Xem mẫu
- B GIÁO D C VÀ ðÀO T O
TRƯ NG ð I H C NÔNG NGHI P I HÀ N I
PGS.TS. NGUY N XUÂN TR CH (Ch biên)
PGS.TS. MAI TH THƠM - GVC. LÊ VĂN BAN
GIÁO TRÌNH
CHĂN NUÔI TRÂU BÒ
Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Giáo trình Chăn nuôi Trâu Bò --------------------------------------------- 5
- Chương m ñ u
GI I THI U CHUNG V CHĂN NUÔI TRÂU BÒ
Chương m ñ u này nh m khái quát v t m quan tr ng c a ngành chăn nuôi trâu bò
trong ñ i s ng kinh t -xã h i, nh ng ñ c thù v sinh h c và sinh thái cơ b n c a trâu bò mà
con ngư i có th khai thác nh m s n xu t ra nh ng s n ph m có giá tr cao d a trên nh ng
ngu n th c ăn ít b c nh tranh nh t. M t khác, chương này cũng nh m cung c p cho sinh viên
m t t m nhìn t ng th v tình hình và xu th c a ngành chăn nuôi trâu bò trong nư c và trên
Th gi i trư c khi ñi vào nh ng v n ñ k thu t c th trong các chương sau ñó.
I. VAI TRÒ VÀ Ý NGHĨA C A CHĂN NUÔI TRÂU BÒ
1.1. Cung c p th c ph m
Trâu bò cung c p hai lo i th c ph m có giá tr cao ñ i v i con ngư i là th t và s a. Th t
trâu bò ñư c x p vào lo i th t ñ có giá tr dinh dư ng cao. Th t trâu béo cung c p 2558
Kcal/kg, lo i trung bình là 2080 Kcal/kg. S a ñư c x p vào lo i th c ph m cao c p vì nó
hoàn ch nh v dinh dư ng và r t d tiêu hoá. Năm 2004 toàn th gi i s n xu t trên 62 tri u t n
th t trâu bò và kho ng 620 tri u t n s a, trong ñó 80-90% t trâu bò. Trâu bò là nh ng gia súc
nhai l i có kh năng bi n th c ăn r ti n như cây c , rơm r thành hàng trăm thành ph n khác
nhau c a th t và s a. M c s ng càng ñư c c i thi n thì nhu c u c a con ngư i v th t và s a
trâu bò càng tăng lên.
1.2. Cung c p s c kéo
Trâu bò ñư c s d ng t lâu ñ i nay vào m c ñích cung c p s c kéo ñ làm ñ t ph c v
tr ng tr t. Ngoài vi c làm ñ t, trâu bò còn ñư c s d ng ñ kéo xe v n chuy n hàng hoá và
các m c ñích lao tác khác như kéo g , kéo nư c, kéo c i xay, v.v... L i th c a s c kéo trâu
bò là có th ho t ñ ng b t kỳ ñ a bàn nào và s d ng t i ña ngu n th c ăn t nhiên t i ch
và các ph ph m nông nghi p làm ngu n cung c p năng lư ng. Trâu bò t o ra s c kéo nh
năng lư ng l y t c và các ph ph m cây tr ng, mà năng lư ng trong cây c (hoá năng) l i
ñư c c ñ nh tr c ti p ngu n năng lư ng vô t n c a m t tr i thông qua quá trình quang h p.
Do v y, s d ng s c kéo c a trâu bò giúp tránh ñư c các cu c kh ng ho ng gây ra b i các
ngu n năng lư ng hoá th ch ñang ñư c khai thác c n ki t d n. Th c t v i t c ñ tăng giá
d u ngày càng tăng cao như hi n nay thì s c kéo c a trâu bò l i tr nên có nhi u ưu th so v i
s c kéo cơ gi i và vi c khai thác trâu bò cày kéo s có tính b n v ng cao.
1.3. Cung c p phân bón và ch t ñ t
Phân trâu bò là lo i phân h u cơ có kh i lư ng ñáng k . Kho ng 1/3 kh i lư ng v t ch t
khô trâu bò ăn vào ñư c th i ra ngoài dư i d ng phân. Hàng ngày m i trâu trư ng thành th i
ra t 15-20 kg phân, bò trư ng thành 10-15 kg. Phân trâu bò ch a kho ng 75-80% nư c, 5-
5,5% khoáng, 10% axit photphoric, 0,1% kali, 0,2% canxi. M c dù ch t lư ng không cao như
phân l n, nhưng nh có kh i lư ng l n phân trâu bò ñã ñáp ng m t ph n r t l n nhu c u
phân h u cơ cho n n nông nghi p h u cơ. Hi n nay nhi u vùng, nh t là nh ng vùng tr ng
cà phê phân trâu bò ñư c bán v i giá khá cao ñ làm phân bón. Nhi u nơi ngư i ta nuôi trâu
bò v i ñích l y phân là chính. Ngoài vi c dùng làm phân bón, trên Th gi i phân trâu bò còn
ñư c dùng làm ch t ñ t. T i m t s nư c Tây Nam Á như n ð , Pakistan, phân ñư c tr n
v i rơm băm, n m thành bánh và phơi n ng khô, d tr và s d ng làm ch t ñ t quanh năm.
Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Giáo trình Chăn nuôi Trâu Bò --------------------------------------------- 6
- 1.4. Cung c p nguyên li u cho công nghi p ché bi n và th công m ngh
Ngoài vi c cung c p th c ph m cho con ngư i, s c kéo và phân bón cho nông nghi p,
ngành chăn nuôi trâu bò còn s n xu t ra m t s ph ph m mà con ngư i có th khai tác s
d ng. S ng trâu n u ñư c gia công ch bi n c n th n có th tr thành nhi u m t hàng m
ngh khác nhau. S ng trâu có nhi u hình d ng, có màu t ñen tuy n ñ n màu m t ong nh t.
S ng trâu ñ m l y r t to và r ng có kh năng cung c p cho các ngh nhân và các th th công
m t s lư ng nguyên li u ñáng k ñ t o ra các m t hàng như cúc áo, trâm cài, lư c, thìa, dĩa,
cán và bao da, các vòng s ñeo, ñ trang trí, kim ñan, móc áo…S ng trâu còn ñư c dùng làm
tù và. T i vi n b o tàng Raffles Singapo có m t ngai s ng trâu c a vua Kenlautan Sultan
Mohamed, m t ngai làm b ng s ng trâu, ghép t nhi u m nh g t dũa, ch m tr và ph i m t 3
năm m i làm xong cái ngai này. Da trâu bò là ngu n nguyên li u ch y u cho các nhà máy
thu c da. Da trâu bò có th dùng làm áo da, găng tay, bao súng, dây lưng, giày, dép, c p…
nhi u vùng nông thôn ngư i ta còn dùng da trâu làm th c ph m. Nh ñ dày, s c b n và kh
năng u n m m c a nó mà lông trâu thích h p cho vi c s n xu t bàn ch i m ngh và lau chùi
m t s máy móc quang h c.
1.5. Ý nghĩa kinh t -xã h i và văn hoá c a chăn nuôi trâu bò
V i vi c khai thác nh ng vai trò nói trên c a trâu bò thì chăn nuôi trâu bò trư c k t là
m t ho t ñ ng kinh t . Trong ho t ñ ng kinh t này trâu bò có th coi như là ”nhà máy sinh
h c” v i nguyên li u là cây c và s n ph m là th t, s a, s c kéo, phân bón kèm theo các ph
ph m khác. Nguyên li u cho ho t ñ ng này d s n xu t còn th trư ng s n ph m thì h t s c
r ng l n. ð y m nh phát tri n chăn nuôi trâu bò cho phép khai thác t i ña các ngu n tài
nguyên thiên nhiên s n có, k c nh ng ngu n năng lư ng có th tái t o ñang b b phí gây ô
nhi m môi trư ng như rơm r và các ph ph m cây tr ng khác, ñ t o ra nh ng s n ph m có
giá tr cao cho xã h i. Chăn nuôi trâu bò do v y mà ñã tr thành k sinh nhai, là m t phương
ti n xoá ñói gi m nghèo, là công c ñ góp ph n phát tri n b n v ng. Th c t ñã cho th y ñ i
v i nhi u ngư i nghèo thì cho vay ti n h không bi t làm sao ñ cho ti n ”ñ ” ra ñư c, nhưng
khi cho ”vay” trâu bò thì h l i d n d n thoát ñư c nghèo nh s bê nghé hàng năm ñư c ñ
ra.
m t trình ñ cao hơn, n u bi t ñ u tư và t ch c h p lý trên cơ s khoa h c thì chăn
nuôi trâu bò s giúp chuy n d ch cơ c u kinh t nông nghi p, t o ra nhi u công ăn vi c làm,
tăng thu nh p trên m t ñ n v di n tích ñ t ñai, t o ñi u ki n làm giàu b n v ng cho nhi u h
nông dân. Tuy nhiên. ñi u ñó không có nghĩa là chăn nuôi trâu bò càng thâm canh, quy mô
chăn nuôi càng l n và càng ”hi n ñ i hoá” thì m i càng có l i v m t kinh t . Ý nghĩa kinh t
có ñư c khi bi t s d ng trâu bò ñ khai thác m t cách b n v ng nh t nh ng ngu n l i s n
có.
ð i v i nhi u vùng nông thôn và mi n núi trâu bò còn ñư c coi như m t lo i tài s n c
ñ nh, là phương ti n tích l tài chính hay m t ngân hàng s ng ñ ñ m b o an ninh kinh t cho
h gia ñình, có th chuy n thành ti n m t b t c lúc nào gia ñình c n cho nh ng nhu c u l n
như xây nhà, ma chay, cư i xin, ch a b nh v.v... Cũng chính vì th mà uy tín và v th c a
m t ngư i trong thôn b n nhi u khi ph thu c vào s lư ng trâu bò mà h có ñư c.
Bên c nh ý nghĩa kinh t -xã h i như trên, trâu bò ñã t ng g n bó v i ñ i s ng văn hoá
và tâm linh c a ngư i dân nông thôn Vi t Nam cũng như nhi u nư c khác. Con trâu cùng v i
cây tre ñã làm nên bi u tư ng c a làng quê ñ t Vi t t l c t cư ng. Các h i thi trâu, ch i
trâu, ñâm trâu, các ch trâu bò, v.v... là nh ng sinh ho t mang tính văn hoá truy n th ng sâu
s c c a các dân t c Vi t Nam. M i ngư i Vi t Nam càng ñi xa càng nh v hình nh làng quê
c a mình và không th không có trong ñó hình bóng c a con trâu. Chính con trâu ñã góp ph n
Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Giáo trình Chăn nuôi Trâu Bò --------------------------------------------- 7
- làm cho ngư i Vi t g n bó v i nhau trên m t n n văn hoá và truy n th ng ñ m ñà b n s c dân
t c.
II. ð C THÙ SINH H C VÀ SINH THÁI C A TRÂU BÒ
2.1. Ưu th sinh h c và ý nghĩa sinh thái c a trâu bò
Nh có h vi sinh v t c ng sinh trong d c , trâu bò và gia súc nhai l i nói chung có 2
ñ c thù sinh h c n i b t là kh năng phân gi i th c ăn xơ ch a liên k t β-1,4 glucozit và s
d ng nitơ phi protein (NPN).
a. Kh năng phân gi i liên k t β -1,4 glucozit
Vi sinh v t d c có kh năng phân gi i liên k t β-1,4 glucozit trong các ñ i phân t
xenluloza và hemixenluloza c a vách t bào th c ăn th c v t. Chính nh kh năng ñ c thù
này mà gia súc nhai l i có kh năng s d ng các lo i th c ăn xơ thô mà ngư i và các loài d
dày ñơn không s d ng làm th c ăn ñư c. ði u này có ý nghĩa sinh thái r t l n, cho phép
chăn nuôi gia súc nhai l i trên nh ng ngu n th c ăn ít b c nh tranh như cây c và ph ph m
nông nghi p và do v y mà có th phát tri n b n v ng.
b. T ng h p protein t nitơ phi protein
Vi khu n c ng sinh trong d c có kh năng t ng h p protein t nitơ phi protein (NPN).
Protein VSV d c là ngu n cung c p protein quan tr ng cho v t ch . Nh kh năng khai thác
NPN này mà trâu bò ít ph thu c vào các lo i th c ăn protein ch t lư ng cao có thành ph n
axit amin cân ñ i như v i các loài d dày ñơn. Trái l i, ngư i chăn nuôi có th s d ng các
ngu n NPN công nghi p như urê ñ tho mãn m t ph n quan tr ng nhu c u protein c a gia
súc nhai l i. ði u này cũng có ý nghĩa kinh t và sinh thái r t quan tr ng do gi m ñư c giá
thành và s c nh tranh th c ăn trong chăn nuôi.
2.2. H n ch c a trâu bò
Bên c nh nh ng ưu th sinh h c nói trên trâu bò có nh ng h n ch cơ b n riêng so v i
các gia súc và gia c m khác như sau:
a. Sinh khí mêtan
Khác v i ñ ng v t d dày ñơn, ñ ng v t nhai l i có quá trình lên men d c . ðây là
m t l i th cho phép chúng s d ng ñư c th c ăn xơ. Tuy nhiên, quá trình lên men d c sinh
ra m t ph ph m khí mêtan th i ra ngoài qua hơi. Như v y, ngoài vi c tiêu t n năng lư ng
mang d c , vi c th i khí mêtan này làm lãng phí năng lư ng c a th c ăn (6-12%). M t khác,
khí mêtan này cũng là ngu n khí gây ra hi u ng nhà kính, không có l i cho môi trư ng. B i
v y, ngo i tr th c ăn xơ và NPN, gia súc nhai l i chuy n hoá th c ăn b t ñư ng kém hi u
qu hơn gia súc d dày ñơn.
b. T c ñ sinh s n ch m
Trâu bò là gia súc ñơn thai và có th i gian mang thai dài (trung bình trâu 320 ngày, bò
280 ngày). Chính vì v y mà vi c nhân gi ng trâu bò g p nhi u khó khăn hơn so v i các lo i
gia súc và gia c m khác.
c. ðòi h i cao v ñ ng c
Ngu n th c ăn chính c a trâu bò là c cho nên mu n chăn nuôi trâu bò ph i có ñ t tr ng
c hay bãi chăn th t nhiên. Mõi hecta ñ ng cot thâm canh thu c t ch cho phép nuôi ñư c
kho ng 10 con bò s a, còn 1 hecta ñ ng c chăn th ch cho phép nuôi ñư c 3-4 con. ðây là
m t tr ng i l n trong ñi u ki n c a nh ng nơi có di n tích ñ t nông nghi p th p. M t khác
Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Giáo trình Chăn nuôi Trâu Bò --------------------------------------------- 8
- n u trâu bò ñư c chăn th trên ñ ng c thì s d m ñ p c a trâu bò trong quá trình chăn th s
gây ra s xói mòn ñ t, nh hư ng x u ñ n môi trư ng.
III. TÌNH HÌNH CHĂN NUÔI TRÂU BÒ NƯ C TA
3.1. Tình hình chăn nuôi trâu bò th t
V truy n th ng chăn nuôi trâu bò th t nư c ta th c ch t là chăn nuôi bò ñ a phương
k t h p l y th t v i khai thác s c kéo và phân bón ph c v s n xu t nông nghi p. Ngày nay,
trong khi ñàn trâu bò cày kéo có xu hư ng gi m thì chăn nuôi trâu bò theo hư ng l y th t
ñang ngày càng phát tri n m nh hơn ñ ñáp ng nhu c u v th t ngày càng tăng c a nhân dân.
B ng 1.1 cho th y di n bi n ñàn trâu bò qua m t s năm g n ñây nư c ta.
B ng 1.1: S lư ng ñàn trâu bò c a c nư c trong nh ng năm qua (1000 con)
Năm Trâu Bò
1980 2 313 1 664
1985 2 590 2 598
1990 2 854 3 121
1995 2 963 3 638
2000 2 960 4 127
2005 2 922 5 541
2007 2 990 6 720
Ngu n: FAO Statistics (2005)
Phân b c a ñàn trâu bò theo các vùng sinh thái ñư c trình bày b ng 1.2. Kho ng
45% t ng s ñàn bò c a c nư c t p trung các t nh mi n trung Vi t Nam, ñây là vùng cung
c p bò cày cho vùng ñ ng b ng sông C u Long và vùng ñ ng b ng châu th Sông H ng.
Kho ng 54,5% s lư ng ñàn bò ñư c phân b trên 5 vùng sinh thái khác nhau c a ñ t nư c, là
ngu n s c kéo ch y u c a nông nghi p cho các vùng trên. Tây Nguyên là vùng ñ t r ng l n,
có nhi u ñ t ñai và ñ ng c phù h p cho chăn nuôi bò nhưng t i ñây s lư ng bò ch chi m
kho ng 10,7% t ng s bò c a c nư c và ñàn trâu r t ít.
B ng 1.2: Phân b ñàn trâu bò theo vùng sinh thái (năm 2004)
Vùng sinh thái ðàn trâu (%) ðàn bò (%)
1. Mi n núi phía b c 58,3 16,9
2. ð ng b ng Sông H ng 5,1 12,3
3. B c Trung b 23,9 20,2
4. Nam Trung b 4,2 18,8
5. Tây Nguyên 1,8 11,1
6. Mi n ðông Nam b 3,9 12,2
7. ð ng b ng Sông C u long 1,6 8,5
T ng s 100 100
Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Giáo trình Chăn nuôi Trâu Bò --------------------------------------------- 9
- Ngu n: Niên giám th ng kê (2005)
T năm 1990 ñ n nay, ñàn bò c a nư c ta phát tri n v i t c ñ tăng ñàn hàng năm trên
4%. Mi n B c có ð ng B ng Sông H ng và mi n Nam có ðông Nam B là hai vùng có t c
ñ phát tri n ñàn bò nhanh nh t so v i các vùng sinh thái khác v i t l tương ng là 7,61%
và 9,85%. Tuy nhiên, kho ng g n 70-75% t ng ñàn bò c a c nư c hi n nay v n là bò vàng
ñ a phương, sinh trư ng ch m, kh i lư ng th p, trung bình con ñ c là 180-200 kg và bò cái
t 150-160 kg. Bò vàng có t l th t x th p kho ng 40-44% so v i kh i lư ng s ng. Th t trâu
bò trên th trư ng ch y u là th t c a trâu bò n i (kiêm d ng lao tác-th t). Hi n nay (năm
2004), s n lư ng th t hơi trâu bò hàng năm c a ta ch ñ t kho ng trên 170 nghìn t n trong
t ng s 2,5 tri u t n th t hơi c a các lo i gia súc gia c m. Lư ng th t tiêu th bình quân
kho ng 30 kg th t hơi/ngư i/năm, trong ñó ch có kho ng 2,2 kg là th t trâu bò.
Xu t phát t yêu c u tiêu dùng và ñ t ng bư c xây d ng ñàn bò th t Vi t Nam, t
nh ng năm 1960 Nhà nư c ñã có chương trình c i ti n ñ nâng cao năng su t c a ñàn bò ñ a
phương b ng cách cho lai v i các gi ng bò Zêbu như bò Red Sindhi. Th c t bò Red Sindhi
ñã ñư c nh p vào nư c ta t ñ u nh ng năm 20 c a th k trư c và ñã t p giao v i bò ñ a
phương t o ra bò Lai Sin có kh năng cho th t t t hơn bò ñ a phương r t nhi u. Vào nh ng
năm 70 ngoài các gi ng bò th t nhi t ñ i như bò Red Sindhi, Sahiwal và Brahman ra thì m t
s bò ôn ñ i như Limousin, Hereford, Simmental, Santa Gertrudis, v.v… cũng ñã ñư c nh p
n i ñ tăng cư ng vi c lai t o và c i ti n ñàn bò ñ a phương trên ph m vi và quy mô l n hơn.
Các lo i bò lai hư ng th t có t c ñ tăng tr ng và kh i lư ng trư ng thành khá cao (45-47%).
Tuy nhiên, cho ñ n nay ñàn bò lai m i chi m kho ng 25-30% t ng ñàn bò c a c nư c.
ð phát tri n chăn nuôi bò th t ch t lư ng cao, trong các năm 2002-2004 kho ng 2500
con bò th t nhi t ñ i gi ng Brahman và Droughtmaster c a Australia ñã ñư c nh p vào nư c
ta. M t s trang tr i chăn nuôi bò th t cao s n hàng trăm con ñã ñư c hình thành t i các ñi
phương như: Sơn La, Lai Châu, ði n Biên, Tuyên Quang, Hà Tây, Ngh An, Th a Thiên-
Hu , Bình ð nh, Phú Yên, Tp. H Chí Minh và Bà R a-Vũng Tàu. K t qu bư c ñ u cho th y
các gi ng bò th t cao s n này có kh năng thích nghi v i ñi u ki n th i ti t và khí h u c a ta.
Tuy nhiên v n ñ ph i gi ng nhân t o và chăn nuôi t p trung trong ñi u ki n thi u bãi chăn
cho t l ñ u thai th p và tu i ñ l a ñ u cao.
Các cơ s chăn nuôi bò th t thu n nh p n i các ñ a phương nói trên là mô hình chăn
nuôi bò th t thâm canh, ñ ng th i là nơi s n xu t và cung c p bò gi ng ch t lư ng cao ñ ñáp
ng nhu c u phát tri n bò th t cho các ñ a phương. T ng Công ty chăn nuôi Vi t Nam hi n
cũng có m t s cơ s nuôi kho ng trên 300 bò cái gi ng Red Sindhi, Brahman và Sahiwal.
Tuy nhiên các cơ s này chưa ñáp ng ñư c vi c cung c p ñ s lư ng bò th t ch t lư ng cao
cho nhu c u chăn nuôi bò th t hi n nay.
Hi n nay trong c nư c ñã hình thành nhi u trang tr i phát tri n chăn nuôi bò th t thâm
canh. M t s t nh ñã có các trang tr i tư nhân phát tri n chăn nuôi bò gi ng ñ a phương quy
mô l n hàng trăm con ñ n 500 con như các t nh Bình Thu n, Ninh Thu n, Bình Phư c và
Lâm ð ng. Năm 2005, c nư c có 3404 trang tr i chăn nuôi bò sinh s n và bò th t, trong ñó
mi n B c có 1064 tr i (chi m 31,26%) và mi n Nam 2340 tr i (chi m 68,74%). Tuy v y, vi c
t ch c ngành hàng và qu n lý công tác gi ng bò th t c a nư c ta v n chưa có h th ng, chưa
ñi vào quy cũ.
Nh m c s ng c a ngư i dân ngày càng ñư c nâng cao nên nhu c u tiêu th th t trâu và
th t bò ngày càng tăng, giá th t trâu bò cũng như giá con gi ng ñang tăng lên nhanh chóng.
ði u ñó ñang thúc ñ y và là cơ h i ñ ngành chăn nuôi trâu bò th t trong nư c phát tri n.
Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Giáo trình Chăn nuôi Trâu Bò --------------------------------------------- 10
- 3.2. Tình hình chăn nuôi trâu bò s a
Vi t Nam v n không có ngành chăn nuôi trâu bò s a truy n th ng nên không có các
gi ng trâu bò s a chuyên d ng ñ c thù nào. Chăn nuôi bò s a xu t hi n Vi t Nam t nh ng
năm ñ u c a th k XX, dư i th i kỳ Pháp thu c. Trong nh ng năm 1920-1923 ngư i Pháp
ñã ñưa các gi ng bò ch u nóng như bò Red Sindhi (thư ng g i là bò Sin) và bò Ongole
(thư ng g i là bò Bô) vào Tân Sơn Nh t, Sài Gòn và Hà N i ñ nuôi th và l y s a ph c v
ngư i Pháp Vi t Nam. Tuy nhiên s lư ng bò s a th i ñó còn ít (kho ng 300 con) và năng
xu t s a th p (2-3 kg/con/ngày). T ñó ñ n nay bò Red Sindhi ñã ñư c lai t o v i bò ñ a
phương hình thành nên lo i bò Lai Sin kiêm d ng ñư c nuôi r ng rãi trong c nư c.
mi n Nam, trong nh ng năm t 1937-1942 ñã hình thành m t s tr i chăn nuôi bò
s a Sài Gòn-Ch L n, m i ngày s n xu t ñư c hàng nghìn lít s a và t ng s n lư ng s a ñ t
trên 360 t n/năm. Có 6 gi ng bò s a ñã ñư c nh p vào mi n Nam lúc ñó là Jersey, Ongole,
Red Sindhi, Tharpara, Sahiwal và Haryana. Các gi ng bò nhi t ñ i này ñã ñư c nuôi vùng
ngo i ô c a Sài Gòn và các vùng lân c n. Vào nh ng năm 1960-1968, quy mô ñàn cao nh t
ñ t 1200 con và s n lư ng s a ñ t 2000 lít/ngày. Cũng mi n Nam trong th i kỳ ñó, Chính
ph Australia ñã giúp ñ xây d ng Trung tâm bò s a thu n Jersey t i B n Cát v i s lư ng 80
bò cái, nhưng do ñi u ki n chi n tranh Trung tâm này sau ñó ñã gi i th . Bò lai hư ng s a và
bò s a nhi t ñ i v sau ñư c nuôi t i Tân Bình, Gò V p, Th ð c t i nh ng tr i bò s a do tư
nhân qu n lý v i qui mô nh t 10-20 con, s n xu t s a tươi cung c p cho các nhà hàng và
tr c ti p cho ngư i tiêu dùng là chính.
mi n B c, ngay sau khi hoà bình l p l i, t năm 1954 ñ n năm 1960 Nhà nư c ta
b t ñ u quan tâm ñ n phát tri n chăn nuôi, trong ñó có bò s a. Các Nông trư ng qu c doanh
ñư c xây d ng như Ba Vì (Hà Tây), M c Châu (Sơn La), Than Uyên (Nghĩa L ), Tam
ðư ng (Lào Cai), H u Ngh (Qu ng Ninh), Hà Trung (Thanh Hoá)... cùng v i các tr m tr i
nghiên c u v gi ng và k thu t chăn nuôi bò s a. Năm 1960, gi ng bò s a lang tr ng ñen
B c Kinh l n ñ u tiên ñã ñư c ñưa vào nư c ta nuôi th nghi m t i Ba Vì, Sa Pa và M c
Châu. ð n th p k 70, nư c ta ñã ñư c Chính ph Cu Ba vi n tr 1000 con bò s a Holstein
Friesian (HF) v nuôi th nghi m t i M c Châu. ð ng th i chính ph Cu Ba cũng ñã giúp ta
xây d ng Trung tâm bò ñ c gi ng Môncada ñ s n xu t tinh bò ñông l nh.
Sau gi i phóng mi n Nam, t năm 1976 m t s bò s a HF ñư c chuy n vào nuôi t i
ð c Tr ng (Lâm ð ng). Bên c nh ñó phong trào lai t o và chăn nuôi bò s a cũng ñư c phát
tri n m nh thêm các t nh mi n ðông Nam B và Tp. H Chí Minh. Tuy nhiên, cho ñ n
nh ng năm ñ u th p k 1980, ñàn bò s a c a nư c ta ch ñư c nuôi t i các nông trư ng qu c
doanh và các cơ s tr c thu c s h u Nhà nư c. Quy mô các nông trư ng qu c doanh th i ñó
ph bi n là vài trăm con, quy mô l n nh t là Nông trư ng M c Châu v i kho ng 1000 con.
Do còn nhi u h n ch v kinh nghi m chăn nuôi, cơ ch qu n lý không phù h p, ñi u ki n ch
bi n và tiêu th s a khó khăn nên nhi u nông trư ng ñã ph i gi i th do chăn nuôi bò s a
không có hi u qu . ðàn bò s a cũng vì th mà gi m sút nhanh chóng.
Trong nh ng năm 1970 nư c ta cũng ñã nh p m t s trâu s a Murrah t n ð . S trâu
này ñư c nuôi Phùng Thư ng, Sông Bé và m t s n i khác. Tuy nhiên, chăn nuôi trâu s a
t ra chưa phù h p v i ñi u ki n c a nư c ta và vì th ñ n nay s lư ng trâu Murrah còn l i
không nhi u.
ð ng th i v i vi c nuôi bò thu n nh p n i, chương trình lai t o bò s a Hà- n (HFx Lai
Sin) cũng ñư c tri n khai song song v i chương trình Sin hoá ñàn bò Vàng n i. Trong th i
gian 1985-1987 nư c ta nh p bò Sin (c bò ñ c và bò cái) t Pakistan v nuôi nông trư ng
H u ngh Vi t Nam-Mông C và Trung tâm tinh ñông l nh Moncada (Ba Vì, Hà Tây). ð ng
th i năm 1987, bò Sahiwal cũng ñã ñư c nh p t Pakistan v nuôi t i Trung tâm tinh ñông
Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Giáo trình Chăn nuôi Trâu Bò --------------------------------------------- 11
- l nh Moncada và Nông trư ng bò gi ng mi n Trung (Ninh Hoà, Khánh Hoà). Nh ng bò Sin
và Sahiwal này ñã ñư c dùng ñ tham gia chương trình Sin hoá ñàn bò Vàng Vi t Nam nh m
t o ra ñàn bò Lai Sin làm n n cho vi c gây HF khác nhau tuỳ theo th h lai: F1 (1/2 HF), F2
(3/4 HF), F3 (7/8 HF) hay F2 (5/8 HF).
Trong th i gian trên Vi t Nam cũng ñã nh p tinh ñông l nh bò Jersey và Nâu Thu Sĩ
dùng ñ lai v i bò cái Lai Sin (LS), bò Vàng và bò cái lai F1, F2 (HF x LS). Tuy nhiên do
năng su t s a c a con lai kém xa so v i bò lai v i bò Holstein, hơn n a do màu lông không
h p v i th hi u c a ngư i nuôi, nên vi c lai t o v i bò này không có hư ng phát tri n thêm.
T năm 1986 Vi t Nam b t ñ u phong trào ð i m i và ch sau 3 năm t m t nư c thi u
lương th c nư c ta ñã có lương th c xu t kh u. Kinh t phát tri n ñã t o ra nhu c u dùng s a
ngày càng tăng. Do v y, ñàn bò s a TP HCM, các t nh ph c n như Bình Dương, ð ng Nai,
Long An, ngo i thành Hà N i và các t nh ph c n cũng tăng nhanh v s lư ng. T năm 1986
ñ n 1999 ñàn bò s a tăng trư ng trung bình 11%/năm. Phong trào chăn nuôi bò s a tư nhân
ñã hình thành và t ra có hi u qu . Trư c tình hình ñó Chính ph ñã có ch trương ñ y m nh
phát tri n ngành s a c a Vi t Nam v i vi c thông qua Quy t ñ nh 167/2001/Qð/TTg v chính
sách phát tri n chăn nuôi bò s a trong giai ño n 2001-2010. Theo ch trương này t năm
2001 ñ n 2004 m t s ñ a phương (TP H Chí Minh, An Giang, Bình Dương, Thanh Hoá,
Tuyên Quang, Sơn La, Hoà Bình, Hà Nam, …) ñã nh p m t s lư ng khá l n (trên 10 nghìn
con) bò HF thu n t Australia, M , New Zealand v nuôi. M t s bò Jersey cũng ñư c nh p
t M và New Zealand trong d p này.
B ng 1.3: S lư ng bò s a và s n lư ng s a Vi t Nam k t năm 1990
Năm 1990 1992 1994 1996 2000 2005 2006 2007
S bò s a (1000 con) 11,0 13,1 16,5 22,0 35,0 104,1 113,0 99,0
SL s a ( 1000 t n) 9,3 13,0 16,2 27,9 52,2 197,7 215,9 234,4
Ngu n: C c Nông nghi p (2005), C c Chăn nuôi (2006)
Trong t ng ñàn bò s a trong c nư c hi n có, trên 75% t p trung TP H Chí Minh và
các t nh ph c n như ð ng Nai, Bình Dương và Long An v.v..., kho ng 20% các t nh phía
B c, dư i 2% các t nh mi n Trung và trên 2% Tây Nguyên. Hi n t i, trong cơ c u gi ng
ñàn bò s a c nư c bò HF thu n chi m kho ng 10% và bò lai chi m kho ng 90%. Chăn nuôi
bò s a hi n t i ch y u là các h gia ñình (95%), ngoài ra có m t s ít cơ s chăn nuôi Nhà
nư c và liên doanh.
Nhìn chung, ngành chăn nuôi bò s a phát tri n m nh t ñ u nh ng năm 1990 ñ n 2004,
nh t là t sau khi có Quy t ñ nh 167 nói trên (b ng 1.3). Tuy nhiên, hi n t i t ng s n lư ng
s a tươi s n xu t trong nư c m i ch ñáp ng ñư c kho ng 20-25% lư ng s a tiêu dùng, còn
l i ph i nh p kh u t nư c ngoài. Sau m t s năm phát tri n quá nóng, t năm 2005 s phát
tri n c a ngành chăn nuôi bò s a cũng ñã ch ng l i và b c l m t s khó khăn, y u kém m i,
nh t là trong v n ñ t ch c qu n lý vĩ mô ngành hàng và t ch c qu n lý s n xu t các cơ s
chăn nuôi “hi n ñ i” có quy mô l n .
3.3. Tình hình chăn nuôi trâu bò cày kéo
T ngàn xưa ngh nuôi trâu bò nư c ta g n li n v i tr ng tr t trong các h th ng
canh tác h n h p. Trâu bò cày kéo là m t b ph n c u thành c a n n văn minh lúa nư c. H
th ng canh tác k t h p tr ng lúa v i chăn nuôi trâu bò r t ph bi n và quan tr ng trong l ch s
phát tri n c a nư c ta, m t nư c mà cho ñ n này n n kinh t nông nghi p v n ñóng m t vai
Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Giáo trình Chăn nuôi Trâu Bò --------------------------------------------- 12
- trò h t s c quan tr ng. Trâu bò cày kéo ñã g n bó m t thi t v i ngư i “th cày”, ñã ñi vào t c
ng , ca dao, dân ca cũng như trong ñ i s ng văn hoá, tinh th n và tâm linh c a h . Trong
nông nghiêp, m t m t trâu bò cung c p s c kéo ph c v cho vi c làm ñ t và phân bón ñ làm
tăng ñ màu m c a ñ t. M t khác, chúng l i d a vào các ph ph m, ñ c bi t là rơm lúa, làm
ngu n th c ăn. Trên c s k t h p chăn nuôi-tr ng tr t này mà n n nông nghi p Vi t Nam ñã
t ra r t b n v ng qua nhi u ñ i nay, giúp nư c ta vư t qua ñư c nhi u cu c chi n tranh và
nh ng cơn kh ng kho ng năng lư ng hoá th ch.
G n ñây do s thu h p ñ t ñai canh tác, do có cơ gi i hoá m t ph n các ho t ñ ng
nông nghi p nên nhu c u v trâu bò cày kéo có xu hư ng gi m, th hi n qua s gi m v ñ u
con trâu bò cày kéo trong nh ng năm v a qua (b ng 1.4). Tuy v y, ngày nay công vi c làm
ñ t n ng nh c v n thu hút g n 70% trâu và 40% bò trong toàn qu c, ñáp ng kho ng trên
70% s c kéo trong nông nghi p.
B ng 1.4: S lư ng ñàn trâu bò cày kéo c a c nư c trong nh ng năm qua (1000 con)
Năm Trâu Bò
1990 1 938 1 421
1995 2 065 1 632
2000 1 969 1 627
2002 1 840 1 516
Ngu n: C c Nông nghi p (2003)
M c dù có s gi m sút nh t ñ nh g n ñây v nhu c u ñ i v i trâu bò cày kéo, nhưng
ch c ch n vai trò c a trâu bò cày kéo nư c ta v n quan tr ng v lâu v dài nh nh ng l i th
b n v ng c a chúng. Các gi ng trâu và bò n i c a ta r t thích nghi v i các ho t ñ ng lao tác
trong ñi u ki n s ng kham kh và nóng m. Ngoài vi c s d ng cây c t nhiên và ph ph m
cây tr ng s n có làm nhiên li u, trâu bò cày kéo còn có l i th hơn máy móc ch chúng còn
có kh năng t sinh s n, cung c p phân bón, không b han r , và khi c n “thanh lý” thì v n có
th bán như m t ngu n th c ph m có giá tr .
Chính vì th , ñã có lúc tư ng ch ng trâu bò cày kéo s b thay th hoàn toàn b i máy
cày (trâu s t), th nhưng chúng v n t n t i “b n v ng” v i vai trò truy n th ng. Th c t là
hi n nay các h nông dân c a ta có không nhi u ñ t canh tác và l i phân chia thành t ng
m nh nh l . Trong ñi u ki n ñó s d ng máy móc s không thu n l i. Hơn n a, nư c ta có
ba ph n tư là ñ i núi, ñ t d c, ru ng nh , ru ng b c thang, ru ng nh ng r o thung lũng nh
h p, ñư ng ñi khó khăn s r t h n ch cho mày cày ho t ñ ng. Vì v y trâu bò cày kéo v n ti p
t c ñóng vai trò quan tr ng trong công vi c làm ñ t cũng như nhi u công vi c kéo xe, kéo g ,
th hàng khác. Thêm vào ñó, các ngu n năng lư ng hoá th ch trên th gi i ngày càng tr nên
c n ki t ñ y giá lên cao làm cho s c kéo máy móc tr nên không kinh t và s c kéo trâu bò
càng tr nên b n v ng hơn trong ñi u ki n m t nư c nông nghi p nghèo như nư c ta. Bài h c
ñ t giá g n ñây c a nhi u qu c gia ño n tuy t v i s c kéo c a gia súc ñã ch ng minh “l i
h a” gi n d c a dân ta “bao gi cây lúa còn bông thì còn ng n c ngoài ñ ng trâu ăn” không
nh ng có tình mà còn có lý n a.
Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Giáo trình Chăn nuôi Trâu Bò --------------------------------------------- 13
- IV. SƠ LƯ C TÌNH HÌNH CHĂN NUÔI TRÂU BÒ TRÊN TH GI I
4.1. S lư ng và phân b trâu bò
Trâu bò ñư c thu n hoá cách ñây kho ng 8-10 ngàn năm và t ñó ñ n nay ngành chăn
nuôi trâu bò ñã không ng ng phát tri n và ñư c phân b kh p Th gi i. Chăn nuôi trâu bò là
cách ñơn gi n ñ ngư i dân ñ a phương khai thác ñ t ñai nh m s n xu t th t, s a, s c kéo,
phân bón và m t s s n ph m khác.B ng 1.5 và 1.6 cho th y di n bi n s lư ng trâu và bò
trên th gi i m y th p k qua. Trâu ch y u t p trung các nư c nhi t ñ i châu Á v i s
lư ng không ng ng tăng. Mư i nư c có s lư ng trâu l n nh t Th gi i g m: n ð
(93.772.000 con), Pakistan (22.700.000 con), Trung Qu c (22.598.620 con), Nepal (3.500.000
con), Aic p (3.200.000 con), Philippin (3.018.000 con), Vi t Nam (2.897.000 con), Indonesia
(2.859.000 con), Myanmar (2.441.240 con), và Thái Lan (2.100.000 con).
B ng 1.5: S lư ng và phân b ñàn trâu trên Th gi i (1000 con)
Năm 1965 1975 1985 1995 2000 2005
Châu Phi 1 617 2 204 2 429 2 800 3 200 3 920
Châu Á 91 925 109 855 132 492 145 769 162 728 168 594
Châu Âu 464 440 177 144 240 306
B c và Trung M 5 7 8 5 6 6
Nam M 82 267 882 1 651 1 150 1 095
Châu ð i dương 0,5 0,4 0,2 0,2 0,1 0,1
Toàn Th gi i 94 458 113 200 136 339 150 633 164 968 173 921
Ngu n: FAO Statistics (2006)
ðàn bò có xu hư ng n ñinh v s lư ng ñ u con và phân b khá ñ u kh p Th gi i
(b ng 1.6). Nh ng nư c có s lư ng bò s a nhi u nh t (năm 2001) g m: n ð (35,9 tri u
con), Brazil (16,0 tri u con), Nga (12,5 tri u con), M (9,1 tri u con), Mexico (6.8 tri u con),
Ukraina (5,4 tri u con), ð c (4,6 tri u con), Pháp (4,4 tri u con), Vi t Nam (4,3 tri u con),
Newzealand (3,3 tri u con), Ba lan (3,0 tri u con).
B ng 1.6: S lư ng và phân b bò trên Th gi i (tri u con)
Năm 1965 1975 1985 1995 2000 2005
Châu Phi 133,8 155,7 175,4 192,7 201,2 241,7
Châu Á 328,7 343,9 374,2 424,2 444,1 455,4
Châu Âu 116,9 133,9 132,8 107,4 105,9 131,2
B c và Trung M 157,9 190,0 173,9 165,7 160,19 163,9
Nam M 158,0 211,9 250,6 294,5 297,8 342,0
Châu ð i dương 26,0 42,7 31,3 35,8 37,3 27,7
Toàn Th gi i 1 008,4 1 187,1 1 259,2 1 311,5 1 319,6 1 372,3
Ngu n: FAO Statistics (2005)
Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Giáo trình Chăn nuôi Trâu Bò --------------------------------------------- 14
- 4.2. Tình hình chăn nuôi trâu bò th t chuyên d ng
Ngành chăn nuôi bò th t chuyên d ng ñã phát tri n trên th gi i t ñ u th k th 18.
Hi n nay, các nư c phát tri n chăn nuôi bò th t ch y u d a vào các h th ng thâm canh
nuôi bò non (6-30 tháng tu i) và v béo b ng các kh u ph n cao năng lư ng. Trong khi ñó,
chăn nuôi bò th t các nư c ñang phát tri n, tr Achentina, Brazil và Mehico, ch y u là các
h th ng chăn nuôi qu ng canh. B ng 1.7 cho th y lư ng th t bò s n xu t trên th gi i trong
m y th p k g n ñây. Nh ng nư c s n xu t nhi u th t bò nh t th gi i (năm 2002) g m M
(24%), kh i EU (15%), Brazil (14%), Trung Qu c (12%), Australia và New Zealand (5%), t t
các nư c còn l i s n xu t 30% s n lư ng th t bò c a Th gi i. Các nư c xu t kh u th t bò ch
y u là M (26%), Australia (21%), Brazil và Achentina (13%), Canada (9%), các nư c EU
(7%), New Zealand (7%), và n ð (4%).
B ng 1.7: Lư ng th t bò s n xu t trên Th gi i (tri u t n)
Năm 1965 1975 1985 1995 2000 2003
Châu Phi 2,2 2,6 3,4 3,6 4,3 4,8
Châu Á 3,1 4,2 5,8 10,6 12,8 14,3
Châu Âu 7,0 10,2 11,1 9,5 8,8 8,7
B c và Trung 10,7 13,5 13,5 14,5 15,5 15,1
M
Nam M 4,8 6,2 8,2 10,6 11,8 12,8
Châu ð i dương 1,3 2,1 1,8 2,4 2,6 2,8
Toàn Th gi i 33,0 45,2 51,3 57,0 59,8 62,1
Ngu n: FAO Statistics (2004)
Nhu c u tiêu th th t bò c a th gi i tăng nhanh hơn kh năng s n xu t nên giá th t bò
tăng lên v i t c ñ r t cao. Th hi u tiêu th th t bò ph ph thu c vào t ng nư c, cho nên
ngư i s n xu t cũng ch n gi ng và nuôi dư ng ñ nh hư ng theo yêu c u v ch t lư ng th t
c a t ng th trư ng c th . Ngư i tiêu dùng châu Âu và Australia ưa th t bò m m, màu ñ
nh t, ít mùi bò, nên thư ng s d ng th t c a bò gi t lúc ít tu i (15-18 tháng) có kh i lư ng
kho ng 250-350kg. Trái l i, ngư i tiêu dùng Nh t và m t s nư c châu Á l i ưa chu ng th t
bò có m gi t (có vân) và d y mùi bò nên thư ng ñư c gi t mu n hơn (2-4 tu i) và kh i
lư ng l n hơn (500kg).
4.3. Tình hình chăn nuôi trâu bò s a trên Th gi i
Trong h u h t thiên niên k th hai sau Công nguyên, s a ch ñư c s n xu t cho tiêu
th trong gia ñình các làng quê và m t s bò ñư c nuôi trong các thành ph ñ cung c p s a
tươi cho nhu c u tiêu th c a dân cư ñô th . Ch sau khi có s ra ñ i c a ngành ñư ng s t thì
chăn nuôi bò s a m i phát tri n m nh các vùng ñư c công nghi p hoá. T ng s n lư ng s a
tiêu thu th trên toàn th gi i không ng ng tăng lên trong nh ng th p k g n ñây (b ng 1.8).
Các nư c phát tri n có t ng lư ng s a tiêu th cũng như lư ng s a tiêu th bình quân
n ñ nh. Trong khi ñó t ng lư ng s a tiêu th cũng như m c tiêu th s a/ngư i c a các nư c
ñang phát tri n không ng ng tăng lên. S n lư ng s a s n xu t trên toàn th gi i tăng bình
quân hàng năm là 1,4%, riêng các nư c ñang phát tri n châu Á là 6,6%. M t s nư c như
Trung qu c, Thái Lan, Hàn Qu c có t c ñ tăng s n lư ng s a hàng năm t i 10% trong nh ng
Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Giáo trình Chăn nuôi Trâu Bò --------------------------------------------- 15
- năm g n ñây. Tuy nhiên các nư c châu Á v n chưa s n xu t ñ s a cho nhu c u tiêu th trong
m i nư c.
B ng 1.8: Lư ng s a s n xu t trên th gi i (tri u t n)
Năm 1965 1975 1985 1995 2000 2003
Châu Phi 11,5 14,1 18,5 22,2 27,2 28,7
Châu Á 45,0 58,1 89,1 128,5 159,2 172,4
Châu Âu 136,5 156,7 181,7 159,9 161,9 160,7
B c và Trung 69,2 69,4 83,2 90,0 97,4 99,3
M
Nam M 16,8 22,6 27,4 40,4 44,9 46,5
Châu ð i dương 13,0 12,9 14,2 17,8 23,5 25,1
Toàn Th gi i 364,6 424,6 512,7 536,9 579,1 600,9
Ngu n: FAO Statistics (2004)
Phương th c chăn nuôi bò s a thay ñ i tuỳ theo ñi u ki n và t p quán c a t ng nư c.
Các nư c châu Âu và B c M có ngành chăn nuôi bò s a theo hư ng chuyên d ng. H th ng
ch y u là bãi chăn-chu ng nuôi v i vi c s d ng r ng rãi ñ ng c lâu năm, mùa hè ch y u
d a vào chăn th trên ñ ng c , còn mùa ñông dùng nhi u th c ăn b sung t i chu ng (c
xanh, c khô, th c ăn tinh). Các nư c phát tri n châu Âu, B c M và châu ð i Dương s n
xu t t i 68% s n lư ng s a c a th gi i v i năng su t s a bình quân cao hơn nhi u so v i các
nư c ñang phát tri n (b ng 1.9). Ph n l n ngành chăn nuôi bò s a các nư c ñang phát tri n
thu c v các h chăn nuôi quy mô nh . S trang tr i nuôi bò s a các nư c phát tri n có xu
hư ng gi m xu ng, trong khi ñó s h chăn nuôi bò s a các nư c ñang phát tri n có xu
hư ng n ñ nh.
B ng 1.9: Năng su t s a bình quân c a bò m t s nư c (năm 2001)
Nư c Năng su t s a Nư c Năng su t s a
(kg/con/chu kỳ 305 ngày) (kg/con/chu kỳ 305 ngày)
Nh t b n 8.548 Argentina 3.918
M 8.227 Trung qu c 3.688
Thu ñi n 7.857 Nga 2.568
Hà lan 7.860 Pê ru 1.803
ð c 6.110 Mexico 1.395
Australia 4.925 nð 1.014
Ngu n: FAO Statistics (2004)
4.4. Chăn nuôi trâu bò cày kéo
Vi c s d ng gia súc lao tác có ñóng góp ñáng k vào s phát tri n kinh t b n v ng
và ñ c bi t là góp ph n c i thi n ñ i s ng c a và an sinh c a nh ng ngư i ti u nông nhi u
khu v c khác nhau trên Th gi i, nh t là các nư c ñang phát tri n. Theo ư c tính có t i
kho ng 2 t ngư i Th gi i ñang ph thu c vào s c kéo c a gia súc ñ làm ñ t, v n chuy n
Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Giáo trình Chăn nuôi Trâu Bò --------------------------------------------- 16
- hàng hoá và các lao tác khác. Năm 1990 có 52% s bò và 34% s trâu các nư c ñang phát
tri n ñư c dùng vào m c ñích lao tác. Trâu bò lao tác không ch là phương ti n s ng cho hàng
tri u gia ñình mà còn ñóng góp vào các h th ng s n xu t ñư c ch p nh n c v m t xã h i
l n sinh thái. Tuy nhiên, cho ñ n nay không th th ng kê chính xác s lư ng trâu bò cày kéo
trên th gi i. Theo ư c tính hi n có kho ng 250 tri u gia súc lao tác thu c các loài khác nhau,
trong ñó ch y u là trâu bò. Trâu bò r t nhi u nơi trên th gi i ñư c dùng kiêm d ng k t
h p cày kéo v i sinh s n, khai thác th t hay s a.
Bò là lo i gia súc có s lư ng ñư c s d ng lao tác nhi u nh t. Các nư c thư ng s
d ng bò cày kép ph bi n là n ð , Băng-la-ñét, Nê-pan, các nư c vùng Trung ðông, m t
ph n ðông Nam Á, Trung Qu c, Châu Phi và M La-tinh. Trâu ñ m l y là loài gia súc lao tác
ph bi n th hai. Chúng ñư c dùng nhi u nh ng vùng m ư t như ðông và Nam Á (Vi t
Nam, Thái Lan, Ma-lai-xia, In-ñô-nê-xia, Phi-lip-pin, Sri Lanka, n ð , Trung Qu c). V
m t sinh thái, trâu không th phát tri n ñư c nh ng vùng bán sa m c nhưng l i r t thích h p
cho vùng ñ ng trũng thu c các nư c nhi t ñ i.
Hi n nay, m c dù nhi u nư c ñã cơ gi i hoá n n nông nghi p, nhưng ph n l n các nư c
ñang phát tri n v n dùng s c kéo gia súc ñ làm ñ t và v n chuy n hàng hoá. Ư c tính có
kho ng 20% dân s th gi i dùng s c kéo gia súc ñ v n chuy n hàng hoá. Xe hai bánh và xe
qu t do súc v t kéo ñư c ngư i ta dùng cho nh ng nơi ñư ng sá không thích h p cho xe cơ
gi i. Gia súc còn ñư c dùng ñ kéo g , kéo nư c, k o mía, kéo c i xay, v.v.
CÂU H I ÔN T P
1. Phân tích vai trò và ý nghĩa c a ngành chăn nuôi trâu bò.
2. Nêu nh ng ưu th sinh h c ñ c thù c a trâu bò? Ý nghĩa sinh thái và kính t c a nh ng ưu th
ñó trong phát tri n b n v ng.
3. Nh ng h n ch c a trâu bò trong vi c phát tri n s n xu t b n v ng.
4. ðánh giá tình hình và tri n v ng phát tri n chăn nuôi trâu bò th t nư c ta.
5. ðánh giá tình hình và tri n v ng phát tri n chăn nuôi trâu bò s a nư c ta.
6. Phân tích tình hình và xu hư ng chăn nuôi trâu bò cày kéo nư c ta .
7. Phân tích nh ng câu t c ng , ca dao, dân ca nói lên t m quan tr ng c a trâu bò cày kéo ñ i
v i nhà nông.
8. Phân tích tình hình chăn nuôi trâu bò th t trên th gi i.
9. Phân tích tình hình và xu th chăn nuôi trâu bò s a trên th gi i.
10. Phân tích tình hình và xu th chăn nuôi trâu bò cày kéo trên th gi i.
Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Giáo trình Chăn nuôi Trâu Bò --------------------------------------------- 17
nguon tai.lieu . vn
