕn ®æi tö vong còng nh− søc kháe nãi chung. Cã thÓ kÓ ra mét sè gîi ý sau. Thø nhÊt, nh÷ng nghiªn cøu vÒ xu h−íng vµ møc ®é tö vong cña mét d©n sè kh«ng chØ cÇn thiÕt trong viÖc t×m hiÓu t×nh tr¹ng søc kháe mµ cßn rÊt quan träng ®Ó x¸c ®Þnh, mÆc dï kh«ng ph¶i lu«n lu«n lµ trùc tiÕp, ®éng th¸i d©n sè vµ triÓn väng biÕn ®æi møc sinh, møc chÕt. Thø hai, qu¸ tr×nh qu¸ ®é tö vong cã thÓ ®−îc ®¸nh gi¸ qua ph©n tÝch hiÖn tr¹ng vµ biÕn ®æi cña ph©n bè nguyªn nh©n chÕt. Qua ®ã, cã thÓ ph¸t hiÖn ra nh÷ng ®Æc tr−ng vµ nh÷ng ®iÓm bÊt th−êng lµm môc tiªu träng ®iÓm cho c¸c ch−¬ng tr×nh d©n sè vµ søc kháe. Thø ba, do møc chÕt kh«ng chØ ®−îc quyÕt ®Þnh bëi ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ vµ khoa häc kü thuËt mµ cßn liªn quan ®Õn nh÷ng yÕu tè v¨n hãa x· héi kh¸c, nghiªn cøu vÒ tö vong theo h−íng tiÕp cËn qu¸ ®é søc kháe cã thÓ gãp phÇn x©y dùng nh÷ng chÝnh s¸ch can thiÖp thÝch hîp vµ hiÖu qu¶ nhÊt ®Ó n©ng cao tuæi thä ng−êi d©n trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ h¹n hÑp. Cuèi cïng, do tÝnh rÊt ®a d¹ng cña qu¸ ®é tö vong, cã lÏ ch−a cã lý thuyÕt nµo ph¶n ¸nh qu¸ tr×nh nµy mét c¸ch hoµn h¶o. V× vËy, nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu thùc nghiÖm cã thÓ bæ xung kiÕn thøc cho viÖc tiÕp tôc hoµn thiÖn nh÷ng lý thuyÕt kÓ trªn. 2. T×nh tr¹ng gi¶m møc chÕt ë ViÖt Nam trong mÊy thËp kû qua C¸c kÕt qu¶ −íc l−îng vÒ t×nh h×nh tö vong tõ c¸c nguån sè liÖu kh¸c nhau ®Òu cho thÊy, ViÖt Nam ®· ®¹t ®−îc nh÷ng thµnh tùu quan träng trong viÖc kiÓm Bản quyền thuộc Viện Xã hội học:www.ios.org.vn NguyÔn §øc Vinh 51 so¸t vµ c¶i thiÖn tö vong. Chóng ta cã thÓ thÊy râ ®iÒu nµy qua hai chØ b¸o th«ng dông nhÊt cña møc chÕt lµ tØ suÊt tö vong trÎ s¬ sinh (IMR) vµ tuæi thä trung b×nh cña d©n sè. BiÓu ®å 1: C¸c −íc l−îng chÝnh vÒ tû suÊt tö vong trÎ s¬ sinh ë ViÖt Nam tõ 1975 ®Õn nay 100 United Nations 90 1988 DHS 1997 DHS 80 Điều tra Biến động DS 70 Tổng điều tra DS 1994 ICDS 2002 DHS 60 50 40 30 20 10 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 Nguån: UN, 2005; §iÒu tra d©n sè, 1991 vµ 2000; UBDS, 1990, 1999 vµ 2003; Tæng côc Thèng kª, 1991, 1995, 2004 vµ 2005. Ghi chó: nh÷ng −íc l−îng cho mét giai ®o¹n ®−îc tr×nh bµy t¹i thêi ®iÓm gi÷a cña giai ®o¹n ®ã. BiÓu ®å 1 tr×nh bµy mét sè −íc l−îng tû suÊt tö vong trÎ s¬ sinh ë n−íc ta cña Liªn hiÖp quèc vµ nh÷ng cuéc tæng ®iÒu tra d©n sè còng nh− ®iÒu tra nh©n khÈu häc quèc gia chñ yÕu tõ n¨m 1975 ®Õn nay. Nh÷ng −íc l−îng nµy mÆc dï kh«ng khíp nhau l¾m, song ®Òu cho thÊy xu h−íng chung lµ IMR ë n−íc ta ®· gi¶m rÊt ®¸ng kÓ trong mÊy thËp kû qua. Liªn hiÖp quèc còng −íc l−îng tuæi thä trung b×nh cña d©n sè ViÖn Nam ®· t¨ng tõ 55,8 n¨m 1975-1980 ®Õn 70,7 n¨m 2000-2005 (United Nation, 2005). Hai cuéc tæng ®iÒu tra d©n sè gÇn ®©y nhÊt ®−a ra −íc l−îng lµ tuæi thä trung b×nh ®· t¨ng tõ 63,0 n¨m cho nam vµ 67,5 n¨m cho n÷ vµo n¨m 1988-1989 lªn 66,5 n¨m cho nam vµ 70,1 n¨m cho n÷ vµo n¨m 1998-1999 (Tæng côc Thèng kª, 1991 vµ §iÒu tra d©n sè, 2000). Sè liÖu tæng ®iÒu tra d©n sè n¨m 1979 vµ 1989 còng ®· ®−îc Merli (1998) sö dông ®Ó −íc l−îng tuæi thä trung b×nh ë n−íc ta trong thËp kû nµy cho hai giíi lµ 61,4 vµ 63,2 n¨m. GÇn ®©y, mét b¸o c¸o cña Lopez vµ céng sù (2001) viÕt cho Tæ chøc Y tÕ thÕ giíi ®· −íc l−îng b¶ng sèng cho 191 n−íc ®ang ph¸t triÓn, trong ®ã cã ViÖt Nam. Tuæi thä trung b×nh cña d©n sè ViÖt Nam n¨m 2000 theo b¸o c¸o nµy lµ 68,6 n¨m cho nam vµ 70,1 n¨m cho n÷. Nh÷ng kÕt qu¶ trªn cho thÊy, møc chÕt ë n−íc ta ®· gi¶m xuèng møc t−¬ng ®èi thÊp, thËm chÝ thÊp h¬n ®¸ng kÓ so víi nhiÒu quèc gia ®ang ph¸t triÓn kh¸c cã møc thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng−êi t−¬ng ®−¬ng Bản quyền thuộc Viện Xã hội học:www.ios.org.vn 52 HiÖn tr¹ng vµ xu h−íng qu¸ ®é tö vong ë ViÖt Nam hoÆc cao h¬n ViÖt Nam. Tuy nhiªn, c¸c −íc l−îng vÒ IMR vµ tuæi thä trung b×nh kÓ trªn th−êng dùa trªn nh÷ng ph−¬ng ph¸p vµ gi¶ thiÕt kh¸c nhau nªn kh«ng nhÊt qu¸n vµ kh«ng cho phÐp ph©n tÝch biÕn ®æi møc tö vong trong kho¶ng thêi gian t−¬ng ®èi ng¾n. §Ó kh¾c phôc h¹n chÕ nµy, B¶ng 1 tr×nh bµy mét sè −íc l−îng còng tõ nh÷ng nguån sè liÖu trªn, nh−ng sö dông cïng quy tr×nh tÝnh to¸n cho tÊt c¶ c¸c giai ®o¹n vµ kÕt hîp víi kü thuËt lµm tr¬n1. B¶ng 1: Tû suÊt chÕt trÎ s¬ sinh vµ tuæi thä trung b×nh, mét sè giai ®o¹n tõ 1988 ®Õn 2003 1988-1989 1993-1994 1998-1999 2000-2001 2002-2003 Nam IMR 45,1 37,2 24,5 19,1 18,2 Tuæi thä trung b×nh 62,9 65,4 67,9 69,2 69,3 N÷ IMR 35,9 28,4 24,2 21,6 21,2 Tuæi thä trung b×nh 68,6 70,9 71,7 71,9 72,7 Nguån sè liÖu: Tæng ®iÒu tra d©n sè 1989 vµ 1999; §iÒu tra biÕn ®éng d©n sè 2000, 2001, 2002 vµ 2003. Mét lÇn n÷a, kÕt qu¶ −íc l−îng trªn tiÕp tôc kh¼ng ®Þnh tèc ®é suy gi¶m møc tö vong t−¬ng ®èi nhanh ë n−íc ta trong mÊy thËp kû qua. Tuæi thä b×nh qu©n n¨m 2002-2003 lµ 69,3 cho nam vµ 72,7 cho n÷. Dùa trªn kinh nghiÖm c¸c n−íc ®i tr−íc th× cã thÓ thÊy ViÖt Nam ®· b−íc sang giai ®o¹n cuèi cña qu¸ tr×nh qu¸ ®é tö vong. §iÒu ®¸ng chó ý lµ so víi n÷, tû suÊt tö vong trÎ s¬ sinh nam ®· gi¶m nhanh h¬n, tõ cao h¬n ®¸ng kÓ ë ®Çu thêi kú §æi míi ®· gi¶m xuèng t−¬ng ®−¬ng hoÆc thÊp h¬n cña n÷ trong mÊy n¨m gÇn ®©y. HiÖn t−îng nµy cã thÓ liªn quan ®Õn viÖc trÎ s¬ sinh nam cã xu h−íng ngµy cµng ®−îc −u tiªn ch¨m sãc tèt h¬n trÎ em n÷, nhÊt lµ khi møc sinh cña ViÖt Nam ®· gi¶m xuèng gÇn ®Õn møc thay thÕ. Tuy nhiªn, cã lÏ cÇn tiÕn hµnh nh÷ng nghiªn cøu chi tiÕt h¬n ®Ó t×m hiÓu vµ ®−a ra gi¶i ph¸p nÕu vÊn ®Ò ph©n biÖt ®èi xö theo giíi tÝnh trÎ em ®−îc kh¼ng ®Þnh. KÕt qu¶ so s¸nh t¹i B¶ng 2 cho thÊy, trong suèt thêi kú tõ 1988-1989 ®Õn 2002-2003, tèc ®é gi¶m trung b×nh hµng n¨m cña x¸c suÊt tö vong cho c¶ bèn nhãm tuæi ®Òu ®iÔn ra nhanh h¬n cho nam giíi. Tuy nhiªn nÕu chia thêi kú nµy thµnh hai giai ®o¹n ng¾n h¬n th× ®iÒu ®ã chØ ®óng víi thËp kû ®Çu tiªn: tõ 1988-1989 ®Õn 1998-1999. Trong giai ®o¹n thø hai, tõ 1998-1999 ®Õn 2002-2003, tèc ®é gi¶m møc tö vong trÎ s¬ sinh vÉn rÊt Ên t−îng, nhÊt lµ trÎ s¬ sinh nam. So víi giai ®o¹n tr−íc, trong khi cña x¸c suÊt tö vong (trong vßng 20 n¨m) gi¶m nhanh h¬n cho nhãm n÷ 25 vµ 55 tuæi th× l¹i gi¶m chËm ®i ë nhãm nam 55 tuæi. §Æc biÖt lµ trong giai ®o¹n thø hai 1 Phương pháp gián tiếp general growth balance (Hill, 1987) và death-based (Bennett and Horiuchi, 1984) và một số phương pháp khác đã được áp dụng để ước lượng các bảng sống, tuy nhiên không được trình bày chi tiết trong khuôn khổ bài viết này. Có thể tham khảo những phương pháp kể trên từ United Nations (1983 và 2002), Preston & Heuveline & Guillot (2001), và Siegel & Swanson (2004). Bản quyền thuộc Viện Xã hội học:www.ios.org.vn ... - tailieumienphi.vn