Xem mẫu
- h−íng dÉn häc m«n t©m lý häc tiÓu häc PhÇn I. Më ®Çu Tµi liÖu nµy phôc vô c¸c häc viªn hÖ t¹i chøc vµ ®µo t¹o tõ xa gi¸o viªn tiÓu häc cã tr×nh ®é ®¹i häc s− ph¹m. C¸c b¹n vèn ®· lµ gi¸o viªn tiÓu häc, ®· ®−îc häc t©m lý häc ë tr−êng trung häc s− ph¹m, ®· cã Ýt nhiÒu kinh nghiÖm sèng, kinh nghiÖm d¹y häc vµ gi¸o dôc häc sinh. V× thÕ, tµi liÖu h−íng dÉn nµy chØ tr×nh bµy nh÷ng kiÕn thøc quan träng cña tõng ch−¬ng vµ c¸c luËn ®iÓm mang tÝnh chÊt kh¸i qu¸t mµ c¸c b¹n ph¶i n¾m v÷ng. Do vËy, phÇn nµy kh«ng thay thÕ gi¸o tr×nh t©m lý häc dïng cho hÖ ®µo t¹o nµy, cµng kh«ng thÓ thay thÕ cho c¸c bµi gi¶ng t©m lý häc tiÓu häc cña t¸c gi¶ gi¸o tr×nh nµy (®· gi¶ng trªn ®µi TruyÒn h×nh Trung −¬ng VTV2). Trong mçi ch−¬ng cã nªu nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n mµ ng−êi häc cÇn n¾m v÷ng. Cuèi tµi liÖu cã phÇn gîi ý tr¶ lêi mét sè c©u hái ®−îc ''lÊy ra'' ®Ó c¸c b¹n tham kh¶o vµ mét hÖ thèng c©u hái (cã thÓ ®−îc sö dông nh− ®Ò thi vµ ®¸p ¸n v¸n t¾t). Muèn n¾m v÷ng néi dung m«n häc nµy, c¸c b¹n h·y chó ý c¸c vÊn ®Ò sau ®©y: 1. X¸c ®Þnh ®óng vai trß cña t©m lý häc trong hÖ thèng c¸c m«n häc cña ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o T©m lý häc tiÓu häc, gi¸o dôc häc tiÓu häc, lý luËn d¹y häc tiÕt häc, vµ ph−¬ng ph¸p d¹y c¸c bé m«n (To¸n, TiÕng ViÖt, T×m hiÓu tù nhiªn m«i tr−êng...) gãp phÇn quan träng trong viÖc h×nh thµnh tay nghÒ cña ng−êi gi¸o viªn. §Ó ''d¹y ch÷'' vµ ''d¹y ng−êi'', ng−êi gi¸o viªn ph¶i ®−îc trang bÞ kiÕn thøc vÒ con ng−êi vµ trÎ em, vÒ ph−¬ng ph¸p t×m hiÓu häc sinh... ChØ cã trªn c¬ së Êy häc viªn khi tèt nghiÖp kho¸ ®µo t¹o míi cã thÓ lµm viÖc víi tËp thÓ häc sinh, vµ tiÕp cËn ®−îc víi tõng häc sinh, míi th−¬ng yªu häc trß, t«n träng nh©n c¸ch tõng em, thõa nhËn kh¶ n¨ng ph¸t triÓn cña mçi häc sinh vµ míi dÔ hîp t¸c víi nhau trong d¹y häc vµ gi¸o dôc. Nh−ng hiÓu con ng−êi còng chÝnh lµ hiÓu b¶n th©n m×nh. Do ®ã t©m lý häc tiÓu häc cßn gióp cho häc viªn tù rÌn luyÖn b¶n th©n m×nh, tù hoµn thiÖn m×nh tèt h¬n. ViÖc häc t©m lý häc ph¶i h−íng vµo môc tiªu ®ã. B¸m s¸t môc tiªu ®µo t¹o ®Ó häc m«n t©m lý häc tiÓu häc lµ yªu cÇu b¾t buéc. NhËn thøc ®−îc vai trß cña t©m lý häc tiÓu häc nh− vËy sÏ chØ ®¹o c¸ch häc, c¸ch vËn dông nh÷ng tri thøc häc ®−îc vµo cuéc sèng vµ thùc tiÔn gi¸o dôc, vµo viÖc gi¶i quyÕt c¸c ''ca t©m lý'' thiªn h×nh v¹n tr¹ng cña c«ng t¸c d¹y häc vµ gi¸o dôc. 126
- 2. Trong qu¸ tr×nh häc t©m lý häc tiÓu häc nhÊt thiÕt ph¶i liªn hÖ víi cuéc sèng vµ gi¸o dôc tiÓu häc Trong x· héi, trong nhµ tr−êng tiÓu häc vµ trong mçi con ng−êi chóng ta cã rÊt nhiÒu hiÖn t−îng t©m lý, khi häc c¸c b¹n nªn t×m ra c¸ch lý gi¶i nh÷ng hiÖn t−îng Êy. MÆt kh¸c, c¸c b¹n nªn chó ý thÝch ®¸ng ®Õn nh÷ng ®óc kÕt t©m lý mang tÝnh chÊt truyÒn thèng cña d©n téc vµ nh©n lo¹i qua c¸c t¸c phÈm v¨n häc næi tiÕng, qua tiÓu sö c¸c vÜ nh©n trong lÞch sö. Ca dao, tôc ng÷, c¸c t¸c phÈm v¨n häc nghÖ thuËt chøa ®ùng nhiÒu ®óc kÕt vÒ t©m lý con ng−êi, t©m lý häc sinh, t©m lý x· héi. V× thÕ, nªn cè g¾ng khai th¸c nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn kiÕn thøc t©m lý häc tiÓu häc. T©m lý häc tiÓu häc sÏ ®−îc tiÕp thu ch¾c ch¾n vµ hµo høng nÕu c¸c b¹n cè g¾ng tËp lý gi¶i ®−îc c¸c hiÖn t−îng t©m lý, biÕt n©ng tõ kinh nghiÖm lªn lý luËn, räi tõ lý luËn tíi kinh nghiÖm. TÊt nhiªn cã nh÷ng ®Æc ®iÓm c¸c b¹n ch−a lý gi¶i ®−îc. Khi ®ã c¸c b¹n sÏ hái nh÷ng ng−êi thÇy, c« gi¸o gi¶ng d¹y bé m«n nµy. Trong khi häc t©m lý häc, c¸c b¹n h·y cè g¾ng t¸i hiÖn c¸c tr¾c nghiÖm t©m lý cña c¸ nh©n ®Ó n©ng nªn lý luËn. C¸c b¹n cã thÓ t¸i hiÖn b»ng c¸ch kÓ ra ®−îc, nh¾c tíi nã råi tËp trung vËn dông lý luËn ®Ó ph©n tÝch nã th× cµng quý. NÕu c¸c b¹n chØ ‘’nhÊm nh¸p’’ nã tù ®¸y lßng, ch−a tiÖn hoÆc ch−a d¸m nãi ra th× còng ®· cã t¸c dông råi. Khi thùc hiÖn yªu cÇu nµy ta sÏ gÆp mét ®iÒu: nh÷ng hiÖn t−îng t©m lý t−ëng nh− kh«ng míi mµ rÊt míi, thùc sù míi mµ l¹i nh− kh«ng míi. 3. N¾m ch¾c ®Æc ®iÓm cña m«n häc trong mèi quan hÖ cña nã víi ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y t©m lý häc (hoÆc gi¶i ®¸p, hÖ thèng ho¸ cña c¸c thÇy s− ph¹m) T©m lý häc tiÓu häc lµ khoa häc tæng hîp mang nhiÒu s¾c th¸i cña khoa häc x· héi vµ triÕt häc nh−ng thùc ra ph¶i dùa trªn c¬ së cña nhiÒu ngµnh khoa häc tù nhiªn. V× thÕ, muèn häc tèt t©m lý häc tiÓu häc nhÊt thiÕt ph¶i n¾m v÷ng c¸c quy luËt tæng qu¸t cña x· héi häc vµ ®Æc ®iÓm kinh tÕ chÝnh trÞ - x· héi ë n−íc ta. MÆt kh¸c, ng−êi häc còng ph¶i t×m hiÓu lÞch sö ViÖt Nam vµ lÞch sö tiÕn ho¸ cña loµi ng−êi, lÞch sö v¨n ho¸ ViÖt Nam, t×m hiÓu c¸c quy luËt ph¸t triÓn cña giíi ®éng vËt, c¸c quy luËt cña sinh lý häc ®¹i c−¬ng vµ ®Æc ®iÓm ho¹t ®éng cña thÇn kinh cÊp cao còng nh− sinh lý häc trÎ em. Còng cÇn nãi thªm r»ng theo xu h−íng ph¸t triÓn chung, t©m lý häc tiÓu häc dÇn dÇn trë thµnh mét khoa häc thùc nghiÖm. Do ®ã, ng−êi häc ph¶i cã con m¾t tinh tÕ, t©m hån dÔ th«ng c¶m, høng thó víi khoa häc nh©n v¨n, cã ãc thùc nghiÖm, sù khÐo lÐo kü thuËt, n¨ng lùc tÝnh to¸n cô thÓ, tØ mØ cña ng−êi −a thÝch khoa häc tù nhiªn. 4. §èi víi tõng ch−¬ng, häc viªn thùc hiÖn viÖc häc nh− sau: - §äc kü ch−¬ng ®ã trong gi¸o tr×nh t©m lý häc tiÓu häc. - Nghe h−íng dÉn häc ch−¬ng ®ã ë trªn ®µi TruyÒn h×nh ViÖt Nam. - §äc tµi liÖu tham kh¶o. - §äc néi dung t−¬ng øng ë phÇn h−íng dÉn tù häc. 127
- - Dïng kiÕn thøc ®· tiÕp thu ®−îc, huy ®éng nh÷ng kinh nghiÖm ®Ó tù kiÓm tra b»ng c¸ch tr¶ lêi c¸c c©u hái cã sau mçi ch−¬ng trong gi¸o tr×nh. Nªn tr¶ lêi viÕt nh÷ng ý c¬ b¶n cña c©u hái ®−îc ®Æt ra. PhÇn II. H−íng dÉn häc theo tõng ch−¬ng Ch−¬ng I T©m lý häc lµ mét khoa häc I. T©m lý häc nghiªn cøu c¸i g×? N¾m ®−îc ®èi t−îng cña t©m lý häc: T©m lý häc nghiªn cøu ho¹t ®éng t©m lý, sù h×nh thµnh, vËn hµnh vµ ph¸t triÓn cña ho¹t ®éng t©m lý. II. §Æc ®iÓm cña hiÖn t−îng t©m lý T©m lý lµ mét hiÖn t−îng tinh thÇn rÊt gÇn gòi vµ th©n thiÕt ®èi víi mçi con ng−êi, cã søc m¹nh v« cïng to lín trong cuéc sèng (®iÒu chØnh, ®iÒu khiÓn ho¹t ®éng cña con ng−êi). III. B¶n chÊt cña hiÖn t−îng t©m lý 1. T©m lý lµ sù ph¶n ¸nh hiÖn thùc kh¸ch quan cña n·o. Sù ph¶n ¸nh nµy mang tÝnh chñ thÓ vµ cã tÝnh chÊt x· héi, lÞch sö. T©m lý cña c¸ nh©n ph¶n ¸nh hiÖn thùc kh¸ch quan vµ giao l−u cña m×nh, cßn t©m lý cña nhãm, cña céng ®ång (nhãm b¹n bÌ, gia ®×nh, lµng x·, d©n téc, giíi, giai cÊp...) cïng ph¶n ¸nh hiÖn thùc kh¸ch quan trong ph¹m vi ho¹t ®éng vµ giao l−u. V× thÕ, cã thÓ nãi t©m lý lµ kinh nghiÖm cña x· héi, lÞch sö chuyÓn thµnh kinh nghiÖm cña b¶n th©n, hay nãi mét c¸ch kh¸c t©m lý cña con ng−êi t¹o nªn ''l¨ng kÝnh chñ quan'' khi ph¶n ¸nh hiÖn thùc kh¸ch quan. 2. T©m lý ng−êi lµ mét hiÖn t−îng tinh thÇn do thùc t¹i kh¸ch quan t¸c ®éng vµo c¸c gi¸c quan vµ n·o mét ng−êi cô thÓ. Nã cã tÝnh chÊt x· héi lÞch sö, giai cÊp, d©n téc, vµ mang mµu s¾c riªng cña b¶n th©n (tÝnh chñ thÓ) vÒ thùc t¹i Êy trong vá n·o, gióp con ng−êi ®Þnh h−íng ho¹t ®éng. 3. Khi ph©n tÝch néi dung t©m lý ng−êi vµ nguån gèc cña nã, cÇn xÐt c¸c quan hÖ: + Con ng−êi vµ thÕ giíi tù nhiªn. + Con ng−êi vµ nh÷ng vËt thÓ do con ng−êi t¹o ra. + Con ng−êi vµ x· héi. + Con ng−êi vµ chÝnh b¶n th©n nã. IV. Nghiªn cøu t©m lý häc sinh tiÓu häc b»ng nh÷ng ph−¬ng ph¸p nµo? Yªu cÇu ®i s©u ph©n tÝch 2 ý sau: 128
- 1. C¸c nguyªn t¾c chØ ®¹o viÖc nghiªn cøu t©m lý häc sinh tiÓu häc Quan ®iÓm ph¸t sinh ph¸t triÓn: BÊt kú hiÖn t−îng t©m lý nµo còng ph¸t triÓn theo 3 giai ®o¹n: n¶y sinh, h×nh thµnh vµ chuyÓn ho¸. Quan ®iÓm thèng nhÊt gi÷a t©m lý häc vµ ho¹t ®éng. Quan ®iÓm x· héi - lÞch sö. Quan ®iÓm tiÕp cËn hÖ thèng. 2. C¸c ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu cô thÓ Quan s¸t, ®µm tho¹i, tr¾c nghiÖm, thùc nghiÖm d¹y häc... + Nh÷ng yªu cÇu c¬ b¶n cña c¸c ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu quan s¸t ®µm tho¹i thùc nghiÖm d¹y häc... + ¦u ®iÓm vµ nh−îc ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p tr¾c nghiÖm. + B¹n cè g¾ng suy nghÜ vµ vËn dông c¸c ph−¬ng ph¸p trªn ®Ó t×m hiÓu t©m lý häc sinh líp m×nh ®ang d¹y ®Ó phôc vô c«ng t¸c d¹y häc vµ gi¸o dôc. Tµi liÖu tham kh¶o thªm 1. Ph¹m Minh H¹c (chñ biªn) T©m lý häc. TËp 1, NXB Gi¸o dôc, HN - 1998. §äc ch−¬ng 1 2. Bïi V¨n HuÖ, T©m lý häc. NXB §¹i häc Quèc gia, HN - 1996. §äc ch−¬ng I. 3. NguyÔn Quang UÈn (chñ biªn), T©m lý häc ®¹i c−¬ng. NXB §¹i häc Quèc gia, HN - 1996. §äc ch−¬ng I. 129
- Ch−¬ng II Ho¹t ®éng - giao tiÕp - nh©n c¸ch I. Ho¹t ®éng vµ cÊu tróc cña ho¹t ®éng 1. Con ng−êi lµ chñ thÓ cña ho¹t ®éng Yªu cÇu n¾m ®−îc c¸c quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ con ng−êi: + Quan ®iÓm kh«ng ®óng vÒ b¶n chÊt con ng−êi. + Quan ®iÓm m¸c - xÝt vÒ con ng−êi: Con ng−êi v−ît lªn toµn bé lÞch sö, c¬ thÓ con ng−êi chØ lµ ph−¬ng tiÖn hay c¬ së vËt chÊt ®Ó ph¸t triÓn t©m lý. C¸i ®Æc tr−ng cña con ng−êi lµ thÕ giíi tinh thÇn (tinh thÇn ng−êi). 2. Kh¸i niÖm vÒ ho¹t ®éng Yªu cÇu n¾m ®−îc c¸c vÊn ®Ò sau: + §Þnh nghÜa ho¹t ®éng. + §Æc ®iÓm c¬ b¶n cña ho¹t ®éng. + Ph¹m trï ho¹t ®éng trong t©m lý häc vµ ý nghÜa cña nã. + Gi¶i thÝch ®−îc c¸c thµnh tè t¹o nªn cÊu tróc cña ho¹t ®éng: Ho¹t ®éng - §éng c¬; Hµnh ®éng - Môc ®Ých; Thao t¸c - Ph−¬ng tiÖn. + Vai trß cña ho¹t ®éng trong sù ph¸t triÓn t©m lý H−íng vËn dông lý thuyÕt ho¹t ®éng trong d¹y häc vµ gi¸o dôc. II. Lý thuyÕt ho¹t ®éng trong gi¸o dôc N¾m v÷ng ®−îc c¸c vÊn ®Ò c¬ b¶n sau: l. §èi t−îng cña ho¹t ®éng lµ néi dung cña ho¹t ®éng t©m lý. 2. Ho¹t ®éng cña häc sinh vµ ho¹t ®éng cã tæ chøc, b¾t ®Çu thùc hiÖn tõ bªn ngoµi mét c¸ch vËt chÊt, cã kiÓm so¸t mét c¸ch c¶m tÝnh vµ trùc quan, tiÕp ®ã lµ qu¸ tr×nh biÕn h×nh thøc bªn ngoµi thµnh h×nh thøc bªn trong, thµnh t©m lý, ý thøc. 3. Mèi liªn hÖ bªn trong vµ qu¸ tr×nh vËn ®éng bªn trong cña ho¹t ®éng. - Mèi liªn hÖ bªn trong cña ho¹t ®éng. - Qu¸ tr×nh vËn ®éng bªn trong cña ho¹t ®éng. 4. Sù chuyÓn ho¸ tõ ho¹t ®éng nµy sang ho¹t ®éng kh¸c §èi t−îng ho¹t ®éng kh¸c nhau th× tr×nh ®é ph¸t triÓn t©m lý còng kh¸c nhau §èi t−îng Tr×nh ®é ph¸t triÓn t©m lý + Lµ vËt chÊt + Cã ®−îc nhËn thøc c¶m t×nh: 130
- + H×nh ¶nh, biÓu t−îng + Cã ®−îc t− duy gi¸c tÝnh + Cã ®−îc t− duy lý tÝnh + Kh¸i niÖm §èi t−îng ho¹t ®éng cña trÎ em ë trong nhµ tr−êng chÝnh lµ nh÷ng ®èi t−îng trong ®êi sèng thùc víi nh÷ng quan hÖ kinh tÕ - x· héi ®−¬ng thêi. VÒ b¶n chÊt, nhµ tr−êng lµ n¬i x¶y ra cuéc sèng thùc cña trÎ em. Tæ chøc cho trÎ em ho¹t ®éng trªn nh÷ng ®èi t−îng thùc chÝnh lµ tæ chøc qu¸ tr×nh ph¸t triÓn t©m lý cña trÎ em. III. Kh¸i niÖm giao tiÕp vµ vai trß cña giao tiÕp 1. Giao tiÕp lµ g×? Yªu cÇu ph©n tÝch c¸c ý sau: - Giao tiÕp lµ ho¹t ®éng rÊt phøc t¹p; lµ ®èi t−îng nghiªn cøu cña nhiÒu khoa häc. T©m lý häc quan niÖm: giao tiÕp lµ ho¹t ®éng h×nh thµnh, ph¸t triÓn vµ vËn hµnh c¸c quan hÖ ng−êi - ng−êi. - Trong t©m lý häc ®ang tån t¹i hai quan niÖm kh¸c nhau vÒ vÞ trÝ cña Ho¹t ®éng vµ Giao tiÕp: + Xem ho¹t ®éng lµ ph¹m trï bao qu¸t ''ngang hµng'' víi ho¹t ®éng, ho¹t ®éng vµ giao tiÕp lµ hai mÆt cña cuéc sèng con ng−êi (B.F.Lomov). + Quan niÖm cña A.A.Lªonchiev: Ho¹t ®éng lµ ph¹m trï bao qu¸t nhÊt, giao tiÕp chØ lµ mét mÆt cña ho¹t ®éng. ë ®©y, cÇn ph©n tÝch thªm, trªn thùc tÕ khi quan hÖ chñ thÓ - chñ thÓ næi lªn nh− môc ®Ých cña quan hÖ vµ quan hÖ chñ thÓ - ®èi t−îng lµ ph−¬ng tiÖn th× ®ã lµ sù vËn hµnh cña ho¹t ®éng giao tiÕp. Trong tr−êng hîp quan hÖ chñ thÓ lµ môc ®Ých vµ quan hÖ chñ thÓ - chñ thÓ trë thµnh ph−¬ng tiÖn th× giao tiÕp trë thµnh mét bé phËn tæ chøc cña ho¹t ®éng. §ã lµ ho¹t ®éng céng ®ång, ho¹t ®éng tËp thÓ cïng h−íng tíi mét ®èi t−îng chung. Nh− vËy, giao tiÕp võa cã thÓ lµ mét d¹ng ho¹t ®éng ®éc lËp, võa cã thÓ lµ mét bé phËn tæ thµnh ho¹t ®éng. 2. Ph©n lo¹i giao tiÕp PhÇn nµy chØ cÇn ®äc, kh«ng cÇn ®i s©u. C¸c b¹n suy nghÜ ®Ó n¾m ®−îc giao tiÕp b»ng ng«n ng÷ vµ phi ng«n ng÷. V× ®©y lµ c¸c ph−¬ng tiÖn giao tiÕp quan träng trong ho¹t ®éng s− ph¹m. - C¨n cø vµo ph−¬ng tiÖn ®Ó ph©n lo¹i: + Giao tiÕp vËt chÊt (th«ng qua hµnh ®éng víi vËt thÓ). + Giao tiÕp b»ng ng«n ng÷ (ng«n ng÷ nãi hoÆc viÕt). + Giao tiÕp b»ng tÝn hiÖu (®iÖu bé, nÐt mÆt, cö chØ, ¸nh m¾t, nô c−êi). C¨n cø vµo kho¶ng c¸ch ®Ó ph©n lo¹i: + Giao tiÕp trùc diÖn (mÆt ®èi mÆt). + Giao tiÕp gi¸n tiÕp. 131
- + Giao tiÕp trung gian (võa gi¸n tiÕp võa trùc tiÕp: qua ®iÖn tho¹i, truyÒn h×nh). - C¨n cø vµo quy c¸ch vµ néi dung: + Giao tiÕp chÝnh thøc (chÝnh quy). + Giao tiÕp kh«ng chÝnh thøc (kh«ng chÝnh quy). 3. Vai trß cña giao tiÕp Yªu cÇu ph©n tÝch ®Ó n¾m ®−îc c¸c ý sau: - Giao tiÕp lµ chøc n¨ng t©m lý - x· héi. Giao tiÕp ®ãng vai trß v« cïng quan träng trong sù ph¸t triÓn t©m lý. - Trong c«ng t¸c gi¸o dôc nãi riªng vµ trong c«ng t¸c víi con ng−êi nãi chung cÇn l−u ý ®Õn giao tiÕp nhãm. Gi¸o viªn ph¶i biÕt c¸c lo¹i giao tiÕp ®Ó tæ chøc ®iÒu hµnh chóng nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ d¹y häc vµ gi¸o dôc. - §èi víi häc sinh tiÓu häc, giao tiÕp cã vÞ trÝ ®Æc biÖt quan träng trong cuéc sèng tinh thÇn cña trÎ em. III. Kh¸i niÖm nh©n c¸ch vµ cÊu tróc nh©n c¸ch 1. Nh©n c¸ch lµ g×? Khi ph©n tÝch kh¸i niÖm nh©n c¸ch cÇn n¾m ®−îc hai ý c¬ b¶n sau: - ThÕ giíi t©m lý bao gåm c¸c qu¸ tr×nh nhËn thøc vµ t×nh c¶m, ghi nhí vµ chó ý, tÝnh khÝ vµ t©m tr¹ng, lêi nãi vµ viÖc lµm. Nh÷ng hiÖn t−îng t©m lý nµy khi trë thµnh thuéc tÝnh riªng cña chñ thÓ th× míi cã thÓ nãi ®Õn nh©n c¸ch cña chñ thÓ cña c¸c hiÖn t−îng t©m lý Êy. - Khi nãi ®Õn nh©n c¸ch, ng−êi ta chñ yÕu nhÊn m¹nh vÊn ®Ò cèt c¸ch lµm ng−êi, vÊn ®Ò gi¸ trÞ x· héi cña c¸ nh©n, sù kÕt hîp hµi hßa gi÷a c¸i chung (tÝnh ng−êi) vµ c¸i riªng, b¶n s¾c riªng (c¸ tÝnh). 2. B¶n chÊt cña nh©n c¸ch CÇn ph©n tÝch lµm s¸ng tá c¸c luËn ®iÓm sau: - Nh©n c¸ch võa lµ chñ thÓ võa lµ kh¸ch thÓ cña c¸c mèi quan hÖ x· héi. - Nh©n c¸ch cã b¶n chÊt x· héi - lÞch sö. - Nh©n c¸ch cã tÝnh chÊt æn ®Þnh. - Nh©n c¸ch lµ cÊu t¹o t©m lý míi, lµ s¶n phÈm muén cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn t©m lý trong ®êi sèng c¸ thÓ. - Nh©n c¸ch cã kh¶ n¨ng tù ®iÒu chØnh. C¸c b¹n cè g¾ng suy nghÜ, vËn dông nh÷ng luËn ®iÓm trªn ®©y vµo c«ng t¸c gi¸o dôc nh©n c¸ch cho häc sinh tiÓu häc. 132
- 3. CÊu tróc cña nh©n c¸ch Quan niÖm mang tÝnh truyÒn thèng vÒ cÊu tróc cña nh©n c¸ch (bèn thuéc tÝnh: xu h−íng, tÝnh c¸ch, khÝ chÊt vµ n¨ng lùc hoÆc hai mÆt: tµi - ®øc hay phÈm chÊt, n¨ng lùc). Quan niÖm cña K.K.Plat«nnèp vÒ cÊu tróc chøc n¨ng ®éng c¬ cña nh©n c¸ch (cã ý nghÜa ®èi víi lý luËn gi¸o dôc). + Nhãm c¸c thuéc tÝnh khuynh h−íng cña c¸ nh©n: chñ yÕu do gi¸o dôc. + Kinh nghiÖm c¸ nh©n, tr×nh ®é ®µo t¹o, chñ yÕu do d¹y häc mµ cã. + C¸c ®Æc ®iÓm cña qu¸ tr×nh t©m lý nh− xóc c¶m, c¸c phÈm chÊt ý chÝ, nÐt tÝnh c¸ch. + TÝnh khÝ, ®Æc ®iÓm cña løa tuæi. Thµnh phÇn thø 3 vµ thø 4 chñ yÕu do rÌn luyÖn mµ cã. NÕu muèn t×m hiÓu thªm th× xem xÐt, ph©n tÝch cã phª ph¸n quan ®iÓm vÒ cÊu tróc nh©n c¸ch cña Fr¬t. 4. C¬ chÕ cña sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n c¸ch + Nh÷ng yÕu tè t¹o nªn nh©n c¸ch kh«ng h×nh thµnh ®ång thêi cïng mét lóc mµ xuÊt hiÖn c¸i tr−íc, c¸i sau, yÕu tè tr−íc xuÊt hiÖn lµm ®iÒu kiÖn ®Ó yÕu tè sau n¶y sinh. Khi yÕu tè míi xuÊt hiÖn th× nã cã t¸c dông lµm chuyÓn biÕn yÕu tè cò (xóc c¶m cã tr−íc t×nh c¶m, c¶m gi¸c cã tr−íc t− duy, ãc tß mß lµm ®iÒu kiÖn n¶y sinh høng thó nhËn thøc, ng«n ng÷ nãi xuÊt hiÖn lµm biÕn ®æi tri gi¸c ®· cã tr−íc, yÕu tè s¾p lµm ng−êi lín cña thiÕu niªn ®· lµm chuyÓn biÕn tÝnh hiÕu ®éng s½n cã thµnh viÖc tù rÌn luyÖn vµ tu d−ìng ®Ó ng−êi kh¸c ®èi xö víi m×nh nh− mét ng−êi lín). + Nh÷ng yÕu tè míi xuÊt hiÖn tõng b−íc lµm biÕn ®æi toµn bé nh©n c¸ch ®øa trÎ (khi ng«n ng÷ nãi xuÊt hiÖn vµ ph¸t triÓn th× nã ¶nh h−ëng ®Õn c¶ tri gi¸c, t− duy, trÝ nhí vµ t−ëng t−îng...). + Sù ph¸t triÓn nh©n c¸ch diÔn ra d−íi h×nh thøc xuÊt hiÖn vµ thèng nhÊt c¸c m©u thuÉn n¶y sinh gi÷a t×nh tr¹ng hiÖn cã cña nh©n c¸ch víi yªu cÇu míi cña ho¹t ®éng hoÆc víi nh÷ng yÕu tè míi cña nh©n c¸ch (häc sinh líp 1 ph¶i häc tËp ''nghiªm chØnh'', ®ßi hái søc chó ý ph¶i tËp trung bÒn v÷ng h¬n, ph¶i tù kiÒm chÕ khi ngåi trong líp nghe c« gi¸o gi¶ng bµi...). Nh÷ng ®Æc ®iÓm trªn gîi ý cho c¸c b¹n vÊn ®Ò vËn dông vµo thùc tÕ: Trong gi¸o dôc, viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n c¸ch cña häc sinh tiÓu häc kh«ng chØ lµ hiÓu râ môc tiªu cÊp häc, thÊm nhuÇn lý luËn vÒ nh©n c¸ch, råi c¨n cø vµo ®ã x©y dùng m« h×nh nh©n c¸ch vµ tiÕn hµnh gi¸o dôc. Nªn nhí r»ng cã khi muèn x©y dùng phÈm chÊt nh©n c¸ch nµy tho¹t tiªn gi¸o viªn ph¶i t×m c¸ch t¹o ra c¸c phÈm chÊt kh¸c, sau ®ã nhê sù ph¸t triÓn cña chóng mµ c¸c em cã ®−îc phÈm chÊt ban ®Çu. - C¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn nh©n c¸ch. C¸c b¹n chØ cÇn n¾m ch¾c thêi kú thø nhÊt cña giai ®o¹n 3. 133
- + Giai ®o¹n l (s¬ sinh): Ho¹t ®éng cña trÎ em lµ ho¹t ®éng tËp d−ît ®Ó trë thµnh mét con ng−êi ®éc lËp vµ chñ ®éng vÒ mÆt sinh häc. Nh÷ng c¬ së ®Çu tiªn ®Ó cã thÓ h×nh thµnh mét nh©n c¸ch n»m ë giai ®o¹n nµy. + Giai ®o¹n 2 (tr−íc tuæi häc trß): §øa trÎ tuy ®· ®éc lËp vµ chñ ®éng vÒ mÆt sinh häc nh−ng cßn hoµn toµn phô thuéc vµo nh÷ng quan hÖ x· héi mµ ng−êi lín ®Æt nã vµo. Giai ®o¹n nµy lµ giai ®o¹n ''ph¸c ho¹'' nh÷ng nÐt ®Çu tiªn cña nh©n c¸ch hoÆc h×nh thµnh bé khung cña nh©n c¸ch. + Giai ®o¹n 3 (®i häc): Nh©n c¸ch cña trÎ em dÇn dÇn h×nh thµnh t−¬ng ®èi râ nÐt, æn ®Þnh vµ mang b¶n s¾c riªng, tøc lµ trë thµnh chñ thÓ ®éc lËp vµ chñ ®éng vÒ mÆt x· héi. §ã chÝnh lµ giai ®o¹n ''tËp sù'' lµm ng−êi lín th«ng qua ho¹t ®éng häc tËp vµ giao tiÕp. Giai ®o¹n thø 3 nµy ®−îc chia lµm 3 thêi kú: Thêi kú thø nhÊt t−¬ng ®èi æn ®Þnh, trÎ ''an t©m'' víi vai trß ''tËp sù''. Thêi kú thø hai mang tÝnh chÊt ''khuÊy ®éng'' Ýt nhiÒu khñng ho¶ng, cÊu t¹o l¹i nh©n c¸ch mét c¸ch m¹nh mÏ, thiÕt lËp quan hÖ míi, x¸c ®Þnh l¹i vÞ trÝ cña m×nh. Thêi kú thø 3: Nh©n c¸ch ®Þnh h×nh, chuÈn bÞ b−íc vµo ®êi, tham gia c¸c ho¹t ®éng cña ng−êi lín. - Nh©n c¸ch võa cã kh¶ n¨ng tù ®iÒu chØnh võa bÞ ®iÒu chØnh tõ phÝa x· héi. + Kh¶ n¨ng tù ®iÒu chØnh cña nh©n c¸ch vµ c¬ chÕ cña nã. + Sù ®iÒu chØnh nh©n c¸ch tõ phÝa x· héi (khen ngîi vµ khiÓn tr¸ch, kû luËt vµ thuyÕt phôc). + VËn dông ®Æc ®iÓm nµy trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh nh©n c¸ch cña häc sinh tiÓu häc (tr¸nh hiÖn t−îng ''hµnh vi hai mÆt'' hoÆc ''nh©n c¸ch bÞ ph©n ®«i''). + Ng−êi gi¸o viªn tiÓu häc cÇn biÕt khen ngîi, khiÓn tr¸ch häc sinh cña m×nh. Nªn nhí r»ng ë tiÓu häc ph¹t cµng Ýt cµng tèt, ph¹t chØ ®−îc dïng khi hµnh vi xÊu lÆp ®i lÆp l¹i. Sù khen ngîi ph¶i rÊt thËn träng. Nã chØ ®−îc dïng víi häc sinh xøng ®¸ng ®−îc khen. Tµi liÖu tham kh¶o 1. Ph¹m Minh H¹c (chñ biªn) T©m lý häc sinh, NXB Gi¸o dôc HN - 1988. §äc ch−¬ng 3. 2. Bïi V¨n HuÖ. T©m lý häc, NXB §¹i häc Quèc gia, 1996. §äc ch−¬ng 3. 3. TrÇn TuÊn Lé. T©m lý häc giao tiÕp. Thµnh phè HCM, 1994. §äc ch−¬ng l vµ 4. Ch−¬ng III Lý luËn vÒ sù ph¸t triÓn t©m lý trÎ em I. C¸c quan niÖm vÒ trÎ em Yªu cÇu häc viªn ®i s©u ph©n tÝch vµ n¾m ®−îc quan niÖm cña t©m lý häc m¸c-xÝt vÒ trÎ em; cè g¾ng lÊy vÝ dô minh ho¹. 1. Nh÷ng quan niÖm kh«ng ®óng vÒ trÎ em - TrÎ em míi sinh ra chØ lµ ®éng vËt. - TrÎ em míi sinh ra nöa ng−êi, nöa vËt. 134
- - TrÎ em lµ ng−êi lín thu nhá. 2. Quan niÖm cña t©m lý häc m¸c-xÝt vÒ trÎ em - TrÎ em lµ trÎ em. TrÎ em mçi thêi mét kh¸c, cho nªn trÎ em hiÖn ®¹i lµ mét sù kiÖn ch−a hÒ cã, mét ph¸t hiÖn cña thêi ®¹i. LÞch sö ph¸t triÓn trong hµng tû n¨m ®· t¹o ra ®−îc luËt di truyÒn cho “c«ng nghÖ” sinh ®Î. Khi ®em l¹i cho ng−êi nã ®−îc thu gän l¹i trong 9 th¸ng 10 ngµy. - LÞch sö loµi ng−êi trong hµng triÖu n¨m ®−îc thu gän l¹i cho trÎ em hiÖn ®¹i trong 6 n¨m ®Çu. TrÎ em ra ®êi lµ con ng−êi100%, lµ thµnh viªn cña x· héi, lµ thùc thÓ tù s¶n sinh ra m×nh. Do ®ã, viÖc nu«i d¹y trÎ em ph¶i theo kiÓu ng−êi. II. Nguyªn lý c¬ b¶n cña sù ph¸t triÓn t©m lý trÎ em Yªu cÇu ®i s©u ph©n tÝch quan niÖm cña t©m lý häc m¸c - xÝt. 1. Quan niÖm vÒ sù ph¸t triÓn t©m lý - Quan niÖm cña t©m lý häc duy t©m (phª ph¸n thuyÕt tiÒn ®Þnh, thuyÕt héi tô hai yÕu tè). - Quan niÖm cña t©m lý häc m¸c - xÝt: ®èi víi tõng con ng−êi, sù ph¸t triÓn t©m lý thùc sù x¶y ra khi vµ chØ khi t¹o ra cho nã ®−îc c¸i míi trong vèn liÕng t©m lý cña nã. §ã lµ c¸i míi vÒ chÊt l−îng chø kh«ng ph¶i lµ sù céng thªm vµo. 2. Nguyªn lý ph¸t triÓn t©m lý Häc viªn ph¶i n¾m ®−îc nguyªn lý ph¸t triÓn mµ gi¸o dôc xem ®ã lµ c¬ së lý luËn ®Ó tiÕn hµnh gi¸o dôc vµ d¹y häc. - Nguyªn lý ph¸t triÓn ®−îc Hegel ph¸t hiÖn trong triÕt häc, Marx - trong kinh tÕ x· héi häc, Darwin - trong sinh vËt, Morgan - trong gia ®×nh. - Nguyªn lý ph¸t triÓn cÇn ®−îc ®−a vµo gi¸o dôc. + §Æc tr−ng c¬ b¶n cña ph¹m trï Ng−êi: Tù s¶n sinh ra m×nh b»ng ho¹t ®éng (lao ®éng) cña chÝnh m×nh. VÒ ph−¬ng diÖn nµy, ng−êi kh¸c h¼n vÒ chÊt so víi ®éng vËt. + §èi víi con ng−êi tuy cã sù thèng nhÊt nh−ng l¹i kh¸c biÖt gi÷a hai lo¹i quy luËt: sù tr−ëng thµnh cña c¬ thÓ tu©n theo nh÷ng quy luËt cña sinh häc. Sù ph¸t triÓn t©m lý tu©n theo nh÷ng quy luËt ''di truyÒn'' x· héi. + Sù ph¸t triÓn t©m lý lµ qu¸ tr×nh trÎ em lÜnh héi nÒn v¨n minh cña nh©n lo¹i, d©n téc vµ biÕn thµnh tµi s¶n riªng cña m×nh. III. D¹y häc vµ sù ph¸t triÓn t©m lý cña trÎ Yªu cÇu n¾m ch¾c quan niÖm cña V−gètxki, tõ ®ã ph©n tÝch ®−îc −u ®iÓm vµ nh−îc ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p d¹y häc truyÒn thèng. 135
- 1. Quan ®iÓm cña c¸c nhµ t©m lý häc Piagiet, Thorndike vÒ mèi quan hÖ gi÷a d¹y häc vµ ph¸t triÓn t©m lý. T©m lý ®−îc ph¸t triÓn bëi mét søc m¹nh bªn trong; qu¸ tr×nh ph¸t triÓn t©m lý lµ qu¸ tr×nh tù ph¸t. 2. Quan ®iÓm cña V−gètxki - D¹y häc ph¶i ®i tr−íc sù ph¸t triÓn vµ kÐo theo sù ph¸t triÓn chø kh«ng ph¶i theo ®uæi sù ph¸t triÓn. + Quan niÖm vÒ vïng ph¸t triÓn gÇn nhÊt cña V−gètxki. + D¹y häc kh«ng nh»m t¸c ®éng vµo tr×nh ®é ®· ®¹t ®−îc cña trÎ mµ t¸c ®éng vµo vïng ph¸t triÓn gÇn nhÊt. Do vËy, n¾m ®−îc hiÖn tr¹ng t©m lý cña trÎ em (häc sinh) lµ ch−a ®ñ, mµ ph¶i n¾m ®−îc xu thÕ ph¸t triÓn cña nã. 3. D¹y häc theo kiÓu truyÒn thèng lµm t¨ng vèn tÝch luü cña trÎ em vÒ tri thøc, kü n¨ng, kü x¶o. §iÒu nµy rÊt quan träng. Song t− duy cña trÎ em ch−a cã sù biÕn ®æi vÒ chÊt so víi t− duy cña trÎ em ë tuæi mÉu gi¸o lín (B.B.AnanhiÐp, V.V §av−®èp, L.V.Dankèp). ë ViÖt Nam, c¸c nghiªn cøu cña nhiÒu nhµ t©m lý häc ®· ®i ®Õn kÕt luËn khëi ®iÓm t− duy cña häc sinh tiÓu häc vÉn lµ c¸i trùc quan - h×nh t−îng, cßn mang nÆng mµu s¾c xóc c¶m, nh−ng häc sinh tiÓu häc ®· dÇn dÇn n¾m ®−îc b¶n chÊt cña sù vËt qua mét sè giai ®o¹n h×nh thøc bªn ngoµi, nÐt b¶n chÊt cßn rêi r¹c, råi tiÕn tíi ®Çy ®ñ c¸c thuéc tÝnh b¶n chÊt bªn trong. 4. D¹y häc theo chiÕn l−îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn t©m lý häc sinh - C«ng tr×nh nghiªn cøu cña D.B.Elc«nin, V.V.§av−®èp b»ng d¹y häc thùc nghiÖm ®· ph¸t hiÖn ra: häc sinh häc thùc nghiÖm cã sù ph¸t triÓn tèt h¬n vÒ nhiÒu mÆt so víi häc sinh ®¹i trµ cïng ®é tuæi (møc ®é n¾m v÷ng tri thøc, chÊt l−îng vµ tr×nh ®é t− duy...). - Thùc nghiÖm d¹y häc theo kiÓu kh¸i qu¸t néi dung ®−îc tiÕn hµnh ë ViÖt Nam trong nhiÒu n¨m nh»m ph¸t triÓn t− duy, t− t−ëng c¬ b¶n cña d¹y häc thùc nghiÖm nµy lµ: thÇy tæ chøc, trß ho¹t ®éng, thÇy thiÕt kÕ, trß thi c«ng. TrÎ em ph¶i tiÕn hµnh mét hÖ thèng viÖc lµm. Muèn cã mét s¶n phÈm nµo ®ã th× ph¶i lµm. Khi trÎ em tù lµm, trÎ em sÏ tù s¶n sinh ra m×nh vµ trë thµnh ng−êi víi t− c¸ch lµ mét nh©n c¸ch. Thùc nghiÖm d¹y häc ë ViÖt Nam ®· më ra mét kh¶ n¨ng ®−a c«ng nghÖ vµo gi¸o dôc. IV. Ho¹t ®éng vµ sù ph¸t triÓn t©m lý cña trÎ em Yªu cÇu ph©n tÝch ®−îc vai trß cña ho¹t ®éng ®èi víi sù ph¸t triÓn t©m lý vµ chøng minh ®−îc ho¹t ®éng häc cña häc sinh tiÓu häc lµ ho¹t ®éng chñ ®¹o cña chóng. Tõ ®ã rót ra kÕt luËn s− ph¹m cÇn thiÕt trong d¹y häc vµ gi¸o dôc ë bËc tiÓu häc. 1. Vai trß cña ho¹t ®éng ®èi víi sù ph¸t triÓn t©m lý - T©m lý, nh©n c¸ch cña trÎ em ph¶i ®−îc h×nh thµnh trong ho¹t ®éng vµ víi sù quy ®Þnh cña nh÷ng ®iÒu kiÖn lÞch sö x· héi cô thÓ t−¬ng øng (A.N.LªonchiÐp) chø kh«ng ph¶i do di truyÒn sinh häc, do ''cha mÑ sinh con trêi sinh tÝnh'' hoÆc thô ®éng ''ë bÇu th× trßn ë èng th× dµi'', hay do c¶ mÊy nh©n tè ®ã céng l¹i víi nhau nh− trong c¸c quan niÖm kh«ng m¸c - xÝt tr−íc kia. 136
- - Ho¹t ®éng cã hai qu¸ tr×nh: chuyÓn c¸i cña chñ thÓ ho¹t ®éng vµo trong ®èi t−îng vµ chuyÓn c¸i cã trong ®èi t−îng vµo chñ thÓ (''qu¸ tr×nh lÜnh héi''). - Ho¹t ®éng bao giê còng nh»m vµo ®èi t−îng (vËt thÓ, kh¸i niÖm, quan hÖ giao l−u...). Qu¸ tr×nh nµy bao giê còng cã c¸c yÕu tè nh− chÝ h−íng, n¨ng lùc, t×nh c¶m... tham gia vµo. Do ®ã, ''Ho¹t ®éng ®· ®−a con ng−êi tõ mét tr¹ng th¸i thó vËt lªn tr¹ng th¸i con ng−êi'' (F. Enlgels). 2. NhËn thøc vai trß quan träng cña ho¹t ®éng ®Ó tæ chøc gi¸o dôc trÎ em Tõ lóc s¬ sinh ®Õn khi tr−ëng thµnh, c¸c ho¹t ®éng cña trÎ em ®Òu diÔn ra trong c¸c quan hÖ sau: + TrÎ em - gia ®×nh. + TrÎ em - ®å vËt. + TrÎ em - nhµ tr−êng. + TrÎ em - x· héi. - Ho¹t ®éng cña trÎ em lµ n¬i gi¸p nèi, chç gÆp gì t¸c ®éng lÉn nhau vµ chuyÓn ho¸ vµo nhau cña nh÷ng nh©n tè chñ quan (t©m lý) víi nh÷ng nh©n tè kh¸ch quan (nguyªn liÖu, c«ng cô, ph−¬ng tiÖn...), còng nh− nh÷ng nh©n tè chñ quan cña ng−êi lín (lèi sèng, th¸i ®é, c¸ch øng xö...) th−êng tiÕp xóc víi trÎ. - Ho¹t ®éng nµo mµ trÎ em thùc hiÖn cµng hÕt m×nh bao nhiªu th× ho¹t ®éng Êy cµng t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn sù h×nh thµnh t©m lý cña c¸c em bÊy nhiªu. - øng víi tõng løa tuæi cÇn ph¶i tæ chøc ho¹t ®éng chñ ®¹o cña trÎ em ë løa tuæi ®ã. 3. Ho¹t ®éng chñ ®¹o - §Æc ®iÓm cña ho¹t ®éng chñ ®¹o (H§C§). + Ho¹t ®éng chñ ®¹o lµ ho¹t ®éng lÇn ®Çu tiªn trong ®êi sèng c¸ thÓ n¶y sinh h×nh thµnh. + Mét khi ®· n¶y sinh th× ho¹t ®éng kh«ng tù thñ tiªu mµ tiÕp tôc tån t¹i m·i. + Ho¹t ®éng chñ ®¹o lµm nªn thµnh tùu t©m lý c¬ b¶n cña løa tuæi ®ã. + Ho¹t ®éng chñ ®¹o chñ yÕu ®−îc n¶y sinh trong lßng H§C§ ë giai ®o¹n løa tuæi tr−íc ®ã. - C¸c d¹ng ho¹t ®éng chñ ®¹o. Xin l−u ý hai quan niÖm c¬ b¶n sau vÒ c¸c d¹ng ho¹t ®éng chñ ®¹o: + Quan niÖm kh¸i qu¸t: - 12 th¸ng: ¨n, ngñ. - 13 th¸ng - hÕt 5 tuæi: ch¬i - 6 tuæi - 16, 17 tuæi: häc. - 18 tuæi tr−ëng thµnh: lµm viÖc. + Quan niÖm cô thÓ h¬n: - S¬ sinh: Giao tiÕp mang tÝnh chÊt xóc c¶m trùc tiÕp víi ng−êi lín. 137
- - V−ên trÎ: Ho¹t ®éng víi ®å vËt. - MÉu gi¸o: Ho¹t ®éng vui ch¬i. - TiÓu häc: Ho¹t ®éng häc. - Trung häc phæ th«ng c¬ së: Ho¹t ®éng giao tiÕp. - Trung häc phæ th«ng: Ho¹t ®éng lùa chän nghÒ nghiÖp. Ph©n tÝch vai trß cña tõng ho¹t ®éng chñ ®¹o ®èi víi sù ph¸t triÓn t©m lý cña trÎ em ë tõng løa tuæi t−¬ng øng. Tµi liÖu tham kh¶o 1. Hå Ngäc §¹i, T©m lý häc d¹y häc, NXB Gi¸o dôc, HN, 1983, §äc ch−¬ng II. 2. Ph¹m Minh H¹c (chñ biªn), T©m lý häc, tËp 2, NXB Gi¸o dôc, HN, 1989, ®äc ch−¬ng I. 3. V.A.Kruchetxki, Nh÷ng c¬ së cña t©m lý häc s− ph¹m, tËp 1, NXB Gi¸o dôc HN, 1980. ®äc ch−¬ng II. 138
- Ch−¬ng IV Nh÷ng tiÒn ®Ò cña sù ph¸t triÓn t©m lý häc sinh tiÓu häc I. BËc tiÓu häc trong nÒn gi¸o dôc hiÖn ®¹i Yªu cÇu häc viªn n¾m ®−îc vÊn ®Ò d¹y häc vµ gi¸o dôc ë tiÓu häc hiÖn nay ë ViÖt Nam vµ thÕ giíi. 1. T×nh h×nh c¶i c¸ch gi¸o dôc ë tiÓu häc Yªu cÇu ph©n tÝch ®−îc: Thµnh tùu vµ h¹n chÕ Nguyªn nh©n cña nh÷ng h¹n chÕ n»m ë: + Quan niÖm vÒ häc sinh líp 1 vµ häc sinh bËc tiÓu häc nãi chung. + §éi ngò gi¸o viªn (®µo t¹o vµ båi d−ìng). + Sù ®Çu t− cho gi¸o dôc tiÓu häc cña x· héi. LuËt Phæ cËp gi¸o dôc tiÓu häc vµ vai trß cña bËc tiÓu häc trong hÖ thèng gi¸o dôc quèc d©n (quyÒn ®−îc gi¸o dôc cña trÎ em, viÖc phæ cËp gi¸o dôc kh«ng ®−îc dÉn ®Õn gi¶m sót chÊt l−îng...). 2. Gi¸o dôc tiÓu häc lµ bËc häc nÒn t¶ng Yªu cÇu lµm s¸ng tá c¸c ®Æc ®iÓm ¶nh h−ëng tíi sù ph¸t triÓn t©m lý cña häc sinh sau ®©y: - BËc häc tiÓu häc lµ bËc häc phæ cËp vµ ph¸t triÓn. - TÝnh d©n téc, tÝnh hiÖn ®¹i. - TÝnh nh©n v¨n vµ tÝnh d©n chñ. - BËc tiÓu häc lµ bËc cña c¸ch häc. - BËc ®Æt nÒn mãng cho gi¸o dôc phæ th«ng. 3. VÊn ®Ò gi¸o dôc tiÓu häc trªn thÕ giíi Yªu cÇu ph©n tÝch kü xu thÕ ®æi míi gi¸o dôc tiÓu häc trªn thÕ giíi ®Ó cã c¸ch nh×n nhËn, ®¸nh gi¸ gi¸o dôc tiÓu häc ë ViÖt Nam mét c¸ch ®óng ®¾n. NhiÒu quèc gia quan t©m nghiªn cøu gi¸o dôc tiÓu häc (vÝ dô: chÊt l−îng gi¸o dôc tiÓu häc ë Mü gÇn ®©y bÞ phª ph¸n lµ gi¶m sót (1986), d− luËn x· héi ®ßi hái ph¶i gÊp rót tiÕn hµnh c¶i c¸ch do tr×nh ®é gi¸o viªn thÊp. Hái 154 gi¸o viªn ®ang d¹y tËp sù cã tíi 60% kh«ng chØ ®−îc n−íc Anh trªn b¶n ®å, 90% kh«ng chØ ®−îc n−íc ViÖt Nam. - Xu thÕ ®æi míi gi¸o dôc trªn thÕ giíi: 139
- Qu¸ tr×nh ®æi míi ®ßi hái ph¶i nh×n nhËn l¹i nhµ tr−êng, trÎ em. + C¶i c¸ch néi dung ch−¬ng tr×nh vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc ë tiÓu häc cÇn c¨n cø vµo sù ph¸t triÓn cña khoa häc - kü thuËt - c«ng nghÖ, ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi vµ nh÷ng thµnh tùu nghiªn cøu trÎ em. Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò gi¸o dôc hiÖn nay nh− thÕ nµo: + Liªn x« (cò) gi¶i quyÕt vÊn ®Ò tiÓu häc b»ng c¸ch nghiªn cøu tæng hîp (trÎ em ®i häc lµ 6 tuæi chø kh«ng ph¶i 7 tuæi), d¹y ngo¹i ng÷ cho häc sinh tiÓu häc, c¶i c¸ch néi dung vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc ë cÊp tiÓu häc. II. Gi¸o dôc tiÓu häc trong x∙ héi hiÖn ®¹i CÇn chó ý ph©n tÝch lµm s¸ng râ c¸c ý sau: - Xem häc sinh lµ trung t©m, lµ linh hån cña nhµ tr−êng. - Nhµ tr−êng trong x· héi hiÖn ®¹i ®em ®Õn cho häc sinh nh÷ng thµnh tùu cuèi cïng cña nÒn v¨n minh ®−¬ng thêi. - Quan hÖ thÇy trß ®−îc thÓ hiÖn, thÇy h−íng dÉn tæ chøc, trß ho¹t ®éng, thÇy gi÷ vai trß chñ ®¹o, trß ph¶i ®−îc xem nh− võa lµ ®èi t−îng, võa lµ chñ thÓ cña gi¸o dôc. . - NÒn gi¸o dôc hiÖn ®¹i t« ®Ëm tÝnh nh©n v¨n. III. TiÒn ®Ò cña sù ph¸t triÓn t©m lý ë häc sinh tiÓu häc Yªu cÇu n¾m ®−îc c¸c tiÒn ®Ò sau: 1. YÕu tè thÓ chÊt: Ph©n tÝch c¸c ®Æc ®iÓm sau: + ThÓ lùc cña häc sinh tiÓu häc. + HÖ thÇn kinh cña häc sinh tiÓu häc. + HÖ tim m¹ch cña häc sinh tiÓu häc. 2. Kinh nghiÖm sèng cña trÎ trong 6 n¨m ®Çu cña cuéc ®êi Khi ch−a ®Õn tr−êng, trÎ em häc nh− thÕ nµo (kh¸c víi khi vµo häc líp 1): + TrÎ em tiÕp thu nh÷ng tri thøc kinh nghiÖm. + TrÎ em lÜnh héi nh÷ng thao t¸c tay ch©n. Nh÷ng thao t¸c ®ã sÏ theo trÎ em suèt ®êi. 3. §Æc ®iÓm cuéc sèng nhµ tr−êng cña häc sinh tiÓu häc Yªu cÇu häc viªn n¾m ®−îc nh÷ng ®Æc tr−ng cña cuéc sèng nhµ tr−êng (kh¸c mét c¸ch c¨n b¶n khi trÎ ch−a ®i häc). Ph−¬ng ph¸p nhµ tr−êng 1µ s¶n phÈm cña lÞch sö v¨n ho¸ nh©n lo¹i. - Sù t×m kiÕm ph−¬ng ph¸p d¹y häc míi trong lÞch sö nhµ tr−êng. 140
- - Ph−¬ng ph¸p nhµ tr−êng hiÖn ®¹i b¶o ®¶m kiÓm so¸t ®−îc qu¸ tr×nh h×nh thµnh kh¸i niÖm khoa häc cho trÎ em, h×nh thµnh thao t¸c trÝ ãc cho häc sinh (d¹y c¸ch häc). C¸ch häc võa lµ môc ®Ých, võa lµ ph−¬ng tiÖn trong giê lªn líp. C¸ch häc cña häc sinh cÊp I (ë cuèi cÊp) trë thµnh ph−¬ng tiÖn, c«ng cô ®Ó trÎ tiÕp tôc chiÕm lÜnh nÒn v¨n minh cña nh©n lo¹i (kh¸i niÖm khoa häc). 4. Sù s½n sµng ®i häc lµ tiÒn ®Ò quan träng cña sù ph¸t triÓn Yªu cÇu häc viªn ph©n tÝch ®−îc 4 yÕu tè t¹o nªn t©m lý s½n sµng ®i häc cña trÎ em 6 tuæi. - ThÝch thó ®Õn tr−êng. - Sù ph¸t triÓn cña ng«n ng÷. - Kh¶ n¨ng ®iÒu khiÓn c¸c ho¹t ®éng t©m lý. - Ph¸t triÓn sù tinh nh¹y vµ søc bÒn cña bµn tay. - Häc viªn cÇn liªn hÖ xem häc sinh vµo häc líp 1 hiÖn nay ®· ®−îc chuÈn bÞ t©m lý s½n sµng ®i häc ch−a. Nªu vµi gi¶i ph¸p kh¾c phôc hiÖn t−îng trÎ em ch−a s½n sµng ®i häc vµ ph©n tÝch sù chÝn muåi cña trÎ khi b¾t ®Çu ®i häc. Tµi liÖu tham kh¶o 1. Ph¹m Minh H¹c (chñ biªn), T©m lý häc (tËp 2), NXB Gi¸o dôc, Hµ Néi, 1998, §äc ch−¬ng I. 2. Bïi V¨n HuÖ, T©m lý häc tiÓu häc, §¹i häc S− ph¹m Hµ Néi, 1994, §äc ch−¬ng IV. 3. Hµ ThÕ Ng÷ (chñ biªn), Dù b¸o gi¸o dôc - VÊn ®Ò vµ xu h−íng, ViÖn khoa häc Gi¸o dôc, Hµ Néi 1989. §äc bµi ''Gi¸o dôc tiÓu häc trªn thÕ giíi, nh÷ng vÊn ®Ò phæ cËp vµ ®æi míi'' cña Ph−¬ng Quang. 141
- Ch−¬ng V §Æc ®iÓm nhËn thøc cña häc sinh tiÓu häc I. §Æc ®iÓm nhËn thøc cña häc sinh tiÓu häc Yªu cÇu ®i s©u vµo c¸c ®Æc ®iÓm sau: l. §Æc ®iÓm nhËn thøc c¶m tÝnh §Æc ®iÓm cña tri gi¸c: mang ®Ëm mµu s¾c c¶m xóc, ch−a cã kh¶ n¨ng quan s¸t tinh tÕ, chØ chó ý ®Õn c¸c chi tiÕt ngÉu nhiªn, ch−a cã kh¶ n¨ng tæng hîp. - Häc sinh cuèi bËc tiÓu häc ®· cã kh¶ n¨ng t×m c¸c dÊu hiÖu ®Æc tr−ng cho sù vËt, biÕt ph©n biÖt c¸c s¾c th¸i cña c¸c chi tiÕt. - Tri gi¸c cña c¸c em mang tÝnh môc ®Ých vµ cã ph−¬ng h−íng râ rµng, cã kh¶ n¨ng quan s¸t tinh tÕ. - Tõ ®ã chó ý b¶o vÖ c¸c gi¸c quan cho häc sinh, sö dông ®å dïng d¹y häc phï hîp víi c¬ së t©m sinh lý cña trÎ. 2. §Æc ®iÓm cña qu¸ tr×nh nhËn thøc lý tÝnh - Kh¶ n¨ng t− duy cña häc sinh tiÓu häc: TÝnh trùc quan cô thÓ vÉn cßn thÓ hiÖn ë c¸c líp ®Çu bËc häc, sau ®ã míi chuyÓn dÇn sang tÝnh kh¸i qu¸t. - VËn dông trong d¹y häc vµ gi¸o dôc: Ph¸t triÓn kh¶ n¨ng ph©n tÝch, tæng hîp, trõu t−îng ho¸, kh¸i qu¸t ho¸, ph¸n ®o¸n vµ suy luËn. - Kh¶ n¨ng t−ëng t−îng: + T−ëng t−îng cña häc sinh tiÓu häc ph¸t triÓn h¬n trÎ mÉu gi¸o. + Qu¸ tr×nh t−ëng t−îng cßn t¶n m¹n vµ Ýt cã tæ chøc. + H×nh ¶nh cña t−ëng t−îng ch−a ®−îc gät giòa, ch−a ®−îc bÒn v÷ng. + Cuèi bËc tiÓu häc, tÝnh trùc quan trong t−ëng t−îng cña c¸c em gi¶m dÇn, cã em cã kh¶ n¨ng t−ëng t−îng s¸ng t¹o. - Kh¶ n¨ng ng«n ng÷: + Ng«n ng÷ cña c¸c em ph¸t triÓn ë c¶ 3 mÆt: ng÷ ©m, ng÷ ph¸p vµ tõ ng÷. + Khi vµo líp 1, trÎ em b¾t ®Çu häc ®−îc h×nh thøc míi cña ng«n ng÷: ng«n ng÷ viÕt. + Vèn tõ ng÷ cña c¸c em t¨ng lªn do ®−îc häc nhiÒu m«n häc, ph¹m vi tiÕp xóc ®−îc më réng. + Gi¸o viªn cÇn chó ý: Ph¸t ©m ph¶i chuÈn x¸c, t×m biÖn ph¸p lµm giµu vèn tõ cho trÎ em, rÌn luyÖn ng«n ng÷ nãi, viÕt cho c¸c em ngay tõ líp 1. - Tõ nh÷ng ®Æc ®iÓm t©m lý nµy, cÇn suy nghÜ ®Ó vËn dông chóng trong d¹y häc ë tiÓu häc. 142
- 3. §Æc ®iÓm nh©n c¸ch cña häc sinh tiÓu häc CÇn n¾m ®−îc ®Æc ®iÓm tÝnh c¸ch, t×nh c¶m vµ vËn dông nh÷ng ®Æc ®iÓm nµy trong gi¸o dôc häc sinh tiÓu häc. Nªn ®i s©u më réng mét sè vÊn ®Ò sau: - Nh©n c¸ch cña häc sinh tiÓu häc ®ang ®−îc h×nh thµnh. ThÓ hiÖn ë: + Nhu cÇu nhËn thøc ®ang ph¸t triÓn. + Hµnh vi ®¹o ®øc vµ thãi quen ®¹o ®øc. + Giµu xóc c¶m vµ t×nh c¶m, sèng b»ng t×nh c¶m nh−ng ch−a kiÒm chÕ ®−îc, c¶m xóc ch−a bÒn v÷ng vµ æn ®Þnh; thÝch sinh ho¹t tËp thÓ, móa h¸t... - Do ®ã, d¹y häc sinh tiÓu häc lµ ph¶i d¹y ngay tõ ®Çu, d¹y mét c¸ch hÖ thèng ®óng víi néi dung, ph−¬ng ph¸p, ®ång thêi tæ chøc mét c¸ch khoa häc (cung cÊp c¶ tri thøc lÉn rÌn luyÖn hµnh vi) t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó nh©n c¸ch häc sinh tiÓu häc ph¸t triÓn lµnh m¹nh, ®óng h−íng. ThÇy, c« gi¸o lµ tÊm g−¬ng ®Ó c¸c em noi theo. - Häc sinh tiÓu häc cã ®Æc tr−ng: tÝnh hån nhiªn vµ kh¶ n¨ng ph¸t triÓn. §Æc ®iÓm nµy thÓ hiÖn ë: + TÝnh hån nhiªn, c¶ tin vµo thÇy c«, vµo b¹n bÌ, tin vµo m×nh, tin vµo s¸ch b¸o vµ nh÷ng g× thÇy c«, nhµ tr−êng vµ x· héi d¹y cho. - Kh¶ n¨ng ph¸t triÓn cña trÎ em cßn bá ngá. TÊt c¶ phô thuéc vµo viÖc trÎ em ho¹t ®éng nh− thÕ nµo trong sù tæ chøc cña ng−êi lín (thÇy gi¸o, cha mÑ häc sinh). - Ph¶i thay ®æi c¸ch nghÜ, c¸ch ®¸nh gi¸ trÎ em, kh«ng ®−îc lÊy b¶n th©n m×nh lµm ''th−íc ®o'' ®Ó nh×n nhËn häc sinh. Tãm l¹i, ®èi víi løa tuæi häc sinh tiÓu häc, nhê cã gi¸o dôc (nhµ tr−êng, gia ®×nh vµ x· héi), nhê c¸c em tham gia vµo c¸c ho¹t ®éng (häc tËp, giao tiÕp, vui ch¬i, lao ®éng tù phôc vô...) mµ t©m lý cña c¸c em nãi chung vµ nh©n c¸ch cña c¸c em nãi riªng ph¸t triÓn t−¬ng ®èi ªm ¶, tõng b−íc chuyÓn biÕn ®Ó ph¸t triÓn ë tr×nh ®é cao h¬n. Tuæi c¸c em häc sinh tiÓu häc rÊt ®Ñp, tùa nh− ngµn ®ãa hoa ®ang në d−íi ¸nh s¸ng mÆt trêi. Tµi liÖu tham kh¶o 1. NguyÔn KÕ Hµo. Häc sinh tiÓu häc vµ nghÒ d¹y häc ë tiÓu häc, NXB Gi¸o dôc, Hµ Néi, 1992. §äc phÇn thø nhÊt. 2. Mét sè vÊn ®Ò vÒ t©m lý häc s− ph¹m vµ løa tuæi häc sinh ViÖt Nam, NXB Gi¸o dôc, Hµ Néi, 1975. §äc phÇn I. 3. M.N. S¸c®acèp. T− duy cña häc sinh (tËp 2), NXB Gi¸o dôc, Hµ Néi, 1970. §äc ch−¬ng V. 143
- Ch−¬ng VI C¸c ho¹t ®éng cña häc sinh tiÓu häc I. Lý thuyÕt vÒ ho¹t ®éng häc trong t©m lý häc s− ph¹m Yªu cÇu trong môc nµy lµ häc viªn ph¶i n¾m ch¾c kh¸i niÖm vÒ ho¹t ®éng häc. Ngoµi ra cÇn l−u ý mét sè ®iÓm sau: 1. S¬ l−îc lÞch sö ra ®êi cña lý thuyÕt ho¹t ®éng häc - Nªu ®−îc luËn ®iÓm cña c¸c nhµ t©m lý häc víi t− c¸ch lµ c¬ së lý luËn, nÒn mãng cña lý thuyÕt ho¹t ®éng häc cña X.L.V−gètxki, S.L.Rubinstein, A.N.LªonchiÐp, V.V.§av−®èp... - T©m lý häc sau khi ®i s©u ph©n tÝch hµnh ®éng ®· tiÕn hµnh thùc nghiÖm d¹y häc ®Ó triÓn khai lý luËn cña m×nh: V.V. §av−®èp, D.B.Elc«nin. 2. Ho¹t ®éng häc lµ g×? - Ho¹t ®éng d¹y kh«ng s¸ng t¹o ra nÒn v¨n minh cña loµi ng−êi. Bëi v× néi dung d¹y häc vèn lµ tµi s¶n chung ®· cã cña nh©n lo¹i, ®−îc c¸c nhµ s− ph¹m tinh chÕ, chän läc ®−a vµo nhµ tr−êng. - TrÎ em kh«ng thÓ tù m×nh tæ chøc lÊy ho¹t ®éng cña m×nh mµ nhÊt thiÕt ph¶i cã ho¹t ®éng d¹y. - Ho¹t ®éng cña häc sinh lµ ho¹t ®éng cã tæ chøc, ban ®Çu thùc hiÖn ë bªn ngoµi, mét c¸ch vËt chÊt, cã thÓ kiÓm so¸t ®−îc mét c¸ch c¶m tÝnh vµ trùc quan. Sau ®ã x¶y ra qu¸ tr×nh biÕn h×nh thøc bªn ngoµi thµnh h×nh thøc bªn trong (t©m lý, ý thøc, nh©n c¸ch). - Ho¹t ®éng häc lµ ho¹t ®éng cã ®èi t−îng. §èi t−îng cña ho¹t ®éng häc lµ c¸c kh¸i niÖm khoa häc, tri thøc, quan hÖ. Ho¹t ®éng häc kh«ng nh»m thay ®æi ®èi t−îng cña nã mµ h−íng vµo sù thay ®æi chñ thÓ cña ho¹t ®éng häc (häc sinh). Trong ho¹t ®éng nµy, môc ®Ých träng t©m lµ chñ thÓ ph¶i n¾m ®−îc (lÜnh héi) ph−¬ng thøc chung cña ho¹t ®éng (nhËn thøc vµ thùc tiÔn). II. Ho¹t ®éng häc cña häc sinh tiÓu häc Yªu cÇu häc viªn n¾m ®−îc nh÷ng ®Æc ®iÓm vµ cÊu tróc cña ho¹t ®éng häc. 1. §Æc ®iÓm cña ho¹t ®éng häc Lµ ho¹t ®éng chñ ®¹o cña häc sinh tiÓu häc. Lµ ho¹t ®éng cã ®èi t−îng, cã ph−¬ng ph¸p, ®−îc tæ chøc mét c¸ch chuyªn biÖt. - Lµ ho¹t ®éng t¹o ra thµnh tùu t©m lý c¬ b¶n cña løa tuæi 6 - 11, 12 tuæi (thao t¸c trÝ ãc, nh©n c¸ch). - Lµ ho¹t ®éng ®−îc h×nh thµnh nhê ph−¬ng ph¸p nhµ tr−êng, ®−îc thÇy gi¸o tæ chøc mét c¸ch chuyªn biÖt. 144
- 2. CÊu tróc cña ho¹t ®éng häc Theo cÊu tróc chung cña ho¹t ®éng, cÊu tróc cña ho¹t ®éng häc bao gåm: - §éng c¬ häc (cã nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i). §èi víi häc sinh tiÓu häc, tån t¹i c¶ ®éng c¬ bªn trong vµ ®éng c¬ bªn ngoµi. Nh−ng xÐt ë gãc ®é s− ph¹m th× ®éng c¬ bªn trong (g¾n víi ho¹t ®éng häc) cã gi¸ trÞ h¬n. - NhiÖm vô häc tËp: Lµ h×nh thøc cô thÓ hãa néi dung häc thµnh môc ®Ých vµ ph−¬ng tiÖn (tuú tõng líp, ®é tuæi). + NhiÖm vô häc h−íng vµo viÖc t¹o ra n¨ng lùc míi cña häc sinh. + NhiÖm vô häc tËp ph¶i ®−îc häc sinh lÜnh héi. - Hµnh ®éng häc: + Hµnh ®éng ph©n tÝch lµ hµnh ®éng tiªn quyÕt trong ho¹t ®éng lÜnh héi tri thøc cña häc sinh tiÓu häc. + Hµnh ®éng m« h×nh hãa lµ hµnh ®éng häc sinh ghi l¹i qu¸ tr×nh vµ kÕt qu¶ thùc hiÖn hµnh ®éng ph©n tÝch b»ng c¸c m« h×nh, kh¸i niÖm. + Hµnh ®éng cô thÓ hãa lµ hµnh ®éng h−íng vµo mèi quan hÖ chung cña ®èi t−îng nghiªn cøu, cho phÐp h×nh thµnh ph−¬ng ph¸p chung trong viÖc gi¶i quyÕt nhiÖm vô míi. + Hµnh ®éng kiÓm tra vµ ®¸nh gi¸ lµ hµnh ®éng cã chøc n¨ng ®Þnh h−íng vµ ®iÒu chØnh ho¹t ®éng cña häc sinh. 3. H×nh thµnh ho¹t ®éng häc - Víi t− c¸ch lµ ho¹t ®éng chñ ®¹o ®−îc h×nh thµnh trong qu¸ tr×nh häc sinh lÜnh héi tri thøc vµ kü n¨ng, ho¹t ®éng häc ®−îc h×nh thµnh nhê ph−¬ng ph¸p nhµ tr−êng, do thÇy gi¸o cã tay nghÒ tæ chøc vµ h−íng dÉn. - §Ó h×nh thµnh ho¹t ®éng häc, ng−êi gi¸o viªn ph¶i tiÕn hµnh ba lo¹i tiÕt häc (mét c¸ch quy −íc). + TiÕt h×nh thµnh: H×nh thµnh c¸i míi, c¸i ch−a hÒ cã ë trÎ em. + TiÕt luyÖn tËp nh»m ®Þnh h×nh vµ h×nh thµnh kü n¨ng, kü x¶o ®· ®−îc h×nh thµnh trong tiÕt h×nh thµnh. + TiÕt sö dông: Lµ tiÕt häc trong ®ã häc sinh sö dông kh¸i niÖm, tri thøc, kü n¨ng ®· häc ®Ó h×nh thµnh c¸i míi tiÕp theo. Trªn thùc tÕ, cã thÓ 3 tiÕt häc theo ph©n lo¹i trªn kh«ng t¸ch b¹ch ra mµ ®an xen vµo nhau. §iÒu quan träng lµ ng−êi gi¸o viªn ph¶i x¸c ®Þnh ®−îc c¸c ®¬n vÞ kiÕn thøc cña mçi tiÕt häc ®Ó t¹o ra c¸i míi cho häc sinh. 145
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học