Xem mẫu
- GIÁO ÁN MÔN GHI NHANH I. QUAN NI M CHUNG V TH LO I Theo quan ni m c a tác gi I van – Ga nep ngư i Bun ga ri trong tác ph m “ Phóng s vi t t i ch ” ( ăng trên t p chí Ngư i làm báo s 2 năm 1987) cho r ng ây là m t th tài m i xu t hi n, nó h t s c năng ng và linh ho t. Nó có kh năng cung c p cho công chúng tương i y v th i i m ban u c a các s ki n hi n tư ng th i s m t cách nhanh nh t. So sánh c i m cũng như phương pháp sáng t o c a Phóng s vi t t i ch cho th y nó gi ng như th tài Ghi nhanh trên báo chí c a chúng ta. Tác gi c Dũng trong tác ph m Các th Ký báo chí ( Nhà xu t b n Văn hoá thông tin – Hà N i năm 2001) quan ni m : Ghi nhanh là m t th tài n m trong vùng giao thoa gi a báo chí và văn h c. nó là m t d ng c a các th Ký báo chí. Tác gi Dương Xuân Sơn trong tác ph m Các th lo i báo chí chính lu n ngh thu t (Nhà xu t b n HQG – Hà N i năm 2004) cho r ng Ghi nhanh là m t trong nh ng th tài quan tr ng c a báo chí, nó n m trong nhóm Chính lu n ngh thu t. Trong th c t báo chí, th tài này còn t n t i v i r t nhi u nh ng quan ni m khác như : - Ghi chép - T c ký - T ct … II. VÀI NÉT V S HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRI N C A TH LO I 1
- Ghi nhanh là th lo i báo chí duy nh t ã t ng gây ra nh ng cu c tranh lu n khá sôi n i trong gi i báo chí nư c ta ngay t nh ng năm 60. i u này có nguyên nhân tr c ti p g n li n v i s bùng n c a th lo i này. Khi qu c M em bom ánh phá mi n B c, s bùng n c a th lo i này ban u có tính ch t t phát. S thay i c a cu c u tranh giành cl p t do c a dân t c òi h i báo chí ph i có m t l i vi t m i nhanh hơn, sinh ng hơn. L i vi t báo thiên v nh ng cách miêu t có tính ch t văn h c v n khá ph bi n trên báo chí nư c ta t sau chi n th ng 1954 ã t ra có ph n không còn thích h p trư c tình hình m i. Chính nh ng i u ã lý gi i s xu t hi n y n tư ng c a cách vi t nhanh và ti p ó là th lo i ghi nhanh. Nh ng ý ki n bàn cãi có liên quan n ghi nhanh là h qu tr c ti p c a tình hình này. Theo ý ki n c a nhà báo H ng Hà, trong nh ng năm tháng báo chí c a ta còn ph i ho t ng bí m t thì ghi nhanh không có i u ki n xu t hi n. T i khi cư p ư c chính quy n và báo chí c a ta ra ho t ng công khai thì m i có ghi nhanh tuy v n còn thô sơ ch chưa th c s xu t hi n hoàn ch nh như m t th lo i. ”Báo C u Qu c sau cách m ng có trư ng h p ã dùng ghi nhanh, ví d vi c Pháp gây ra v khiêu khích L ng Sơn, m t ng chí phóng viên g i i n tho i t L ng Sơn g i bài ghi nhanh v . Lúc chưa có cu c kháng chi n l n th nh t, x y ra v Hàng Bún, anh em cũng vi t như ghi nhanh hi n nay nhưng mà sơ sài hơn". Cũng theo ý ki n c a nhà báo H ng Hà, ch th c a B Chính tr cho báo Nhân Dân năm 1965 v vi c xây d ng con ngư i m i’ ã góp ph n tr c ti p i ngũ nh ng ngư i báo Nhân Dân lúc ó nghiên c u, tìm hi u tìm ra th lo i m i, áp ng yêu c u c a Trung ương. Bên c nh ó, s phát tri n c a i u ki n thông tin liên l c cũng t o ra ti n cho ghi nhanh phát tri n. Nguyên nhân th hai g n li n v i tình hình m i th i i m này: "Chúng ta th y rõ tình hình cách m ng ch ng M c u nư c kh n trương, nhi u i n hình anh dũng, òi h i báo chí s d ng vũ khí gì ây tác chi n nhanh, nh . Vũ khí ó 2
- là ghi nhanh. Cũng nói v s hình thành và phát tri n c a th lo i ghi nhanh, Giáo trình nghi p v báo chí t p II cho r ng: "N u l y m c t ngày dân t c ta ch ng phát xít Nh t và th c dân Pháp n nay, chúng ta cũng ã th y trên báo chí xu t hi n th lo i này. Có th x p vào ghi nhanh nh ng lo i như m u ph n ánh: “phá kho thóc Nh t". ó là hình th c phôi thai c a th lo i ghi nhanh Vi t Nam. Tuy nhiên, ph i n khi t nư c ta bư c vào cu c kháng chi n ch ng M c u nư c, ghi nhanh m i th c s phát tri n v i tư cách là m t trong nh ng th lo i có nhi u ưu th trên báo v i nh ng óng góp áng k trong vi c ph n ánh m t cách k p th i cu c s ng chi n u c a quân và dân ta, quân i ta và ư c nhi u ngư i ưu thích v i m c s ng sinh ng c a nó?. M t s tác ph m thu c th lo i này n nay v n còn ư c nh c n như Nh ng gi phút cu i cùng c a quân ch i n Biên Ph (c a phóng viên Vi t Nam thông t n xã t i m t tr n, ngày 11-5-1954), B t s ng -cát-t -ri, m ng sinh nh t Bác (báo Quân i nhân dân ngày 15-5-1954). V ây em c yêu thương cùng v (báo Quân i nhân dân, ngày 23-11-1965), Tr n th ng vang d i c a Th ô (báo Nhân Dân ngày 20 - 5-1067) v.v... III. KHÁI NI M GHI NHANH Trong nh ng cu c th o lu n v ghi nhanh t năm 1969 mà chúng tôi ã nh c ph n trên, nhìn chung các ý ki n trao i, tranh lu n v i nhau xung quanh ba v n l n: - Ghi nhanh có ph i là m t th lo i không? N u là m t th lo i thì cơ s ra i c a nó là gì? - Ch c năng, c i m c a ghi nhanh như th nào? - Ghi nhanh dùng bút pháp văn h c hay bút pháp báo chí? 3
- T t nhiên nh ng câu h i nêu trên ch phù h p v i tình hình lý lu n và th c ti n báo chí c a th p niên 60 - khi mà i s ng báo chí bư c vào m t giai o n m i căng th ng và kh c li t do nh ng thay i c a tình hình chi n tranh. Hơn n a, th i i m này có th nói lý lu n báo chí nư c ta ang giai o n u, nhi u v n m i ch x i lên, nhi u khái ni m, thu t ng v n ang trên ư ng nh hình do chưa có s th ng nh t các tiêu chí. B i l ó, m t s ví d ư c ưa ra phân tích trong các cu c th o lu n, v i tư cách là nh ng tác ph m ghi nhanh tiêu bi u nh t khi ó có nh ng ch chưa hoàn toàn th ng nh t v i nhau trong vi c th hi n các c tính riêng c a th lo i. Nhưng ý ki n ư c nêu lên trong cu c th o lu n t năm 1069 và quan ni m chính th c ư c trình bày trong cu n Giáo trình nghi p v báo chí t p II (xu t b n năm 1977) u coi ghi nhanh là "m t th tài ph n ánh" trong nhóm các th tài ph n ánh như tin, phóng s , i u tra, tư ng thu t... Như v y là trư c ây, ghi nhanh ch u c coi là m t th lo i ph n ánh không có liên quan gì n Ký báo chí. i u này có nguyên do - mà như chúng tôi ã trình bày nh ng ph n tr ơc - khi ó h th ng th lo i báo chí chưa ư c xác l p. Tuy nhiên, khi i sâu vào nghiên c u ch c năng và nh ng c i m c a ghi nhanh, lý lu n báo chí cũng ã nh n th y ây là m t th lo i "có kh năng truy n c m v a nhanh v a m nh i v i ngư i c, ngư i nghe. Nói cách khách, qu n chúng ti p th n i dung c a ghi nhanh b ng tình c m là chính" và " trên ch ng m c nh t nh, ghi nhanh, ngư i vi t có th bày t suy nghĩ, tình c m c a mình làm rõ thêm v n bài vi t nh gi i qu t". Theo quan ni m c a chúng tôi, trên cơ s nh ng tiêu chí c a h th ng th lo i báo cí cùng v i các th lo i c a nó ã ư c xác l p, hoàn toàn có th x p ghi nhanh vào lo i th Ký báo chí vì th lo i này mang trong nó y nh ng c i m c a lo i th nói trên. i u ó ư c th hi n qua nh ng trò quan tr ng c a cái tôi tr n thu t - nhân ch ng khách quan. 4
- - Ghi nhanh có k t c u co giãn linh ho t và m t bút pháp sinh ng, giàu hình nh và có s c bi u c m cao. Nh ng i m nêu trên s còn ư c xem xét m t cách k i m như sau: - Ghi nhanh ph n ánh s th t (th i s , i n hình...) v i vai lư ng hơn nh ng ph n ti p theo. ây ch xin ư c nh n m nh: v i kh năng thông tin xác th c m t cách nh y bén và sinh ng, ghi nhanh là m t th lo i n m trong cái mi n giao thoa gi a hai lo i th : Thông t n báo chí và Ký báo chí. i u này cũng tương t như khi chúng tôi kh ng nh th lo i kí chính lu n n m trong cái mi n giao thoa gi a Ký báo chí và th lo i Chính lu n báo chí. Trong các th lo i báo chí, cũng gi ng như tin, có th nói ghi nhanh là m t trong nh ng th lo i có kh năng áp ng yêu c u thông tin th i s m t cách nh y bén nh t, cơ ng nh t. B i l ó, s phát tri n c a báo chí - trong ó có báo chí i n t nư c ta nh ng năm qua ã t o ra nh ng i u ki n quan tr ng cho s phát tri n c a th lo i này. Cùng v i các t báo hàng ngày, các ài phát thanh, truy n hình ã thư ng xuyên s dung ghi nhanh m t cách có hi u qu trong vi c thông tin cái m i, nh hư ng dư lu n. Trong b i c nh bùng n thông tin và nh p phát tri n nhanh c a i s ng như hi n nay, bên c nh nh ng th lo i báo chí khác, ghi nhanh v n ang ngày càng phát huy năng l c ph n ánh hi n th c c a nó v i m t ch t lư ng m i. Có th i t i m t khái ni m v th lo i ghi nhanh như sau: Ghi nhanh là m t th ký báo chí nh y bén trong vi c ph n ánh nh ng s ki n n i b t v a xu t hi n, thông qua vai trò c a nhân v t tr n thu t nh m cung c p ngay l p t c cho công chúng m t phác th o a di n v cái th i i m ban u sinh ng nh t c a s ki n v i nh ng chi ti t tiêu bi u nh t, gây n tư ng nh t và s ch ng ki n tr c ti p c a các nhân ch ng. IV. C I M C A TH LO I 5
- Trong các báo nư c ta, báo Nhân Dân là m t trong nh ng t báo u tiên s d ng và rút ra nh ng kinh nghi m có tính ch t lý lu n v th lo i ghi nhanh. Ngay t u năm 1066, t p th các nhà báo ây ã t ng k t rút kinh nghi m và i t i k t lu n: "... trong th lo i ph n ánh thì ghi nhanh r t thích h p v i tình hình, v i c gi , ph n ánh k p th i cu c chi n u, có tác d ng c vũ, ng viên". Trong hai năm 1065 - 1966, báo Nhân dân ã t ch c trao iv th lo i này. "Trong cu c chi n u hi n nay, th lo i này có tác d ng khá rõ. S vi c cách m ng di n ra hàng ngày, sôi n i kh n trương, ph i s d ng vũ khí này m i k p th i, m i làm cho nó hay". Chính thông qua nh ng cu c trao i như v y, các nhà báo khi ó ã nh n th y nh ng ưu th c bi t c a th lo i ghi nhanh "Nó c th sinh ng hơn tin. Nó nhanh hơn phóng s ". ây là m t th lo i c l p c a báo chí và th m chí nó là m t trong nh ng th lo i ch l c c a báo chí trong giai o n này. ng trư c m t s kiên (s vi c, hoàn c nh, tình hu ng....) v a m i x y ra, cùng v i tin t c, ghi nhanh bao gi cũng là th xu t hi n nhanh nh t, s m nh t. B ng cách t o ra m t phác th o ban u c a s th t, nó giúp công chúng hình dung v s th t y thông qua nh ng chi ti t tiêu bi u ư c trình bày m t cách s ng ng mà ó nh ng ý ki n khác nhau c a các nhân ch ng có giá tr như nh ng b ng ch ng khách quan. Tuy nhiên, do s chi ph i m t cách h t s c g t gao c a yêu c u th i s , tác gi ghi nhanh ch có th ch n l c ý ki n c a nh ng nhân ch ng tiêu bi u nh t, i di n cho nhi u lo i ngư i khác nhau, ng nh ng góc không gi ng nhau. i u này cho th y r ng m c dù cùng ch u s chi ph i c a tính th i s m t cách tri t nhưng gi a ghi nhanh và tin có nh ng cách th c khác h n nhau khi ti p c n và ph n ánh s th t. "Ghi nhanh khác tin ch có th miêu t chi ti t. T ó ghi nhanh t o nên b c tranh sinh ng c a cu c s ng. B i v y, ghi nhanh s ng ng hơn, có s c truy n c m hơn, có s c truy n c m m nh hơn tin. Song v i c tính c a mình, ghi nhanh l i không th thông tin v nhi u lĩnh v c trong m t lúc như tin. tài ghi nhanh cũng không th bao quát như tài tin t c. 6
- Trong th c t , m t tác ph m ghi nhanh thư ng ch ph n ánh m t s ki n. Cùng v i tin t c,nó cũng góp ph n tho mãn nhu c u thông tin ngay l p t c c a công chúng i v i s ki n y. N u ó là m t s ki n có t m quan tr ng to l n và ang sinh ra nh ng câu h i chưa có l i gi i áp, các th khác như phóng s , i u tra... s ti p t c nh p cu c. B i v y, n u như tác ph m ghi nhanh n v i công chúng sau khi h ã có ư c thông tin v s ki n thì tác d ng c a nó s b gi m áng k . ây chính là nguyên nhân khi n ghi nhanh g n bó v i các t báo hàng ngày và các báo i n t hơn là báo tu n, báo tháng. Trong trư ng h p g p nh ng h n ch v phương di n chuy n t i thông tin, nên ch n nh ng th lo i khác thích hơn. So sánh c i m c a Ghi nhanh v i m t s th tà báo chí khác: Tin -----------------Ph n ánh----------------Ghi nhanh --------------Phóng s V i nh ng c i m như trên, ghi nhanh ư c coi là m t th lo i xung kích không ch so v i các th ký báo chí mà còn là trong toàn b h th ng th lo i báo chí. 7
- V. CÁI TÔI TRONG GHI NHANH - Cái tôi ư c hi u như th nào ? - Cái tôi trong ghi nhanh là gì ? - Cái tôi trong ghi nhanh t n t i vói nh ng “tư cách” gì ? Là m t th lo i xung kích có nhi m v ph n ánh ngày t c kh c v nh ng s vi (hoàn c nh, tình hu ng), v a m i x y ra, cái tôi tr n thu t trong ghi nhanh có vai trò h t s c quan tr ng. Không gi ng như cái tôi th m nh th n tr ng và thiên v ch t suy nghĩ c a ký chính lu n, cái tôi c a ghi nhanh năng ng hơn, ho t bát hơn. Nó là nhân t quy t nh liên k t các d li u theo m t ch th th ng nh t, ng th i t o ra th n thái c a b c phác th o v s th t. Xét t nhi u phương di n, Cái tôi trong ghi nhanh g n v i cái tôi trong tác ph m phóng s . Tuy nhiên ó cũng ch là s g n gũi v hình th c. Trong tác ph n ghi nhanh m c dù tác gi luôn c g ng t ra khách quan ngày c v i i tư ng ti p nh n thông tin, cái tôi ây v n luôn có xu hư ng nh p cu c. Tác gi v a là ngư i tr c ti p ch ng ki n, ng th i còn ph i là ngư i tr c ti p tham gia s ki n ho c hoà nh p vào s ki n ó. Ch có như v y tác ph m m i t o ra ư c kh năng thuy t ph c công chúng v nh ng i u mà tác gi tin tư ng và b o v . có th có ư c m t phác th o c a s th t, tác gi vi t ghi nhanh ngoài vi c s d ng nh ng chi ti t có kh năng khái quát còn tái hi n l i nh ng cu c ph ng v n ch p nhoáng c a mình i v i các nhân ch ng ư c l a ch n t nh ng i tư ng khác nhau, có góc nhìn khác nhau s t o ra cho tác ph m m t phác th o a di n v s ki n và i u làm cho tác ph m càng thêm sinh ng và mang tính khách quan hơn. T t nhiên, tác gi ph i là ngư i th m nh cu i cùng trư c s th t và như v y, cái tôi tr n thu t ph i nh p cu c, ph i tham gia tr c ti p vào s ki n ch n l c chi ti t nào tiêu bi u nh t, ph n ánh úng b n 8
- ch t c a s th t. Tác gi ghi nhanh ph i là ngư i có kh năng khám phá, phát hi n và sáng t o trong khi th c hi n bài vi t c a mình. V v n này, nhà báo Bun-ga-ri I-van Ga-nép ã có ý ki n r t xác áng: "Chúng ta không nói r ng phóng viên sáng t o ra s ki n. Nhưng phóng viên chính là ngư i khám phá ra s ki n, t o cho nó m t hình th và m t b m t, th i vào cho nó m t linh h n, nh m cho b n c ch p nh n nó. Thái c a ngư i phóng viên i v i s ki n ph i là s tham gia c a b n thân, s ánh giá c a b n thân. Ngư i phóng viên không ph i là m t công c ghi chép, mà là m t ngư i làm bút chi n, anh ta chi n ug tb i u mình cho là không úng và b o v i u mình tin tư ng". Có quan ni m cho r ng: "Nên h n ch ho c tránh h n vi c ưa ngư i vi t tham gia vào cu c b ng cái "tôi", nh m làm cho bài vi t ch t ch , s c s o hơn". Ý ki n này ư c ưa ra nh m nh n m nh tính khách quan c a ghi nhanh, nhưng theo chúng tôi y m i ch là xem xét v n phương di n hình th c. C n ph i th y r ng vi c xu t hi n cái tôi trong tác ph m ghi nhanh là m t t t y u xu t phát t c trưng c a th lo i. Cái tôi ây không nên hi u m t cách ơn gi n là tác gi xưng "tôi" trong bài vi t c a mình hay không, mà còn là s kh ng nh và thái nh p cu c c a tác gi . i u này ư c b c l qua vi c ch n s ki n, vi c s p x p nh ng chi ti t tiêu bi u nh t và trình bày nh ng chi ti t ó theo m t m ch th ng nh t làm n i b t ch . Ngoài ra, s có m t c a tác gi s làm cho tính trung th c c a bài vi t ư c tăng lên vì nó khi n cho công chúng tin tư ng r ng h ang tr c ti p thu nh ng i u mà chính tác gi ã ư c tr c ti p ch ng ki n. Như v y, xét v khía c nh hình th c k t c u c a tác ph m ghi nhanh, cái tôi tr n thu t là nhân t có vai trò quy t inh trong vi c liên k t các d ki n. S "ch t ch , s c s o" c a tác ph m ph thu c r t nhi u vào vai trò c a cái tôi ó. i u quan tr ng nh t là ch : tác gi có ch n ư c m t s ki n tiêu bi u mang nhi u ý nghĩa hay không và trình bày nh ng chi ti t, d ki n c a s ki n y như th nào công chúng có ư c m t phác th o v cái th i i m ban u sinh ng nh t c a s ki n ó... 9
- VI. BÚT PHÁP VÀ K T C U C A GHI NHANH Bút pháp và k t c u c a Ghi nhanh là m t trong ba v n l n ã ư c nh ng ý ki n tham gia th o lu n t ra t năm 1969 là: ghi nhanh dùng bút pháp văn h c hay bút pháp báo chí? Trong bài t ng k t c a H i nhà báo Vi t Nam v v n này, quan i m ư c trình bày tóm t t như sau: Quan ni m v bút pháp c a ghi nhanh như v y có th phù h p v i hi n tr ng c a i s ng th lo i này th i i m ó. Nhưng trong b i c nh c a i s ng báo chí Vi t Nam hi n i v i nh ng thay i to l n và toàn di n, nhi u c i m c a th lo i ã có s bi n i phù h p v i tình hình th c t và ghi nhanh cũng không n m ngoài quy lu t này. Ví d : Trong s nh ng ý ki n tham gia th o lu n trư c ây (và k c trong Giáo trình nghi p v báo chí xu t b n năm 1977) u chưa chú ý n năng l c ph n ánh a di n c a ghi nhanh - m t c i m quan tr ng khi n cho th lo i này có nhi u khác bi t so v i các th lo i báo chí khác trong quá trình ph n ánh cu c s ng. Tuy nhiên i u này cũng có căn nguyên t b i c nh c a i s ng xã h i giai o n ó, khi báo chí c a chúng ta chưa t t i s th m nh nhi u chi u trư c hi n th c. Bên c nh ó, vai trò c a tác gi - nhân v t tr n thu t cũng còn b coi nh và ó chính là lý do khi n cho h u h t nh ng tác ph m ư c coi là ghi nhanh giai o n này l i r t g n gũi v i quan ni m v th lo i tư ng thu t c a lý lu n báo chí hi n nay. Căn c vào nh ng c i m c a ghi nhanh trong giai o n hi n nay, có th th y r ng ghi nhanh không ch d ng l i nh ng thông tin có tính ch t khái quát. Nó luôn c g ng i sâu vào nh ng khía c nh c th c a v n mà s ki n t ra, thông qua nh ng chi ti t i n hình nh t. Ngoài kh năng thông tin xác th c, tác ph m ghi nhanh còn ít th m m . Tuy nhiên, do ph i thông tin nhanh nên nh ng chi ti t mà ghi nhanh em n cho công chúng 10
- thư ng ch d ng l i di n m o bên ngoài. Ghi nhanh không th trình bày s ki n m t cách y , tư ng t n v s ki n như th tư ng thu t, cũng không có i u ki n i sâu c t nghĩa nguyên nhân, lý gi i di n bi n rút ra nh ng k t lu n như phóng s , Gi i thi u cái toàn di n thông qua nh ng chi ti t n i b t, i n hình nh t, tác ph m ghi nhanh có m c ích em n cho công chúng m t phác th o, t o ra cái nhìn ban u tương i bao quát, sinh ng v s ki n v a m i x y ra. Như v y, kh năng ph n ánh m t cách a di n là c i m cơ b n phân bi t ghi nhanh v i các th Ký báo chí khác. Cũng chính c i m này quy nh bút pháp và k t c u c a th lo i. Vi c s d ng bút pháp t ng h p, bao g m t , thu t k t h p v i nh ng cu c ph ng v n ng n xoáy vào nh ng chi ti t n i b t c a s ki n là c i m ch y u trong bút pháp c a th lo i ghi nhanh. Ngoài ra, tác gi còn có th s d ng k t h p nhi u th pháp khác như li n tư ng, h i tư ng, trình bày s li u ho c vi n d n nh ng chi ti t khác góp ph n làm sáng t s kiên... c bi t, nh ng cu c ph ng v n ng n do tác gi th c hi n i v i các nhân ch ng là nh ng ngư i trong cu c v a có tác d ng làm cho bài vi t sinh ng v a t o ra s khách quan, a di n trong vi c thông tin và th m nh s th t. V i tư cách là m t th Ký báo chí, nhìn chung ghi nhanh có k t c u co giãn tương i linh ho t. Tuy nhiên, chúng ta vãn có th nh n di n k t c u c a nó qua nh ng nét cơ b n như sau: Tác ph m ghi nhanh thư ng tuân theo m t k t c u c trưng g m ba ph n chính: - Nêu s ki n trung tâm (th i i m, hoàn c nh, tính ch t, ý nghĩa và có th là c nh ng câu h i ho c v n t ra...) - Minh ho , soi sáng s ki n t nh ng góc khác nhau (thông qua các chi ti t tiêu bi u, i n hình, ph n ánh úng b n ch t c a s ki n. Trong 11
- ó c bi t chú ý n nh ng cu c ph ng v n ng n i v i các nhân ch ng tr c ti p liên quan n s ki n). - Tóm lư c nh ng nét chính, kh ng nh ho c nh n m nh ý nghĩa nh ng v n mà s ki n ã t ra. Ba ph n nêu trên t o thành m t mô hình k t h p gi a di n d ch và quy n p. Tuy nhiên, tuỳ theo tính ch t, t m quan tr ng c a m i s ki n và s th m nh c a tác gi trư c s ki n ó mà m i ph n trong k t c u nói trên có th ư c co ng n hay nh n m nh làm n i b t ch bài vi t. VII. TH M NH, H N CH VÀ PHƯƠNG PHÁP SÁNG T O TÁC PH M GHI NHANH Trên cơ s phân tích Khái ni m, c i m, th m nh và h n ch c a Ghi nhanh ch ra nh ng ưu i m và h n ch c a ghi nhanh, c th : Ưu i m Ưu th n i b t nh t c a th lo i ghi nhanh là năng l c ph n ánh s th t nhanh như tin nhưng l i sinh ng, c th hơn tin. B ng vi c d ng lên m t phác th o a di n v cái th i i m ban u sinh ng nh t c a s ki n ó, ghi nhanh có th tho mãn ư c cái nhu c u hi u bi t s ki n ngay t nh ng giây phút u tiên c a công chúng. V i s xu t hi n c a nhân v t tr n thu t và v i k t c u, bút pháp linh ho t, sinh ng, tác ph m ghi nhanh v căn b n ã kh c ph c ư c cái như c i m v n có c a tin t c là s khô khan. B ng nh ng nét phác ho , b ng vi c miêu t y hình nh k t h p v i nh ng cu c ph ng v n ng n i v i các nhân ch ng tr c ti p ch ng ki n s ki n, ghi nhanh có th làm tho mãn công chúng v i nh ng thông tin ban u còn nguyên v n hơi th nóng b ng c a s ki n. Nhân v t tr n thu t - tác gi c a ghi nhanh xu t hi n trong tác ph m v i tư cách là m t nhân ch ng - ương nhiên ó ph i là nhân ch ng áng tin c y 12
- nh t. Chính i u ó ã góp ph n t o ra ni m tin tư ng c a công chúng vào tính chính xác c a nh ng i u mà b c phác th o em l i cho h . H n ch Ghi nhanh không ph i không có nh ng h n ch áng k mà trong ó h n ch l n nh t c a th lo i này là ch nó ch có kh năng thông tin trên b m t và hơn th n a - ch thông tin v nh ng i u x y ra cái th i i m ban u c a s ki n. Nhìn trên t ng th , ghi nhanh có th tho mãn cái nhu c u ư c thông tin ngay l p t c c a công chúng v s ki n khi nó v a x y ra, nhưng l i không th i sâu vào nguyên nhân, di n bi n và k c k t qu . M ts i m lưu ý khi sáng t o tác ph m Ghi nhanh i v i nh ng s ki n quan tr ng, sau khi vi t ghi nhanh, tác gi có th ti p t c tìm hi u k lư ng hơn ph n ánh thông qua nh ng th lo i có b dày như phóng s hay phóng s i u tra. C n chú ý r ng con ngư i trong ghi nhanh là con ngư i nhân ch ng ch không ph i con ngư i hành ng, con ngư i tính cách như trong phóng s hay ký chân dung. Trên cơ s c i m và nhưng yêu c u th c t khi sáng t o, th tài ghi nhanh òi h i phóng viên ph i xông xáo linh ho t, có kh năng phát hi n, khám phá và sáng t o, có kinh nghi m ho t ng th c ti n có th nhanh chóng kh ng nh s ki n và tìm ra ư c nh ng góc h p lý nh t tái t o s ki n ó thông qua nh ng chi ti t tiêu bi u, sinh ng. Ngoài ra ghi nhanh còn òi h i phóng viên ph i có kh năng vi t r t nhanh b ng m t bút pháp sinh ng. "Không nên di n t hoàn c nh c a s ki n, b u không khí và tình hình nơi x y ra s ki n, như nh ng nhân t tr ng r ng, mà ph i làm cho chúng "có h n', góp ph n d n d t và làm cho s ki n n i b t lên, t o i u ki n thu n l i cho nh ng suy nghĩ c a tác gi ". 13
- Tóm l i, Ghi nhanh là m t th Ký báo chí nh y bén trong vi c thông tin th i s v nh ng s ki n (hoàn c nh, tình hu ng...) v a m i n y sinh. B ng vi c em n cho công chúng m t phác th o ban u c a s ki n, nó tho mãn nhu c u thông tin ngay l p t c c a công chúng. Tuy nhiên, kh năng thông tin th i s cũng t o ra nh ng gi i h n nh t nh i v i th lo i này trong vi c ph n ánh hi n th c. Nhìn chung ghi nhanh không có kh năng tr l i h t ư c nh ng câu h i mà s ki n sinh ra. Là m t th lo i xung kích, cũng như tin, ghi nhanh t o ti n cho nh ng th lo i khác i saâ vào ph n ánh s ki n. N m v ng nh ng c i m cùng v i th m nh, h n ch c a ghi nhanh là i u ki n h t s c quan tr ng giúp phóng viên s d ng nó m t cách có hi u qu trong quá trình khám phá và ph n ánh hi n th c. 14
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học