Xem mẫu
- Ch−¬ng VII. Nh©n gièng b»ng
VII
ph−¬ng ph¸p nu«i cÊy m« vμ tÕ bμo
- Ch−¬ng VII. Nh©n gièng b»ng ph−¬ng
ph¸p nu«i cÊy m« vμ tÕ bμo
1. Kh¸i niÖm.
Nh©n iè b»
Nh gièng b»ng ph−¬ng ph¸p nu«i cÊy m« vμ tÕ bμo thùc
h h¸ i Ê μ Õ bμ h
vËt lμ ph−¬ng ph¸p s¶n xuÊt hμng lo¹t c©y con tõ c¸c bé phËn
cña c©y mÑ b»ng c¸ch nu«i cÊy chóng trong èng nghiÖm ë ®iÒu
kiÖn v« trïng, cã m«i tr−êng thÝch hîp vμ ®−îc kiÓm so¸t.
- Bé phËn nu«i cÊy cã thÓ lμ c¬ quan, m« hay tÕ bμo. Song nãi
chung chóng cã kÝch th−íc rÊt nhá, h¬n n÷a l¹i ®−îc nu«i cÊy
nhá
trong kh«ng gian còng rÊt nhá (èng nghiÖm, b×nh thÝ nghiÖm)
nªn ph−¬ng ph¸p nh©n gièng nμy cßn ®−îc gäi lμ vi nh©n gièng
- Ph−¬ng ph¸p nh©n gièng nμy ®−îc thùc hiÖn ë ®iÒu kiÖn v«
trïng, víi m«i tr−êng sèng nh©n t¹o vμ ®−îc kiÓm so¸t nªn cßn
®−îc gäi lμ nh©n gièng in vitro (nh©n t¹o).
t¹o)
- Ch−¬ng VII. Nh©n gièng b»ng ph−¬ng
ph¸p nu«i cÊy m« vμ tÕ bμo
2. C¬ së sinh häc cña ph−¬ng ph¸p nu«i cÊy m« - tÕ bμo.
- Ch−¬ng VII. Nh©n gièng b»ng ph−¬ng
ph¸p nu«i cÊy m« vμ tÕ bμo
+ TÝnh toμn n¨ng: theo s¬ ®å trªn th× bÊt cø mét tÕ bμo nμo cña c¬ thÓ (ë m«
ph©n sinh hay m« ph©n ho¸) ®Òu cã nh©n gièng hÖt nh©n tÕ bμo hîp tö ban
®Çu, tøc lμ ®Òu m¹ng bé gen gièng hÖt bé gen cña hîp tö ban ®Çu (bé gen
chøa trong bé NST). Bëi vËy khi ®−îc t¸ch ra khái c¬ thÓ vμ gÆp ®iÒu kiÖn
sèng thÝch hîp th× bÊt cø tÕ bμo nμo ®Òu cã thÓ ph¸t triÓn thμnh mét c¬ thÓ
hoμn chØnh.
+ HiÖn t−îng ph¶n ph©n ho¸ vμ t¸i ph©n ho¸: Theo s¬ ®å trªn, mçi tÕ bμo ë giai
®o¹n ≤ 8 tÕ bμo (tb ph«i sinh) khi ®−îc t¸ch rêi ra th× ®Òu cã thÓ ph¸t triÓn
thμnh 1 c¬ thÓ hoμn chØnh gÇn ®Çy ®ñ c¸c c¬ quan. V× bÊt cø tÕ bμo nμo còng
®Òu cã nh©n vμ tÕ bμo chÊt nh− hîp tö (hay cßn gäi lμ TB tr¾ng/TB ch−a ph©n
ho¸). ThÕ cßn khi t¸ch tÕ bμo ra khái m« chuyªn ho¸ ®Ó nu«i cÊy th× tõ TB
nμy sÏ h×nh thμnh nªn c¸c tÕ bμo míi (qua ph©n ho¸) vÉn theo h−íng ®· ®−îc
Õ É
ph©n ho¸. Tøc lμ trong tr−êng hîp nμy chØ cã hiÖn t−îng sinh tr−ëng (t¨ng
sinh kh«i cña c¬ quan cò) chø kh«ng cã hiÖn t−îng ph¸t triÓn (h×nh thμnh c¬
quan
q an míi) => tõ tÕ bμo n «i cÊ sÏ kh«ng h×nh thμnh 1 c¬ thÓ hoμn chØnh
> nu«i cÊy chØnh.
- Ch−¬ng VII. Nh©n gièng b»ng ph−¬ng
ph¸p nu«i cÊy m« vμ tÕ bμo
3. ý nghÜa cña nu«i c©y m« - tÕ bμo.
- Lμ ph−¬ng ph¸p nh©n gièng sinh d−ìng nªn nã mang ®Çy ®ñ c¸c −u ®iÓm cña
Ó
nh©n gièng sinh d−ìng.
- Nh©n gièng b»ng ph−¬ng ph¸p nu«i cÊy m« - tÕ bμo cã hÖ sè nh©n cao.
- Nh©n gièng b»ng ph−¬ng ph¸p nu«i cÊy m« - tÕ bμo ®−îc tiÕn hμnh mét c¸ch
chñ ®éng trong mäi ®iÒu kiÖn thêi tiÕt vμ mäi thêi ®iÓm trong n¨m.
- Ngoμi ra kh¸c víi nh©n gièng b»ng hom th× c©y trång ®−îc t¹o ra b»ng
ph−¬ng ph¸p nμy cã ®é trÎ cao h¬n rÊt nhiÒu (gÇn b»ng c©y h¹t), cã bé rÔ tèt
h¬n nhiÒu so víi c©y hom
- C©y trång ®−îc t¹o ra tõ ph−¬ng ph¸p nu«i cÊy m« - tÕ bμo cã h×nh thÓ gièng
å Ê Õ Ó è
c©y h¹t => kh¾c phôc ®−îc hiÖn t−îng "b¶o l−u côc bé " th−êng b¾t gÆp ë c©y
trång ®−îc t¹o ra b»ng gi©m hom.
- Ch−¬ng VII. Nh©n gièng b»ng ph−¬ng
ph¸p nu«i cÊy m« vμ tÕ bμo
4. C¸c h×nh thøc nh©n gièng in vitro.
4.1. Nu«i Ê
4 1 N i cÊy m« ph©n sinh:
h i h
- Nu«i cÊy ®Ønh sinh tr−ëng:
+ Nu«i cÊy ®Ønh th©n, ®Ønh cμnh: th−êng lμ cho c©y lμ kim
th©n kim.
+ Nu«i cÊy chåi n¸ch: th−êng dïng cho nh÷ng c©y l¸ réng (vd:
Keo, B¹ch ®μn rÊt phæ biÕn).
+ Nu«i cÊychåi bÊt ®Þnh: Chåi bÊt ®Þnh lμ chåi ®−îc h×nh thμnh
tõ bÊt cø bé phËn nμo cña c©y khi ®−îc kÝch thÝch (c¬ giíi hay
ho¸ häc)
häc).
- Tõ m« ph©n sinh ph¸t triÓn trùc tiÕp thμnh c©y.
- Ch−¬ng VII. Nh©n gièng b»ng ph−¬ng
ph¸p nu«i cÊy m« vμ tÕ bμo
4.2. Nu«i cÊy m« chuyªn ho¸: nu«i cÊy bÊt cø bé phËn nμo cña
c©y ( ¶ h th©n, l¸, rÔ, ®o¹n cμnh, c¸nh h
(m¶nh h l¸ Ô ® μ h ¸ h hoa,...).
)
- Ch−¬ng VII. Nh©n gièng b»ng ph−¬ng
ph¸p nu«i cÊy m« vμ tÕ bμo
5. qui tr×nh nh©n gièng b»ng ph−¬ng ph¸p nu«i cÊy m« - tÕ bμo.
- Ch−¬ng VII. Nh©n gièng b»ng ph−¬ng
ph¸p nu«i cÊy m« vμ tÕ bμo
5.1. Giai ®o¹n chuÈn bÞ.
- § c©y tèt (
§−a è (c©y −u viÖt) vÒ v−ên s−u tËp, v−ên gièng
i ) Ò ê ê iè
+ §Ó gi¶m bít nguån c¹nh (lai t¹p xung quanh)
+ §Ó cã ®iÒu kiÖn ch¨m sãc cho c©y sinh tr−ëng vμ ph¸t triÓn
tèt
+ §Ó chñ ®éng lÊy mÉu nh©n gièng
ViÖc ®−a c¸c c©y tèt vÒ v−ên s−u tËp cã thÓ b»ng ph−¬ng ph¸p
ghÐp hoÆc gi©m hom.
- TrÎ ho¸ c©y gièng gèc: §Ó t¹o mÉu cÊy cßn non (trÎ ho¸: dùa
trªn qu¸ tr×nh tuæi quyÕt ®Þnh cña c¸c tÕ bμo)
- Ch−¬ng VII. Nh©n gièng b»ng ph−¬ng
ph¸p nu«i cÊy m« vμ tÕ bμo
5.2. Giai ®o¹n cÊy khëi ®éng. (t¹o mÉu s¹ch trong èng nghiÖm)
- Môc ®Ých: t¹o ®−îc mÉu c©y sèng trong èng nghiÖm s¹ch ho¸ häc còng nh− sinh häc. T¹o ®−îc
nguån mÉu s¹ch (s¹ch vÒ ho¸ häc vμ sinh häc) sèng ®−îc trong ®iÒu kiÖn in vitro.
+ S¹ch ho¸ häc: kh«ng lμm ¶nh h−ëng ®Õn m«i tr−êng ho¸ häc phï hîp víi loμi c©y.
+ S¹ch sinh häc: (s¹ch nÊm vμ vius) v× mÉu cÊy chØ lμ 1 bé phËn rÊt nhá cña c©y nªn sau khi
t¸ch khái c©y mÑ cÊy vμo b×nh th× nã cÇn mét thêi gian ®Ó håi phôc sau ®ã míi sinh tr−ëng vμ
ph¸t triÓn. Trong khi nÊm vμ vi khuÈn lμ nh÷ng sinh vËt ®¬n bμo hay ®a bμo, chóng vμo theo
mÉu cÊy lμ vμo c¶ c¬ thÓ nªn chóng sinh tr−ëng vμ ph¸t triÓn ngay => sö dông hÕt m«i tr−êng
nu«i cÊy => khi mÉu cÊy håi phôc th× m«i tr−êng ®· háng.
- Ph−¬ng ph¸p:
h h¸
+ Lμm s¹ch ho¸ häc b»ng röa: ®Çu tiªn tiÕn hμnh röa b»ng n−íc m¸y, tiÕp theo lμ röa b»ng xμ
phßng vμ cuèi cïng lμ röa b»ng n−íc cÊt.
+ Lμm s¹ch sinh häc b»ng khö trïng: khö trïng b»ng dung dÞch canxi hypoclorit 1% hoÆc b»ng
¹ ä g g g g g Þ yp Æ g
HgCl2 0,1% trong 5 phót, tuú mÉu giμ hay non.
+ Sau khi röa vμ khö trïng th× tiÕn hμnh cÊy mÉu s¹ch vμo b×nh chøa trong m«i tr−êng ho¸ häc
còng ®· ®−îc khö trïng (b»ng nåi hÊp). ViÖc cÊy mÉu ®−îc tiÕn hμnh trong tñ cÊy m« trïng.
- Ch−¬ng VII. Nh©n gièng b»ng ph−¬ng
ph¸p nu«i cÊy m« vμ tÕ bμo
5.3.
5 3 T¸i sinh chåi.
chåi
- Môc ®Ých: kÝch thÝch mÉu cÊy h×nh thμnh chåi
®Ó lμm vËt liÖu nh©n nhanh.
nhanh
- Ph−¬ng ph¸p: CÊy chuyÓn mÉu cÊy sang b×nh
cã chøa m«i tr−êng ho¸ h míi víi thμnh
ã hø i ê h ¸ häc íi íi hμ h
phÇn chÊt ®iÒu hoμ sinh tr−ëng kÝch thÝch t¹o
chåi.
håi
- Ch−¬ng VII. Nh©n gièng b»ng ph−¬ng
ph¸p nu«i cÊy m« vμ tÕ bμo
5.4. Nh©n nhanh.
- Môc ®Ých: t¨ng sè l−îng chåi trong giai ®o¹n nu«i
cÊy (tõ 1 thμnh v¹n chåi, triÖu chåi). §©y lμ g
y( ¹ , Ö ) y giai
®o¹n quan träng nhÊt trong nh©n gièng in vitro.
- Ph−¬ng ph¸p: cÊy chuyÓn chåi sang c¸c b×nh cã
gp p y y g
chøa m«i tr−êng ho¸ häc víi thμnh phÇn chÊt ®iÒu
hoμ sinh tr−ëng kÝch thÝch t¹o chåi nhiÒu lÇn (tõ
chåi thμnh nhiÒu chåi/1 b×nh); 1 b×nh thμnh nhiÒu
å Ò å Ò
b×nh,...
- Ch−¬ng VII. Nh©n gièng b»ng ph−¬ng
ph¸p nu«i cÊy m« vμ tÕ bμo
5.5. T¹o rÔ cho c©y. (t¹o c©y hoμn chØnh)
- Môc ®Ých: tõ mçi chåi t¹o thμnh 1 c©y con hoμn
chØnh gåm ®Çy ®ñ th©n, rÔ vμ l¸.
g y ,
- Ph−¬ng ph¸p: cÊy chuyÓn c¸c chåi sau giai ®o¹n
nh©n nhanh sang c¸c b×nh cã chøa m«i tr−êng ho¸
g g
häc cã thμnh phÇn chÊt ®iÒu hoμ sinh tr−ëng kÝch
thÝch t¹o rÔ. TÊt c¶ c¸c lÇn cÊy chuyÓn ®Ó t¸i sinh
chåi, nh©n nhanh vμ t¹o rÔ ®Òu ph¶i ®−îc thùc hiÖn
å Ô Ò ¶
trong buång cÊy v« trïng.
- Ch−¬ng VII. Nh©n gièng b»ng ph−¬ng
ph¸p nu«i cÊy m« vμ tÕ bμo
5.6. HuÊn luyÖn c©y m«.
- Môc ®Ých: lμm cho c©y m« quªn dÇn víi ®iÒu kiÖn tù
nhiªn (nhiÖt ®é, ¸nh s¸ng vμ t×nh tr¹ng nhiÔm bÖnh).
- Ph−¬ng ph¸p:
+ §−a dÇn c¸c b×nh cÊy c©y hoμn chØnh tõ trong
phßng nu«i (cã ®iÒu kiÖn vËt lý thÝch hîp) ra khu
huÊn luyÖn (cã ®iÒu kiÖn vËt lý hoμn toμn tù nhiªn).
+ Më dÇn n¾p b×nh ®Ó cho c©y thÝch nghi dÉn víi
Ó
®iÒu kiÖn tù nhiªn.
- Ch−¬ng VII. Nh©n gièng b»ng ph−¬ng
ph¸p nu«i cÊy m« vμ tÕ bμo
5.7. CÊy c©y vμo bÇu ®Êt vμ ch¨m sãc c©y ë v−ên −¬m.
- Môc ®Ých: t¹o c©y con ®Ó ®−a vμo s¶n xuÊt.
- Ph−¬ng ph¸p:
+ LÊy c©y ra khái b×nh nu«i cÊy, röa s¹ch m«i tr−êng
ho¸ häc b¸m vμo rÔ c©y.
+ CÊy c©y vμo bÇu ®Êt gièng nh− cÊy c©y con tõ h¹t
hoÆc gi©m hom.
Æ g
+ Ch¨m sãc c©y: gièng ch¨m sãc c©y hom.
- 5. Qui tr×nh nh©n gièng b»ng ph−¬ng ph¸p
nu«i cÊy m« - tÕ bμo.
C©y mÑ LÊy mÉu G§ chuÈn bÞ (T¹o chåi)
G§ T¸i sinh chåi G§ CÊy khëi ®éng
G§ nh©n nhanh chåi
h h h håi G§ t¹o rÔ cho chåi
C©y mÇm
Ç HuÊn luyÖn trong nhμ kÝnh
C©y gièng ®em trång
C©y con ë v−ên −¬m rõng
õ
- Ch−¬ng VII. Nh©n gièng b»ng ph−¬ng
ph¸p nu«i cÊy m« vμ tÕ bμo
6. Nh÷ng vÊn ®Ò n¶y sinh trong nh©n gièng in vitro.
6.1. Sù hiÔ
6 1 S nhiÔm mÉu. É
- Trong qu¸ tr×nh nh©n gièng mÉu cã thÓ bÞ nhiÔm nÊm hoÆc virus
=> do ®ã ph¸ huû m«i tr−êng (¨n hÕt m«i tr−êng dinh d−ìng) =>
> >
khi mÉu cÊy phôc håi th× m«i tr−êng dinh d−ìng ®· bÞ ph¸ =>
mÉu cÊy kh«ng sinh tr−ëng vμ ph¸t triÓn ®−îc.
- Kh¾c phôc:
¾
+ Thay ®æi chÕ ®é khö trïng (dung dÞch khö trïng vμ thêi gian
khö trïng)
+ Sö dông m« ph©n sinh ®Ó lμm mÉu cÊy (v× m« ph©n sinh lμ
phÇn c¬ thÓ míi h×nh thμnh nªn ch−a bÞ nhiÔm nÉm hay virus).
- Ch−¬ng VII. Nh©n gièng b»ng ph−¬ng
ph¸p nu«i cÊy m« vμ tÕ bμo
6.2. S¶n sinh chÊt ®éc tõ mÉu cÊy.y
- MÉu cÊy cã thÓ bÞ ho¸ n©u, ho¸ ®en råi chÕt. Do
trong mÉu cÊy chøa nhiÒu tanin (chÊt ch¸t)
- Kh¾c phôc: dïng mÉu cÊy cßn non ®Ó cÊy, bæ
sung vμo m«i tr−êng ho¸ häc than ho¹t tÝnh
(hót c¸c chÊt ®éc ra khái mÉu cÊy).
- Ch−¬ng VII. Nh©n gièng b»ng ph−¬ng
ph¸p nu«i cÊy m« vμ tÕ bμo
6.3. HiÖn t−îng thuû tinh hãa.
- Trong tr−êng hîp c©y m« trë nªn mäng n−íc, cã th©n vμ l¸
trong suèt => kh«ng quang hîp ®−îc => c©y chÕt.
- Kh¾c phôc:
+ T¨ng nång ®é ®−êng trong m«i tr−êng ho¸ häc (do cã hiÖn
t−îng thÈm thÊu nån ®é ®−êng cao sÏ hót n−íc ra khái tÕ
bμo).
+ T¨ng c−êng ®é ¸nh s¸ng, gi¶m nhiÖt ®é trong phßng nu«i.
g g g g gp g
+ Gi¶m nång ®é chÊt chøa nit¬ trong m«i tr−êng ho¸ häc.
- Ch−¬ng VII. Nh©n gièng b»ng ph−¬ng
ph¸p nu«i cÊy m« vμ tÕ bμo
6.4. TÝnh bÊt ®Þnh vÒ di truyÒn.
- NÕu tiÕn hμnh cÊy chuyÓn mÉu (chØ trong tr−êng hîp
m« sÑo) qua nhiÒu thÕ hÖ th× cμng ë nh÷ng thÕ hÖ sau
ë mÉu cÊy cμng xuÊt hiÖn ®ét biÕn soma víi tÇn sè
É Ê μ Êt hiÖ biÕ íi tÇ è
cao. Nguyªn nh©n lμ do tÕ bμo m« sÑo cã tr¹ng th¸i
gièng tÕ bμo ph«i sinh nªn rÊt trÎ => khi ®−îc chuyÒn
qua nhiÒu thÕ hÖ th× bé gen cña chóng dÔ dμng thay
®æi.
- Kh¾c phôc: kh«ng cÊy chuyÓn mÉu qua nhiÒu thÓ hÖ
(kh«ng nh©n m« sÑo qua nhiÒu thÓ hÖ).
nguon tai.lieu . vn
