Xem mẫu
- GIỔI ĂN QUẢ
- Công dụng:
Giổi ăn quả là cây gỗ đa tác dụng; Hạt giổi có tinh dầu và là loại
gia vị truyền thống của nhân dân vùng núi phía Bắc trước đây, giống như hạt
tiêu ở các tỉnh phía Nam. Đặc biệt món tiết canh có gia vị hạt giổi là một
trong những món ăn được ưa chuộng ở nhiều vùng. Hạt giổi trộn với muối
và giã nát là một gia vị tuyệt vời; chỉ đến vùng núi phía Bắc ta mới được
thưởng thức loại gia vị này. Gỗ giổi có giác lõi phân biệt; giác màu vàng
nhạt, lõi vàng nâu, có mùi thơm, ít bị mối mọt, cong vênh lại nhẹ (thể tích
580 kg/m3 gỗ khô) và bền nên là một trong những loại gỗ được ưa chuộng
trong xây dựng nhà cửa, đóng đồ đạc. Hạt và vỏ cây có tác dụng làm thuốc
kích thích tiêu hoá, trị đau bụng, ăn không tiêu. Vỏ cây còn có tác dụng chữa
sốt.
Theo phân tích của Nguyễn Xuân Dũng (1997) thì trong tinh dầu
từ thịt quả và hạt chứa safrol 70,2% (thịt quà), 72,9% (hạt) và methyl
eugenol 24,2% (thịt quả) và 18,5% (hạt).Tinh dầu ở thân chủ yếu chứa
- camphor 23,8%; tinh dầu vỏ thân chúa camphor 15,7%; safroi 14,3%,(α -
caryophyllen 15,6% và elemicin 13,7%).
Hình thái:
Cây gỗ lớn, thường xanh, cao 25-35 m, đường kính 40-60 cm hay
trên 1 m; tán nhỏ, màu xanh đậm. Thân tròn thẳng, gốc có bạnh vè nhỏ; vỏ
nhẵn, màu xám hoặc nâu nhạt, có nhiều vết địa y hình bản; thịt vàng hay
xanh nhạt, giòn, có mùi thơm nhẹ. Phân cành cao, cành mọc chếch, cành con
nhẵn, có nhiều vết sẹo do vòng lá kèm để lại và có nhiều lỗ vỏ rải rác. Lá
đơn, mọc cách, xếp đều trên cành; phiến lá dai, cứng, dài 8-25 cm, rộng 5-12
cm, hình bầu dục hẹp, đầu có mũi nhọn ngắn, gốc lá tròn hoặc hình nêm,
mặt trên màu lục đậm xanh bóng, mặt dưới lục nhạt. Gân bên 10-12 đôi nổi
rõ; cuống lá dài 1-2 cm, không có vết sẹo; phiến lá và cuống lá nhẵn. Lá kèm
nhọn, sớm rụng để lại vết sẹo trên cành non. Hoa đơn độc mọc ở đầu cành
hay đối diện với chỗ đính của cuống lá; cuống hoa dài 2,5-3,5 cm; bao hoa
nhiều, mọc vòng, chưa phân hoá thành đài và tràng, màu trắng hay vàng
nhạt, có mùi thơm, Nhị nhiều, trung đới có mũi nhọn ngắn. Lá noãn nhiều.
Cả nhị và lá noãn đều xếp xoắn ốc trên một trục hoa hình trụ. Quả kép, dài
7-10 cm, mang 3-5 lá noãn rời, vách dày, hình trứng thuôn, đầu nhọn, đáy
thót lại vỏ có nhiều lỗ khí; khi chín tự mở bằng rãnh. Quả chín có nội nhũ
- màu đỏ, mềm, có vị ngọt; hạt 2-5 trong 1 đại, to khoảng 1 cm, có tinh dầu
thơm, vị cay.
Phân bố:
Cây đặc hữu của Việt Nam, phân bố từ Lào Cai đến các tỉnh Bắc
Trung Bộ và Tây Nguyên, tập trung nhiều ở các tỉnh phía Bắc như: Lào Cai,
Yên Bái, Phú Thọ, Tuyên Quang, Bắc Giang, Thanh Hoá, Nghệ An, Hà
Tĩnh, Gia Lai và Kon Tum.
Đặc điểm sinh học:
Giổi phân bố khá phổ biến trong các khu rừng á nhiệt đới thường
xanh ở độ cao 700-1.500 m. Chúng thường mọc trên các sườn phía đông và
đông nam của các núi đất, trên các loại đất nâu vàng trên phù sa cổ, đất đỏ
trên mác ma, trung tính và bazơ, đất đỏ vàng trên đá biến chất, đá sét, đất
vàng đỏ trên đá mác ma axit, đất vàng nhạt trên đá cát. Ít gặp giổi trên các
đất có nguồn gốc từ núi đá vôi như ở Na Hang (Tuyên Quang). Lúc nhỏ giổi
ăn quả là cây trung tính, lớn lên là cây ưa sáng, thường vươn lên chiếm tầng
cao nhất của rừng. Tuỳ theo địa phương phân bố, giổi mọc cùng các loài cây
lá rộng khác nhau như: Dẻ đá, re, trám trắng (Tuyên Quang); gội, rè sến mật
(Nghệ An); giổi xanh, táu mật, vối thuốc, re (Hà Tĩnh), giổi xanh, xoay, cà
- na (Kon Hà Nừng – Gia Lai). Vùng có giổi ăn quả phân bố thường có lượng
mưa cao: 1.500-2.500 mm/năm, nhiệt độ trung bình 20-250C; độ ẩm 85-
87%. Cây trồng 6-10 năm mới ra hoa kết quả; càng về sau quả càng sai. Cây
ra hoa 2 vụ một năm. Vụ chính ra hoa tháng 2-3, quả chín tháng 9-10; mùa
phụ ra hoa tháng 7-8, quả chín vào tháng 3-4. Giổi ăn quả thường ra hoa kết
quả hàng năm; nhưng thường có chu kỳ sai quả nhất định. Cây thường cho
khá nhiều quả nhưng cây con tái sinh dưới tán cây mẹ không nhiều. Điều tra
trên ô tiêu chuẩn có đường kính bao quanh gốc cây mẹ 40 m ở Nghĩa Đàn,
Nghệ An cho thấy số cây giổi tái sinh dao động 88-207 cây, tuỳ theo độ tàn
che của rừng. Nếu tàn che mở rộng (0,4-0,5), số cây con tái sinh nhiều nhất:
207 cây; còn độ tàn che lớn (0,6) , số cây tái sinh chỉ có 88 cây. Số cây tái
sinh ở cấp chiều cao 100 cm chỉ còn 1-2 cây (thường
- cm; cây 10 tuổi cao 16,2 m và đường kính 25,3 cm. Rừng trồng ở tuổi 20 đạt
90-136 m3/ha; trung bình tăng trưởng 4,5-6,5 m3/ha/năm. Giổi trồng ở Ngọc
Lạc, Thanh Hoá trồng năm 1980, đo năm 2000 cho thấy, đường kính 1,3 m
là 35 cm, chiều cao 23 m. Tái sinh chồi của giổi cũng tốt.
nguon tai.lieu . vn
