Xem mẫu
- Tõ ph−¬ng tr×nh (3.45), suy ra:
NTU = e(8,2594-0,8546LnHg) (3.46)
Khi x¸c ®Þnh mËt ®é ®Ó l¹i nu«i d−ìng cho rõng Th«ng ®u«i ngùa,
Ph¹m Ngäc Giao (1989) ®· sö dông c«ng thøc:
10000 10000
= = (3.47)
N
π
TU 2
(Dt ) 2 0,785(Dt )
4
π
V× St > (Dt )2 , nªn NTU x¸c ®Þnh theo c«ng thøc trªn sÏ lín h¬n mËt ®é
4
x¸c ®Þnh tõ ⎯St. V× thÕ, ®Ó kÕt qu¶ x¸c ®Þnh NTU tõ ⎯St phï hîp víi kÕt qu¶ x¸c
®Þnh NTU tõ⎯Dt, Syxtov ,A.B.(NguyÔn V¨n Thªm, 1995) ®· tÝnh to¸n sè c©y ®Ó
l¹i nu«i d−ìng theo c«ng thøc:
10000
= (3.48)
N
TU
0,865(Dt )2
Khi x©y dùng c¸c m« h×nh mËt ®é tèi −u, c¸c t¸c gi¶ ®Òu cho r»ng, mËt
®é chØ phô thuéc vµo chiÒu cao b×nh qu©n l©m phÇn chø kh«ng phô thuéc vµo
tuæi (chiÒu cao b×nh qu©n ph¶n ¸nh tuæi vµ cÊp ®Êt). ThÕ nh−ng, thùc tÕ cã thÓ
kh«ng hoµn toµn nh− vËy. Tõ nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu ®èi víi mét sè loµi
c©y trång ë §øc, Wenk, G. (1990) nhËn thÊy, c¸c l©m phÇn cïng loµi c©y, mÆc
dï cã cïng chiÒu cao b×nh qu©n, nh−ng thuéc c¸c cÊp ®Êt kh¸c nhau th× mËt
®é tèi −u còng kh¸c nhau. Trong ®ã, l©m phÇn thuéc cÊp ®Êt tèt mËt ®é tèi −u
nhá h¬n l©m phÇn thuéc cÊp ®Êt xÊu. §iÒu ®ã còng cã nghÜa lµ, c¸c l©m phÇn
cã cïng chiÒu cao b×nh qu©n, l©m phÇn nµo cã tuæi cao h¬n th× mËt ®é ®Ó l¹i
nu«i d−ìng còng cao h¬n. Tõ ®ã, t¸c gi¶ ®Ò nghÞ khi x¸c ®Þnh NTU nªn c¨n cø
vµo cÊp ®Êt vµ tuæi.
Víi mét sè loµi c©y vïng nhiÖt ®íi, Alder, D. (1980) vµ mét sè t¸c gi¶
kh¸c l¹i nhËn ®Þnh lµ, chiÒu cao lµ chØ tiªu tæng hîp ph¶n ¸nh cÊp ®Êt vµ tuæi,
v× vËy viÖc x¸c ®Þnh mËt ®é tèi −u chØ cÇn dùa vµo chiÒu cao b×nh qu©n lµ ®ñ.
145
- 3.3.4.4. M« h×nh mËt ®é tèi −u trªn c¬ së suÊt t¨ng tr−ëng thÓ tÝch.
Quan ®iÓm chung khi x¸c ®Þnh mËt ®é tèi −u lµ l−îng lîi dông lu«n
lu«n nhá h¬n l−îng t¨ng tr−ëng l©m phÇn (l−îng sinh ra). Cã thÓ xuÊt ph¸t
®iÓm cña c¸c ph−¬ng ph¸p ®· tr×nh bµy ë trªn lµ kh«ng c¨n cø trùc tiÕp vµo
t¨ng tr−ëng l©m phÇn, nh−ng khi x¸c ®Þnh c−êng ®é tØa th−a còng nªn dùa vµo
chØ tiªu nµy ®Ó ®¸nh gi¸ c−êng ®é tØa th−a cã phï hîp hay kh«ng.
Theo quan ®iÓm ®ã, tr−íc tiªn cÇn biÕt t¨ng tr−ëng tr÷ l−îng l©m phÇn ë
mçi ®Þnh kú tØa th−a lµ bao nhiªu. T¨ng tr−ëng nµy ngoµi phô thuéc vµo tuæi,
®iÒu kiÖn lËp ®Þa vµ ®é dµi cña ®Þnh kú cßn phô thuéc vµo tr÷ l−îng hiÖn t¹i
cña l©m phÇn. V× thÕ, ng−êi ta dùa vµo chØ tiªu cã tÝnh æn ®Þnh h¬n (Ýt phô
thuéc vµo vèn rõng), ®ã lµ suÊt t¨ng tr−ëng thÓ tÝch.
−V
V
(A + n) (A)
PV = ⋅ 100 (3.49)
V
(A + n)
ë c«ng thøc (3.49), V(A+n) vµ V(A) lµ thÓ tÝch c©y b×nh qu©n l©m phÇn ë
tuæi A+n vµ tuæi A. Khi n = 1, hiÖu cña 2 thÓ tÝch nµy lµ t¨ng tr−ëng th−êng
xuyªn hµng n¨m vÒ thÓ tÝch, cßn khi n = 2,3,...10 n¨m, th× hiÖu sè ®ã lµ t¨ng
tr−ëng ®Þnh kú vÒ thÓ tÝch.
Sù biÕn ®æi theo tæi cña PV thÓ hiÖn râ quy luËt, ®ã lµ ®−êng cong gi¶m
liªn tôc. Quy luËt nµy ®· ®−îc Wenk, G. (1990) m« t¶ b»ng ph−¬ng tr×nh:
−C t
⎛ ⎞
⎛ ⎞
⎜ ⎟
⎜ ⎟
⎜ ⎟
−C t ⎜⎜ 1 − e 3
⎜ ⎟
⎟
⎜ ⎟
⎟
2 ⎜ ⎟
⎜ ⎟
⎜ ⎟
−C t 1− e ⎝ ⎠
⎜ ⎟
1 ⎜ ⎟
⎜ ⎟
⎜ ⎟
⎜ ⎟
PV = 100 e ⎝ ⎠
(3.50)
C¸c tham sè c1, c2, c3 phô thuéc vµo cÊp ®Êt.
Tõ ph−¬ng tr×nh suÊt t¨ng tr−ëng PV (3.50) Zimmermann (1977) x¸c
®Þnh c−êng ®é tØa th−a theo tr÷ l−îng b»ng ph−¬ng tr×nh:
146
- − tc K(1 + Ae − Bt )
Mc% = PV − 100 ⋅ e 1 (3.51)
ë c¸c ph−¬ng tr×nh trªn, t lµ ®¹i l−îng biÕn ®æi cña tuæi l©m phÇn:
A − 40
t=
10
Nh− vËy, vÊn ®Ò cßn l¹i cÇn gi¶i quyÕt lµ, th«ng qua Mc% suy ra Nc%
(c−êng ®é tØa th−a theo sè c©y). Víi loµi Fichte ë §øc, quan hÖ nµy ®· ®−îc
Vò TiÕn Hinh (1982) x¸c ®Þnh theo ph−¬ng tr×nh:
Nc% = 1,460 - 1,817Mc% - 0,0092(Mc%)2 (3.52)
Víi mét sè loµi c©y trång ë ViÖt Nam, tån t¹i mèi quan hÖ chÆt chÏ
gi÷a Nc% víi Mc%. Tuy vËy, môc tiªu x¸c lËp quan hÖ nµy lµ nh»m suy diÔn
Mc% th«ng qua Nc%. Tõ c¸c quan hÖ (1.55), (1.57) vµ (1.59), suy ra:
Sa méc:
Nc% = -2,96 + 2,78Mc% (3.53)
Th«ng ®u«i ngùa:
Nc% = 4,077 + 1,3774Mc% (3.54)
Mì:
Nc% = 3,95 + 1,5615Mc% (3.55)
Tõ Nc% kÕt hîp víi mËt ®é tr−íc tØa th−a, suy ra sè c©y tØa th−a vµ sè
c©y ®Ó l¹i nu«i d−ìng.
3.3.4.5. X¸c ®Þnh mËt ®é tèi −u tõ ®é ®Çy.
Cho ®Õn nay, c¸c nhµ l©m nghiÖp vÉn coi ®é ®Çy lµ chØ tiªu tæng hîp
ph¶n ¸nh møc ®é ®Ëm ®Æc cña c¸c c©y trong l©m phÇn, v× thÕ thùc chÊt nã
còng lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh gi¸n tiÕp mËt ®é l©m phÇn.
Tõ ®ã nhËn thÊy, ®é ®Çy lµ mét trong nh÷ng chØ tiªu ph¶n ¸nh møc ®é
lîi dông kh«ng gian dinh d−ìng cña c¸c c©y trong l©m phÇn. Víi tõng loµi
147
- c©y, trªn cïng ®iÒu kiÖn lËp ®Þa vµ cïng cÊp tuæi, ng−êi ta t×m ra nh÷ng l©m
phÇn cã tiÕt diÖn ngang cao nhÊt lµm c¬ së x¸c ®Þnh ®é ®Çy cho c¸c l©m phÇn
kh¸c cã ®iÒu kiÖn t−¬ng tù.
Khi x¸c ®Þnh c−êng ®é tØa th−a cho loµi B¹ch ®µn chanh vµ B¹ch ®µn
LiÔu ë L«i Ch©u - Trung Quèc, Nh−ng ThuËt Hïng (1989) ®· c¨n cø vµo ®é
®Çy. T¸c gi¶ cho r»ng, víi c¸c loµi c©y nµy, chØ nªn tØa th−a nh÷ng l©m phÇn
cã ®é ®Çy P>0,7 vµ tØa th−a ®Õn khi ®é ®Çy cßn l¹i b»ng 0,7.
NÕu gäi P lµ ®é ®Çy hiÖn t¹i cña l©m phÇn nµo ®ã, c−êng ®é tØa th−a
theo tiÕt diÖn ®−îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc:
Gc% = P(1-0,7).100 (3.56)
Qua nghiªn cøu mét sè loµi c©y trång ë ViÖt Nam nhËn thÊy, gi÷a Gc%
víi Nc% cã quan hÖ chÆt chÏ. Tõ c¸c quan hÖ (1.54), (1.56) vµ (1.58) suy ra:
Sa méc:
Nc% = -1,25 + 1,7636Gc% (3.57)
Th«ng ®u«i ngùa:
Nc% = 2,577 + 1,1454Gc% (3.58)
Mì:
Nc% = 1,795 + 1,4806Gc% (3.59)
Víi mçi loµi c©y, th«ng qua quan hÖ trªn x¸c ®Þnh c−êng ®é tØa th−a
theo sè c©y, tõ ®ã x¸c ®Þnh sè c©y cÇn tØa th−a vµ sè c©y ®Ó l¹i nu«i d−ìng.
3.4. M« h×nh sinh tr−ëng c©y b×nh qu©n.
C©y b×nh qu©n l©m phÇn lµ chØ tiªu kh«ng thÓ thiÕu khi thiÕt lËp m«
h×nh s¶n l−îng l©m phÇn hay lËp biÓu s¶n l−îng cho mçi loµi c©y. Cïng víi
tr÷ l−îng, kÝch th−íc c©y b×nh qu©n ph¶n ¸nh chÊt l−îng l©m phÇn. Tõ kÝch
th−íc c©y b×nh qu©n t¹i tõng thêi ®iÓm, suy ra c¸c chØ tiªu s¶n l−îng c¬ b¶n
nh− tæng tiÕt diÖn ngang vµ tr÷ l−îng. Ngoµi ra, qua kÝch th−íc c©y b×nh qu©n,
−íc l−îng phÇn tr¨m tr÷ l−îng cho tõng lo¹i gç s¶n phÈm cña l©m phÇn. Tõ ®ã
148
- cho thÊy, viÖc x¸c lËp ®−êng sinh tr−ëng cho c¸c ®¹i l−îng ®−êng kÝnh, chiÒu
cao vµ thÓ tÝch cña c©y b×nh qu©n theo ®¬n vÞ cÊp ®Êt lµ b−íc khëi ®Çu cho
viÖc thiÕt lËp m« h×nh s¶n l−îng l©m phÇn.
C©y b×nh qu©n l©m phÇn cã thÓ lµ c©y b×nh qu©n vÒ ®−êng kÝnh, c©y
b×nh qu©n vÒ chiÒu cao hay c©y b×nh qu©n vÒ thÓ tÝch. §èi víi nh÷ng nghiªn
cøu vÒ t¨ng tr−ëng vµ s¶n l−îng, c©y b×nh qu©n l©m phÇn ph¶i lµ c©y b×nh
qu©n vÒ thÓ tÝch. Së dÜ nh− vËy v×, th«ng qua thÓ tÝch c©y b×nh qu©n vµ mËt ®é,
suy ra tr÷ l−îng l©m phÇn (chØ tiªu s¶n l−îng c¬ b¶n nhÊt cña l©m phÇn) vµ
ng−îc l¹i, tõ tr÷ l−îng vµ mËt ®é, suy ra thÓ tÝch c©y b×nh qu©n.
Nh− vËy, c©y b×nh qu©n l©m phÇn lµ c©y cã thÓ tÝch b×nh qu©n, mµ ®«i
khi ng−êi ta cßn gäi lµ c©y b×nh qu©n vÒ thÓ tÝch. Tõ thÓ tÝch c©y b×nh qu©n,
suy ra ®−êng kÝnh vµ chiÒu cao t−¬ng øng. §−êng kÝnh vµ chiÒu cao nµy ph¶i
tháa m·n ®iÒu kiÖn: Khi thay chóng vµo ph−¬ng tr×nh thÓ tÝch hay c«ng thøc
π
x¸c ®Þnh thÓ tÝch ( V = D 2 .H.f ) ph¶i ®−îc gi¸ trÞ gÇn ®óng cña thÓ tÝch b×nh
4
qu©n l©m phÇn (sai lÖch kh«ng ®¸ng kÓ, cã thÓ bá qua).
Theo Prodan, M (1965), nÕu trong l©m phÇn tån t¹i mèi quan hÖ ®−êng
th¼ng gi÷a thÓ tÝch víi tiÕt diÖn ngang, c©y b×nh qu©n vÒ tiÕt diÖn còng chÝnh
lµ c©y b×nh qu©n vÒ thÓ tÝch. T¸c gi¶ còng kh¼ng ®Þnh thªm lµ, khi ph¹m vi
ph©n bè ®−êng kÝnh trong l©m phÇn kh«ng lín, quan hÖ V/g sÏ tu©n theo d¹ng
®−êng th¼ng.
Prodan, M (1965) vµ Alder,D. (1980) cïng nhiÒu t¸c gi¶ kh¸c ®Òu sö
dông ph−¬ng tr×nh ®−êng th¼ng m« t¶ quan hÖ V/g cña l©m phÇn. Nh− thÕ, c©y
cã ®−êng kÝnh b×nh qu©n theo tiÕt diÖn (Dg) vÒ lý thuyÕt ®−îc coi lµ c©y b×nh
qu©n vÒ thÓ tÝch. Tõ ®−êng kÝnh Dg, tra biÓu ®å ®−êng cong chiÒu cao l©m
phÇn, x¸c ®Þnh chiÒu cao t−¬ng øng. ChiÒu cao nµy ®−îc gäi lµ chiÒu cao c©y
cã tiÕt diÖn b×nh qu©n vµ ®−îc ký hiÖu lµ Hg. Vò TiÕn Hinh (1995), NguyÔn
ThÞ B¶o L©m (1996), khi nghiªn cøu lùa chän c©y tiªu chuÈn b×nh qu©n l©m
phÇn Th«ng ®u«i ngùa ®· kÕt luËn, cã thÓ dïng c©y b×nh qu©n theo tiÕt diÖn
149
- ngang (c©y cã D = Dg, H = Hg) thay cho c©y b×nh qu©n vÒ thÓ tÝch. Trong
phÇn lín c¸c biÓu s¶n l−îng lËp cho c¸c loµi c©y trång ë ch©u ¢u, c¸c t¸c gi¶
®Òu lÊy Dg vµ Hg lµm chØ tiªu biÓu thÞ ®−êng kÝnh vµ chiÒu cao b×nh qu©n l©m
phÇn (BiÓu s¶n l−îng cña Schwappach, A. (1923), Wenk, G. (1979),
Wiedemann, E. (1949), Vanselow, K. (1951)).
Alder, D. (1980) còng sö dông Dg, Hg ®Ó x¸c ®Þnh thÓ tÝch b×nh qu©n
l©m phÇn th«ng qua ph−¬ng tr×nh thÓ tÝch. Vò TiÕn Hinh, Ph¹m Ngäc Giao
(1997) cho thÊy, víi ®èi t−îng rõng trång cã chu kú kinh doanh kh«ng dµi
(ph¹m vi ph©n bè ®−êng kÝnh kh«ng lín) ë n−íc ta, cã thÓ sö dông Dg, Hg
lµm kÝch th−íc c©y b×nh qu©n l©m phÇn.
Tõ ®Æc ®iÓm sinh tr−ëng l©m phÇn ®−îc giíi thiÖu ë ch−¬ng 1 cho thÊy:
Nh÷ng l©m phÇn trong chu kú kinh doanh kh«ng tiÕn hµnh tØa th−a, c¸c
®−êng sinh tr−ëng ®−êng kÝnh, chiÒu cao vµ thÓ tÝch cña c©y b×nh qu©n lµ
nh÷ng ®−êng cong liªn tôc (h×nh 1.3).
Nh÷ng l©m phÇn trong chu kú kinh doanh cã tiÕn hµnh tØa th−a mét sè
lÇn, ®−êng sinh tr−ëng (D, H, V) cña c©y b×nh qu©n kh«ng ph¶i lµ ®−êng cong
liÒn nÐt, mµ lµ nh÷ng ®−êng gÉy khóc (h×nh 3.12).
V (m3)
Dg (cm) Hg (m)
30 25 0.6
25 0.5
20
20 0.4
15
15 0.3
10
10 0.2
5
5 0.1
0 0 0
0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22A (tuæi) 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22A (tuæi) 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22A (tuæi)
H×nh 3.12. §−êng sinh tr−ëng c©y b×nh qu©n l©m phÇn Sa méc
cÊp ®Êt I cã tØa th−a mét sè lÇn (Vò TiÕn Hinh, 2000)
Víi nh÷ng l©m phÇn nµy, sau mçi lÇn tØa th−a (tØa th−a tÇng d−íi), kÝch
th−íc c©y b×nh qu©n l¹i t¨ng lªn mét l−îng ®¸ng kÓ ( bé phËn nu«i d−ìng).
Ch¼ng h¹n theo nghiªn cøu cña NguyÔn Ngäc Lung (1999), sau mçi lÇn tØa
150
- th−a, chiÒu cao cña c¸c l©m phÇn Th«ng ba l¸ t¨ng lªn tõ 1 ®Õn 1,5m. Khi
chiÒu cao b×nh qu©n t¨ng lªn nh− vËy, th× ®−êng kÝnh b×nh qu©n vµ thÓ tÝch
b×nh qu©n còng t¨ng mét l−îng kh«ng nhá.
Víi c¸c loµi c©y nh− Sa méc, Th«ng ®u«i ngùa, Mì (Vò TiÕn Hinh,
2000), sau mçi lÇn tØa th−a, chiÒu cao t¨ng lªn tõ 0,5 ®Õn 0,8m vµ ®−êng kÝnh
t¨ng lªn tõ 0,7cm (lÇn tØa th−a cuèi cïng) ®Õn 1cm (lÇn tØa th−a ®Çu tiªn). ThÓ
tÝch b×nh qu©n cña bé phËn nu«i d−ìng sÏ t¨ng lªn tõ 10% (lÇn tØa th−a cuèi
cïng) ®Õn xÊp xØ 30% (lÇn tØa th−a ®Çu) so víi bé phËn l©m phÇn tr−íc tØa
th−a.
Tõ nh÷ng thùc nghiÖm võa nªu trªn cho thÊy, víi mçi ®èi t−îng, cÇn cã
ph−¬ng ph¸p riªng ®Ó thiÕt lËp ®−êng sinh tr−ëng D, H, V cho c©y b×nh qu©n.
3.4.1. M« h×nh sinh tr−ëng c©y b×nh qu©n l©m phÇn kh«ng tØa th−a.
Tõ c¸c ph−¬ng ph¸p ph©n chia ®−êng cong cÊp ®Êt ®−îc ®Ò cËp ë
ch−¬ng 2, cã thÓ nhËn thÊy mét sè ph−¬ng ph¸p ®· ®−îc ®Ò xuÊt vµ vËn dông
®Ó x¸c lËp c¸c ®−êng sinh tr−ëng D, H, V c©y b×nh qu©n:
1) Sö dông ph−¬ng ph¸p tham sè a chung, b thay ®æi theo cÊp ®Êt (khi
ph−¬ng tr×nh sinh tr−ëng chuyÓn vÒ d¹ng ®−êng th¼ng).
2) Sö dông ph−¬ng ph¸p tham sè b chung, a thay ®æi theo cÊp ®Êt (khi
ph−¬ng tr×nh sinh tr−ëng chuyÓn vÒ d¹ng ®−êng th¼ng).
3) Ph−¬ng ph¸p Affill.
4) X¸c lËp c¸c ph−¬ng tr×nh sinh tr−ëng ®éc lËp theo ®¬n vÞ cÊp ®Êt.
5) X¸c lËp ph−¬ng tr×nh sinh tr−ëng theo ®¬n vÞ cÊp ®Êt trªn c¬ së hai
cÆp gi¸ trÞ Y/A.
6) X¸c lËp c¸c ®−êng sinh tr−ëng theo ®¬n vÞ cÊp ®Êt dùa vµo ph−¬ng
tr×nh suÊt t¨ng tr−ëng PY vµ gi¸ trÞ Y cho tr−íc t¹i tuæi c¬ së A0.
Mçi ph−¬ng ph¸p ®Òu cã −u ®iÓm, h¹n chÕ vµ ®iÒu kiÖn vËn dông riªng.
Nguyªn t¾c chung cña c¸c ®−êng sinh tr−ëng lý thuyÕt ®−îc x¸c lËp cho mçi
151
- loµi c©y lµ, xuÊt ph¸t tõ gèc to¹ ®é, ®é dèc t¨ng dÇn tõ cÊp ®Êt xÊu ®Õn cÊp ®Êt
tèt vµ ®i qua mét ®iÓm cho tr−íc t¹i tuæi c¬ së A0. §©y lµ ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o
cho c¸c ®−êng sinh tr−ëng kh«ng c¾t nhau vµ ®¹i diÖn cho tõng cÊp ®Êt. NÕu
®¸p øng c¸c ®iÒu kiÖn nµy, c¸c ®−êng sinh tr−ëng sÏ ®¹t ®iÓm uèn ë c¸c thêi
®iÓm kh¸c nhau, víi gi¸ trÞ t−¬ng øng kh¸c nhau. CÊp ®Êt cµng tèt, ®iÓm uèn
cña ®−êng sinh tr−ëng ®Õn cµng sím vµ ®¹t gi¸ trÞ cµng cao.
C¨n cø vµo ®Æc ®iÓm sinh tr−ëng cña mçi loµi c©y theo ®¬n vÞ cÊp ®Êt
nh− ®· ®Ò cËp ë trªn, cã thÓ nhËn thÊy, ph−¬ng ph¸p 1 cã −u ®iÓm lµ, do gi¸ trÞ
cña tham sè b kh¸c nhau, nªn c¸c ®−êng sinh tr−ëng cã ®é dèc t¨ng dÇn tõ cÊp
®Êt xÊu ®Õn cÊp ®Êt tèt vµ ®i qua ®iÓm cho tr−íc t¹i tuæi c¬ së. H¹n chÕ cña
ph−¬ng ph¸p nµy lµ tham sè a chung, dÉn ®Õn tham sè m kh«ng thay ®æi theo
cÊp ®Êt (m = Ymax). §iÒu ®ã cã nghÜa lµ, tõ tuæi nµo ®ã trë ®i, c¸c ®−êng sinh
tr−ëng sÏ cïng tiÖm cËn ®−êng th¼ng Y= Ymax.
Qua xem xÐt c¸c ®−êng sinh tr−ëng ®−îc x¸c lËp theo ph−¬ng ph¸p nµy
ë biÓu sinh tr−ëng vµ s¶n phÈm rõng Keo tai t−îng cña Khóc §×nh Thµnh
(2003) cho thÊy, tõ tuæi c¬ së A0, kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c ®−êng sinh tr−ëng
t¨ng dÇn theo tuæi vµ ®Õn thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh, th× b¾t ®Çu gi¶m khi tuæi t¨ng
lªn. Tõ ®ã nhËn thÊy, ph−¬ng ph¸p nµy cã thÓ ®−îc vËn dông ®Ó x¸c lËp c¸c
®−êng sinh tr−ëng b×nh qu©n cho mçi cÊp ®Êt tõ ph−¬ng tr×nh b×nh qu©n
chung,nh−ng cÇn chó ý:
- Tuæi c¬ së chän cµng cao cµng tèt, ®Ó sao cho kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c
®−êng sinh tr−ëng ®¹t tèi ®a sau tuæi khai th¸c chÝnh.
- Ph−¬ng tr×nh b×nh qu©n chung nªn lËp theo ph−¬ng ph¸p håi quy ph©n
nhãm ®Ó ®−êng b×nh qu©n ®¹i diÖn cho ®èi t−îng nghiªn cøu, mµ kh«ng nªn
x¸c lËp tõ ®−êng sinh tr−ëng thùc nghiÖm b×nh qu©n.
Ph−¬ng ph¸p thø hai vµ thø ba t¹o ra c¸c ®−êng sinh tr−ëng cã ®é dèc
nh− nhau, dÉn ®Õn tèc ®é sinh tr−ëng ®¹t tèi ®a ë cïng thêi ®iÓm. Tõ ®ã,
chóng kh«ng ®¹i diÖn cho quy luËt sinh tr−ëng cña mçi loµi c©y theo ®¬n vÞ
cÊp ®Êt.
152
- Khi c¸c ®−êng sinh tr−ëng ®−îc x¸c lËp ®éc lËp theo ®¬n vÞ cÊp ®Êt,
th−êng xÈy ra hiÖn t−îng: Kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c ®−êng sinh tr−ëng ë tõng
tuæi kh«ng ®Òu nhau, cã chç qu¸ hÑp, cã chç qu¸ lín vµ cã thÓ dÉn ®Õn tr−êng
hîp c¸c ®−êng sinh tr−ëng c¾t nhau. Sè liÖu vÒ sinh tr−ëng chiÒu cao cña c¸c
l©m phÇn Sa méc, Th«ng ®u«i ngùa vµ Mì d−íi ®©y lµ vÝ dô minh ho¹ (mçi
loµi c©y ®−îc gi¶i tÝch tõ 80 « tiªu chuÈn trë lªn vµ mçi cÊp ®Êt cã kh«ng d−íi
20 « tiªu chuÈn). C¸c ®−êng sinh tr−ëng ®−îc minh ho¹ ë h×nh 3.13 :
Hg (m) Hg (m) Hg (m)
Sa méc Th«ng ®u«i ngùa Mì
25 18 20
I 18
16 I
I II
20 16
14 II
III
14
12 III
II IV
15 12
10
III 10
8
10 8
IV
6
6
4
5 4
2 2
0 0 0
20 A (tuæi) A (tuæi) 20 A (tuæi)
0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18
H×nh 3.13. Sinh tr−ëng chiÒu cao theo ®¬n vÞ cÊp ®Êt cña c¸c l©m phÇn
Sa méc, Th«ng ®u«i ngùa vµ Mì (Vò TiÕn Hinh, 2000)
Khi ph©n chia cÊp ®Êt, ng−êi ta th−êng c¨n cø vµo ph¹m vi biÕn ®éng
chiÒu cao t¹i tuæi c¬ së A0, ph©n thµnh c¸c kho¶ng c¸ch cã cù ly nh− nhau,
mçi kho¶ng t−¬ng øng víi mét cÊp ®Êt, tiÕp theo chän ®iÓm gi÷a mçi kho¶ng
lµm chØ sè cÊp ®Êt. C¨n cø vµo cÊp ®Êt s¬ bé ®−îc ph©n chia, x¸c ®Þnh cÊp ®Êt
cho l©m phÇn nghiªn cøu, sau cïng lµ s¾p xÕp vµ chØnh lý sè liÖu theo ®¬n vÞ
cÊp ®Êt. Víi c¸ch lµm nµy, nÕu c¸c ®−êng sinh tr−ëng chiÒu cao b×nh qu©n ®¹i
diÖn tèt cho c¸c cÊp ®Êt, chóng ph¶i gÇn nh− ®i qua gi¸ trÞ chiÒu cao cho tr−íc
t¹i tuæi c¬ së (chØ sè cÊp ®Êt). Sù sai kh¸c nµy cµng nhá, møc ®é ®¹i diÖn cña
c¸c ®−êng sinh tr−ëng cµng cao. T−¬ng tù nh− vËy, cù ly gi÷a c¸c ®−êng sinh
tr−ëng ë c¸c tuæi kh¸c còng ph¶i t−¬ng ®èi æn ®Þnh. §©y chÝnh lµ mét trong
nh÷ng c¨n cø ®Ó ®¸nh gi¸ c¸c ®−êng sinh tr−ëng lËp ra cã ®¹i diÖn tèt cho quy
luËt sinh tr−ëng chiÒu cao cña c¸c l©m phÇn thuéc cïng cÊp ®Êt hay kh«ng.
Tõ c¸c ph−¬ng tr×nh sinh tr−ëng chiÒu cao, x¸c ®Þnh chiÒu cao lý thuyÕt
153
- t¹i tuæi A0. Møc ®é phï hîp cña c¸c gi¸ trÞ lý thuyÕt nµy víi chØ sè cÊp ®Êt
®−îc tæng hîp ë biÓu d−íi ®©y:
BiÓu 3.5. Tæng hîp sè liÖu vÒ chiÒu cao t¹i tuæi c¬ së A0
cña c¸c loµi c©y Sa méc, Th«ng ®u«i ngùa, Mì
H(A0) ΔH(m)
Loµi CÊp A0 Si Cù ly cho Cù ly tÝnh
®Êt (m) (m) tr−íc (m) (m)
Sa méc I 15 15 17,2 2,2
2,0 3,2
II 15 13 14,1 1,1
2,0 2,4
III 15 11 10,5 0,5
2,0 2,2
IV 15 9 8,4 0,6
Th«ng I 15 14 13,8 0,2
2,0 1,9
®u«i II 15 12 11,9 0,1
2,0 1,3
ngùa
III 15 10 10,6 0,6
Mì I 12 14 14,5 0,5
2,0 2,6
II 12 12 11,9 0,1
2,0 1,8
III 12 10 10,1 0,1
2,0 1,7
IV 12 8 8,4 0,4
Tõ sè liÖu ë biÓu 3.5 nhËn thÊy, sù sai kh¸c gi÷a gi¸ trÞ chiÒu cao lý
thuyÕt víi gi¸ trÞ cho tr−íc t¹i tuæi A0 nhá nhÊt lµ 0,1m, lín nhÊt lµ 2,2m .Víi
cù ly gi÷a c¸c cÊp ®Êt t¹i A0 lµ 2m, khi sai lÖch nµy lín h¬n 1m, th× ®−êng
sinh tr−ëng cña cÊp ®Êt nµy sÏ n»m vµo ph¹m vi cña cÊp ®Êt kh¸c. Nh− vËy,
trong sè 11 tr−êng hîp, cã 2 tr−êng hîp ®−êng sinh tr−ëng lý thuyÕt v−ît ra
cÊp ®Êt kh¸c, 4 tr−êng hîp sai lÖch tõ 0,5m trë lªn, 5 tr−êng hîp cã sai lÖch
nhá h¬n 0,5m. Qua ®ã nhËn thÊy, møc ®é ®¹i diÖn cña c¸c ®−êng sinh tr−ëng
lý thuyÕt ch−a cao.
Ngoµi ra, khi c¸c ®−êng sinh tr−ëng thÓ tÝch b×nh qu©n cña mçi cÊp ®Êt
®−îc m« t¶ ®éc lËp b»ng hµm sinh tr−ëng nµo ®ã, th−êng dÉn ®Õn tr−êng hîp ,
c¸c ®−êng sinh tr−ëng nµy kh«ng phï hîp víi c¸c ®−êng sinh tr−ëng thÓ tÝch
154
- ®−îc x¸c ®Þnh th«ng qua sinh tr−ëng ®−êng kÝnh vµ ®−êng sinh tr−ëng chiÒu
cao kÕt hîp víi ph−¬ng tr×nh thÓ tÝch (h×nh 3.14)
3
V (m ) Mì cÊp ®Êt I
3
V (m ) Sa méc cÊp ®Êt I 0.8
0.9
0.7
V2
0.8
0.6
0.7
V1
0.6 0.5
0.5 0.4 V1
0.4 V2
0.3
0.3
0.2
0.2
0.1
0.1
0
0
25 A (tuæi)
25 A (tuæi) 0 5 10 15 20
0 5 10 15 20
H×nh 3.14. Sù phï hîp gi÷a ®−êng sinh tr−ëng thÓ tÝch x¸c ®Þnh ®éc lËp (V1)
víi ®−êng sinh tr−ëng thÓ tÝch x¸c ®Þnh th«ng qua sinh tr−ëng ®−êng kÝnh vµ
sinh tr−ëng chiÒu cao(V2)
Tõ h×nh 3.14 nhËn thÊy, c¸c ®−êng sinh tr−ëng thÓ tÝch V1 vµ V2 kh«ng
phï hîp víi nhau. Víi loµi Sa méc, ë tuæi nhá ®−êng sinh tr−ëng V2 thÊp h¬n
®−êng V1, sau ®ã ®−êng sinh tr−ëng V2 cao h¬n ®−êng sinh tr−ëng V1. Víi
loµi Mì, ë tuæi nhá h¬n 25, ®−êng sinh tr−ëng V1 cao h¬n ®−êng sinh tr−ëng V2.
Nh− ®· biÕt, gi÷a V víi D vµ H cã mèi quan hÖ mËt thiÕt, v× thÕ khi hai
®−êng sinh tr−ëng nµy kh«ng phï hîp víi nhau, nªn chän ®−êng V2 lµm
®−êng sinh tr−ëng thÓ tÝch ®¹i diÖn cho cÊp ®Êt.
Th«ng th−êng, ®Ó t¨ng tÝnh ®¹i diÖn cho c¸c ®−êng sinh tr−ëng x¸c lËp
theo ph−¬ng ph¸p nµy, c¸c « mÉu bè trÝ ngoµi thùc ®Þa ph¶i ®¹i diÖn cho c¸c
l©m phÇn thuéc tõng cÊp ®Êt. §iÒu kiÖn nµy rÊt khã thùc hiÖn, v× víi mçi cÊp
®Êt, chiÒu cao cña c¸c l©m phÇn biÕn ®éng t−¬ng ®èi lín (t¹i tuæi c¬ së A0, cù
ly chiÒu cao gi÷a c¸c cÊp ®Êt tõ 2m ®Õn 5m ). NÕu c¸c « mÉu tËp trung ë giíi
h¹n trªn, ®−êng sinh tr−ëng ®−îc x¸c ®Þnh l¹i gÇn víi ®−êng sinh tr−ëng cña
cÊp ®Êp trªn vµ ng−îc l¹i, ®−êng sinh tr−ëng l¹i gÇn víi ®−êng sinh tr−ëng cña
cÊp ®Êt d−íi. Tõ ®ã nhËn thÊy, muèn x¸c lËp c¸c ®−êng sinh tr−ëng theo
155
- ph−¬ng ph¸p nµy, cÇn thiÕt ph¶i kh¶o s¸t víi mçi cÊp ®Êt mét sè l−îng lín «
mÉu. Trªn mçi « mÉu, x¸c ®Þnh cÆp gi¸ trÞ chiÒu cao vµ tuæi cña l©m phÇn hiÖn
t¹i. TiÕp theo, chän c¸c « mÉu cã chiÒu cao tr¶i ®Òu tõ giíi h¹n d−íi ®Õn giíi
h¹n trªn cña mçi cÊp ®Êt. Sau ®ã ra thùc ®Þa gi¶i tÝch c©y tiªu chuÈn cña c¸c «
mÉu nµy.
X¸c lËp c¸c ph−¬ng tr×nh sinh tr−ëng cho tõng cÊp ®Êt dùa trªn 2 cÆp
gi¸ trÞ Y/A ë 2 thêi ®iÓm kh¸c nhau nh− ®· tr×nh bµy ë môc 2.3.2.4, cã −u
®iÓm lµ ®¬n gi¶n. Trong 2 cÆp gi¸ trÞ Y/A, mét cÆp ®−îc x¸c ®Þnh t¹i tuæi c¬
së A0. CÆp gi¸ trÞ nµy (Y0/A0) ®−îc chän cã c¨n cø thùc tiÔn vµ ®¹i diÖn cho
tõng cÊp ®Êt. CÆp gi¸ trÞ Y/A cßn l¹i ®−îc chän ë tuæi thÊp h¬n (ký hiÖu lµ
Y1/A1). Víi mçi cÊp ®Êt, Y1 thay ®æi, thêi ®iÓm ®Ó ®−êng sinh tr−ëng ®¹t ®iÓm
uèn còng thay ®æi vµ gi¸ trÞ cña Y t¹i ®ã còng kh¸c nhau. Gi¸ trÞ Y1 chän
cµng lín, ®−êng sinh tr−ëng ®¹t ®iÓm uèn cµng sím vµ gi¸ trÞ Y t¹i ®ã còng
cµng lín. C¸c ®−êng nµy c¾t nhau t¹i tuæi A0. Sau tuæi A0, vÞ trÝ cao thÊp cña
c¸c ®−êng thay ®æi theo chiÒu ng−îc l¹i. KÕt qu¶ x¸c lËp ph−¬ng tr×nh sinh
tr−ëng tõ 2 cÆp gi¸ trÞ H/A cña c¸c l©m phÇn Sa méc thuéc cÊp ®Êt I d−íi ®©y
lµ vÝ dô minh ho¹.
Theo kÕt qu¶ nghiªn cøu lËp biÓu cÊp ®Êt cho c¸c l©m phÇn Sa méc cña
Vò TiÕn Hinh (2000), víi cÊp ®Êt I, tuæi c¬ së ®−îc x¸c ®Þnh b»ng 15 vµ chiÒu
cao t−¬ng øng b»ng 15m. Ph−¬ng tr×nh Schumacher ®−îc chän ®Ó m« t¶ sinh
tr−ëng chiÒu cao víi tham sè c= 0,3. Trong vÝ dô nµy, tuæi A1 ®−îc chän b»ng
5, chiÒu cao t−¬ng øng chän thö nghiÖm tõ 2,5m ®Õn 5,5m víi cù ly 0,5m. Tõ
kÕt qu¶ tÝnh to¸n, x¸c ®Þnh tuæi c¸c ®−êng sinh tr−ëng ®¹t ®iÓm uèn nh− sau:
H(m) 2,5 3,0 3,5 4,0 4,5 5,0 5,5
A(tuæi) 19 13 10 7 5 4 3
Gi¸ trÞ chiÒu cao t−¬ng øng víi c¸c ®iÓm uèn trªn gi¶m dÇn, tõ 1,383m
(A=19) ®Õn 1,270m (A=3). Quy luËt biÕn ®æi cña c¸c ®−êng cong sinh tr−ëng
t−¬ng øng víi c¸c gi¸ trÞ chiÒu cao kh¸c nhau t¹i tuæi A1 ®−îc minh ho¹ ë
h×nh 3.15.
156
- Hg (m)
35
30 H1 =2,5m
H1 =3,5m
25 H1 =4,5m
H1 =5,5m
20
15
10
5
0
A (tuæi)
0 5 10 15 20 25
H×nh 3.15. C¸c ®−êng sinh tr−ëng lý thuyÕt t−¬ng øng víi
gi¸ trÞ chiÒu cao kh¸c nhau t¹i tuæi 5
Nh− vËy, víi mçi cÊp ®Êt, viÖc chän gi¸ trÞ Y1 t¹i tuæi A1 ®· ¶nh h−ëng
®Õn c¸c tham sè cña ph−¬ng tr×nh sinh tr−ëng, tõ ®ã ¶nh h−ëng ®Õn d¹ng cña
®−êng sinh tr−ëng lý thuyÕt. Ngoµi ra chän gi¸ trÞ Y1 t¹i tuæi A1cho mçi cÊp
®Êt sao cho hîp lý lµ viÖc lµm kh«ng ®¬n gi¶n vµ hoµn toµn phô thuéc vµo chñ
quan cña mçi ng−êi. NÕu c¸c gi¸ trÞ Y1 chän kh«ng thÝch hîp, c¸c ®−êng sinh
tr−ëng lý thuyÕt sÏ c¾t nhau hoÆc thêi ®iÓm ®¹t ®iÓm uèn cña mçi ®−êng sÏ
m©u thuÉn víi nhau (theo quy luËt cÊp ®Êt tèt ®iÓm uèn sÏ ®Õn sím). §©y
chÝnh lµ ®iÓm h¹n chÕ cña ph−¬ng ph¸p. Së dÜ nh− vËy v×, theo ph−¬ng ph¸p
nµy, viÖc x¸c lËp ph−¬ng tr×nh chØ c¨n cø vµo 2 ®iÓm lùa chän, mµ kh«ng dùa
vµo sè liÖu quan s¸t thùc nghiÖm cña mçi cÊp ®Êt.
X¸c lËp c¸c ®−êng sinh tr−ëng theo ®¬n vÞ cÊp ®Êt dùa vµo ph−¬ng tr×nh
suÊt t¨ng tr−ëng PY vµ gi¸ trÞ Y cho tr−íc t¹i tuæi c¬ së A0 ®· ®−îc c¸c t¸c gi¶
sö dông ®Ó ph©n chia c¸c ®−êng cong cÊp ®Êt cho c¸c loµi: Keo l¸ trµm
(1996), Sa méc, Th«ng ®u«i ngùa, Mì (2000), QuÕ (2003). ¦u ®iÓm cña
ph−¬ng ph¸p lµ h¹n chÕ ®−îc sè l©m phÇn cÇn thu thËp sè liÖu so víi c¸c
157
- ph−¬ng ph¸p kh¸c, bëi lÏ biÕn ®éng cña PY nhá h¬n so víi biÕn ®éng cña ®¹i
l−îng Y. Ngoµi ra, ph−¬ng tr×nh suÊt t¨ng tr−ëng ®−îc thiÕt lËp cho tõng cÊp
®Êt tõ sè liÖu sinh tr−ëng thùc nghiÖm, v× thÕ ®−êng sinh tr−ëng lý thuyÕt sÏ
®¹i diÖn tèt cho quy luËt sinh tr−ëng cña tõng cÊp ®Êt. Ph−¬ng ph¸p nµy cã −u
®iÓm næi bËt lµ, c¸c ®−êng sinh tr−ëng lu«n lu«n ®i qua gi¸ trÞ cho tr−íc t¹i
tuæi c¬ së A0.
Trong c¸c ph−¬ng ph¸p x¸c lËp c¸c ®−êng sinh tr−ëng D, H, V võa
tr×nh bµy ë trªn cho thÊy, trõ ph−¬ng ph¸p thø t− ra (x¸c lËp c¸c ®−êng sinh
tr−ëng ®éc lËp theo ®¬n vÞ cÊp ®Êt), c¸c ph−¬ng ph¸p cßn l¹i ®Òu dùa vµo gi¸
trÞ Y (D, H, V) cho tr−íc t¹i tuæi c¬ së.
Trong 3 ®¹i l−îng nµy, chiÒu cao Hg ®−îc chän lµm c¬ së. Tõ ®ã, chØ sè
cÊp ®Êt lµ ®iÓm khëi ®Çu ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ trÞ t−¬ng øng cña ®−êng kÝnh t¹i tuæi
c¬ së Ao th«ng qua quan hÖ Dg/Hg. Quan hÖ nµy ®−îc x¸c lËp tõ sè liÖu ®iÒu
tra ë c¸c « t¹m thêi. T−¬ng tù nh− vËy, gi¸ trÞ thÓ tÝch cña tõng cÊp ®Êt t¹i tuæi
A0 ®−îc x¸c ®Þnh tõ gi¸ trÞ Hg vµ Dg t−¬ng øng trªn c¬ së ph−¬ng tr×nh thÓ
tÝch x¸c lËp cho tõng loµi c©y trång. NÕu kh«ng lµm nh− vËy, mµ x¸c ®Þnh gi¸
trÞ t¹i tuæi A0 ®éc lËp cho tõng ®¹i l−îng, trong nhiÒu tr−êng hîp sÏ cã m©u
thuÉn lµ, chiÒu cao thuéc cÊp ®Êt nµy, nh−ng ®−êng kÝnh vµ thÓ tÝch l¹i thuéc
cÊp ®Êt kh¸c.
3.4.2. M« h×nh sinh tr−ëng c©y b×nh qu©n l©m phÇn cã tØa th−a.
Víi c¸c l©m phÇn trong chu kú kinh doanh ®−îc tiÕn hµnh tØa th−a mét
sè lÇn, qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña l©m phÇn bao gåm qu¸ tr×nh sinh tr−ëng vµ qu¸
tr×nh tØa th−a.
Tr−íc lÇn tØa th−a thø nhÊt, mËt ®é l©m phÇn vÒ c¬ b¶n kh«ng biÕn ®æi
theo thêi gian, do ®ã qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña l©m phÇn ë giai ®o¹n nµy ®−îc
®Æc tr−ng bëi qu¸ tr×nh sinh tr−ëng. Tr−íc lÇn tØa th−a thø nhÊt, sinh tr−ëng
cña c©y b×nh qu©n (D, H, V) theo ®¬n vÞ cÊp ®Êt cã thÓ ®−îc thiÕt lËp b»ng
mét trong c¸c ph−¬ng ph¸p ¸p dông cho l©m phÇn kh«ng tØa th−a.
158
- N¨m l©m phÇn diÔn ra tØa th−a lÇn ®Çu, cÇn sö dông hÖ sè tØa th−a theo
chiÒu cao (KH), theo ®−êng kÝnh (KD) vµ theo thÓ tÝch (KV) ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ trÞ
chiÒu cao, ®−êng kÝnh vµ thÓ tÝch cho bé phËn nu«i d−ìng. HÖ sè tØa th−a KD
vµ KV th−êng ®−îc x¸c ®Þnh th«ng qua quan hÖ víi c−êng ®é tØa th−a theo sè
c©y (môc 1.2.3.2). Riªng hÖ sè tØa th−a theo chiÒu cao KH (tû sè gi÷a chiÒu
cao b×nh qu©n cña bé phËn nu«i d−ìng vµ chiÒu cao b×nh qu©n cña l©m phÇn
tr−íc tØa th−a) th−êng ®−îc x¸c ®Þnh 1 gi¸ trÞ chung cho mçi loµi c©y. Ch¼ng
h¹n víi loµi Sa méc, Th«ng ®u«i ngùa vµ Mì c¸c t¸c gi¶ x¸c ®Þnh gi¸ trÞ cña
KH lÇn l−ît b»ng 1,0303; 1,036 vµ 1,041. Khi biÕt hÖ sè tØa th−a KH, chiÒu cao
cña bé phËn nu«i d−ìng (Hg2) ®−îc x¸c ®Þnh th«ng qua chiÒu cao b×nh qu©n
cña l©m phÇn tr−íc tØa th−a (Hg1) theo c«ng thøc:
Hg2 = Hg1.KH (3.60)
§−êng kÝnh vµ thÓ tÝch b×nh qu©n cña bé phËn nu«i d−ìng th−êng ®−îc
x¸c ®Þnh th«ng qua tæng tiÕt diÖn ngang vµ tr÷ l−îng t−¬ng øng. Th«ng
th−êng, tõ quan hÖ Gc%/Nc% vµ quan hÖ Mc%/Nc% x¸c ®Þnh c−êng ®é tØa
th−a theo tiÕt diÖn ngang (Gc%) vµ theo tr÷ l−îng (Mc%). Tõ Gc%, Mc% vµ
tæng tiÕt diÖn ngang còng nh− tr÷ l−îng cña l©m phÇn tr−íc tØa th−a, x¸c ®Þnh
tæng tiÕt diÖn ngang vµ tr÷ l−îng cña bé phËn tØa th−a. HiÖu sè tæng tiÕt diÖn
ngang vµ tr÷ l−îng cña l©m phÇn tr−íc tØa th−a vµ bé phËn tØa th−a chÝnh lµ
tæng tiÕt diÖn ngang vµ tr÷ l−îng cña bé phËn nu«i d−ìng. Tû sè gi÷a tæng tiÕt
diÖn ngang vµ tr÷ l−îng cña bé phËn nu«i d−ìng víi mËt ®é nu«i d−ìng lµ tiÕt
diÖn ngang vµ thÓ tÝch b×nh qu©n cña bé phËn nu«i d−ìng. Tõ tiÕt diÖn ngang
b×nh qu©n, suy ra ®−êng kÝnh b×nh qu©n theo tiÕt diÖn.
Tõ sau lÇn tØa th−a thø nhÊt ®Õn tr−íc lÇn tØa th−a thø hai, sinh tr−ëng
®−êng kÝnh, chiÒu cao vµ thÓ tÝch ®−îc x¸c ®Þnh th«ng qua suÊt t¨ng tr−ëng.
Gi¶ sö A1 lµ n¨m l©m phÇn ®−îc tØa th−a lÇn thø nhÊt, víi gi¸ trÞ cña ®¹i
l−îng Y (D, H, V) cña c©y b×nh qu©n l©m phÇn sau tØa th−a lµ Y2(A1), sinh
tr−ëng cña ®¹i l−îng Y t¹i tuæi A1+1 ®−îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc tæng qu¸t:
159
- ⎛ ⎞
⎜ ⎟
⎜ ⎟
1 (3. 61)
⎜ ⎟
=Y
Y
(A + 1) 2(A ) ⎜ ⎟
PY
(A + 1)
1 1
⎜1− ⎟
1
⎜ ⎟
⎝ ⎠
100
T−¬ng tù ta cã:
⎛ ⎞
⎜ ⎟
⎜ ⎟
1
⎜ ⎟
=Y (3.62)
Y
(A + n) (A + n − 1) ⎜ ⎟
PY
(A + n)
1 1
⎜1− ⎟
1
⎜ ⎟
⎝ ⎠
100
T¹i lÇn tØa th−a thø 2, viÖc suy diÔn c¸c ®¹i l−îng cho bé phËn nu«i
d−ìng ®−îc tiÕn hµnh gièng nh− n¨m diÔn ra tØa th−a lÇn ®Çu. Cø nh− vËy, dù
®o¸n sinh tr−ëng c©y b×nh qu©n l©m phÇn ®Õn hÕt chu kú kinh doanh.
Thùc tÕ cho thÊy, víi nh÷ng l©m phÇn ®−îc tØa th−a ®Òu ë c¸c tÇng hay
tØa th−a c¬ giíi, hoÆc ®−îc tØa th−a hµng n¨m víi c−êng ®é nhá, kh«ng cã sù
sai kh¸c ®¸ng kÓ vÒ kÝch th−íc c©y b×nh qu©n cña bé phËn l©m phÇn tr−íc tØa
th−a vµ sau tØa th−a. Trong tr−êng hîp nµy, cã thÓ sö dông c¸c ph−¬ng ph¸p
®−îc giíi thiÖu ë môc 3.4.1 ®Ó x¸c lËp c¸c ®−êng sinh tr−ëng D, H, V cho c©y
b×nh qu©n l©m phÇn. Víi c¸c l©m phÇn Th«ng ba l¸ ®−îc thiÕt kÕ tØa th−a
hµng n¨m, NguyÔn Ngäc Lung (1999) sö dông hµm Schumacher m« t¶ sinh
tr−ëng D, H, V cho tõng cÊp ®Êt.
Víi c¸c l©m phÇn Sa méc, Th«ng ®u«i ngùa vµ Mì ®−îc thiÕt kÕ tØa
th−a mét sè lÇn trong chu kú kinh doanh, c¸c t¸c gi¶ ®· dïng ph−¬ng tr×nh
suÊt t¨ng tr−ëng chiÒu cao vµ suÊt t¨ng tr−ëng ®−êng kÝnh cïng víi gi¸ trÞ
chiÒu cao, ®−êng kÝnh cña c¸c cÊp ®Êt cho tr−íc t¹i tuæi A0 x¸c ®Þnh sinh
tr−ëng chiÒu cao vµ ®−êng kÝnh b×nh qu©n l©m phÇn cho c¸c tuæi nhá h¬n A0
(Vò TiÕn Hinh, 2000). Môc ®Ých chÝnh cña néi dung nµy lµ x¸c ®Þnh sinh
tr−ëng cho c©y b×nh qu©n tr−íc lÇn tØa th−a thø nhÊt.
N¨m diÔn ra tØa th−a lÇn ®Çu, kÝch th−íc c©y b×nh qu©n cña bé phËn
nu«i d−ìng ®−îc x¸c ®Þnh tõ kÝch th−íc c©y b×nh qu©n l©m phÇn tr−íc tØa
160
- th−a, nh− ®· b×nh bµy ë phÇn trªn. Sau ®ã dùa vµo suÊt t¨ng tr−ëng chiÒu cao
vµ suÊt t¨ng tr−ëng ®−êng kÝnh suy diÔn sinh tr−ëng chiÒu cao vµ ®−êng kÝnh
cho giai ®o¹n gi÷a 2 lÇn tØa th−a. Sinh tr−ëng thÓ tÝch cña c©y b×nh qu©n ®−îc
x¸c ®Þnh tõ sinh tr−ëng chiÒu cao vµ sinh tr−ëng ®−êng kÝnh kÕt hîp víi
ph−¬ng tr×nh thÓ tÝch lËp cho tõng loµi c©y.
Qua mét sè biÓu s¶n l−îng ®· lËp cho thÊy, víi c¸c l©m phÇn kh«ng tØa
th−a, c¸c ®−êng sinh tr−ëng D,H,V ®−îc x¸c lËp trùc tiÕp th«ng qua c¸c
ph−¬ng ph¸p ®· giíi thiÖu ë môc 3.4.1. Tõ sinh tr−ëng ®−êng kÝnh vµ thÓ tÝch,
kÕt hîp víi mËt ®é, suy ra sinh tr−ëng tæng tiÕt diÖn ngang vµ tr÷ l−îng. §èi
víi c¸c l©m phÇn cã tØa th−a, ngo¹i trõ sinh tr−ëng chiÒu cao cña c©y b×nh
qu©n ®−îc x¸c ®Þnh trùc tiÕp, sinh tr−ëng ®−êng kÝnh vµ thÓ tÝch cã thÓ ®−îc
x¸c ®Þnh trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp th«ng qua tæng tiÕt diÖn ngang, mËt ®é vµ
h×nh cao.
NÕu sinh tr−ëng ®−êng kÝnh vµ thÓ tÝch cña c©y b×nh qu©n ®−îc x¸c
®Þnh trùc tiÕp, sinh tr−ëng tæng tiÕt diÖn ngang vµ tr÷ l−îng ®−îc suy diÔn tõ
sinh tr−ëng ®−êng kÝnh vµ thÓ tÝch th«ng qua mËt ®é. Ng−îc l¹i nÕu tæng tiÕt
diÖn ngang vµ tr÷ l−îng ®−îc x¸c ®Þnh trùc tiÕp tõ m« h×nh tæng tiÕt diÖn
ngang vµ m« h×nh tr÷ l−îng cã ®é chÝnh x¸c cao h¬n x¸c ®Þnh tõ sinh tr−ëng
®−êng kÝnh vµ sinh tr−ëng thÓ tÝch cña c©y b×nh qu©n, th× sinh tr−ëng ®−êng
kÝnh vµ thÓ tÝch ®−îc x¸c ®Þnh gi¸n tiÕp th«ng qua sinh tr−ëng tæng tiÕt diÖn
ngang, sinh tr−ëng tr÷ l−îng vµ mËt ®é l©m phÇn.
3.5. M« h×nh tæng tiÕt diÖn ngang.
Tæng tiÕt diÖn ngang trªn ha lµ chØ tiªu ®¸nh gi¸ ®é ®Çy cña l©m phÇn,
®ång thêi còng lµ chØ tiªu dïng ®Ó x¸c ®Þnh tr÷ l−îng vµ ®−êng kÝnh b×nh
qu©n. Tõ c¸c ph−¬ng ph¸p lËp biÓu ®· ®óc kÕt, cã thÓ dÉn ra mét sè ph−¬ng
ph¸p dù ®o¸n tæng tiÕt diÖn ngang d−íi ®©y:
161
- 3.5.1. Dù ®o¸n tæng tiÕt diÖn ngang th«ng qua ®éng th¸i ph©n bè sè c©y theo
®−êng kÝnh.
Nh− ®· biÕt, tæng tiÕt diÖn ngang ®−îc x¸c ®Þnh tõ ph©n bè sè c©y theo
®−êng kÝnh b»ng c«ng thøc:
πm 2
G= ∑ nidi (3.63)
4
Trong ®ã:
m: Sè cì kÝnh.
ni: Sè c©y thuéc cì kÝnh thø i.
di: §−êng kÝnh gi÷a cì thø i.
Tõ c«ng thøc (3.63) cho thÊy, nÕu biÕt ph©n bè sè c©y theo ®−êng kÝnh
(N/D) ë nh÷ng thêi ®iÓm cÇn thiÕt trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña l©m phÇn, sÏ
dù ®o¸n ®−îc tæng tiÕt diÖn ngang t−¬ng øng.
Qu¸ tr×nh biÕn ®æi theo tuæi cña ph©n bè N/D ®−îc gäi lµ ®éng th¸i
ph©n bè ®−êng kÝnh. C¸c ph−¬ng ph¸p m« pháng ®éng th¸i N/D ®−îc tr×nh
b¶y ë môc 1.3.1. Dù ®o¸n tæng tiÕt diÖn ngang th«ng qua ®éng th¸i N/D
th−êng ®−îc sö dông ®Ó lËp c¸c biÓu s¶n l−îng, trong ®ã cã biÓu s¶n phÈm.
Ph¹m Ngäc Giao (1996) ®· sö dông ph−¬ng ph¸p nµy ®Ó lËp biÓu s¶n l−îng
cho c¸c l©m phÇn Th«ng ®u«i ngùa vïng §«ng b¾c.
3.5.2. Dù ®o¸n tæng tiÕt diÖn ngang tõ sinh tr−ëng ®−êng kÝnh.
Gi÷a ®−êng kÝnh víi mËt ®é vµ tæng tiÕt diÖn ngang l©m phÇn kh«ng
nh÷ng cã quan hÖ chÆt chÏ vÒ mÆt sinh häc mµ cßn cã quan hÖ víi nhau vÒ
mÆt to¸n häc, th«ng qua chØ tiªu nµy, x¸c ®Þnh chØ tiªu kia. V× thÕ nÕu biÕt quy
luËt sinh tr−ëng ®−êng kÝnh th× tæng tiÕt diÖn ngang ®−îc dù ®o¸n th«ng qua
sinh tr−ëng ®−êng kÝnh vµ ng−îc l¹i, nÕu biÕt quy luËt sinh tr−ëng tæng tiÕt
diÖn ngang, th× sinh tr−ëng ®−êng kÝnh ®−îc dù ®o¸n tõ sinh tr−ëng tæng tiÕt
diÖn ngang.
162
- Víi nh÷ng l©m phÇn trong chu kú kinh doanh kh«ng ¸p dông biÖn ph¸p
tØa th−a hoÆc cã tØa th−a, nh−ng tØa th−a th−êng xuyªn víi c−êng ®é thÊp, hoÆc
¸p dông biÖn ph¸p tØa th−a c¬ giíi, th× sinh tr−ëng cña c©y b×nh qu©n kh«ng
chÞu ¶nh h−ëng cña qu¸ tr×nh lîi dông. Trong tr−êng hîp nµy, ng−êi ta th−êng
x¸c lËp c¸c ®−êng sinh tr−ëng ®−êng kÝnh b×nh qu©n theo ®¬n vÞ cÊp ®Êt cho
mçi loµi c©y trång. Tõ sinh tr−ëng ®−êng kÝnh b×nh qu©n,x¸c ®Þnh sinh tr−ëng
tæng tiÕt diÖn ngang trªn ha:
π2
G= (3.64)
DN
4g
Khi lËp biÓu s¶n l−îng cho c¸c loµi c©y Sa méc, Th«ng ®u«i ngùa vµ
Mì (Vò TiÕn Hinh, 2000), c¸c t¸c gi¶ dù ®o¸n sinh tr−ëng tæng tiÕt diÖn
ngang ë giai ®o¹n tr−íc lÇn tØa th−a thø nhÊt vµ gi÷a 2 lÇn tØa th−a liªn tiÕp tõ
sinh tr−ëng ®−êng kÝnh. Trong ®ã, sinh tr−ëng ®−êng kÝnh ®−îc x¸c ®Þnh
th«ng qua suÊt t¨ng tr−ëng ®−êng kÝnh vµ ®−êng kÝnh cho tr−íc t¹i tuæi c¬ së
A0. Cã thÓ m« t¶ kh¸i qu¸t ph−¬ng ph¸p nµy nh− sau:
Víi mçi cÊp ®Êt, tõ ph−¬ng tr×nh suÊt t¨ng tr−ëng (PD) vµ ®−êng kÝnh
cho tr−íc t¹i tuæi c¬ së A0 (D(Ao)), suy diÔn sinh tr−ëng ®−êng kÝnh cho nh÷ng
tuæi tr−íc A0 (D(Ao) ®−îc x¸c ®Þnh th«ng qua quan hÖ Dg/Hg tõ chØ sè cÊp ®Êt).
§−êng sinh tr−ëng nµy ®−îc sö dông ®Ó x¸c ®Þnh sinh tr−ëng tæng tiÕt
diÖn ngang ë giai ®o¹n tr−íc lÇn tØa th−a ®Çu.Khi l©m phÇn diÔn ra tØa th−a lÇn
thø nhÊt, tæng tiÕt diÖn ngang cña bé phËn tØa th−a ®−îc x¸c ®Þnh th«ng qua
Gc% (Gc% ®−îc suy tõ Nc%, xem môc 1.2.3.2). Tõ G tr−íc tØa th−a (G1) vµ G
tØa th−a (Gc), suy ra G cña bé phËn nu«i d−ìng (G2). §−êng kÝnh cña bé phËn
nu«i d−ìng (Dg2) ®−îc x¸c ®Þnh tõ G2 vµ mËt ®é nu«i d−ìng.
Tõ sau lÇn tØa th−a thø nhÊt ®Õn tr−íc lÇn tØa th−a thø hai, ®−êng kÝnh
b×nh qu©n ®−îc suy diÔn tõ Dg2 cña l©m phÇn sau lÇn tØa th−a thø nhÊt kÕt hîp
víi PD ë c¸c tuæi. Khi l©m phÇn ®−îc tØa th−a lÇn thø 2, tæng tiÕt diÖn ngang
vµ ®−êng kÝnh ®−îc x¸c ®Þnh cho c¸c bé phËn l©m phÇn gièng nh− ë lÇn tØa
163
- th−a thø nhÊt. Cø nh− vËy dù ®o¸n tæng tiÕt diÖn ngang vµ ®−êng kÝnh cho ®Õn
n¨m kÕt thóc chu kú kinh doanh.
3.5.3. Dù ®o¸n tæng tiÕt diÖn ngang th«ng qua chiÒu cao vµ mËt ®é.
C¬ së khoa häc cña ph−¬ng ph¸p dù ®o¸n nµy lµ, dùa vµo mèi quan hÖ
chÆt chÏ gi÷a tæng tiÕt diÖn ngang víi chiÒu cao (chØ tiªu ph©n chia cÊp ®Êt H0
hoÆc Hg) vµ mËt ®é, suy ra sinh tr−ëng tæng tiÕt diÖn ngang theo tõng cÊp mËt
®é trªn c¬ së ®−êng cong cÊp ®Êt:
G = F(H0,N) (3.65)
Khi ¸p dông ph−¬ng ph¸p nµy cÇn l−u ý lµ, quan hÖ (3.65) chØ thÝch hîp
víi nh÷ng l©m phÇn ch−a bÞ t¸c ®éng. Do ®ã, sè liÖu dïng ®Ó thiÕt lËp quan hÖ
nµy ph¶i ®−îc thu thËp tõ nh÷ng l©m phÇn ch−a qua tØa th−a.
NÕu l©m phÇn ®−îc tØa th−a lÇn ®Çu t¹i thêi ®iÓm A1, tæng tiÕt diÖn
ngang cña bé phËn l©m phÇn tr−íc tØa th−a (G1) ®−îc x¸c ®Þnh theo ph−¬ng
tr×nh tæng qu¸t:
G1A1 = F(H0A1, N1A1) (3.66)
Tæng tiÕt diÖn ngang cña bé phËn nu«i d−ìng (G2) ®−îc x¸c ®Þnh qua
tæng tiÕt diÖn ngang (G1) vµ tæng tiÕt diÖn ngang cña bé phËn tØa th−a Gc:
G 2 = G 1 - Gc (3.67)
Trong ®ã Gc ®−îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc:
Gc = KG.g1.Nc (3.68)
Tæng tiÕt diÖn ngang l©m phÇn ë c¸c tuæi sau lÇn tØa th−a thø nhÊt ®−îc
x¸c ®Þnh trªn c¬ së c«ng thøc tæng qu¸t:
G1(A1+1) = G2A1+ ZG (3.69)
Trong ®ã ZG ®−îc x¸c ®Þnh th«ng qua lý thuyÕt cña Marsh "T¨ng
tr−ëng tæng tiÕt diÖn ngang cña nh÷ng l©m phÇn tØa th−a b»ng t¨ng tr−ëng
tæng tiÕt diÖn ngang cña nh÷ng l©m phÇn ch−a tØa th−a khi chóng cã cïng ®é
®Çy"(Alder,D.1980).
164
nguon tai.lieu . vn
