Xem mẫu
- ThS. Trịnh Xuân Thắng 181
GIẢI PHÁP ĐỂ XÂY DỰNG VĂN HÓA KINH DOANH
Ở VIỆT NAM HIỆN NAY
ThS. Trịnh Xuân Thắng
Học viện chính trị khu vực IV
TÓM TẮT
Xây dựng văn hóa kinh doanh là một chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước ta.
Đảng ta chủ trương làm cho văn hóa thấm sâu vào mọi lĩnh vực của đời sống xã hội
“nâng cao tính văn hóa mọi hoạt động kinh tế, chính trị, xã hội và mọi sinh hoạt của
nhân dân”*. Sở dĩ Đảng và Nhà nước ta rất coi trọng xây dựng văn hóa kinh doanh vì
nó có vai trò quan trọng đối với sự phát triển bền vững của doanh nghiệp cũng như
nền kinh tế. Chình vì vậy, tìm kiếm các giải pháp hiệu quả để xây dựng văn hóa kinh
doanh trong điều kiện phát triển kinh tế thị trường và hội nhập kinh tế quốc tế ở Việt
Nam hiện nay là rất cần thiết và cấp bách.
Từ khóa: Kinh doanh, văn hóa, nội sinh, hiệu quả, kinh tế
1. Vai trò của văn hóa kinh doanh đối ta thấy văn hóa kinh doanh có vai trò quan
với sự phát triển của doanh nghiệp trọng đối với sự phát triển của doanh nghiệp
V
ăn hóa kinh doanh là hệ thống các như Đại tướng Võ Nguyên Giáp trong bức thư
giá trị tinh thần và chuẩn mực chi gửi Trung tâm văn hóa doanh nhân Việt Nam
phối mọi hoạt động kinh doanh. từng viết “Đội ngũ doanh nhân Việt Nam, với
Ai khi bước vào hoạt động kinh doanh cũng tinh thần yêu nước – đoàn kết – đổi mới –
đều khao khát làm giàu nhưng không phải sáng tạo, có trách nhiệm lớn xây dựng một
ai cũng biết đạo làm giàu. Đạo làm giàu có nền văn hóa kinh doanh Việt Nam, vừa phát
nghĩa là không phải làm giàu bằng mọi giá huy được bản sắc và truyền thống nhân văn
mà phải có chuẩn mực định hướng đó là tìm của dân tộc, vừa tiếp cận được trình độ khoa
cách tối đa hóa lợi nhuận cho mình nhưng học và quản lý tiên tiến của thời đại. Nền văn
vẫn phải tuân thủ pháp luật và các giá trị đạo hóa kinh doanh ấy chính là động lực làm cho
đức chung. Một doanh nghiệp, doanh nhân có doanh nghiệp Việt Nam không ngừng phát
văn hóa kinh doanh có nghĩa là biết hài hòa triển, trở thành những doanh nghiệp có uy tín
giữa lợi ích của bản thân, doanh nghiệp với và tầm cỡ quốc tế trong tiến trình hội nhập
lợi ích của cộng đồng, vừa làm giàu cho mình toàn cầu, đưa nước ta phát triển nhanh, bền
nhưng sự giàu có đó không làm tổn hại đến vững”1. Văn hóa kinh doanh góp phần thúc
đẩy sự phát triển bền vững của doanh nghiệp,
môi trường, phải đảm bảo an toàn lao động,
thể hiện cụ thể như sau:
quyền lợi lao động, trả lương công bằng, đào
tạo và phát triển nhân viên, đảm bảo lợi ích *
Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu
và an toàn cho người tiêu dùng. Với nội hàm toàn quốc lần thứ X, Nxb CTQG, HN, 2006, tr. 213
1
. Tạp chí văn hóa doanh nhân Việt Nam, số 1 và 2,
khái niệm văn hóa kinh doanh như vậy, chúng tháng 9 -2005, tr 5
- Hội thảo Văn hóa kinh doanh trong điều kiện kinh tế thị trường
182 định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam
Thứ nhất, văn hóa kinh doanh góp phần gắn bó với doanh nghiệp, vì vậy thu hút nhân
gia tăng nguồn lực con người cho sự phát tài, giữ chân được nhân tài vì củng cố lòng
triển của doanh nghiệp. trung thành của nhân viên với doanh nghiệp.
Trong hoạt động sản xuất kinh doanh hiện Các nhân viên, người lao động trong doanh
nay, người ta nói nhiều đến vai trò của công nghiệp thấy mình có cơ hội khẳng định mình
nghệ, của thông tin về kinh tế và kỹ thuật và thăng tiến, vì vậy hăng say hào hứng hoạt
nhưng để biến nó thành sản phẩm có chất động độc lập và đề ra sáng kiến, để đạt được
lượng phải thông qua con người. Con người nhiều lợi ích cho bản thân và doanh nghiệp.
là một nguồn lực quan trọng đối với sự phát Đồng thời, trong một môi trường văn hóa kinh
triển của doanh nghiệp. Văn hóa kinh doanh doanh lành mạnh sẽ khuyến khích tinh thần
chính là nhân tố thúc đẩy mạnh mẽ nguồn hợp tác giữa người lao động cùng hướng tới
lực con người cho sự phát triển của doanh mục tiêu chung là phát triển doanh nghiệp.
nghiệp. Ông Takahiro Sekimoto, Tổng giám Thứ hai, văn hóa kinh doanh góp phần xây
đốc Nec nhấn mạnh “Trên thực tế, trong thời dựng thương hiệu và uy tín của doanh nghiệp
đại toàn cầu hóa, tầm quan trọng của nền với người tiêu dùng. Doanh nghiệp chỉ có
văn hóa công ty có thể được coi như người thể tồn tại bền vững và làm ăn phát đạt khi
quản lý thứ năm, đứng sau những nhân tố khẳng định được uy tín, thương hiệu dựa trên
con người, sở hữu, tiền tệ và thông tin”. Sự chất lượng sản phẩm. Chất lượng sản phẩm
tăng trưởng thần kỳ của Nhật Bản thu hút rất và sự cam kết đảm bảo chất lượng sản phẩm
nhiều sự quan tâm của thế giới. Giải thích về đối với người tiêu dùng chính là nơi kết tinh
sự tăng trưởng thần kỳ của Nhật Bản, một những giá trị văn hóa kinh doanh của doanh
điều tra xã hội học ở một số xí nghiệp với nghiệp. Một doanh nghiệp có văn hóa kinh
câu hỏi vì sao anh chị liên tục tăng năng suất doanh nghĩa là có triết lý kinh doanh đúng
như vậy, câu trả lời nêu 4 nguyên nhân: Vì tổ đắn định hướng cho toàn bộ hoạt động của
quốc, vì Nhật hoàng; Vì tinh thần trách nhiệm họ. Một doanh nghiệp có văn hóa kinh doanh
với công ty; Vì lương tâm người thợ; Vì tiền luôn theo đuổi giá trị mà mình đã xác định bất
thưởng. Như vậy chính những giá trị tinh thần chấp sự tác động từ hoàn cảnh bên ngoài. Giá
trong bản thân mỗi nhân viên trong công ty, xí trị đó chính là xây dựng lòng tin của người
nghiệp đã thúc đẩy mạnh mẽ họ tìm mọi cách tiêu dùng bằng chất lượng sản phẩm. Một
để phát triển doanh nghiệp. Nói cách khác, doanh nghiệp có văn hóa kinh doanh trong
một trong những nguyên nhân giải thích sự khi tối đa hóa lợi nhuận cho mình luôn biết
tôn trọng lợi ích và sự an toàn cho người
phát triển thần kỳ của Nhật Bản chính vì các
tiêu dùng bằng chính chất lượng sản phẩm.
doanh nghiệp Nhật Bản đã xây dựng được
Nó không bao giờ chấp nhận lối làm ăn chụp
văn hóa kinh doanh cho mình.Văn hóa kinh
giật, chạy theo lợi nhuận trước mắt mà làm
doanh trong mỗi doanh nghiệp chính là bầu
hại đến cộng đồng. Người tiêu dùng hiện
không khí hoạt động, môi trường bên trong
nay đang có xu hướng ngày càng trở thành
của doanh nghiệp do các thành viên của nó
“người tiêu dùng thông thái”, họ luôn quan
trước hết là ban lãnh đạo tạo ra, nó ảnh hưởng
tâm để lựa chọn những sản phẩm có chất
trực tiếp đến tinh thần, thái độ, lao động của
lượng, an toàn đối với mình. Chính vì vậy,
mỗi thành viên và lòng trung thành của họ
các doanh nghiệp có văn hóa kinh doanh chắc
đối với doanh nghiệp. Trong môi trường văn
chắn sẽ là sự lựa chọn của người tiêu dùng,
hoá doanh nghiệp lành mạnh, các giá trị và luôn được người tiêu dùng tin tưởng. Sự tin
lòng tin được khẳng định nhân viên được tôn tưởng và ủng hộ của người tiêu dùng đối với
trọng, thấy sự cống hiến của mình có ích nên doanh nghiệp chính là nguồn nuôi dưỡng sức
- ThS. Trịnh Xuân Thắng 183
mạnh của doanh nghiệp. Chúng ta còn nhớ lợi để doanh nghiệp phát triển một cách bền
sự kiện công ty Vedan có hàng hóa tràn ngập vững, có văn hóa. Thêm vào đó, do tệ tham
thị trường Việt Nam nhưng vì chạy theo lợi nhũng trong bộ máy nhà nước ta thời gian qua
nhuận mà gây thiệt hại về môi trường, làm cũng chưa được đẩy lùi nên cũng tác động
ảnh hưởng đến cuộc sống của nhiều người tiêu cực đến văn hóa kinh doanh của doanh
dân sống xung quanh, vì vậy mà người tiêu nghiệp. Bản thân những nhà lãnh đạo doanh
dùng quay lưng lại với sản phẩm. Đó là “hình nghiệp do mới hoạt động, chưa có nhiều kinh
phạt”đáng sợ nhất với doanh nghiệp, còn hơn nghiệm, kiến thức và bản lĩnh, còn ảnh hưởng
cả những chế tài của nhà nước khiến doanh của lối sản xuất tiểu nông hàng ngàn năm nay
nghiệp này phải chấp nhận đền bù cho những của dân tộc nên chưa có được tầm nhìn, chiến
người bị thiệt hại. lược dài hạn, còn làm ăn một cách manh mún,
Văn hóa kinh doanh có vai trò quan trọng nhỏ lẻ, chủ yếu quan tâm đến lợi ích trước
đối với sự phát triển của doanh nghiệp, thế mắt nên cũng chưa thật sự coi trọng việc xây
nhưng hiện nay nhiều doanh nghiệp Việt Nam dựng văn hóa kinh doanh...Chính vì vậy,
vẫn chưa nhận thức rõ vai trò này của văn hóa xây dựng văn hóa kinh doanh cho các doanh
kinh doanh, họ chưa quan tâm nhiều đến việc nghiệp Việt Nam để góp phần xây dựng được
xây dựng văn hóa kinh doanh trong doanh những doanh nghiệp Việt Nam mạnh, đủ sức
nghiệp mình. Có tới 92% doanh ngiệp được cạnh tranh trong bối cảnh hội nhập kinh tế
xếp loại văn hóa kinh doanh bình thường và quốc tế cũng như thúc đẩy sự phát triển nhanh
kém2. Nhiều doanh nghiệp, hoạt động kinh và bền vững ở Việt Nam đang là một yêu cầu
doanh còn mang tính chụp giật, còn nhiều cấp bách hiện nay.
hiện tượng gian lận thương mại, buôn lậu, 2. Một số giải pháp để xây dựng văn hóa
trốn thuế, vô trách nhiệm với môi trường sinh kinh doanh ở Việt Nam hiện nay
thái, đối xử với bạn hàng theo tư tưởng cá lớn Thứ nhất, xây dựng môi trường kinh doanh
nuốt cá bé… vẫn tồn tại trong không ít các lành mạnh
doanh nghiệp. Thậm chí có một bộ phận chủ
doanh nghiệp đối xử thô bạo với người lao Môi trường kinh doanh là yếu tố có ảnh
động làm thuê, nợ lương của người lao động hưởng lớn nhất tới việc xây dựng văn hóa kinh
2 - 3 tháng, tìm mọi cách trốn tránh nghĩa vụ doanh của doanh nghiệp. Cũng giống như
nộp bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế. Những mỗi cá nhân, nếu sống trong một tập thể tốt,
doanh nghiệp chỉ chạy theo lợi ích trước mắt một môi trường xã hội lành mạnh thì cá nhân
mà quên đi lợi ích lâu dài của cộng đồng như đó có nhiều khả năng hình thành nhân cách
vậy không thể thúc đẩy sự phát triển kinh tế tốt. Một môi trường kinh doanh công bằng,
nhanh và bền vững ở Việt Nam, không thể bình đẳng cũng tạo điều kiện thuận lợi cho
xây dựng được các thương hiệu Việt đủ sức việc xây dựng văn hóa kinh doanh của doanh
cạnh tranh trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nghiệp. Nếu một môi trường kinh doanh thiếu
nay. Có rất nhiều nguyên nhân giải thích cho lành mạnh, những doanh nghiệp làm ăn chộp
sự yếu kém của văn hóa kinh doanh ở Việt giật, chỉ chạy theo lợi nhuận đơn thuần mà
Nam hiện nay như chúng ta mới phát triển không bị trừng trị, thậm chí vẫn phát triển
kinh tế thị trường được một số năm, các thể tốt, thu lợi nhuận nhiều hơn là những doanh
chế, chính sách về kinh tế thị trường còn chưa nghiệp làm ăn chính đáng, nghiêm túc, có
hoàn thiện, chưa tạo được môi trường thuận nhiều đóng góp cho cộng đồng và xã hội thì
chắc chắn sẽ không thể khuyến khích văn hóa
2
. PGS.TS Đào duy Quát (chủ biên): Văn hóa doanh
kinh doanh phát triển. Vì vậy, Nhà nước trước
nghiệp văn hóa doanh nhân trong quá trình hội nhập,
Nxb CTQG, 2007, tr 177 hết phải xây dựng được khung hành lang pháp
- Hội thảo Văn hóa kinh doanh trong điều kiện kinh tế thị trường
184 định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam
lý chặt chẽ, công bằng đảm bảo những doanh quan tâm đến việc xây dựng văn hóa kinh
nghiệp thiếu văn hóa kinh doanh như gây ô doanh. Bởi lẽ, khi mà sự thiếu văn hóa kinh
nhiễm môi trường, làm hàng giả, hàng kém doanh lại mang đến cho người ta nhiều lợi ích
chất lượng gây ảnh hưởng đến người tiêu hơn là có văn hóa thì việc kêu gọi họ phải có
dùng, những doanh nghiệp không tôn trọng văn hóa kinh doanh chỉ là những điều không
lợi ích của người lao động, trốn thuế… đều tưởng. Diễn đàn kinh tế thế giới đưa ra chỉ số
bị xử lý một cách công minh, nghiêm khắc. tổng hợp xếp hạng của các nước, trong đó chỉ
Ngược lại, pháp luật cũng cần có những quy ra các doanh nghiệp phải chi tiền ngoài pháp
định có tính chất khuyến khích, động viên, ưu luật trong xuất nhập khẩu của Việt Nam xếp
đãi những doanh nghiệp làm đúng pháp luật, 100/104, chi tiền ngoài pháp luật trong thu
có nhiều đóng góp cho cộng đồng và xã hội. thuế là 97/104, chi tiền ngoài pháp luật trong
Chỉ có một khung khổ pháp lý hoàn chỉnh tạo sử dụng dịch vụ công là 91/104. Với tình trạng
nên một môi trường kinh doanh lành mạnh tham nhũng vẫn đang là “quốc nạn” chưa thể
mới là “mảnh đất màu mỡ” để nuôi dưỡng đẩy lùi hiện nay thì thật khó có thể xây dựng
và phát triển văn hóa kinh doanh trong mỗi được văn hóa kinh doanh ở Việt Nam. Vì vậy,
doanh nghiệp. vấn đề cấp bách chính là phải đẩy lùi tham
Thứ hai, nâng tầm văn hóa của đội ngũ nhũng, làm trong sạch bộ máy. Chỉ có như thế
cán bộ, công chức các cơ quan công quyền chúng ta mới có thể tạo điều kiện cho sự phát
triển của văn hóa kinh doanh.
Chúng ta có một pháp luật hoàn chỉnh
nhưng những người thi hành pháp luật lại luôn Thứ ba, tuyên truyền, giáo dục, đào tạo,
tìm cách để “bẻ cong” pháp luật phục vụ cho nâng cao nhận thức về văn hóa kinh doanh
những mục đích cá nhân thì pháp luật đó cũng Thực tế thì không chỉ trong xã hội mà
không được thực thi trong cuộc sống. Chính bản thân mỗi doanh nghiệp ở Việt Nam cũng
vì vậy, cùng với việc hoàn thiện pháp luật thì chưa nhận thức sâu sắc tầm quan trọng của
cần phải chống tiêu cực trong bộ máy quyền văn hóa kinh doanh. Khi chưa thấy được tầm
lực, loại bỏ những phần tử thoái hóa, biến chất quan trọng của nó thì sẽ không có quyết tâm
ra khỏi bộ máy Đảng và Nhà nước từ Trung để xây dựng văn hóa kinh doanh. Chính vì
ương đến các địa phương, các ngành, các cấp, vậy, báo chí cần làm tốt hơn nữa việc nâng
làm cho bộ máy Đảng, Nhà nước trong sạch, cao nhận thức về văn hóa kinh doanh trong
thực sự công minh trong thi hành pháp luật các doanh nghiệp cũng như toàn xã hội. Báo
mới có thể thực sự có được môi trường kinh chí cần đấu tranh chống những hành vi gian
doanh công bằng, bình đẳng, mới có thể thực lận, làm ăn phi văn hóa của các doanh nghiệp
sự xây dựng được văn hóa kinh doanh. Bởi để người tiêu dùng biết và quay lưng, khiến
lẽ, không thể đòi hỏi doanh nghiệp trong sạch doanh nghiệp đó không thể phát triển, đồng
nếu bộ máy nhà nước tham nhũng, cũng như thời là một lời cảnh tỉnh để các doanh nghiệp
không thể đòi hỏi doanh nghiệp phải có văn khác phải giật mình có những điều chỉnh hợp
hóa trong khi viên chức nhà nước lại ứng xử lý, để không đi vào vết xe đổ. Đồng thời,
tư lợi và thiếu văn hóa. Nếu trong đội ngũ cán báo chí cũng quảng bá và tuyên truyền mạnh
bộ, công chức có một bộ phận tham nhũng, mẽ, sâu sắc hơn nữa những doanh nghiệp có
khi được chi tiền sẵn sàng bao che cho những văn hóa, làm giàu chính đáng, làm rạng rỡ
hành động thiếu văn hóa của doanh nghiệp thương hiệu Việt, cổ vũ cái đúng, cái tốt, cái
như làm hàng giả, hàng lậu, trốn thuế, bóc lột đẹp trong văn hóa kinh doanh, từ đó nâng cao
người lao động, gây ô nhiễm môi trường… niềm tin và sự ủng hộ của người tiêu dùng đối
thì không thể khuyến khích các doanh nghiệp với các doanh nghiệp này để họ tiếp tục phát
- ThS. Trịnh Xuân Thắng 185
triển. Tuy nhiên, báo chí chỉ thực sự khuyến nước, có tầm nhìn chiến lược, dài hạn vượt
khích được văn hóa kinh doanh phát triển khi qua sự nhỏ mọn, manh mún, vượt qua sự
nó thực sự là “người phản ánh” công minh, kiếm tìm lợi nhuận đơn thuần, mạnh mẽ và
trung thực, khách quan, chính xác. Khi báo dũng cảm trên thương trường trong nước và
chí bị lợi dụng, trở thành “công cụ” để cho quốc tế. Để làm được điều này thì cùng với
các doanh nghiệp đánh bóng thương hiệu việc thực hiện tốt các giải pháp trên, công tác
hay hạ gục đối thủ thì sẽ không còn tác dụng, giáo dục và đào tạo trong nhà trường có một
thậm chí còn tác động tiêu cực đến văn hóa vai trò rất quan trọng. Văn hóa kinh doanh,
kinh doanh. đạo đức kinh doanh phải trở thành môn học
Thứ tư, nâng tầm văn hóa cho đội ngũ bắt buộc và có thời lượng phù hợp trong các
doanh nhân Việt Nam chương trình đào tạo ngành kinh tế. Ngoài ra,
các ngành, các cấp cấp, các hiệp hội khi xây
Mọi việc đều do người làm ra. Mọi sự
dựng các chương trình bồi dưỡng, tập huấn,
thành bại của doanh nghiệp đều do doanh
các buổi tọa đàm, hội nghị… cần chú ý lồng
nhân tốt hay kém. Muốn doanh nghiệp có
ghép nội dung văn hóa kinh doanh.
văn hóa kinh doanh thì trước hết bản thân
mỗi doanh nhân, người thuyền trưởng đứng Văn hóa kinh doanh có vai trò quan trọng,
đầu con thuyền doanh nghiệp phải có văn hóa làm cho sự phát triển kinh tế hướng tới mục
kinh doanh. Nếu anh muốn tác động đến hành tiêu nhân văn, tiến bộ, vì con người, vì cộng
đồng, hoàn toàn phù hợp với mục tiêu xây
vi của người khác thì anh phải luôn luôn hoàn
dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã
thiện nhân cách, không thể đòi hỏi người lao
hội chủ nghĩa ở Việt Nam. Không chỉ vậy,
động có văn hóa khi chính các nhà quản lý văn hóa kinh doanh còn góp phần nâng tầm,
của doanh nghiệp lại không thể hiện được nâng cao sức cạnh tranh của bản thân mỗi
văn hóa tương xứng. Doanh nhân chính là doanh nghiệp cũng như cả nền kinh tế. Xây
người xác định rõ những giá trị và chuẩn mực dựng văn hóa kinh doanh trong nền kinh tế ở
trong hoạt động kinh doanh ngay từ khi thành nước ta là một yêu cầu cần thiết và cấp bách.
lập doanh nghiệp và định hướng cho mọi Những giải pháp đưa ra tuy chỉ mang tính
người cùng nhận thức rõ và tôn trọng tuân định hướng nhưng nếu thực hiện tốt thì chắc
thủ. Chính vì vậy, để xây dựng văn hóa kinh chắn chúng ta sẽ thực hiện tốt chính sách văn
doanh thì bản thân mỗi doanh nhân phải có ý hóa trong kinh tế ở nước ta, khắc phục những
thức trách nhiệm của một công dân trước đất khuyết tật của nền kinh tế thị trường.
nguon tai.lieu . vn
