Giải quyết xích mích trong nội bộ nhân dân, phác thảo từ những kết quả nghiên cứu định tính - Bùi Quang Dũng

X· héi häc thùc nghiÖm X· héi häc sè 3 (79), 2002 37 Gi¶i quyÕt xÝch mÝch trong néi bé nh©n d©n-ph¸c th¶o tõ nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu ®Þnh tÝnh Bïi Quang Dòng XÝch mÝch vµ gi¶i quyÕt xÝch mÝch trong bèi c¶nh ViÖt Nam lµ mét chñ ®Ò quan träng. Tuy nhiªn, cho ®Õn nay vÉn ch−a cã mét nghiªn cøu khoa häc x· héi nµo cã tÝnh hÖ thèng vÒ chñ ®Ò nµy, ®Æc biÖt lµ vÒ c¸c thÓ chÕ vµ biÖn ph¸p gi¶i quyÕt xÝch mÝch. ViÖt Nam ®ang tr¶i qua mét giai ®o¹n biÕn ®æi x· héi s©u s¾c, nh÷ng kinh nghiÖm cña ViÖt Nam hiÖn nay còng nh− c¸c ®Æc ®iÓm riªng biÖt vÒ mÆt cÊu tróc x· héi vµ truyÒn thèng v¨n hãa cho phÐp hy väng vÒ mét cuéc nghiªn cøu ®éc ®¸o. Vµ nÕu nh− ta vÉn cßn cã c¨n cø ®Ó ®ång ý víi P. Mus r»ng ®êi sèng ViÖt Nam phÇn nµo vÉn cßn n»m ë tr×nh ®é “Lµng”, th× chñ ®Ò nghiªn cøu vÒ xÝch mÝch vµ c¸c thÓ chÕ gi¶i quyÕt xÝch mÝch t¹i c¬ së lµ hai chiÒu c¹nh ®Æc s¾c, cho phÐp nh×n vµo cÊu tróc cña x· héi ViÖt Nam hiÖn nay. Bµi nµy lµ tãm l−îc mét phÇn nh÷ng kÕt qu¶ cña mét nghiªn cøu ®Þnh tÝnh vÒ chñ ®Ò nµy. Nghiªn cøu thùc ®Þa tiÕn hµnh tõ ®Çu th¸ng 10 ®Õn cuèi th¸ng 11 n¨m 2001 t¹i ba tØnh Sãc Tr¨ng, Qu¶ng Ng·i, H¶i D−¬ng. Kü thuËt ®Þnh tÝnh chñ yÕu dïng trong nghiªn cøu nµy lµ pháng vÊn s©u. Kahn vµ Cannell (1957) ®· m« t¶ pháng vÊn nh− lµ "viÖc trß chuyÖn cã chñ ®Ých", ®ã cã thÓ lµ mét chiÕn l−îc chung hay lµ mét vµi kü thuËt dïng trong nghiªn cøu. VÒ c¬ b¶n, pháng vÊn s©u t−¬ng tù viÖc trß chuyÖn t−¬ng ®èi tho¶i m¸i gi÷a ng−êi nghiªn cøu vµ ng−êi ®−îc pháng vÊn. Ng−êi nghiªn cøu thiÕt kÕ mét vµi chñ ®Ò chung gióp ph¸t hiÖn quan ®iÓm cña ng−êi tham dù cuéc pháng vÊn, mÆt kh¸c t«n träng tr¹ng th¸i cña ng−êi ®−îc pháng vÊn vµ cÊu tróc cña c¸c c©u tr¶ lêi. Trong thùc tÕ, ®ã lµ c¸i gi¶ ®Þnh c¨n b¶n cña kü thuËt ®Þnh tÝnh: quan ®iÓm cña ng−êi tham gia cuéc pháng vÊn vÒ sù kiÖn nµo ®ã béc lé c¸i nh×n cña ng−êi tham dù (ng−êi ®−îc pháng vÊn) chø kh«ng ph¶i lµ c¸i nh×n cña ng−êi nghiªn cøu. Tiªu chuÈn chän mÉu cña cuéc kh¶o s¸t lµ nh»m cung cÊp c¸c nhãm ®¹i diÖn cho nh÷ng kinh nghiÖm sèng liªn quan tíi vÊn ®Ò xÝch mÝch vµ gi¶i quyÕt xÝch mÝch. T¹i mçi mét tØnh thuéc ba khu vùc lín cña ViÖt Nam (Sãc Tr¨ng, Qu¶ng Ng·i, H¶i D−¬ng), nhãm lµm viÖc trªn thùc ®Þa ®· chän ra hai ®iÓm (x· vµ ph−êng) ®Ó tiÕn hµnh c¸c cuéc pháng vÊn. MÉu chó träng nhiÒu h¬n ®Õn khu vùc n«ng th«n do nhãm nghiªn cøu l−u t©m ®Æc biÖt tíi ®Þa bµn cã tíi h¬n 70% d©n sè ViÖt Nam hiÖn ®ang sinh sèng. C¸c tr−êng hîp pháng vÊn ®−îc rót ngÉu nhiªn tõ danh s¸ch hé khÈu (ph−êng) vµ danh s¸ch hé gia ®×nh do c¸n bé th«n (Êp) cung cÊp. Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn 38 Gi¶i quyÕt xÝch mÝch trong néi bé nh©n d©n ... B¶ng 1: C¬ cÊu mÉu nghiªn cøu theo ®Þa bµn vµ theo vïng Sãc Tr¨ng Qu¶ng Ng·i H¶i D−¬ng Chung Sè l−îng PhÇn tr¨m (%) N«ng th«n §« thÞ 21 17 21,87 17,70 N«ng th«n §« thÞ 18 9 18,75 9,37 N«ng th«n 18 18,75 §« thÞ 13 96 13,54 100,00 TÊt c¶ c¸c cuéc th¶o luËn còng nh− pháng vÊn s©u tiÕn hµnh theo nh÷ng h−íng dÉn nhÊt ®Þnh, liªn quan tíi c¸c gi¶ thuyÕt vÒ nh÷ng tr¶i nghiÖm cña c¸ nh©n vµ nhãm tr−íc vÊn ®Ò xÝch mÝch vµ gi¶i quyÕt xÝch mÝch. 1. XÝch mÝch trong néi bé nh©n d©n K.Polanyi nhËn xÐt r»ng ®−a ®Êt ®ai, lao ®éng vµo thÞ tr−êng cã nghÜa lµ buéc x· héi ph¶i lÖ thuéc vµo c¸c quan hÖ thÞ tr−êng. §iÒu nµy b¾t ®Çu diÔn ra ë ViÖt Nam, mÆc dï nhµ n−íc tuyªn bè quyÒn së h÷u ®èi víi toµn bé ®Êt ®ai, nh−ng trong thùc tÕ ng−êi ta vÉn mua b¸n ®Êt ngÇm víi nhau. Tõ ®Çu nh÷ng n¨m 90, thÞ tr−êng ®Êt ®ai kh¸ s«i ®éng, ®Êt ®ai trë thµnh c¸i cã thÓ mua b¸n ®−îc, nghÜa lµ sinh lîi. VÊn ®Ò lµ ë chç nh÷ng quan hÖ thÞ tr−êng kiÓu nµy, dï kh«ng hîp ph¸p, nh−ng ®· b¾t ®Çu t¹o nªn mét t©m lý ®Çu c¬ ®èi víi ®Êt ®ai, trong nhiÒu tr−êng hîp lµ nguån gèc cña nh÷ng vô tranh chÊp gay g¾t. Tr−êng hîp sau ®©y lµ kh¸ phæ biÕn t¹i ®iÓm ®iÒu tra ë hai tØnh cña miÒn B¾c vµ miÒn Trung. Hai nhµ vèn chung lèi ®i, thêi kú hîp t¸c x· kh«ng sao, ®Õn giê th× n¶y sinh xÝch mÝch. NhiÒu khi chØ lµ tranh nhau vµi chôc ph©n cña c¸i lèi ®i hay cña c¸i hµng rµo vèn tr−íc kia lµ chung cña hai gia ®×nh. Nhµ nµy yªu cÇu nhµ kia ph¶i tr¶ tiÒn cho lèi ®i mµ tr−íc kia hä cho ®i nhê. ThËm chÝ hä buéc gia ®×nh kia ph¶i bá tiÒn mua lèi ®i. X·/ ph−êng xuèng gi¶i quyÕt kh«ng ®−îc, buéc ph¶i ®−a lªn cÊp cao h¬n gi¶i quyÕt. Tranh chÊp ®Êt do t×nh tr¹ng x¸o trén chñ cò, chñ míi kh¸ nhiÒu t¹i c¸c x· ®−îc ®iÒu tra ë vïng n«ng th«n phÝa Nam. Trong thêi kú kh¸ng chiÕn, ®Êt ®ai “kh«ng chñ”, kÓ c¶ ®Êt cña mét sè c¸n bé tho¸t ly, ®−îc lÊy lµm ®Êt c«ng vµ ®em chia cho n«ng d©n trong lµng. Nh÷ng ng−êi cã ®Êt cò, trong thêi gian kh¸ng chiÕn tho¸t ly, vµ khi hÕt chiÕn tranh hä vÒ thµnh phè ë, nh−ng vÉn muèn ®ßi l¹i m¶nh ®Êt "ch«n nhau c¾t rèn" cña hä trªn ®ã cã nhµ thê «ng bµ, cha mÑ. Chñ ®Êt míi, theo nguyªn t¾c hiÖn nay cña chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng, ph¶i thanh to¸n hoa lîi cho chñ ®Êt cò mét lÇn, phÇn nµy tÝnh trªn møc hoa lîi cña m¶nh ®Êt hoÆc do hai bªn tháa thuËn. Trong thùc tÕ, viÖc thanh to¸n gi÷a hai bªn diÔn ra kh¸ phøc t¹p. Chñ ®Êt cò hoÆc kh«ng ®ång ý víi møc thanh to¸n hoÆc vÉn muèn lÊy l¹i ®Êt cò. Nh÷ng tr−êng hîp tranh chÊp nh− vËy nhiÒu khi kÐo dµi n¨m nµy qua n¨m kh¸c, kh«ng ai chÞu ai c¶. Ng−êi n«ng d©n, mét mÆt anh ta lµ mét ng−êi hµng xãm tèt vµ cÇn thiÕt, tíi møc mµ khÈu ng÷ ®óc kÕt l¹i r»ng "b¸n anh em xa mua l¸ng giÒng gÇn", vµ mÆt kh¸c, anh ta, v× mét chuyÖn hÕt søc nhá nhÆt l¹i cã thÓ ®i ®Õn chç kh«ng nh×n mÆt ng−êi hµng xãm cña m×nh n÷a. T−¬ng tù, anh ta lµ ng−êi v« cïng xëi lëi khi mêi ng−êi hµng xãm cña m×nh ¨n uèng nhËu nhÑt trong c¸c dÞp hiÕu hû, giç tÕt nh−ng l¹i v« cïng so ®o, cß kÌ tõng tý khi chia phÇn! Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn Bïi Quang Dòng 39 Hai gia ®×nh hµng xãm xÝch mÝch nhau ch¼ng h¹n, ng−êi ta kh«ng nãi ra, cã thÓ v× nÓ nang (hay sî) hoÆc còng cã thÓ do hä nghÜ r»ng cã nãi ra còng ch¼ng ®−îc c¸i g×. Trong tr−êng hîp cùc ®oan h¬n, nh÷ng xÝch mÝch kÐo dµi kh«ng gi¶i quyÕt gi÷a hµng xãm dÉn tíi chç hä kh«ng chµo hái nhau n÷a. Ng−êi ta ®i ®Õn chç tuyÖt giao víi nhau: t×nh tr¹ng dai d¼ng cña xÝch mÝch sÏ thñ tiªu chÝnh c¸i nguyªn t¾c c¨n b¶n cña giao tiÕp x· héi truyÒn thèng (lêi chµo cao h¬n m©m cç). Lêi mét c¸n bé x· Ngµy x−a ®Êt ®ai ch−a cã gi¸ trÞ, thêi kú bao cÊp nhiÒu hé n«ng d©n cßn kh«ng muèn lµm, bá ®Êt. Nh−ng b©y giê chia ®Êt cho hé gia ®×nh, ng−êi ta tù chñ lµm ¨n cã hiÖu qu¶ nªn thÊy ®Êt ®ai cã gi¸ trÞ. ThÕ nªn b¾t ®Çu cã tranh chÊp…§©y lµ ruéng cña t«i ngµy x−a, cña lµng t«i ngµy x−a, thÕ lµ b¾t ®Çu tranh chÊp nhau. (TH. 49) Mét trong nh÷ng gi¶ thuyÕt ®−îc ®−a vµo cuéc ®iÒu tra lµ nh− sau: cã mét sù kh¸c biÖt vïng trong quan hÖ gi÷a ng−êi giµu vµ ng−êi nghÌo. Nhãm nghiªn cøu ph¸t hiÖn t¹i ®iÓm nghiªn cøu ë Nam bé h×nh thµnh mét thø quan hÖ “giao kÌo” trong nÒn kinh tÕ ruéng ®Êt gi÷a tÇng líp n«ng d©n kh¸ gi¶ vµ ng−êi nghÌo. Giíi n«ng d©n kh¸ gi¶ cung cÊp viÖc lµm, con gièng, gièng lóa, ph©n bãn vµ nh÷ng nguån lùc kh¸c cho canh t¸c, cßn sè n«ng d©n nghÌo lµ nguån lao ®éng. Cho nªn “Ng−êi nghÌo c·i víi ng−êi giµu th× ai m−ín anh. Kh«ng cã c¸i chuyÖn ®ã!" (TH. 4). Ng−êi n«ng d©n nghÌo ë Nam bé nh×n sù giµu cã cña nhãm trung l−u d−íi gãc ®é cña tÝnh hîp lý kinh tÕ, theo ®ã th× “c¬ héi thÞ tr−êng” vµ sù thµnh c«ng vÒ kinh tÕ lµ c¸i ®¹t ®−îc b»ng nç lùc c¸ nh©n. ChØ khi nµo nhãm nµy víi t− c¸ch lµ tÇng líp kh¸ gi¶, kh«ng thùc hiÖn ®Çy ®ñ tr¸ch nhiÖm mµ c¸i “giao kÌo” nµy quy ®Þnh, khi ®ã sÏ xuÊt hiÖn nh÷ng bÊt b×nh cña n«ng d©n. VÒ ph−¬ng diÖn lèi sèng, ng−êi n«ng d©n nghÌo Nam Bé, trong khi thõa nhËn nh÷ng kh¸c biÖt gi÷a hä vµ tÇng líp trªn nµy, l¹i kh«ng coi ®Êy lµ c¸i cã thÓ ph−¬ng h¹i tíi sù ®oµn kÕt. T¹i miÒn B¾c, sù du nhËp b−íc ®Çu c¸c quan hÖ cña nÒn “kinh tÕ hµng hãa” dÉn tíi t×nh h×nh lµ sù giµu cã hiÖn nay ®· b¾t ®Çu ®−îc nh×n mét c¸ch kh¸c. §Êy kh«ng cßn cã c¸i ý nghÜa “tiªu cùc” nh− vµi ba thËp niªn tr−íc ®©y, vèn lµ c¸i tõng khiÕn ng−êi ta ph¶i giÊu diÕm. Tuy nhiªn, nã còng ch−a hoµn toµn lµ ®iÒu t¹o nªn sù kÝnh träng cña tÊt c¶ c¸c tÇng líp. Ng−êi ta thõa nhËn anh lµ mét c¸i g× ®ã nh− mäi ng−êi, víi ®iÒu kiÖn lµ cung c¸ch xö sù cña anh (ng−êi giµu) ph¶i tá ra khiªm tèn vµ kÝnh träng ng−êi kh¸c. Sù ph©n hãa trong n«ng th«n (ë miÒn B¾c) tõ c¸i nh×n cña nhãm n«ng d©n nghÌo vµ bé phËn c¸c c¸n bé h−u trÝ, bÞ coi lµ tiªu cùc do chç n㠮Πra nh÷ng sù ph©n biÖt. Trong mét sè tr−êng hîp, “t×nh lµng, nghÜa xãm” bÞ mÊt m¸t, vµ ®èi víi hai nhãm nµy ®ã lµ hÖ qu¶ tiªu cùc cña sù ph©n thµnh c¸c tÇng líp trong n«ng th«n. Trong bèi c¶nh nÒn kinh tÕ qu¸ ®é, nh÷ng chªnh lÖch vÒ tµi s¶n vµ thu nhËp vÉn cßn cã thÓ lµ ®èi t−îng cña nh÷ng lêi dÞ nghÞ. BiÓu hiÖn râ nÐt nhÊt cña th¸i ®é nµy lµ sù hoµi nghi tõ phÝa ng−êi nghÌo vÒ tÝnh hîp ph¸p cña sù tÝch lòy tµi s¶n cña nh÷ng hé giµu. "ThØnh tho¶ng hä còng cã chót ®è kÞ ganh tÞ víi ng−êi giµu h¬n m×nh" (TH. 33). Tr−êng hîp khi cã mét chuyÖn g× ®ã kh«ng võa ý víi ng−êi hµng xãm kh¸ gi¶ cña Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn 40 Gi¶i quyÕt xÝch mÝch trong néi bé nh©n d©n ... m×nh, ng−êi ta ®Ó bông vµ kh«ng nãi ra miÖng. Nh− tÊt c¶ mäi tr−êng hîp, cung c¸ch xö sù quen thuéc cña ng−êi n«ng d©n trong tr−êng hîp nµy lµ th¸i ®é xa l¸nh, kh«ng ®i l¹i, kh«ng mêi mäc vµo nh÷ng dÞp hiÕu hû, lÔ tÕt cña m×nh hoÆc cña gia ®×nh nä. Nh÷ng ho¹t ®éng t−¬ng trî, “®æi c«ng” vèn lµ c¸i diÔn ra hµng ngµy trong x· héi n«ng th«n, còng sÏ mÊt ®i trong nh÷ng dÞp nh− vËy. Tõ chèi nh÷ng ho¹t ®éng ¸i h÷u hay hiÕu hû ®èi víi mét ng−êi nµo ®ã, trong x· héi n«ng d©n, ®iÒu ®ã ®ång nghÜa víi mét sù “tÈy chay”! Ng−êi ta sÏ gi¶i thÝch r»ng chØ cã anh giµu nh−ng anh cËy anh thÕ nµy thÕ nä th× ng−êi ta xa l¸nh anh, thËm chÝ anh cã viÖc nä viÖc kia ng−êi ta còng lê ®i kh«ng ®Õn. Ng−êi n«ng d©n miÒn B¾c cã thÓ lµ mét "con nî tåi" cña ng−êi hµng xãm cña m×nh, nh−ng anh ta l¹i thùc hiÖn rÊt tèt c¸c nghÜa vô ®èi víi Nhµ n−íc (thuÕ n«ng nghiÖp, lao ®éng c«ng Ých, thñy lîi phÝ, v.v.). Trong khi ®ã d÷ liÖu cña cuéc nghiªn cøu l¹i cho thÊy mét nhãm nhá trong n«ng th«n th−êng xuyªn tá th¸i ®é ch©y ú, ngang b−íng, hä lµm ruéng trªn ®Êt c«ng (nhµ n−íc) nh−ng l¹i kh«ng ®ãng thuÕ n«ng nghiÖp, kh«ng ®ãng thñy lîi phÝ, vËn ®éng thÕ nµo còng kh«ng chÞu ®ãng! Mét cung c¸ch xö sù nh− vËy cho thÊy trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, bªn c¹nh c¸i tÝnh cè kÕt chÆt chÏ cña lµng, c¹nh mét tËp thÓ ng−êi coi viÖc chÊp hµnh c¸c ®−êng lèi cña nhµ n−íc lµ nghÜa vô c«ng d©n, l¹i tån t¹i mét lo¹i nh©n vËt sèng theo kiÓu "bªn lÒ". Anh ta sèng ngoµi lÒ mäi nguyªn t¾c chung, th¸ch thøc víi tÊt c¶ mäi ng−êi. Ch©n dung nhãm sèng bªn lÒ §Êy lµ nh÷ng ng−êi ch©y ú, vÝ dô nh− lµ anh lµm ruéng cña tËp thÓ th× anh ph¶i nép s¶n phÈm, nh−ng mµ anh l¹i kh«ng tr¶ thuÕ nhµ n−íc. Thñy lîi phÝ ng−êi ta b¬m n−íc cho anh, anh kh«ng tr¶, ng−êi ta b¶o vÖ ®ång ruéng cho anh, anh còng kh«ng nép. Anh lµm ®−îc bao nhiªu anh ¨n tÊt, ®Êy lµ anh ch©y ú, ®Êy. ThÕ th× khi chÝnh quyÒn ®Õn ®ßi th× ng−êi ta b¶o kh«ng nî. ... Hä cø ®Ó xem c¸n bé th«n lµm g× ®−îc hä, ®Êy lµ mét. Hai n÷a lµ xem x· xö lý hä nh− thÕ nµo, nÕu m×nh lµm c¨ng th× cã thÓ lµ hä nép ®Êy. Cßn nÕu nh− m×nh kh«ng lµm c¨ng th× hä cø ú ra. Nã cø ngang thÕ. Ph¸p luËt hä hiÓu nh−ng cø coi lµ kh«ng biÕt ®Êy. Cø ngang nh− thÕ ®Ó xem thö søc mÊy «ng c¸n bé th«n. (TH. 59) Trong nh÷ng hoµn c¶nh nh− thÕ, kh«ng ph¶i chØ lµ th¸i ®é th¸ch thøc víi bé m¸y c¸n bé t¹i c¬ së, mµ cßn lµ quay mÆt l¹i víi c¶ céng ®ång. Ngay c¶ khi ®−a ra c¸c cuéc häp d©n ®Ó phª b×nh, gãp ý, hä còng bÊt cÇn; th«ng b¸o trªn loa, ®µi cña x· hä còng kh«ng lÊy thÕ lµm ®iÒu xÊu hæ. Trõ sè trung l−u míi vµ c¸c c¸n bé h−u trÝ, cùu chiÕn binh, th× n«ng d©n, trªn thùc tÕ ®Òu cã kh¶ n¨ng “l©m t×nh huèng” t−¬ng tù! 2. C¸c tæ chøc chÝnh trÞ x· héi gi¶i quyÕt xÝch mÝch Ho¹t ®éng n«ng nghiÖp vµ x· héi n«ng th«n bao gåm mét lo¹t nh÷ng quan hÖ trî gióp vµ lÖ thuéc: ®æi c«ng, t−¬ng trî, quan hÖ hä hµng (hä néi vµ hä ngo¹i), quan hÖ th«ng gia, hµng xãm l¸ng giÒng. Kh¸c biÖt kh¸ râ víi c¸i kh«ng gian thµnh thÞ: "Nhµ nä c¸ch nhµ kia mét bøc t−êng, ë c¹nh nhau mµ còng kh«ng ai biÕt nhµ bªn c¹nh m×nh lµm c¸i g× vµ ra ®−êng th× ng−êi ta kh«ng chµo hái nhau" (TH.32), lµng, Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn Bïi Quang Dòng 41 xãm (th«n, Êp) chÝnh lµ n¬i mµ c¸ch sèng nghiªng vÒ mÆt t×nh c¶m cña ng−êi n«ng d©n ®−îc nu«i d−ìng vµ cã ®iÒu kiÖn thÓ hiÖn nhiÒu nhÊt. Trong lÜnh vùc gi¶i quyÕt c¸c xÝch mÝch, sù lùa chän gi÷a hai lo¹i thÓ chÕ x· héi (c«ng/ t−) cña ng−êi d©n, ®Æc biÖt lµ n«ng d©n, kh¸ døt kho¸t. Dï sao, c¸i quan hÖ thÓ chÕ t¹i miÒn B¾c, miÒn Trung vµ ngay c¶ trong Nam bé vÉn lµ c¸i quan hÖ phæ biÕn nhÊt hiÖn nay. ThÕ cho nªn, trong viÖc gi¶i quyÕt c¸c xÝch mÝch th× ng−êi d©n vÉn t×m ®Õn c¸c thÓ chÕ x· héi chÝnh thøc: chÝnh quyÒn (th«n, Êp, x·), c¸c ®oµn thÓ chÝnh trÞ x· héi vµ ®oµn thÓ quÇn chóng. NÕu nh− t− nh©n - nh÷ng M¹nh Th−êng Qu©n (phæ biÕn t¹i Nam Bé) vµ nh÷ng ng−êi cã uy tÝn t¹i ®Þa ph−¬ng- tham gia kh¸ tÝch cùc vµo c«ng t¸c tõ thiÖn, th× vai trß cña nhãm nµy l¹i kh«ng râ rÖt trong lÜnh vùc gi¶i quyÕt c¸c xÝch mÝch t¹i c¬ së.1 NhiÖm vô vµ biÖn ph¸p cña c¸c ®oµn thÓ gi¶i quyÕt xÝch mÝch C¸c Héi ph¶i lµm ®óng nhiÖm vô vµ chøc n¨ng cña m×nh lµ b¶o vÖ vµ ch¨m lo ®êi sèng x· héi cho n«ng d©n vµ nh©n d©n, cho nªn khi gi¶i quyÕt khiÕu kiÖn cho n«ng d©n chóng t«i chñ yÕu sö dông biÖn ph¸p tuyªn truyÒn lµm sao cho ng−êi d©n ngµy cµng hiÓu ®Çy ®ñ ph¸p luËt, mét khi hä ®· hiÓu ®−îc chñ tr−¬ng vµ chÝnh s¸ch tèt cña §¶ng vµ Nhµ n−íc th× hä th«i kh«ng khiÕu kiÖn, hä nhËn thøc vÊn ®Ò kh¸c ®i. Tuyªn truyÒn, vËn ®éng vµ phæ biÕn lµm cho nhËn thøc cao lªn, xÝch mÝch ®ã b¶n th©n tù nã mÊt ®i. H−íng thø hai lµ tham gia vµo hßa gi¶i xÝch mÝch trong néi bé n«ng th«n, m×nh còng kh«ng nªn ®Æt vÊn ®Ò quan träng lµm g×, kh«ng nªn ®ao to bóa lín lµm g×, b»ng con ®−êng gÆp gì trùc tiÕp, ph©n tÝch cã ®Çu cã ®u«i mét c¸ch hîp lý ®Ó cho nh÷ng ng−êi trong cuéc tù hä nhËn thøc ®−îc c¸i ®óng c¸i sai ®Ó tù hä dµn xÕp. C¸i nµy lµ h−íng chñ ®¹o, chóng t«i cho r»ng h−íng nµy sÏ ®i ®Õn ®oµn kÕt néi bé n«ng th«n thËt tèt. (TH. 50) Trong sè c¸c ®oµn thÓ quÇn chóng t¹i ®Þa ph−¬ng th× Héi ng−êi cao tuæi cïng víi Héi phô n÷ thùc hiÖn tèt nhÊt c«ng t¸c hßa gi¶i. Nhãm c¸n bé h−u trÝ thùc hiÖn tèt c«ng t¸c hßa gi¶i kh«ng ph¶i dùa trªn mét thø uy tÝn cã nguån gèc tõ mét thø "l·o quyÒn" thuÇn tóy. ThËt vËy, tÝnh tÝch cùc x· héi vµ sù −u tréi cña chiÒu c¹nh chÝnh trÞ trong nh©n sinh quan cña nhãm c¸n bé h−u trÝ vµ cùu chiÕn binh, khiÕn c¸c cô trë thµnh lùc l−îng nßng cèt trong c«ng t¸c hßa gi¶i, kÓ c¶ khi víi t− c¸ch thµnh viªn tæ hßa gi¶i hay t− c¸ch thµnh viªn cña nhãm ®oµn thÓ c¸c cô cao tuæi. T¹i miÒn B¾c, hiÖn nay hîp t¸c x· vÉn tiÕp tôc lµm chøc n¨ng dÞch vô: cµy, cung cÊp con gièng, ph©n bãn…, vµ dï r»ng c«ng viÖc dÞch vô nµy dùa trªn sù tháa thuËn gi÷a hîp t¸c x· vµ n«ng d©n ch¨ng n÷a, th× xÐt vÒ mÆt nguyªn t¾c, nã còng vÉn cã tÝnh chÊt mét thÓ chÕ c«ng. PhÇn nµo gièng nh− anh n«ng d©n miÒn B¾c vÉn tr«ng vµo hîp t¸c x· ®Ó gi¶i quyÕt c¸c nhu cÇu canh t¸c cña m×nh (®èi víi n«ng d©n miÒn Nam th× ®ã lµ c¸c héi quÇn chóng), ng−êi n«ng d©n Nam Bé cßn t×m ®Õn ng−êi giµu khi mµ vÊn ®Ò c¸ nh©n cña anh ta, trong mét sè tr−êng hîp nµo ®ã, kh«ng gi¶i quyÕt ®−îc trong khu«n khæ cña c¸c thÓ chÕ x· héi. V« sè nhu 1 Tµi liÖu cña mét cuéc kh¶o s¸t vÒ ng−êi cao tuæi cho biÕt sè l−îng c¸c nhµ h¶o t©m lµm tõ thiÖn trong Nam Bé ®«ng h¬n t¹i miÒn B¾c nhiÒu lÇn (xem: BÕ Quúnh Nga, 2001). Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn ... - tailieumienphi.vn