1. Trang Chủ
  2. Giáo dục học
  3. Giáo dục văn hóa mạng xã hội cho học sinh Trung học cơ sở ở Quận 1 – Thành phố Hồ Chí Minh

Giáo dục văn hóa mạng xã hội cho học sinh Trung học cơ sở ở Quận 1 – Thành phố Hồ Chí Minh

Văn hóa mạng xã hội là việc người sử dụng mạng xã hội phải có thái độ, hành vi ứng xử đúng đắn, biết khai thác những yếu tố tích cực, lành mạnh trên mạng để nâng cao tri thức và hoàn thiện nhân cách bản thân. Ngày nay, sử dụng mạng xã hội trở thành nhu cầu cấp thiết đối với mọi người dân sử dụng mạng Internet. VŨ THỊ KIM CHUNG đang được sống trong thời bình, được những tác phẩm gần đây của ông đã khẳng hưởng trọn vẹn những giá trị về vật chất và định thêm: Chiến tranh vẫn là một siêu đề tinh thầ

Thể loại Tài liệu miễn phí Giáo dục học

Số trang 28

Ngày tạo 3/29/2020 8:13:39 PM +00:00

Loại tệp PDF

Kích thước 2.24 M

Tên tệp

Tải Giáo dục văn hóa mạng xã hội cho học sinh Trung họ... (.pdf)

Xem mẫu

  1. VŨ THỊ KIM CHUNG đang được sống trong thời bình, được những tác phẩm gần đây của ông đã khẳng hưởng trọn vẹn những giá trị về vật chất và định thêm: Chiến tranh vẫn là một siêu đề tinh thần, chúng ta càng phải biết trân trọng tài (chữ dùng của Bùi Việt Thắng) và xu quá khứ đau thương nhưng đáng tự hào của hướng trở lại của văn học viết về chiến dân tộc. Cả một thế hệ đã ngã xuống để đổi tranh trong đời sống văn học hôm nay. lấy nền độc lập tự do hôm nay. Chúng ta Bằng việc sử dụng kỹ thuật “dòng ý thức” không được quyền quyên lãng quá khứ đặc Chu Lai đã “làm mới” chính mình. Chính biệt là những người đã từng bước ra từ điều này đã giúp cho những tác phẩm của chiến tranh, đã từng cầm súng chiến đấu để ông dù vẫn “cày xới” trên mảnh đất cũ bảo vệ từng tấc đất, từng cánh rừng. Mỗi nhưng lại đem đến những giá trị và cách người cần phải có ý thức giữ gìn những giá nhìn mới mẻ về quá khứ oanh hùng của trị thiêng liêng của một thời ấy là lòng tự dân tộc qua cuộc chiến tranh. Tiếng vang tôn dân tộc, là quyết tâm đấu tranh cho lẽ và sự đón nhận của độc giả đối với Mưa đỏ phải, cái tốt, cái thiện. Bên cạnh đó, nhà trong thời gian vừa qua là một minh chứng văn muốn gióng lên một hồi chuông cảnh cho tâm lý tiếp nhận của độc giả hôm nay tỉnh con người về sự cám dỗ của ham về mảng đề tài này. muốn, dục vọng tầm thường của con người trước những địa vị, quyền lực và đồng tiền. TÀI LIỆU THAM KHẢO Cuộc chiến với kẻ thù xâm lược rất khốc 1. Lại Nguyên Ân, 150 thuật ngữ văn học, Nxb liệt nhưng cuộc chiến khi con người đối Đại học quốc gia Hà Nội. mặt với những kẻ thù vô hình trong cuộc 2. M. Bakhtin (1998), Lí luận và thi pháp tiểu sống đời thường còn khốc liệt và nguy hiểm thuyết, Nxb Hội Nhà văn. hơn. Người ta không thể chết dễ dàng trước 3. Đặng Anh Đào (2001), Đổi mới nghệ thuật tiểu mũi súng kẻ thù nhưng con người ta sẽ tự thuyết phương Tây hiện đại, Nxb Giáo dục. kết liễu mình trước những dục vọng của 4. Phan Cự Đệ (2001), Tiểu thuyết Việt Nam chính mình. Mỗi người cần tự đấu tranh với hiện đại, Nxb Giáo dục. phần bản năng dục vọng tầm thường để 5. Nguyễn Đăng Điệp (2002), Kỹ thuật dòng ý hướng đến cái thiện, cái mỹ trong chính thức trong Nỗi buồn chiến tranh của Bảo tâm hồn mình. Có lẽ đó là điều trăn trở Ninh, trong Tự sự học, Nxb Đại học sư phạm. không riêng ở Chu Lai mà còn là trăn trở 6. Chu Lai (1991), Ăn mày dĩ vãng, Nxb Văn học. của nhiều nhà văn khi viết về đề tài chiến 7. Chu Lai (2009), Ba lần và một lần, Nxb Lao động. tranh và hình ảnh người lính thời hậu chiến. 8. Chu Lai (2015), Mưa đỏ, Nxb Quân đội nhân dân. Kết luận Là một người trở về từ cuộc chiến, hơn 9. Chu Lai (2009), Phố, Nxb Lao động. ai hết Chu Lai có cái nhìn về chiến tranh 10. Nguyễn Thị Thái (2015), Một số đặc điểm ngôn ngữ người kể chuyện trong tiểu thuyết của người trong cuộc. Những trang văn của Chu Lai, Tạp chí khoa Ngữ văn Đại học sư ông vì thế có sự chân thực đến sống động phạm Hà Nội. và luôn ám ảnh người đọc. Không chỉ là 11. Nguyễn Bích Thu (2013), Một vài cảm nhận nhà văn thể hiện rất thành công mảng đề tài về ngôn ngữ tiểu thuyết Việt Nam đương đại, viết về chiến tranh trong quá khứ, mà Tạp chí Văn nghệ quân đội. Ngày nhận bài: 14/8/2017 Biên tập xong: 15/9/2017 Duyệt đăng: 20/9/2017 165
  2. TAÏP CHÍ KHOA HOÏC ÑAÏI HOÏC SAØI GOØN Soá 32 (57) - Thaùng 9/2017 Giáo dục văn hóa mạng xã hội cho học sinh Trung học cơ sở ở Quận 1 – Thành phố Hồ Chí Minh Educating Junior High School Students about Social Network Culture – A case of District 1, Ho Chi Minh City Đinh Huyền Trang, Trường Quốc tế Á Châu Dinh Huyen Trang, The Asian International School Tóm tắt Văn hóa mạng xã hội là việc người sử dụng mạng xã hội phải có thái độ, hành vi ứng xử đúng đắn, biết khai thác những yếu tố tích cực, lành mạnh trên mạng để nâng cao tri thức và hoàn thiện nhân cách bản thân. Ngày nay, sử dụng mạng xã hội trở thành nhu cầu cấp thiết đối với mọi người dân sử dụng mạng Internet. Tuy nhiên, việc khai thác mạng xã hội không đúng mục đích, khai thác thông tin sai lệch… đã gây ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng cho xã hội. Đặc biệt, Quận 1 Thành phố Hồ Chí Minh với sự phát triển khá hoàn thiện về mạng thông tin, mạng xã hội và số lượng học sinh THCS rất đông thì nguy cơ mạng xã hội càng lớn hơn. Vì thế, chúng ta cần có những giải pháp quản lý và xây dựng văn hóa sử dụng mạng xã hội cho học sinh một các phù hợp. Từ khóa: văn hóa, mạng xã hội, văn hóa mạng xã hội, Quận 1 - Thành phố Hồ Chí Minh. Abstract Social Network Culture refers to the appropriate attitudes and behaviors towards using social media that a user should have. It can also refer to the ways the users exploit and take advantage of social networks for improving their knowledge as well as personality. Nowadays, using social networks has become an urgent need for Internet users. However, exploring situationally inappropriate social media contents has caused many serious social consequences. The risks of social media are even rising among a huge number of junior high school students who live in District 1, Ho Chi Minh City, where the social networks are increasingly developing. Therefore, we need to have some solutions to the management of students’ use of social networks as well as to build their social network culture. Keywords: culture, social network, social network culture, District 1 - Ho Chi Minh City. Đặt vấn đề tin, chia sẻ trong công việc, học tập… Tuy Ngày nay, Mạng xã hội như Facebook, nhiên, thực trạng giới trẻ lạm dụng mạng Youtube, Twitter, Google+, ZingMe… trở xã hội và xu hướng lệch lạc trong lối sống, nên phổ biến với mọi người, đặc biệt là nhận thức ngày càng phổ biến. Quận 1 giới trẻ. Mạng xã hội mang lại nhiều tiện Thành phố Hố Chí Minh là địa bàn có mức ích cho người sử dụng như trao đổi thông độ phủ sóng Internet, Wifi miễn phí tốt 166
  3. ĐINH HUYỀN TRANG nhất cả nước. Đây là một thuận lợi nhưng trường hợp chửi bậy, thiếu văn hóa trên các cũng tạo ra rất nhiều thách thức cho công diễn đàn, mạng xã hội. tác quản lý khai thác mạng xã hội của giới 2. Nguyên nhân phải xây dựng trẻ - đặc biệt là học sinh Trung học cơ sở. văn hóa sử dụng mạng xã hội cho Quan trọng hơn, chúng ta cần có những học sinh Trung học cơ sở ở Quận 1, biện pháp để giới trẻ sử dụng mạng xã hội Thành phố Hồ Chí Minh một cách có văn hóa. Vậy thế nào là văn Ngày nay, mạng xã hội là nhu cầu cấp hóa mạng xã hội? Thực trạng và giải pháp thiết đối với mọi người dân sử dụng mạng nào cho việc quản lý khai thác mạng xã hội Internet. Tuy nhiên, việc khai thác mạng xã của học sinh Trung học cơ sở trên địa bàn hội không đúng mục đích, khai thác thông Quận 1? Đó là những nội dung chính sẽ tin sai lệch… đã gây ra nhiều hệ lụy được làm rõ trong bài viết. nghiêm trọng cho xã hội. Vì thế, việc xây Nội dung dựng văn hóa mạng xã hội là cần thiết vì 1. Khái niệm Văn hóa mạng xã hội những nguyên nhân sau: Cũng giống như văn hóa, văn hóa Thứ nhất, do sự hội nhập và phát triển mạng xã hội cũng được sinh ra từ những của Việt Nam, chúng ta không thể đứng chuyển biến của mạng Internet - một phát ngoài những tiến bộ của khoa học, đặc biệt sinh tinh thần từ mạng vật chất do con là mạng Internet. Đầu thế kỉ XXI, mạng xã người tạo ra. Ở Việt Nam hiện nay, chưa hội cũng bắt đầu du nhập vào Việt Nam và có nhiều khái niệm chính thức về văn hóa phát triển một cách mạnh mẽ. Cùng với sự mạng xã hội. Văn hóa mạng là một khái xuất hiện của hàng loạt các mạng xã hội niệm có nội hàm rộng, khái quát lại là tất lớn trên thế giới như Linkedin (ra đời năm cả những biểu hiện của con người tham gia 2002), Facebook (2004), Youtube (2005), vào cộng đồng mạng Internet và văn hóa Twitter (năm 2006), Google+ (2011), có sự được thể hiện trên mạng Internet. Cụ thể, xuất hiện và phát triển của hàng loạt mạng văn hóa mạng là thái độ, hành vi ứng xử xã hội thuần Việt như ZoomBan, Yobanbe, đúng mực đối với Internet, biết khai thác, FaceViet.com, VietSpace, Clip.vn. Yume, sử dụng mạng trên cơ sở có kiến thức, hiểu Tamtay.vn, Truongxua.vn, ZingMe, biết, tận dụng và khai thác tối đa những Go.vn,… Tuy nhiên, việc khai thác mạng yếu tố tích cực, lành mạnh trên mạng để xã hội của giới trẻ một cách không giới góp phần nâng cao tri thức và xây dựng, hạn, thiếu văn hóa đã gây ra những hệ quả hoàn thiện nhân cách bản thân, đồng thời nghiêm trọng cho bản thân và xã hội như biết tự phòng ngừa, tiết chế, đề kháng với “Chết vì thách chiến trên Facebook” hoặc những mặt trái, tiêu cực từ Internet. Văn nữ sinh lớp 12 ở huyện Thạch Thất, Hà hóa mạng là hệ thống những sự tương tác Nội tự tử vì bị ghép ảnh trên Facebook. và cách thức ứng xử của con người trong Hay dư luận đã phải lên tiếng bởi những cô không gian của Internet, mà biểu hiện cụ gái chỉ vì muốn nhanh chóng được nổi thể nhất là ở mạng xã hội [5]. Theo nghĩa tiếng mà post những tấm ảnh hở hang hết này, văn hóa mạng xã hội là chỉ việc người cỡ, thậm chí không mảnh vải che thân, tạo sử dụng mạng xã hội phải có thái độ, hành dáng sexy hoặc kì quặc, cốt sao cho nổi bật vi ứng xử đúng đắn, phù hợp, tránh những gương mặt và đường cong cơ thể, hoặc 167
  4. GIÁO DỤC VĂN HÓA MẠNG XÃ H I CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ Ở QUẬN 1… trường hợp một nam thanh niên 24 tuổi vì pháp luật và trách nhiệm công dân”[2]. Để lời hứa “đủ 40.000 like sẽ tự thiêu” đã tẩm xây dựng xã hội học tập, chúng ta cần phải dầu tự thiêu ở cầu Tân Hóa TP. HCM… đẩy mạnh việc ứng dụng những thành tựu Trên đây là một trong rất nhiều trường hợp khoa học kỹ thuật, công nghệ thông tin vảo “sống ảo” trên mạng xã hội. Tuy nhiên, lĩnh vực giáo dục và đào tạo. vấn đề đáng quan tâm nhất hiện nay là khả Bên cạnh đó, trong Nghị định 72/2013, năng quản lý mạng xã hội của cơ quan Chính phủ cũng nêu rõ là phải “Thúc đẩy chức năng còn chưa phát huy hiệu quả. việc sử dụng Internet trong mọi hoạt động Thậm chí, chúng ta chưa có thể quản lý hết kinh tế, xã hội đặc biệt trong lĩnh vực giáo được những nội dung trên mạng xã hội. Do dục, đào tạo, y tế, nghiên cứu khoa học, đó, mỗi người cần phải có văn hóa khi sử công nghệ để tăng năng suất lao động, tạo dụng mạng xã hội là điều rất cần thiết. việc làm và nâng cao chất lượng cuộc Thứ hai, chủ trương của nhà nước, sống”[6]. Đây là nhiệm vụ trọng tâm của chính phủ trong việc khai thác thông tin giáo dục đào tạo Việt Nam thời kì hội mạng phục vụ cho học tập, nghiên cứu. nhập. Chính phủ cũng cho rằng, chúng ta Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần phải “Phát triển hạ tầng Internet băng rộng thứ XI Đảng cộng sản Việt Nam xác định đến trường học, bệnh viện, viện nghiên nhiệm vụ trong tâm là “Phát triển, nâng cao cứu, thư viện, cơ quan nhà nước, doanh chất lượng giáo dục và đào tạo, chất lượng nghiệp, các điểm truy nhập Internet công nguồn nhân lực; phát triển khoa học, công cộng và hộ gia đình. Chú trọng việc phổ nghệ và kinh tế tri thức”[7]. Như vậy, cập dịch vụ Internet ở khu vực nông thôn, nhiệm vụ nâng cao chất lượng giáo dục đào vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo, vùng tạo gắn liền với phát triển khoa học công có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó nghệ. Do đó, việc vận dụng khoa học công khăn”[6]. Như vậy, việc phát triển hệ thống nghệ vào đổi mới, nâng cao chất lượng mạng thông tin Internet của Việt Nam là giáo dục đào tạo là cấp thiết, đúng với một nhu cầu cấp thiết của toàn xã hội. Vì đường lối lãnh đạo của Đảng. Mặt khác, vậy, trong tương lai, mạng xã hội ngày trước xu thế ngày càng tăng của khoa học càng phổ biến hơn là một quy luật tất yếu. công nghệ đối với giáo dục, Nghị quyết Do đó, việc cần phải xây dựng văn hóa sử Đại hội lần XII của Đảng cũng xác định dụng mạng xã hội là một nhu cầu tất yếu “Mạng lưới giáo dục, đào tạo được mở của cuộc sống. Việc quản lý mạng thông rộng, quy mô và chất lượng được nâng lên, tin Internet và mạng xã hội để phát huy đáp ứng tốt hơn nhu cầu của xã hội[…] những giá trị tích cực và khắc phục, hạn Tập trung đầu tư cơ sở vật chất và đẩy chế những mặt trái của nó là điều cần thiết. mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong Thứ ba, sự phát triển nhanh chóng giáo dục, đào tạo” và chúng ta cần phải mạng thông tin, mạng xã hội của địa nghiêm túc thực hiện “Đổi mới căn bản và phương mang lại nhiều thuận lợi nhưng toàn diện giáo dục, đào tạo theo hướng mở, cũng tiềm ẩn nhiều thách thức. Quận 1 hội nhập, xây dựng xã hội học tập, phát nằm ở vị trí trung tâm của Thành phố Hồ triển toàn diện năng lực, thể chất, nhân Chí Minh. Những năm qua, Quận 1 đã có cách, đạo đức, lối sống, ý thức tôn trọng những bước chuyển biến lớn lao trong xây 168
  5. ĐINH HUYỀN TRANG dựng kinh tế và phát triển văn hóa xã hội, về loại hình đào tạo nên việc quản lý khai giữ vững và phát huy ưu thế của một trung thác, sử dụng mạng xã hội của học sinh tâm thành phố. Đồng thời, sự du nhập của THCS trên địa bàn quận cần phải thực hiện khoa học công nghệ, của toàn cầu hóa cũng nghiêm túc và hiệu quả. đang diễn ra mạnh mẽ nhất tại quận trung Thứ tư, quá trình hình thành nhân tâm thành phố, trong đó có mạng xã hội. cách của học sinh THCS mang nhiều nét Mặt khác, Quận 1 có cơ sở hạ tầng, đặc thù của lứa tuổi. Do đặc điểm tâm sinh đường xá, bệnh viện… đều phát triển rất lý, trong quá trình hình thành tự ý thức, tốt. Chúng ta không thể bỏ qua sự phát học sinh THCS xuất hiện mâu thuẫn giữa triển nhanh chóng của hệ thống mạng nhu cầu tìm hiểu bản thân (khám phá thông tin Internet. Thậm chí, hiện nay khu những khả năng của bản thân) với sự phát vực Quận 1 đã xuất hiện nhiều tuyến triển chưa đầy đủ về kỹ năng phân tích đường, khu vực có sóng Wifi miễn phí cho đúng đắn sự bộc lộ của bản thân mình. Vì mọi cư dân sử dụng như khu vực Đường thế, học sinh THCS rất dễ rơi vào sự xung sách Thành phố Hồ Chí Minh, Phố đi bộ đột trong tư tưởng về kì vọng của bản thân Nguyễn Huệ, Nhà thờ Đức Bà, các trạm xe với vị trí thực tế của các em trong xã hội. bus, v.v... Tại những nơi có wifi miễn phí, Từ đó, học sinh THCS dễ có những hành việc kết nối wifi diễn ra khá nhanh, những động và lời nói chưa thật sự đúng mực với wifi này không có khóa mã, người dùng mọi người xung quanh, với người lớn và chỉ cần bấm vào wifi có tên tương ứng và bạn bè cùng trang lứa. Do đó, trong giáo mọi kết nối sẽ diễn ra hoàn toàn tự động. dục học sinh ở lứa tuổi này, “giáo viên cần Tốc độ truyền tải cũng khá nhanh, các tác có sự đánh giá đúng đắn nhân cách của các vụ cơ bản như check web, lướt Facebook, em, tránh để cho các em rơi vào tình trạng nhắn tin bằng ứng dụng OTT (Zalo, Viber, xảy ra hai rung cảm khác nhau như tự cao Messenger, Skype, v.v...) diễn ra hoàn toàn và kém cỏi, hoặc tự tin và thiếu tự tin, v.v.” bình thường và hiệu quả. Sự phát triển [3, tr.47]. nhanh chóng hệ thống thông tin Internet Bên cạnh đó, ý thức của học sinh miễn phí trên địa bàn Quận 1 mang lại THCS cũng được hình thành bằng con nhiều lợi ích cho người dân và cả chính đường tiếp thu các yếu tố từ bên ngoài như quyền địa phương. Mạng thông tin miễn nền văn hóa, ý thức xã hội. “Nển văn hoá phí mở rộng sẽ góp phần quan trọng vào xã hội, ý thức xã hội là tri thức, là những việc phục vụ cho du khách trong việc tra giá trị của nhân loại, của dân tộc, đó cũng cứu thông tin, đồng thời cũng giúp cho chính là nền tảng của ý thức cá nhân. Bằng người dân và chính quyền giải quyết được các loại hình hoạt động đa dạng, bằng con nhiều vấn đề trong việc xây dựng chính đường giáo dục, học tập và giao tiếp xã quyền điện tử trong thời gian tương lai. hội”[3, tr.47] mà các em hình thành nên lối Tuy nhiên, vấn đề quan trọng là sự sống, lối tư duy và thái độ sống của mình. kiểm soát đối với lượng người dùng và đặc Vì thế, môi trường xã hội, văn hóa dân tộc biệt là giới trẻ hiện nay. Do đặc thù, Quận có ảnh hưởng trực tiếp đến sự hình thành 1 có lượng học sinh THCS khá lớn về số và phát triển nhân cách của học sinh. Vì lượng, đa dạng về thành phần, phong phú vậy, nếu môi trường sống – có mạng xã hội 169
  6. GIÁO DỤC VĂN HÓA MẠNG XÃ H I CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ Ở QUẬN 1… không lành mạnh, học sinh chưa ý thức nhiên, quận vẫn có một lực lượng khá đông được vai trò, chức năng của mạng xã hội học sinh từ các nơi khác, địa phương khác thì các em sẽ rất dễ rơi vào những cám dỗ chuyển về học tập tại các trường quốc tế, của mạng xã hội. Hiện nay, trước sự phát dân lập, tư thục. Do đó, việc quản lý được triển nhanh chóng của công nghệ thông tin, số lượng học sinh THCS cũng khá khó mạng Internet, mạng xã hội và sự “suy khăn. Đặc biệt, việc quản lý đối với văn thoái” trong văn hóa nhận thức đã có tác hóa học đường của học sinh trên địa bàn là động rất lớn đến sự hình thành ý thức và một thách thức đối với các cơ quan chức nhân cách của học sinh THCS. Thực trạng năng. Đặc biệt, học sinh THCS là lứa tuổi này sẽ hình thành nên một thế hệ trẻ sống chịu rất nhiều ảnh hưởng, tác động từ bên thực dụng, đề cao quyền lợi cá nhân mà ngoài đối với quá trình hình thành, phát quên đi quyền lợi chung của đất nước, của triển và hoàn thiện nhân cách của mình. dâ tộc. Do đó, để học sinh THCS có sự Trong đó, chúng ta phải có những giải phát triển lành mạnh về đời sông tình cảm, pháp hợp lý để quản lý việc khai thác mạng nhà trường cần chú ý tổ chức tốt hoạt động xã hội một cách có văn hóa cho học sinh là học, hoạt động giao tiếp, đặc biệt là các việc làm cần thực hiện ngay. hoạt động tập thể và trong các nhóm bạn 3. Những giải pháp xây dựng bè. Việc xây dựng trường học theo tiêu văn hóa sử dụng mạng xã hội cho chuẩn quốc gia, xây dựng cơ quan văn hoá, học sinh Trung học cơ sở ở Quận 1, gia đình văn hoá, làng xã (tổ dân phố, Thành phố Hồ Chí Minh phường) văn hoá là tạo những môi trường Trước hết, Phòng Giáo dục & Đào tạo thuận lợi cho việc giáo dục, hình thành Quận 1 và Sở Giáo dục & Đào tạo Thành nhân cách nói chung, tình cảm nói riêng phố Hồ Chí Minh phải phối hợp với các cho học sinh [3, tr.49] THCS. trường Trung học cơ sở đóng trên địa bàn Thứ năm, Quận 1 mang những đặc để xây dựng chương trình về văn hóa sử trưng riêng về thành phần, tư tưởng nhận dụng mạng xã hội cho học sinh. Trong đó, thức của học sinh. Quận 1 cũng có một hệ chúng ta cần đẩy mạnh việc quản lý thông thống giáo dục hoàn chỉnh từ mẫu giáo đến tin nhằm phát huy tính tích cực, ngăn chặn đại học, sau đại học. Trong đó, Quận có 09 và đẩy lùi những hệ lụy tiêu cực từ sự tương trường Trung học cơ sở công lập với chất tác giữa các cá nhân, tổ chức thông qua lượng tốt là: Nguyễn Du, Minh Ðức, Ðức Internet tạo ra. Lãnh đạo Thành phố và Hiệu Trí, Võ Trường Toản, Trần Văn Ơn, Văn trưởng các trường phải có chương trình làm Lang, Huỳnh Khương Ninh, Ðồng Khởi, việc để đề xuất và ban hành các cơ chế Chu Văn An và hệ thống các trường Quốc chính sách đặc thù nhằm khuyến khích phát tế, dân lập, tư thục đang đóng trên địa bàn triển một số dịch vụ Internet quan trọng để như Quốc tế Á Châu, Việt Úc, Việt Mỹ… thu hút sự quan tâm của học sinh. Chúng ta Sự tồn tại đa dạng các loại trường trung cần có chiến lược tập trung phát triển các học cơ sở trên địa bàn làm cho thành phần dịch vụ mạng xã hội, công cụ tìm kiếm và học sinh ở đây cũng rất đa dạng. Lực lượng các dịch vụ giải trí trực tuyến trên mạng xã học sinh THCS chủ yếu là con em người hội nhằm vào mục đích phát triển nhận thức dân có hộ khẩu thường trú tại Quận 1, tuy và khả năng tư duy của học sinh. 170
  7. ĐINH HUYỀN TRANG Thứ hai, đối với mức độ quản lý của sinh. Theo chúng tôi, Nhà trường cần quy Nhà trường Trung học cơ sở. Lãnh đạo các định cụ thể việc khai thác, vận dụng mạng trường trên địa bàn Quận 1 cần có sự tham xã hội cho học sinh tại cơ sở mình. Lãnh mưu, chỉ đạo từ cấp trên để xây dựng được đạo trường phải có những văn bản chỉ đạo, các yếu tố quan trọng là: hướng dẫn giáo viên và học sinh trong việc 1- Lãnh đạo nhà trường phải xây dựng khai thác một cách có văn hóa đối với đội ngũ giáo viên chuyên trách về văn hóa những trang mạng xã hội. Nhà trường cần mạng và khai thác mạng xã hội cho trường bổ sung, hoàn thiện hệ thống văn bản quy của mình. Lãnh đạo Nhà trường cần có phạm pháp luật, bảo đảm môi trường pháp những tiêu chí, quy định cụ thể về chức lý rõ ràng, công khai, minh bạch và bình năng, nhiệm vụ và quyền hạn của đội ngũ đẳng cho mọi người khi thác thác, sử dụng cán bộ chuyên trách. Điều này hiện đang mạng xã hội. Đặc biệt, phải có hình thức gặp rất nhiều khó khăn vì kinh phí hoạt khen thưởng và xử phạt nghiêm minh đối động của nhà trường chưa đủ sức để thành với tất cả những người sử dụng mạng xã lập và duy trì đội ngũ cán bộ này. Ngoài ra, hội tại trường. số lượng giáo viên có trình độ chuyên môn 4- Nhà trường cũng phải tăng cường để có thể phụ trách công tác quản lý văn các biện pháp kỹ thuật trong việc quản lý hóa mạng cũng không có đủ để thực hiện. văn hóa sử dụng mạng xã hội. Trong bối Vì vậy, Nhà trường rất cần sự hỗ trợ về cảnh Việt Nam chưa xây dựng được một hệ nhân lực từ những cơ quan quản lý cấp trên thống văn bản pháp luật hoàn chỉnh, đủ như Phòng giáo dục và Sở giáo dục. mạnh để điều chỉnh những hành vi thiếu 2- Nhà trường cùng với đội ngũ văn hóa trên mạng xã hội. Nhà nước cũng chuyên trách xây dựng được khung chương chưa xây dựng được quy chuẩn văn hóa và trình văn hóa mạng cho cơ sở của mình. đạo đức trong hoạt động sử dụng các trang Trong đó, chúng ta phải đảm bảo được các mạng xã hội thì việc Nhà trường phải tăng tiêu chí về: Nội dung các trang mạng xã cường các biện pháp kỹ thuật là điều cần hội cần được khai thác phục vụ học tập của thiết. Nhà trường cần nâng cấp hệ thống học sinh; Bố trí thời gian, địa điểm, mức máy tính tại nhà trường, phối hợp chặt chẽ độ truy cập Internet một cách phù hợp đối với các cơ quan liên quan và trung tâm an với mỗi học sinh đang theo học tại trường; ninh mạng, với các nhà cung cấp dịch vụ Ngôn ngữ sử dụng trên mạng xã hội phải như Google, Yahoo, các công ty, tổ chức trong sáng, rõ ràng, mạch lạc khi tương tác trong nước... để xây dựng nên những phần với các chủ thể khác thông qua Internet nói mềm nhằm lọc các thông tin xấu, nhạy cảm chung, mạng xã hội nói riêng. Có như thế, như văn hóa đồi trụy, tin nhảm của các thế việc khai thác sử dụng mạng xã hội sẽ hiệu lực chống phá thù địch trong và ngoài quả và tránh được những nội dung xấu, tác nước, ngăn chặn những thông tin độc hại từ dụng ngược đối với quá trình đào tạo học bên ngoài. Trước mắt, đây là giải pháp sinh tại trường. mang tính khả thi nhất đối với lãnh đạo các 3- Nhà trường phải có kế hoạch cụ trường trung học cơ sở trên địa bàn Quận 1 thể, chi tiết về các hoạt động khai thác hiện nay. mạng xã hội phục vụ cho học tập của học Thứ ba, đối với giáo viên tại các 171
  8. GIÁO DỤC VĂN HÓA MẠNG XÃ H I CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ Ở QUẬN 1… trường Trung học cơ sở. Giáo viên phải dung không đúng, không cần thiết cho quá cùng với nhà trường thực hiện các mục trình học tập của các em. tiêu, kế hoạch của nhà trường về văn hóa Nhà trường và giáo viên phải hướng sử dụng mạng xã hội. Để tăng cường phát dẫn, tư vấn cho phụ huynh, học sinh những triển năng lực cá nhân cho học sinh, giáo kiến thức, kỹ năng sử dụng các trang mạng viên phải chú trọng đẩy mạnh công tác xã hội. Chúng ta phải giúp cho họ thấy tuyên truyền, định hướng nhằm nâng cao được tính hai mặt của mạng xã hội, đặc nhận thức cho người sử dụng mạng xã hội. biệt là những hậu quả, hệ lụy của việc sử Quan trọng hơn, giáo viên cùng nhà trường dụng mạng xã hội một cách tùy tiện, thái nâng cao năng lực xã hội cho học sinh. quá. Đặc biệt, Nhà trường và giáo viên cần Năng lực xã hội giúp cho học sinh biết chỉ dẫn cho học sinh biết cách ứng xử và được mình là ai, mình có mối quan hệ như khả năng miễn dịch khi tiếp xúc với những thế nào với cộng đồng, với bạn bè và với thông tin xấu độc, mời gọi, khiêu khích, cả xã hội. Đây là một chương trình cụ thể phản động,… trên các trang mạng xã hội. cần áp dụng trong các trường học để xây Đồng thời, chúng ta cũng cần giáo dục dựng ý thức cá nhân cho học sinh. Giáo nâng cao ý thức, trách nhiệm xã hội cho viên phối hợp với Nhà trường trong việc học sinh, giúp các em biết làm chủ và kiểm lồng ghép nội dung giảng dạy qua mạng xã soát được các hành vi của bản thân khi sử hội vào đánh giá năng lực nhận thức của dụng mạng xã hội. học sinh. Đây là một biện pháp rất cần thiết 4. Kết luận để định hướng việc khai thác các trang Quận 1 Thành phố Hồ Chí Minh mang mạng xã hội cho học sinh. nhiều đặc điểm riêng như sự phát triển Thứ tư, đối với phụ huynh và học sinh. nhanh chóng của hệ thống công nghệ thông Công tác quản lý của nhà trường cũng cần tin, mạng xã hội; số lượng học sinh THCS được thể hiện rõ nét thông qua việc vận của quận cũng tăng nhanh về số lượng, đa động, tuyên truyền cho phụ huynh và học dạng về thành phần và phong phú trong sinh những trang mạng cần thiết để phục nhận thức. Do đó,việc quản lý khai thác vụ học tập của học sinh. Quan trọng hơn, mạng xã hội của học THCS đang gặp rất nhà trường cần có những buổi trao đổi, nhiều khó khăn. Nếu quản lý không tốt, chia sẻ với phụ huynh, học sinh về những không hiệu quả thì sẽ gây ra nhiều hậu quả mặt tiêu cực của việc khái thác, sử dụng nghiêm trọng cho sự hình thành nhân cách mạng xã hội không đúng cách, thiếu văn của học sinh và cho cả xã hội. Vì thế, hóa. Hiện nay, thực trạng nhiều thông tin chúng ta cần xúc tiến thực hiện nhiều giải trên mạng xã hội hàm chứa nội dung xấu pháp để xây dựng và phát huy văn hóa sử độc, dụ dỗ, lôi kéo người tham gia như: dụng mạng xã hội cho học sinh. phim ảnh khiêu dâm, lối sống trụy lạc, kích Để văn hóa sử dụng mạng xã hội được động bạo lực, khiêu khích chiến tranh, chia đi vào thực tiễn cuộc sống của học sinh rẽ đoàn kết dân tộc, tôn giáo,… đang diễn trung học cơ sở, chúng ta rất cần sự quan ra rất phức tạp. Do đó, Nhà trường phải tâm, nỗ lực của chính quyền địa phương, tăng cường chức năng giám sát và tuyên Phòng Giáo dục và Sở Giáo dục & Đào tạo truyền đến phụ huynh, học sinh những nội TP. HCM. Bên cạnh đó, vai trò quản lý, 172
  9. ĐINH HUYỀN TRANG điều tiết của Nhà trường cùng việc giáo 4. Hồ Chí Minh Toàn tập, tập 3, Nxb Chính trị dục nâng cao ý thức cho học sinh của giáo Quốc gia-Sự thật, Hà Nội, 2011. viên, phụ huynh cũng là những nhân tố 5. Nguyễn Duy Hạnh, Đinh Thị Thu Nga (1/3/2017), Văn hóa mạng ở Việt Nam, thực không thể thiếu. Nếu có sự đồng thuận trạng và giải pháp quản lý, nguồn: giữa Gia đình – Nhà trường – Nhà nước thì http://lyluanchinhtri.vn/home/index.php/thuc- trong tương lai, văn hóa sử dụng mạng xã tien/item/1865-van-hoa-mang-o-viet-nam- thuc-trang-va-giai-phap-quan-ly.html. hội của học sinh THCS trên địa bàn Quận 1 sẽ được thực hiện tốt hơn và hiệu quả hơn. 6. Nghị định Số 72/2013/NĐ-CP ngày 15 tháng 07 năm 2013 của Chính phủ về Quản lý, cung cấp, sử dụng dịch vụ Internet và thông tin trên mạng. TÀI LIỆU THAM KHẢO 7. Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ 1. Đào Duy Anh (1994), Hán - Việt từ điển, Nxb XI Đảng cộng sản Việt Nam, nguồn: TP.HCM. http://www.chinhphu.vn/portal/page/portal/ch inhphu/NuocCHXHCN 2. Báo cáo đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ VietNam/ThongTinTongHop/noidungvankien phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2011 - 2015 daihoidang?categoryId=10000716&articleId= và phương hướng, nhiệm vụ phát triển kinh tế 10038365. - xã hội 5 năm 2016 – 2020, nguồn: 8. UNESCO 1989, Tạp chí Người đưa tin http://dangcongsan.vn/tu-lieu-van-kien/tu- UNESCO, số 11-1989. lieu-ve-dang/sach-chinh-tri/books- 9. UNESCO Universal Declaration on Cultural 4331201610454246/index- Diversity, source: 33312016104606465.html. http://www.unesco.org/education/imld_2002/ 3. Nguyễn Kế Hào (cb, 2003), Giáo trình Tâm lý unversal_decla.shtml. học lứa tuổi và Tâm lý học Sư phạm, Nxb Đại 10. Trần Quốc Vượng (cb, 2005), Cơ sở văn hóa học Sư phạm, Hà Nội. Việt Nam, Nxb Giáo dục, Hà Nội. Ngày nhận bài: 18/8/2017 Biên tập xong: 15/9/2017 Duyệt đăng: 20/9/2017 173
  10. TAÏP CHÍ KHOA HOÏC ÑAÏI HOÏC SAØI GOØN Soá 32 (57) - Thaùng 9/2017 Bàn thêm về nhân vật Trịnh Duy Sản trong kịch Vũ Như Tô của Nguyễn Huy Tưởng Further discussion about Trinh Duy San in the play Vu Nhu To written by Nguyen Huy Tuong Nguyễn Thị Hồng, Trường THPT Đồng Xoài, Bình Phước Nguyen Thi Hong, Dong Xoai High School, Binh Phuoc Province Tóm tắt Bài viết tập trung làm rõ nhân vật Trịnh Duy Sản trong vở kịch Vũ Như Tô của tác giả Nguyễn Huy Tưởng. Qua sự đối sánh giữa cốt lõi lịch sử về nhân vật và biểu hiện nhân vật trong kịch Vũ Như Tô, người viết chỉ ra chức năng “dự báo” của nhân vật này ở ba khía cạnh: Trịnh Duy Sản “dự báo” trước số phận nhà Lê và vua Lê Tương Dực; Trịnh Duy Sản “dự báo” trước số phận của Vũ Như Tô; Trịnh Duy Sản “dự báo” số phận của Cửu Trùng Đài. Mặt khác, bài viết cũng thể hiện những quan điểm tiếp cận mới về nhân vật Trịnh Duy Sản. Từ khóa: nhân vật kịch, kịch Vũ Như Tô, Trịnh Duy Sản, kịch Nguyễn Huy Tưởng. Abstract The article focuses on clarifying the character of Trinh Duy San in the play Vu Nhu To written by Nguyen Huy Tuong. By comparing between the historical contexts of the character and character's expression in the play Vu Nhu To, the writer pointed out the character's prediction function in three aspects: Trinh Duy San "predicted" the fate of Le Dynasty and the King Le Tuong Duc; Trinh Duy San "predicted" the fate of Vu Nhu To; Trinh Duy San "predicted" the fate of Cuu Trung Dai. On the other hand, the article also presents new views on the character of Trinh Duy San. Keywords: drama character, play Vu Nhu To, Trinh Duy San, Nguyen Huy Tuong drama. 1. Mở đầu giỏi xây dựng Cửu Trùng Đài. Vũ Như Tô Kịch Vũ Như Tô của Nguyễn Huy vốn là một kiến trúc sư có tài, ban đầu khi Tưởng đăng trên tạp chí Tri Tân từ bị vua Lê Tương Dực bắt xây Cửu Trùng 18/11/1943 đến 20/4/1944, nhưng nó được Đài Vũ Như Tô kiên quyết từ chối. Nhưng hoàn thành từ “mùa hạ năm 1941”. Khoảng sau nghe lời khuyên của cung nữ Đan một năm sau, Nguyễn Huy Tưởng bổ sung Thiềm nên trổ tài xây một lâu đài vĩ đại những dòng Đề tựa (8/6/1942). Nội dung làm niềm hãnh diện cho dân tộc. Công tác phẩm nói về một sự kiện lịch sử xảy ra trình đòi hỏi tiêu tốn rất nhiều mồ hôi, ở Thăng Long khoảng năm 1516-1517. xương máu và tài sản nên nhân dân vô Vua Lê Tương Dực vì muốn phục vụ mục cùng phẫn nộ. Quận công Trịnh Duy Sản đích vui chơi hưởng thụ đã cho tuy tìm thợ dấy binh, lôi kéo thợ thuyền giết vua Lê 174
  11. NGUYỄN THỊ HỒNG Tương Dực, Vũ Như Tô, Đan Thiềm và Thanh Hoá. Trịnh Duy Sản là cháu nội cho An hòa hầu thiêu hủy Cửu Trùng Đài. Bình Ngô khai quốc công thần, Thái úy an Qua tấn bi kịch của Vũ Như Tô, tác giả quốc công Trịnh Khắc Phục là ngoại thích muốn đặt ra những vấn đề gay gắt muôn của Lê Thái Tổ. Ông tham gia chính sự thuở về lý tưởng nghệ thuật cao siêu và triều Lê từ khi Lê Tương Dực chưa lên vĩnh cửu với những lợi ích thiết thực của ngôi [13]. Sách Đại Việt thông sử chép: đời sống nhân dân. Năm Hồng Thuận thứ hai (1510), Trịnh Vũ Như Tô có 5 hồi, với hệ thống kịch Duy Sản đứng về phe vua Tương Dực tính chặt chẽ, sinh động. Từ cốt lõi lịch sử, trong cuộc chính biến lật đổ vua Lê Uy được khúc xạ qua ngòi bút của Nguyễn Mục, được phong tước Mỹ Huệ hầu. Năm Huy Tưởng mỗi nhân vật có một vai trò thể 1511, nông dân khắp nơi nổi dậy khởi hiện hành động, bộc lộ xung đột và truyền nghĩa, lớn nhất là khởi nghĩa Trần Tuân ở tải tư tưởng của nhà văn. Các nhà phê bình Sơn Tây. Vua Tương Dực sai Duy Sản nhiều năm nay rất chú ý đến cặp nhân vật mang quân đi đánh Trần Tuân. Lập được đặc biệt Vũ Như Tô – Đan Thiềm, một cặp công đầu, Trịnh Duy Sản được phong làm nhân vật đẹp, một sự hòa quyện hiếm hoi Nguyên quận công, giao coi vệ Cẩm y. trong lịch sử văn học nói chung và kịch bản Năm 1512, Lê Hy và Lê Minh Triệt khởi văn học nói riêng. Tuy nhiên, bên cạnh Vũ nghĩa ở Nghệ An. Trần Nghi đi đánh bị tử Như Tô – Đan Thiềm, Lê Tương Dực, Kim trận. Vua Tương Dực lại sai ông cầm quân Phượng, Nguyễn Vũ, Thị Nhiên... trong vở đi đánh, dẹp được cánh quân khởi nghĩa kịch này còn có một nhân vật một mình này. Năm 1515, Phùng Cương khởi nghĩa một xu hướng - theo chúng tôi, đó là Trịnh ở núi Tam Đảo, Duy Sản lại nhận lệnh đi Duy Sản. Cũng như các nhân vật khác, đánh và dẹp được [23]. Trịnh Duy Sản được nhiều nhà nghiên cứu Buổi đầu lên ngôi, Lê Tương Dực ban nhìn nhận trong mối quan hệ với lịch sử, sự hành giáo hóa, thận trọng hình phạt. Về thật lịch sử chi phối đến tâm lí tiếp nhận sau, vua chuyên làm điều thất đức. Trịnh Trịnh Duy Sản. Trong bài viết này, chúng Duy Sản nhiều lần can gián nhưng trái với tôi thể hiện những kiến giải cá nhân về ý nhà vua, bị phạt trượng. Tương Dực ngày nhân vật Trịnh Duy Sản- với tư cách là một ăn chơi trụy lạc, gian dâm với cung nhân vật văn học qua khảo sát văn bản kịch nhân thời trước (sử sách gọi Lê Tương Dực Vũ Như Tô nhằm làm rõ ý đồ nghệ thuật là “vua lợn”), giết hại 15 vương công, cho của nhà văn Nguyễn Huy Tưởng. xây Cửu Trùng đài hoang phí... nhân dân 2. Nội dung cực khổ trăm bề, triều chính lục đục, các 2.1. Trịnh Duy Sản qua ghi chép của thế lưc phong kiến địa phương nổi loạn... lịch sử những hành động của Lê Tương Dực làm Trịnh Duy Sản là một nhân vật có thật cho nhà Lê suy vong, tạo điều kiện cho trong lịch sử, được nhiều nhà nghiên cứu Mạc Đăng Dung cướp ngôi sau này. Can ghi chép và đánh giá trong các tài liệu sử gián vua nhiều lần không được, Trịnh Duy học: Sách Đại Việt sử ký toàn thư ghi: Sản cùng thái sư Lê Quảng Độ, Thượng thư Trịnh Duy Sản là tướng cuối thời Lê sơ Trình Chí Sâm giết Lê Tương Dực. Sự việc trong lịch sử Việt Nam, người làng Thủy giết vua của Trịnh Duy Sản được sách Chú, xã Xuân Thắng, huyện Thọ Xuân, Khâm định Việt sử thông giám cương 175
  12. BÀN THÊM VỀ NHÂN VẬT TRỊNH DUY SẢN TRONG KỊCH VŨ NHƯ TÔ CỦA NGUYỄN HUY TƯỞNG mục ghi lại như sau: "Trịnh Duy Sản liệt Trịnh Duy Sản vào "Nghịch thần thường hay can ngăn làm trái ý Vua, bị Vua truyện", có thể coi là người khởi đầu cho tức giận, sai lấy gậy đánh. Duy Sản bèn mối đại loạn thời Lê sơ. Trước khi Duy cùng Lê Quảng Độ, Trình Chí Sâm mưu Sản giết vua Tương Dực, triều đình chỉ phế lập. Họ chuẩn bị binh thuyền khí giới phải đối phó với các cuộc khởi nghĩa bên rồi hội họp ở bến Thái Cực (gần phố Hàng ngoài, việc thí nghịch chỉ diễn ra giữa Đào, Hà Nội ngày nay) nói phao là đem những người trong hoàng tộc. Sau hành quân đi đánh giặc. Nhân đêm tối, họ đem động giết vua của Duy Sản, từ thời Lê quân Kim Ngô hộ vệ hơn ba ngàn người, Chiêu Tông, thiên hạ thực sự đại loạn, các tiến vào cửa Bắc Thần phóng lửa đốt. Khi đại thần mỗi người một bụng, chia bè cánh thấy lửa cháy, Vua ngờ là có giặc kéo đến, đánh giết lẫn nhau và các hoàng đế trở bèn lẻn ra cửa Bảo Khánh để trốn... Tới tờ thành những con rối trong tay họ. Hành mờ sáng, lúc băng qua cửa Thái Học để đến động của Duy Sản đã mở đầu cho những hồ Chu Tước ở phường Bích Câu (nay là việc "lấn vua", "khinh vua" không bị ngăn khu vực đường Bích Câu, Hà Nội) thì gặp chặn dưới thời Lê sơ - vốn ít xảy ra và Duy Sản. Nhà vua hỏi là giặc ở đâu, Duy không kéo dài như dưới thời các vua anh Sản không trả lời mà quay mặt đi nơi khác minh của trước đây - của các quan văn võ rồi cười ầm lên. Vua quay ngựa chạy về sau đó. phía tây, Duy Sản sai võ sĩ tên là Hạnh đâm 2.2. Trịnh Duy Sản – nhân vật trong Vua ngã ngựa rồi giết đi" [23]. kịch Vũ Như Tô của Nguyễn Huy Tưởng Việc xây dựng Cửu trùng đài cũng vốn Trong kịch Vũ Như Tô, Trịnh Duy Sản có cốt lõi lịch sử, được ghi trong Việt sử là Quận công 60 tuổi, là bậc đại thần được thông giám cương mục của Quốc sử quán vua Lê Tương Dực tin tưởng giao phó việc triều Nguyễn thế kỉ XIX: quốc quân, cũng là một quan cầm quyền có “Khởi công xây dựng đại điện và Cửu uy tín, có tiếng nói trong triều đình. Sau trùng đài. Trước đây, Vũ Như Tô, một khi can gián việc xây dựng Cửu trùng đài người thợ ở Cẩm Giàng, xếp cây mía làm không thành công đã giết vua Lê Tương thành kiểu mẫu cung điện lớn trăm nóc, Dực, bắt Vũ Như Tô và cho đốt phá đài dâng lên nhà vua, nhà vua bằng lòng Cửu trùng. Điều đáng nói ở đây là từ quan phong cho Vũ Như Tô làm đô đốc đứng điểm của lịch sử như đã nói ở phần trên, đã trông nom việc dựng hơn trăm nóc cung chi phối mạnh mẽ đến cách đánh giá, tiếp điện lớn có gác, lại khởi công làm Cửu nhận của độc giả, các nhà nghiên cứu về Trùng đài... nhà vua bất thần ngự thuyền nhân vật Trịnh Duy Sản. Thiên quang đi chơi xem suốt ngày đêm..., Trong bài viết Kịch Nguyễn Huy thấy người nào làm vừa ý thì thưởng cho Tưởng, G.S Phan Cự Đệ cho rằng những kẻ thẻ bài vàng hoặc bạc. Duy Sản vì thường giết vua, giết Vũ Như Tô và Đan Thiềm là can ngăn, làm trái ý vua, nhà vua tức giận, “nông nổi, mù quáng” [3]; Tác giả Đỗ Đức sai đánh bằng trượng” [23]. Hiểu đã gọi hành động của Trịnh Duy Sản Như vậy, qua tư liệu lịch sử, các nhà là “gian thần” [8]; tác giả Đặng Hiền trên sử học có cái nhìn khá thống nhất: Trịnh Nghiên cứu văn học số 5-2004 chỉ rõ cũng Duy Sản là kẻ cứng đầu, chống vua, phản cho rằng, Trịnh Duy Sản là “phản loạn” [7]. nghịch, thậm chí sách Đại Việt thông sử Hầu hết các bài viết đều đánh giá nhân vật 176
  13. NGUYỄN THỊ HỒNG Trịnh Duy Sản qua kết cục giết vua, tạo nên không nhiều trong các lớp kịch, song mỗi sự tan vỡ và bi kịch cho tác phẩm. Duy chỉ lần có lời thoại của Trịnh Duy Sản thì có nhà nghiên cứu Phạm Vĩnh Cư đưa quan dường như vở kịch rung động, người đọc điểm khá toàn diện: “Trịnh Duy Sản trong như bừng tỉnh trước những lập cứ sắc sảo, kịch bản là một quan võ thô bạo và hủ nho, quyết liệt mà quận công Sản đưa ra. Có thể nhưng can đảm, chính trực, lo lắng cho lợi nói, nếu cả tấn bi kịch Vũ Như Tô là bi kịch ích của nước của dân” [2]. Trong quá trình của những kẻ “say” thì Trịnh Duy Sản là khảo sát lại văn bản kịch, chúng tôi đã cố người ngay từ đầu đến khi kết thúc kịch gắng tìm tòi hướng tiếp cận mới và có luôn luôn “tỉnh”, một chuỗi hành động kịch những nhận định riêng về nhân vật Trịnh được Nguyễn Huy Tưởng đầu tư cho nhân Duy Sản nhằm làm rõ chức năng của nhân vật này theo cấp độ tăng tiến để khắc họa vật này với ý đồ nghệ thuật của nhà văn sợi chỉ đỏ lập trường của Quận công, Nguyễn Huy Tưởng. chúng ta có thể sơ đồ hóa chuỗi hành động Mặc dù là nhân vật phụ, xuất hiện kịch này như sau: Chuỗi hành động kịch ngày càng tàn xem vai trò của Trịnh Duy Sản trong vở bạo và quyết liệt, trong suốt mỗi lớp xuất kịch là vai trò “dự báo”, cảnh tỉnh các nhân hiện Trịnh Duy Sản không một lần nào vật khác. Tính chất “dự báo” này được nhà được Nguyễn Huy Tưởng khắc họa nội nghiên cứu Đỗ Đức Hiểu chỉ ra trong bài tâm, lời thoại không hề thể hiện sự hoài Bi kịch Vũ Như Tô , ông viết “mộng lớn tan nghi hay dằn vặt. Có thể thấy rõ tính “kích tành, Đan Thiềm chết, Cửu trùng đài sụp động xung đột” và “gỡ nút, hạ màn” của đổ, tất cả đã được báo hiệu từ hồi hai – lớp nhân vật này. Đánh giá nhân vật này, vì thế 3, khi xuất hiện Trịnh Duy Sản”. Tuy cần đặt trong logic chuỗi hành động kịch. nhiên, gắn tính chất “dự báo” này người Chính suy nghĩ tỉnh táo, những hành phát ngôn “dự báo” là Trịnh Duy Sản, để động nhất quán cho nên chúng ta có thể từ đó nhìn nhận vai trò và tính cách nhân 177
  14. BÀN THÊM VỀ NHÂN VẬT TRỊNH DUY SẢN TRONG KỊCH VŨ NHƯ TÔ CỦA NGUYỄN HUY TƯỞNG vật này một cách độc lập thì chưa có nhà như thế mà lại tăng sưu thuế, họ đóng góp phê bình nào đề cập đến. làm sao?. Kiểu nhân vật “dự báo” là nhân vật - Lại còn việc lấy phu nữa, bắt lính phụ. Trong văn học dân gian tiếng nói “dự cũng không nghiệt bằng [21]. báo” thường gắn với một yếu tố kì ảo (một Nguyễn Vũ mặc dù nghe xong rất thờ giấc mơ, ông Bụt, rùa Vàng...), “dự báo” ơ và gian mãnh giả lả, do vậy Sớ tâu bày trước số phận của nhân vật chính, thậm chí đã bị hắn xé nát, nhưng những dẫn chứng là người thực thi nhân – quả, tạo ra kết thúc cụ thể về đời sống lầm than của dân chúng cho tác phẩm. Ở phương Tây, chi tiết “dự đã thực sự cảnh tỉnh về một tương lai tăm báo” còn gọi là tiên tri. Lời tiên tri thường tối của vương triều Lê. được sử dụng làm phương tiện xây dựng Ngay từ đầu vở kịch, khi vua còn hào cốt truyện, sự việc trong tác phẩm được dự hứng xây đài Cửu trùng, khi Vũ Như Tô đoán sẽ xảy ra và thường dược ngăn chặn đang ở đỉnh cao của sự trọng dụng, khi thợ bởi một nhà tiên tri (ví dụ trong thần thoại thuyền còn hăm hở đi theo thầy Tô, khi Hy Lạp: Oedipus được cảnh báo sẽ có ngày mọi việc xây đài mới chớm, tại sao Nguyễn con trai giết ông ta, hoặc trong kịch của Huy Tưởng lại sắp xếp nhân vật Trịnh Duy Shakespeare: ba mụ phù thủy tiên tri Sản gặp Nguyễn Vũ phân tích tình thế Macbeth sẽ trở thành vua...). nước nhà? Phải chăng những lời tường tận Trong kịch Vũ Như Tô, theo chuỗi của Quận công Sản chính là một tiếng hành động cắt ngang chúng ta có thể thấy chuông cảnh tỉnh, “dự báo” kết thúc đen tối rõ nhân vật Trịnh Duy Sản thể hiện vai trò của triều Lê. Những câu hỏi đặt ra: chứ lại “dự báo” ở ba sự việc chính. không ư? Tiền lấy đâu ra? Đóng góp làm 1.2.1. Trịnh Duy Sản “dự báo” trước sao?giúp người đọc linh cảm kết thúc của số phận nhà Lê và vua Lê Tương Dực kịch. Lúc này, tiếng nói của Quận công là Việc “dự báo” sự sụp đổ của một tiếng nói của nhân dân, đứng trên quyền lợi vương triều qua lời thoại của Trịnh Duy của nhân dân mà lên tiếng. Vì vậy, nếu Sản rất cụ thể, chi tiết, tỉ mỉ và thuyết phục. không có lời thoại của Sản lúc này, chắc Hai lần xuất hiện trực tiếp là hai lần Quận hẳn cả hệ thống nhân vật và cả người đọc công Sản phân tích tình thế nguy ngập của kịch cũng đang “say” trong mơ tưởng về nhà Lê. Ban đầu, trong cuộc đối thoại với một Đài cửu trùng cho nghìn thu. Đông các đại học sĩ Nguyễn Vũ ở hồi thứ Tại hồi thứ ba – lớp 8, Trịnh Duy Sản hai- lớp 3, Trịnh Duy Sản chỉ ra thực trạng một mực trực tiếp xin bệ kiến vua Lê dân chúng từ khi Lê Tương Dực lên ngôi: Tương Dực, ban đầu lời lẽ ôn hòa, kiên - Chứ lại không ư? Cụ lớn thử nghĩ nhẫn khuyên bảo nhà vua, song vẫn khẳng xem từ ngày Hoàng thượng lên ngôi, không định “thiên hạ sắp loạn”: Hoàng thượng nghĩ gì đến quốc chính, chỉ ăn tiêu xa xỉ, làm vua một nước phải để ý đến mọi việc, ngân khố hao mòn. Nay lại vẽ ra việc xây phó thác làm sao cho triều đình được. Cửu trùng đài, tiền tiêu tính ra tốn hơn là Hoàng thượng không nên quá tin ở các đánh Chiêm Thành. Tiền lấy đâu ra? Lấy ở quan. Họ nói rằng thiên hạ thái bình, thực dân mà dân thì cụ lớn đã biết đấy. Mười ra phải nói: thiên hạ sắp loạn [21]. năm nay, không mấy năm không mất mùa, Vua của một nước mà thiên hạ tắc loạn đói kém quá thể, có nơi cả làng phải đi ăn nghĩa là việc lớn đáng lo. Vậy nhưng Lê mày, đường cái đầy xác chết. Tình cảnh Tương Dực vẫn điềm nhiên như không, 178
  15. NGUYỄN THỊ HỒNG buông lời thờ ơ: “hà cớ gì?”. Chi tiết này thoại của Trịnh Duy Sản mới chi tiết tình làm chúng ta liên tưởng đến không gian hình đất nước đến như thế. Đọc lời thoại truyền thuyết đời An Dương Vương, khi An của Sản xong, cả một không gian binh biến Dương Vương mải mê đánh cờ, giặc đến mở ra, tâm địa giặc giã rõ mồn một. Phải trước chân thành vẫn ỷ lại có nỏ thần, để rồi một đại thần tận trung, quyết tâm giữ triều sau đó quân Triệu Đà dễ dàng chiến thắng. đình cỡ nào mới nói ra những lời tỉ mẩn Bi kịch mất nước của An Dương Vương chỉ vậy. Chính Sản cũng tỏ cái thành ý của thật sự “vỡ” ra khi Rùa vàng chỉ rõ: “giặc mình không giấu giếm: sau lưng ngươi đó”. Rùa Vàng cũng được - Hoàng thượng nên xét cho lòng xem là nhân vật “dự báo”, nói tiếng nói của thành thực của hạ thần. Chính sự đổ nát nhân dân, xuất hiện ngay khi kịch tính lên lắm rồi... [21]. đến cao trào, gỡ mối mê muội cho nhân vật Hai lần dùng từ “loạn”, hai lần nhấn chính. Thì ở đây, khi Trịnh Duy Sản nhấn mạnh “chính sự đổ nát”, Sản không sợ mạnh tình thế cấp bách của triều đình, cũng phạm húy bay đầu hay sao? Thực chất, tâm đã thẳng thắn chỉ ra “dâm dật là mầm bại thế quyết liệt “dự báo” của Sản được đẩy vong, xa xỉ là nguồn loạn lạc”, bị nhà vua lên đến cao trào. Lúc này Trịnh Duy Sản xua đuổi, Quận công tiếp tục: bất chấp cả tính mạng để vì nước, giữ - Nói to: hạ thần chỉ lo cho cơ nghiệp vương triều. nhà Lê, cho Hoàng thượng, nên mới nói Thậm chí trước sự mê muội của vua, thật: Loạn đến nơi rồi! [21]. Trịnh Duy Sản thân chinh hạ xin: Sự nhẫn nại của Sản có thể đánh giá là - Xin Hoàng thượng mau mau tỉnh “tận trung”, là rất giàu thiện cảm cho người ngộ, tu tỉnh thân mình, xa gái đẹp, đuổi Vũ đọc, lúc này bản chất nhân vật kịch bộc lộ Như Tô, học thói thánh hiền, thương dân rõ: kiên quyết, cương trực thẳng thắn. như con kẻo họa đến thân. Ba lần dùng từ “loạn” để thức tỉnh - Hạ thần xin chết về tay Hoàng vua, Quận công Sản phân tích tình hình nội thượng còn hơn là trông thấy ngày nhà Lê thù và ngoại xâm: mất nghiệp (quỳ xuống vươn cổ) [21]. - Hoàng thượng không biết rõ. Giặc Hai nhân vật trong kịch Vũ Như Tô giã nổi lên khắp nơi. Đó là một điềm bất dám khảng khái xin chết trước mặt vua Lê thường. Kinh Bắc thì có Thôn Duy Nhạc, Tương Dực, một là Vũ Như Tô khi chàng Ngô Văn Tổng. Đất Sơn Tây thì có Trần chưa đươc Đan Thiềm khuyên bảo để nung Tuân; Tam Đảo thì có Phùng Chương. nấu xây đài Cửu trùng, hai là Trịnh Duy Chúng dấy binh làm loạn, giết cả quan lại sản lúc này. Hành động của Sản là thành triều đình, hãm hiếp dân đen, đốt phá làng thực, kiên quyết và đầy chính kiến. Nếu mạc. Dân gian không được an cư lạc không có sự van xin của Kim Phượng thì nghiệp, ruộng nương bỏ hoang, cửu canh có lẽ tính mạng Trịnh Duy Sản đã không xao nhãng, cực khổ không biết thế nào mà giữ được. Kết thúc kịch tính hồi thứ ba – kể cho hết. Tiếng oán thán nổi lên đầy trời... lớp 8 là lời thở dài xót xa đầy tính “dự báo: - Dẹp bọn này, bọn khác lại nổi như - Thương thay cơ nghiệp nhà Lê đầu Phạm Nhan, bệnh nặng phải trừ từ rễ. Đúng như vậy, sau này Sản tạo phản. Giặc giã nổi lên vì dân gian oán triều đình Nhưng nếu Sản không tạo phản thì cơ chính sự đổ nát [21]. nghiệp nhà Lê tan tành cũng là tất yếu. Trong năm hồi kịch, chỉ có những lời Tiếp tục với hành động quyết liệt, tại 179
  16. BÀN THÊM VỀ NHÂN VẬT TRỊNH DUY SẢN TRONG KỊCH VŨ NHƯ TÔ CỦA NGUYỄN HUY TƯỞNG hồi thứ tư – lớp 5, Trịnh Duy Sản tuyên bố: Thiên tử, hội triều đình lập con Mục Y - Ta đã quyết hưng binh trừ bạo vương là Quang Trí lên ngôi [21]. chúa, trừ quyền thần, trừ đứa xây đài... Duy Sản đến hồi cuối không trực tiếp - Bảo Ngô Hạch: hãy dẫn 3000 quan xuất hiện nữa, vai trò “dự báo” của nhân Kim Ngô ra cửa Bắc. Hễ có hiệu lửa thì vật đã hết, dường như kết thúc đổ nát của xông vào. Vua thế nào cũng ở đấy chạy ra, vương triều, bi kịch của vua không chỉ bởi mày đuổi theo cho kì được, giết ngay cho Duy Sản. Mà nếu bởi Duy Sản thì chỉ là sự ta, không sợ nghe chưa? [21]. tiếp nối chuỗi hành động “dự báo” ban đầu, Chính những chi tiết này làm cho Sản con văng vẳng lời cay đắng của Duy Sản: trở nên tàn bạo, thậm chí là tiểu nhân tạo “thương thay cơ nghiệp nhà Lê”. Nhờ câu phản. Song, nếu xét diễn biến hành động độc thoại ấy, mà thấy đó là kết thúc phải của Sản từ đầu đến kết thúc kịch thì việc có, không hề bất ngờ cho người đọc. “hưng binh trừ bạo chúa” là phù hợp và có 1.2.2. Trịnh Duy Sản “dự báo” trước tính nhân – quả, giúp vở kịch “mở nút”, số phận của Vũ Như Tô giải quyết xung đột. Với Vũ Như Tô, Trịnh Duy Sản khinh Nhân vật Trịnh Duy Sản không chỉ miệt ra mặt. Nếu nhà vua lợi dụng Vũ Như được Nguyễn Huy Tưởng miêu tả trực tiếp Tô để xây dựng Cửu trùng đài, thợ thuyền qua ngôn ngữ, hành động mà ở hồi thứ ban đầu khuất phục Tô, Đan Thiềm say mê năm – lớp 3 và hồi thứ năm – lớp 4 còn cái tài của Tô, thì ngay từ đầu trong mắt hiện lên gián tiếp qua lời kể của những của Quận công Sản, Vũ Như Tô đã không nhân vật khác. có một tí giá trị nào, thậm chí qua lời trình Hồi thứ năm – lớp 3: bày Quận công đã thấy rõ bi kịch mà Tô sẽ Trung Mại: - bẩm cụ lớn. Trịnh Duy gây ra cho dân cho nước và cả bi kịch của Sản mưu với lũ Lê Quảng Đô, Trịnh Tri chính bản thân Vũ Như Tô. Sâm lập vua khác... Tại hồi thứ hai – lớp 3, trong cuộc nói Trung Mại: - Trịnh Duy Sản sắm sửa chuyện với Nguyễn Vũ, vừa nghe tiếng Vũ thuyền bè khí giới, họp ở bến đò Thái Cực, Như Tô, Trịnh Duy Sản đã mắng: nó reo lên là đi đánh Trần Cao, rồi đương - Câm mồm tên kia. Mi là một tên thợ đêm đem 3000 quân Kim ngô hộ vệ vào quèn, một đứa bạch đinh, bước ngay không cửa Bắc thần đốt lửa cho sáng... Hoàng được nói leo vào chuyện các quan đại thượng trông thấy lửa sáng hốt hoảng thần. Ai cho mi vào đây? tưởng là giặc ập đến vội lên ngựa lẻn ra Hàng loạt danh từ, đại từ xưng hô miệt cửa Bảo Khánh, trời thì tối mà cứ lao mình thị được Trịnh Duy Sản sử dụng để gọi Vũ đi không đèn đuốc gì cả. Khi ngài qua cửa Như Tô: tên kia, mi, cùng đinh vô lại, bạch Thái học đến ao Chu tước ở phường Bích đinh, thợ quèn, tiểu nhân đắc chí, lũ, thằng Câu thì vừa gặp Duy Sản... này... hoặc các hành động quát, tuốt kiếm - ngài hỏi nó: Giặc ở đâu? Nó không định chém Vũ Như Tô... đáp, ngoảnh mặt đi cười nhạt. Ngài quất - Im ngay! Đời thuở bao giờ nơi tôn ngựa về phía Tây, nó sai võ sĩ tên là Hạch nghiêm, thềm son gác tía mà lại để làm nơi đuổi theo, đâm vua ngã ngựa rồi giết chết tụ tập cho một lũ cùng đinh vô lại kia chứ. [21]. - à, thằng này giỏi. Những quân tiểu Hồi thứ năm – lớp 4: nhân đắc chí không trị không xong. Ta đã Tên nội giám: - Trịnh Duy Sản giết làm ngơ co mi mà mi không biết phận? 180
  17. NGUYỄN THỊ HỒNG Giết mi thì Cửu trùng đài cũng hết. của mình: - Hừ! Tôn một tên thợ lên đến bậc thầy - Dân bây giờ ai cũng oán Vũ Như Tô. thì còn gì là thể thống nữa. - Còn như Vũ Như Tô, nó đã bày vẽ ra - Nhưng cụ lớn là quan, nó chỉ là thợ, Cửu trùng đài, hao tiền tốn của vì nó, sưu mà thợ thì bao giờ cũng phải coi là hèn [21]. cao thuế nặn vì nó, triều đình đổ nát, giặc Vũ Như Tô một thợ tài – điều này đã giã như ong là vì nó... xin Hoàng thượng được dân chúng đồn đại từ lâu, được tiến đuổi Vũ Như Tô... cử, được vua nhún nhường cậy việc, được - Xin Hoàng thượng nghe lời hạ thần Đan Thiềm ngưỡng mộ. Vậy cớ gì Quận đuổi cung nữ, chém Vũ Như Tô... (nắm lấy công lại không biết? Cớ gì Quận công lại áo vua). [21]. khinh khi hằn học. Là cũng bởi Quận công Liên tục lời thoại khẩn cầu của Trịnh Sản thấy trước tai họa mà Tô sẽ gây ra cho Duy Sản hướng đến số phận Vũ Như Tô: dân chúng, gắn với việc xây dựng Cửu đuổi Vũ Như Tô, chém Vũ Như Tô. Điệp trùng đài, Vũ Như Tô trong mắt Sản lúc khúc lặp lại ấy làm người đọc rùng mình, này lại càng là giặc, bằng mọi giá phải giết câu hỏi: số phận một thợ tài với khát khao chết. Thái độ cứng rắn đó của Trịnh Duy nghệ thuật cao siêu rồi sẽ đi về đâu không Sản có thể xem là một lời “dự báo” cho trở thể không day dứt trong lòng người đọc khi ngại của cuộc đời Vũ Như Tô. Trong vở nghe Trịnh Duy Sản kiên quyết như vậy. kịch, Nguyễn Huy Tưởng hoàn toàn không Quả thế, tại hồi thứ tư – lớp 5 chính xây dựng thế lực đố kỵ với cái tài của Vũ Trịnh Duy sản khảng khái quyết liệt: ta đã Như Tô, kể cả Hai Quát, Phó Bảo, Phó quyết hưng binh trừ bạo chúa, trừ quyền Cõi, Phó Toét, Phó Độ... ai ai cũng một thần, trừ đứa xây đài... lòng tôn thờ và công nhận tài năng của Vũ Và sau đó là lôi kéo thợ thuyền, dấy Như Tô, chịu sự chỉ đạo và sắp đặt của Tô binh tạo phản, thực thi cái bi kịch “dự báo” (ở những hồi đầu tiên). Tác giả chỉ xây ban đầu. dựng mâu thuẫn giữa khát vọng nghệ thuật Số phận của Vũ Như Tô ở hồi thứ năm – của Vũ Như Tô với lợi ích thiết thực của lớp 4, 5 qua lời các nhân vật quần chúng ráo nhân dân lầm than. Lúc này, sự tức giận riết y như lời khẩn cầu của Trịnh Duy Sản. của Trịnh Duy Sản cũng là sự tức giận của “Bạo chúa đã chết. Còn thằng Vũ Như nhân dân. Và lại một lần nữa, người đọc Tô, đem phanh thây trăm mảnh” linh tính về một kết thúc số phận bi thảm Tiếng quân reo dữ dội: Giết chết Vũ của Vũ Như Tô ngay trong lời thoại của Như Tô, giết chết lũ cung nữ [21]. Quận công Sản. Cuối cùng tại hồi thứ năm – lớp 7, Ngô - Cụ lớn lưu tâm cho. Đuổi Vũ Như Tô, Hạch đã chốt lại bãi Cửu trùng đài, thải thợ... Đó là lời Ngô Hạch: ta vâng tướng lệnh vào bắt khẩn khoản của Trịnh Duy Sản gửi đến các ngươi [21]. Vũ Như Tô kết thúc số Đông các đại học sĩ Nguyễn Vũ, trong mệnh của mình đầy bi đát. những lời ấy hàm chứa sự kiên quyết trừ 1.2.3. Trịnh Duy Sản “dự báo” số khử Vũ Như Tô – coi Tô là một trong phận của Cửu Trùng Đài những nguyên nhân của loạn lạc, đổ nát. Cửu trùng đài là một công trình kiến Tại hồi thứ ba - lớp 8, trong cuộc gặp trúc chưa thành hình. Tuy mới chỉ là ý trực tiếp nhà vua, một lần nữa Trịnh Duy tưởng và đang được triển khai xây dựng, Sản khẳng định lập trường chính kiến nhưng tất cả các nhân vật trong vở kịch đều 181
  18. BÀN THÊM VỀ NHÂN VẬT TRỊNH DUY SẢN TRONG KỊCH VŨ NHƯ TÔ CỦA NGUYỄN HUY TƯỞNG kì vọng về một kì quan “dân ta nghìn thu một “dự báo” đanh thép, đập tan ảo vọng được hãnh diện, không phải thẹn với những về tương lai “làm vinh dự cho non sông” cung điện đẹp ở nước ngoài... làm cho đất (thoại của Vũ Như Tô). Thăng Long này thành nơi kinh kỳ lộng lẫy Khi xây dựng thành nhân vật kịch nhất trần gian”. Mỗi tuyến nhân vật mơ Trịnh Duy Sản, Nguyễn Huy tưởng dường mộng về Cửu trùng đài theo một cách riêng như cố để cho Quận công hiện lên cụ thể phục vụ cho ý hướng cá nhân của họ. Với hơn, sinh động hơn, đầy vị thế hơn. Mỗi lời vua Lê Tương Dực và thứ phi Kim Phượng thoại của Quận công về Cửu trùng đài đều – đài Cửu trùng sẽ là nơi ăn chơi hưởng chí lí và tỉnh táo, không vì mục đích cá lạc, mãn nhãn thụ dâm. Với Vũ Như Tô và nhân mà đứng trên quyền lợi của nhân dân Đan Thiềm – Cửu trùng đài sẽ là công trình để phân tích cái họa Cửu trùng đài. nghệ thuật để lại cho hậu thế, tô điểm non Tại hồi thứ ba– lớp 8, một lần nữa, sông. Với Trịnh Duy Sản và nhân dân – trước mặt vua, câu chuyện lịch sử trở nên Cửu trùng đài là mối hiểm họa, là nguyên sống động, tính cách và vai trò nhân vật cớ trực tiếp tạo ra lầm than, loạn lạc. Các Quận công Sản lộ rõ mồn một. Như đường cột hành động kịch cũng theo đó mà diễn thẳng không thay đổi, không qua nội tâm tiến. Nhân vật nào cũng mải miết đuổi theo phức tạp, lơi Trịnh Duy sản rõ ràng, mạch đài Cửu Trùng như một cái bóng. Trong lạc và đầy lí trí, nhấn mạnh, khuyên can: suy nghĩ, trăn trở và ngôn ngữ nhân vật, - Hoàng thượng nên bãi ngay việc mỗi chi tiết nhỏ đều là vì đài Cửu trùng, xây Cửu trùng đài. đều nhắc tới đài Cửu trùng. Như đã nhận - Chính vì muốn làm đẹp lòng họ mà định ở trên, đây vở bi kịch, các nhân vật Hoàng thượng cho xây Cửu trùng đài [21]. đến kết thúc vẫn còn “say” trong ảo mộng Một quận công 60 tuổi, quyền lực, trải về bức tranh ngày hoàn thiện Cửu trùng nghiệm và kiên định với những lời cảnh đài. Chỉ có Trịnh Duy Sản, từ những bước tỉnh về kết cục của một công trình kiến xuất hiện ban đầu đã khẳng định Cửu trùng trúc. Đó là phần “tỉnh” nhất mà Nguyễn đài không thể tồn tại, và nó hoàn toàn trái Huy tưởng muốn gửi gắm, tuy rằng ông ngược với lợi ích của nhân dân, tạo ra nỗi chưa thật sự đầu tư khắc họa đậm nét nhân thống khổ cho nhân dân. vật này. Tại hồi thứ hai – lớp 2,3 gặp Nguyễn Kết luận Vũ, nhiều lần Trịnh Duy Sản khẳng định Nhân vật văn học là một hiện tượng mối họa khi xây Cửu trùng đài: hết sức đa dạng. Mỗi nhân vật đều được - Xây Cửu trùng đài thì là một cái tạo ra từ ý đồ nghệ thuật và sự sáng tạo của họa cho dân chúng. nhà văn. Do đặc thù riêng, nhân vật kịch - Xin cụ lớn xét lại cho. Xây Cửu không thể được khắc họa với nhiều khía trùng đài thì loạn mất. cạnh tỉ mỉ, phức tạp như trong tiểu thuyết, - Cụ lớn nói đến Cửu trùng đài, tôi truyện ngắn. Bởi vậy, xem xét nhân vật lại càng nóng ruột. Cụ lớn ạ, xây Cửu kịch cần chú trọng lời thoại kịch và hành trùng đài thì thế nào cũng loạn. động kịch của nhân vật. Với Trịnh Duy - Cụ lớn lưu tâm cho. Đuổi Vũ Như Sản, hành động kịch đi đôi với lời thoại, cả Tô, bãi Cửu trùng đài, thải thợ... [21]. hai đều quyết liệt, rõ ràng, không hàm ẩn Dường như, xây Cửu trùng đài đồng hay hoài nghi. Nếu một nhân vật “trần trụi” nghĩa với tắc loạn. Lời lẽ quyết liệt ấy là đến như thế thì thường không đem lại sự 182
  19. NGUYỄN THỊ HỒNG hấp dẫn. Song, ấn tượng về tính “dự báo” 7. Đặng Hiển (2004), “Mâu thuẫn giữa khát của nhân vật này có tính chất điều hướng vọng nghệ thuật và thực tế xã hội Vũ Như Tô của Nguyễn Huy Tưởng”, Nghiên cứu văn cảm xúc người đọc. Nếu lấy hệ quy chiếu học, số 5, tr.120-125. từ nhân vật Trịnh Duy Sản thì: Lê Tương 8. Đỗ Đức Hiểu (1997), “Bi kịch Vũ Như Tô”, Dực là một bạo chúa hôn quân sẽ bị trừng Tạp chí Văn học số 10, tr.10-19. trị; Vũ Như Tô là một thợ quèn, vô lại cần 9. Đỗ Đức Hiểu (1998), “Mấy điều về kịch và phả loại bỏ, không xứng được trọng dụng; thi pháp kịch”, Tạp chí Văn học số 2,3-10. Cửu trùng đài là một công trình phù phiếm, 10. Phong Lê (1992), Nguyễn Huy Tưởng những vô nghĩa, có hại cho nhân dân cần phải đập vấn đề còn bỏ ngỏ, Nguyễn Huy Tưởng một phá, đốt cháy; Đan Thiềm và cung nữ đều sự nghiệp chưa kết thúc, Viện văn học. góp phần làm cho nhà Lê suy kiệt cũng nên 11. Phong Lê (1997), “Vũ Như Tô thời gian và xử tử. Chính vì tính chất “truy quét triệt thẩm định”, Giáo dục thời đại 4/5/1997. để” trong suy nghĩ và hành động ấy mà 12. Nguyễn Huy Thắng, Phong Lê (2010), Tuyển tập Trịnh Duy sản đôi khi được hiểu như nhân Nguyễn Huy Tưởng - tập II, Nxb Hội nhà văn. vật tạo phản ác độc, tàn bạo. Đây là một 13. Ngô Sĩ Liên, Đại Việt sử ký toàn thư, tập 3, nhân vật chức năng, nhân vật hiểu rõ bản Nxb Văn hóa - Thông tin, Hà Nội 2000. chất sự việc, thức tỉnh lay động hành động 14. Tôn Thảo Miên (2003), “Về một giai đoạn sai trái của nhân vật chính, đứng ra trừng văn học kịch”, Tạp chí Văn học số 9. phát, “gỡ nút”, hạ màn cho kịch. Tuy 15. Tôn Thảo Miên (2006), “Kịch Nguyễn Huy nhiên, có thể thái độ ngập ngừng, hoài nghi Tưởng”, Văn hóa nghệ thuật, số 3, tr.73-78. của chính tác giả Nguyễn Huy Tưởng đã 16. Bích Thu, Tôn Thảo Miên tuyển chọn và giới làm cho nhân vật không đi đến tận cùng vai thiệu, Nguyễn Huy Tưởng - Về tác gia và tác trò của mình và thật sự chưa thuyết phục phẩm - Tái bản lần thứ 3. độc giả chức năng của mình. 17. Nguyễn Văn Trung (1965), “Ngôn ngữ Kịch”, Nghệ thuật, số 2, trang 4-5. TÀI LIỆU THAM KHẢO 18. Nguyễn Văn Thành (1961), “Tìm hiểu kịch 1. Phạm Vĩnh Cư (2000), “Bàn thêm về bi kịch Nguyễn Huy Tưởng”, Văn học. Vũ Như Tô”, Tạp chí Văn học, số 7, tr.39. 19. Nguyễn Huy Thắng (2006), Cha tôi nhà văn 2. Nguyễn Hoàng Chương (2006), “Vấn đề tính Nguyễn Huy Tưởng, Nxb Thanh niên. dân tộc trong kịch nói Việt Nam”, Văn hóa 20. Nguyễn Huy Thắng (2012), Nguyễn Huy Nghệ thuật, số 4, tr.70-72. Tưởng người viết sử, Số 401. - Tr.12-14. 3. Phan Cự Đệ (1964), “Kịch Nguyễn Huy 21. Nguyễn Huy Thắng, Phong Lê (2010), Tuyển tập Tưởng”, Tạp chí Văn học số 3, tr.23-30. Nguyễn Huy Tưởng - tập II, Nxb Hội nhà văn. 4. Lê Quý Đôn, Đại Việt thông sử, tập 3, Nxb 22. Phan Trọng Thưởng (1997), “Nguyễn Huy Khoa học xã hội, Hà Nội 1978. Tưởng - nghệ sỹ và công dân”, Báo nhân dân 5. Hà Minh Đức, Phan Cự Đệ (1966), Nguyễn (17/4). Huy Tưởng (1912-1960), Nxb Văn học, HN. 23. Viện Sử học Việt Nam (dịch), Khâm định Việt 6. Hà Minh Đức (1997), Nguyễn Huy Tưởng, sử Thông giám cương mục, Nxb Giáo dục, khảo luận văn chương, Nxb Khoa học Xã hội. Hà Nội 1989. Ngày nhận bài: 11/8/2017 Biên tập xong: 15/9/2017 Duyệt đăng: 20/9/2017 183
  20. TAÏP CHÍ KHOA HOÏC ÑAÏI HOÏC SAØI GOØN Soá 32 (57) - Thaùng 9/2017 Qui trình xây dựng tài liệu thuyết minh du lịch – Một cách tiếp cận mới The process of constructing tourist annotation document – A new approach Huỳnh Thiệu Phong Hướng dẫn viên du lịch Huynh Thieu Phong Frelance Tour Guide Tóm tắt Thuyết minh du lịch tồn tại với tư cách là một bộ phận cấu thành nên tổng thể hoạt động du lịch. Bên cạnh đó, nó còn là một nghiệp vụ quan trọng của bất kì hướng dẫn viên. Khách du lịch ngoài việc có nhu cầu được thưởng lãm các giá trị về cảnh quan, được nghỉ dưỡng, được mua sắm, được trải nghiệm, họ còn có nhu cầu được mở rộng tri thức tại các địa phương mà họ đi qua. Tính hiệu quả trong việc tiếp cận các tri thức ấy của khách du lịch phụ thuộc rất nhiều vào khả năng thuyết minh của hướng dẫn viên. Bài viết này sẽ hệ thống và phân tích qui trình biên soạn tài liệu thuyết minh truyền thống để trên cơ sở đó, chỉ ra các điểm mạnh, điểm yếu của phương pháp này và đề xuất một phương pháp xây dựng tài liệu thuyết minh du lịch mới, phù hợp với thực tiễn và khả dĩ ứng dụng cho mọi hướng dẫn viên. Từ khóa: tài liệu, thuyết minh du lịch, hướng dẫn viên, xây dựng. Abstract Tourist annotation exists as an integral part of the overall tourism operation. Besides, it is an important professional skill of any tour guide. Tourists not only expect to enjoy the landscape, to relax, to go shopping, to experience, but they also have a demand to be shared the localities’ knowledge. The efficiency of approaching information depends on tour guide’s annotating skill. This paper systematises and analyses the process of compiling tourist annotation document traditionally in order to point out the strengths and weaknesses of this method. Ultimately, this paper will suggest a new method of constructing tourist annotation document which could be suitable and applicable to all tour guides. Keywords: document, tourist annotation, tour guide, to construct. 1. Đặt vấn đề du khách, giải quyết những vấn đề phát Hướng dẫn viên du lịch (tour guide) là sinh trong quá trình thực hiện chương trình một nghề khá đặc biệt, bởi bằng kiến thức du lịch trong phạm vi quyền hạn, khả năng và kĩ năng nghiệp vụ của mình, ngoài việc của mình thì người làm nghề này còn được là đại diện trực tiếp cho các tổ chức kinh xem là sứ giả văn hóa, mang sứ mạng lớn doanh du lịch với nhiệm vụ tổ chức thực lao khi chỉ dẫn và cung cấp lời thuyết minh hiện chương trình du lịch đã kí kết trên về các điểm du lịch thông qua bài thuyết thực tế nhằm đảm bảo đúng kế hoạch và minh của mình, với sự khơi dậy, đánh thức đáp ứng các nhu cầu được thỏa thuận của những thông điệp của các thế hệ cha ông 184
nguon tai.lieu . vn
Chính trị học Báo chí - Truyền thông Xã hội học Giáo dục học Tâm lý học Lịch sử - Văn hoá Triết học Ngôn ngữ học Thư viện thông tin Văn học nước ngoài Ngư nghiệp Hành chính - Pháp luật Địa lý - Địa danh Văn học Việt nam Lịch sử Đảng CNXH - KH Tư Tưởng HCM Ngụ ngôn - Cổ tích Ca dao - Tục ngữ Hoá học Sinh học Y khoa - Dược Kinh tế học