Xem mẫu
- HỎI - ĐÁP VỀ BỆNH
CỦA GIA SÚC GIA CẦM
- Héi ®ång chØ ®¹o xuÊt b¶n
Chñ tÞch Héi ®ång
TS. NguyÔn ThÕ Kû
Phã Chñ tÞch Héi ®ång
TS. NguyÔn Duy Hïng
Thμnh viªn
TS. NguyÔn An Tiªm
TS. KhuÊt Duy Kim H¶i
NguyÔn Vò Thanh H¶o
2
- TS. Bùi Quý Huy
HỎI - ĐÁP
VỀ BỆNH
CỦA GIA SÚC
GIA CẦM
NHÀ XUẤT BẢN NHÀ XUẤT BẢN
CHÍNH TRỊ QUỐC GIA SỰ THẬT NÔNG NGHIỆP
HÀ NỘI - 2012
- LêI NHμ XUÊT B¶N
Ch¨n nu«i lμ nghÒ l©u ®êi ë n−íc ta vμ nã vÉn
®ang lμ ngμnh quan träng cña n«ng nghiÖp hiÖn
®¹i. S¶n phÈm tõ ch¨n nu«i nh»m cung cÊp nguån
lîi vμ phôc vô ®êi sèng sinh ho¹t cña con ng−êi.
Trong nhiÒu n¨m qua, t×nh h×nh dÞch bÖnh gia sóc,
gia cÇm lu«n diÔn biÕn kh¸ phøc t¹p. ë n−íc ta,
nhiÒu lo¹i dÞch bÖnh ®· g©y thiÖt h¹i nÆng nÒ cho
ng−êi ch¨n nu«i nh−: dÞch tai xanh, lë måm long
mãng, tô huyÕt trïng ë lîn; tô huyÕt trïng ë tr©u,
bß; cóm gia cÇm; bÖnh ®èm tr¾ng ë t«m... §Ó gi¶m
thiÓu thiÖt h¹i, ng−êi ch¨n nu«i cÇn chñ ®éng ¸p
dông c¸c biÖn ph¸p khi dÞch ch−a kÞp x¶y ra, chñ
®éng tÊn c«ng tiªu diÖt, ng¨n trõ mÇm bÖnh ë m«i
tr−êng; ®ång thêi víi viÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p
n©ng cao søc kháe vËt nu«i, n©ng cao søc chèng
chÞu bÖnh tËt ë chóng.
§Ó gióp b¹n ®äc cã thªm tμi liÖu tham kh¶o vÒ
nh÷ng vÊn ®Ò trªn, Nhμ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc
gia - Sù thËt phèi hîp víi Nhμ xuÊt b¶n N«ng
nghiÖp xuÊt b¶n cuèn s¸ch Hái - ®¸p vÒ bÖnh cña
gia sóc, gia cÇm.
5
- Cuèn s¸ch ®· ®−a ra 126 c©u hái vÒ nh÷ng
bÖnh th−êng gÆp ë ®μn gia sóc, gia cÇm, ®μn thñy
cÇm; ®ång thêi h−íng dÉn c¸ch chÈn ®o¸n bÖnh,
phßng bÖnh vμ ®iÒu trÞ bÖnh cã hiÖu qu¶ nh»m h¹n
chÕ dÞch bÖnh x¶y ra, gãp phÇn ph¸t triÓn ch¨n
nu«i bÒn v÷ng.
§©y lμ mét chñ ®Ò víi ph¹m vi bao qu¸t réng
nªn mÆc dï c¸c t¸c gi¶ vμ nh÷ng ng−êi biªn tËp ®·
cè g¾ng nh−ng kh«ng tr¸nh khái cßn thiÕu sãt. RÊt
mong nhËn ®−îc ý kiÕn ®ãng gãp cña b¹n ®äc.
Xin giíi thiÖu cuèn s¸ch cïng b¹n ®äc.
Th¸ng 1 n¨m 2013
NHμ XUÊT B¶N CHÝNH TRÞ QUèC GIA - Sù THËT
6
- LêI giíi thiÖu
Ch¨n nu«i lμ nghÒ truyÒn thèng l©u ®êi ë ViÖt Nam,
nã kh«ng nh÷ng cung cÊp thùc phÈm nh− thÞt, c¸,
trøng, s÷a cho x· héi mμ cßn cung cÊp mét l−îng lín
ph©n bãn h÷u c¬ cho c©y trång, gãp phÇn t¨ng n¨ng
suÊt c©y trång vμ c¶i t¹o ®Êt ®ai, duy tr× mét nÒn
n«ng nghiÖp ph¸t triÓn bÒn v÷ng, l©u dμi.
Thùc hiÖn chñ tr−¬ng cña §¶ng vμ Nhμ n−íc lμ
ph¸t triÓn n«ng nghiÖp toμn diÖn theo h−íng hμng
hãa vμ ®−a ch¨n nu«i lªn thμnh ngμnh chÝnh, ®−îc
sù chØ ®¹o cña Bé N«ng nghiÖp vμ Ph¸t triÓn n«ng
th«n ®μn gia sóc, gia cÇm ë n−íc ta t¨ng nhanh c¶
vÒ sè l−îng vμ chÊt l−îng. Tuy nhiªn, dÞch bÖnh
trong ®μn vËt nu«i còng ph¸t triÓn ngμy cμng ®a
d¹ng, phøc t¹p vμ nhiÒu khi bïng ph¸t d÷ déi thμnh
nh÷ng ®ît dÞch lín, g©y thiÖt h¹i nghiªm träng cho
ngμnh ch¨n nu«i.
Bªn c¹nh nh÷ng lo¹i dÞch bÖnh ®· tån t¹i tõ l©u
trong n−íc nh− bÖnh tô huyÕt trïng, trïng xo¾n,
dÞch t¶ lîn, suyÔn lîn, bÖnh gμ rï Niuc¸tx¬n, nh÷ng
n¨m gÇn ®©y cßn xuÊt hiÖn nhiÒu lo¹i dÞch bÖnh
nguy hiÓm tõ n−íc ngoμi x©m nhËp vμo l·nh thæ
7
- ViÖt Nam. §ã lμ nh÷ng lo¹i dÞch bÖnh cã søc l©y lan
nhanh vμ m¹nh, g©y chÕt nhiÒu gia sóc, gia cÇm khã
tiªu diÖt nh−: dÞch lë måm long mãng; bÖnh do virus
cña t«m, c¸; dÞch cóm gia cÇm... §¸ng chó ý lμ cã
bÖnh cßn l©y sang ng−êi vμ g©y tö vong nh− bÖnh
cóm gia cÇm H5N1.
§Ó gãp phÇn phßng, chèng cã hiÖu qu¶ nh÷ng
bÖnh truyÒn nhiÔm nªu trªn, Nhμ xuÊt b¶n ChÝnh
trÞ quèc gia - Sù thËt phèi hîp víi Nhμ xuÊt b¶n
N«ng nghiÖp xin tr©n träng giíi thiÖu cuèn s¸ch
Hái ®¸p vÒ bÖnh cña gia sóc, gia cÇm cña
TS. Bïi Quý Huy.
Chóng t«i hy väng, cuèn s¸ch nhá nμy sÏ lμ cÈm
nang gióp ng−êi ch¨n nu«i vμ c¸n bé thó y ë c¬ së
gi¶i quyÕt ®−îc viÖc phßng vμ trÞ bÖnh cho ®μn vËt
nu«i, ®Ó tù m×nh ®øng v÷ng trong s¶n xuÊt vμ thμnh
®¹t trong viÖc lμm giμu b»ng nghÒ ch¨n nu«i.
Trong qu¸ tr×nh biªn so¹n vμ xuÊt b¶n ch¾c
ch¾n khã tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt, chóng t«i
mong nhËn ®−îc nh÷ng ®ãng gãp cña c¸c ®ång
nghiÖp vμ b¹n ®äc gÇn xa ®Ó lÇn xuÊt b¶n sau ®−îc
hoμn thiÖn h¬n.
Xin tr©n träng c¶m ¬n!
T¸c gi¶
8
- PHÇN CHUNG
C©u hái 1: Chi phÝ thó y trong ch¨n nu«i lμ g×?
Tr¶ lêi:
§©y lμ toμn bé nh÷ng kho¶n chi phÝ ®Ó phßng
bÖnh hoÆc ch÷a bÖnh cho vËt nu«i nh−: tiÒn mua
v¾cxin, c¸c ho¸ chÊt ®Ó phßng bÖnh, c¸c lo¹i thuèc
ch÷a bÖnh, c¸c lo¹i ho¸ chÊt ®Ó s¸t trïng tÈy uÕ m«i
tr−êng ch¨n nu«i... C¸c chi phÝ nμy rÊt cÇn thiÕt vμ
kh«ng thÓ thiÕu trong qu¸ tr×nh ch¨n nu«i. Tuy
nhiªn, ng−êi ch¨n nu«i ph¶i biÕt vËn dông ®Ó gi¶m
thiÓu c¸c chi phÝ nμy cμng chi phÝ Ýt cμng tèt. Nh−
vËy, ch¨n nu«i míi thu ®−îc lîi nhuËn cao theo
h−íng: phßng bÖnh lμ chÝnh vμ ch÷a bÖnh kÞp thêi.
C©u hái 2: T¹i sao ph¶i ®Þnh kú lμm vÖ sinh
s¸t trïng chuång tr¹i hoÆc m«i
tr−êng ch¨n nu«i?
Tr¶ lêi:
Trong qu¸ tr×nh ch¨n nu«i, c¸c vËt nu«i lu«n
lu«n th¶i ra ngoμi m«i tr−êng c¸c lo¹i mÇm bÖnh nh−
virus, vi khuÈn, ký sinh trïng. Chóng sèng ë trong
ph©n, r¸c, n−íc; cã nhiÒu lo¹i sèng ®−îc nhiÒu ngμy
vμ cã kh¶ n¨ng sinh s«i, n¶y në. NÕu chóng x©m
nhËp vμo c¬ thÓ vËt nu«i cã thÓ g©y thμnh bÖnh.
9
- MÆt kh¸c, vËt nu«i còng th¶i ra ngoμi m«i
tr−êng nhiÒu chÊt h÷u c¬ vμ v« c¬ cã h¹i cho søc
kháe cña chóng, nÕu tÝch tô l©u ngμy sÏ g©y ®éc h¹i.
C¸c c«n trïng, chim, thó hoang còng cã thÓ
®−a c¸c lo¹i mÇm bÖnh tõ n¬i kh¸c ®Õn khu vùc
ch¨n nu«i.
V× vËy, viÖc lμm vÖ sinh tiªu ®éc chuång tr¹i
vμ m«i tr−êng ch¨n nu«i lμ rÊt cÇn thiÕt. ViÖc
nμy cÇn ®−îc lμm theo mét lÞch ®Þnh kú nhÊt
®Þnh tuú theo h−íng dÉn cña c¸n bé thó y hoÆc
kinh nghiÖm cña ng−êi ch¨n nu«i. Tr×nh tù tiÕn
hμnh còng cÇn ph¶i chó ý. ViÖc lμm vÖ sinh c¬
giíi, thu gom ph©n, r¸c th¶i lμ b−íc ®Çu tiªn.
Lμm vÖ sinh cμng s¹ch sÏ, gän gμng cμng cã hiÖu
qu¶ cao vμ tiÕt kiÖm ®−îc nhiÒu chi phÝ. Sau khi
dïng n−íc s¹ch röa kü dông cô ch¨n nu«i, t−êng
vμ nÒn chuång råi míi dïng ho¸ chÊt khö trïng.
Nh− thÕ sÏ tiÕt kiÖm ®−îc l−îng ho¸ chÊt khö
trïng vμ ph¸t huy ®−îc t¸c dông cña chóng.
C©u hái 3: C¸ch chän chÊt s¸t trïng thÝch hîp?
Tr¶ lêi:
HiÖn nay cã nhiÒu chÊt s¸t trïng ®−îc b¸n
trªn thÞ tr−êng. Ng−êi ch¨n nu«i nªn hái c¸n bé
thó y hoÆc ng−êi ch¨n nu«i cã kinh nghiÖm ®Ó lùa
chän chÊt s¸t trïng thÝch hîp. ChÊt s¸t trïng
ph¶i ®¸p øng ®−îc c¸c yªu cÇu sau ®©y: cã t¸c
dông diÖt ®−îc nhiÒu lo¹i mÇm bÖnh, kh«ng hoÆc
Ýt g©y t¸c h¹i cho vËt nu«i, dÔ sö dông vμ rÎ tiÒn.
10
- C©u hái 4: BÖnh truyÒn nhiÔm lμ g×?
Tr¶ lêi:
§©y lμ nh÷ng bÖnh l©y lan tõ con vËt nμy
sang con vËt kh¸c, tõ tr¹i ch¨n nu«i nμy sang tr¹i
ch¨n nu«i kh¸c, tõ vïng nμy sang vïng kh¸c. Cã
nh÷ng bÖnh g©y tû lÖ èm, chÕt cao trong mét thêi
gian ng¾n nh− bÖnh lë måm long mãng, cóm gia
cÇm, dÞch t¶ lîn, tai xanh... Cã nh÷ng bÖnh lμm
gi¶m chÊt l−îng vμ n¨ng suÊt ch¨n nu«i hoÆc lμm
gi¶m phÈm cÊp ®μn gièng, lμm cho ch¨n nu«i
kh«ng cã l·i hoÆc bÞ thua thiÖt.
L¹i cã nh÷ng bÖnh truyÒn ®−îc tõ vËt nu«i
sang ng−êi vμ lμm chÕt ng−êi nh− bÖnh cóm gia
cÇm H5N1, bÖnh than, bÖnh phã th−¬ng hμn...
Nh− vËy, bÖnh truyÒn nhiÔm rÊt nguy hiÓm,
g©y t¸c h¹i lín cho ng−êi ch¨n nu«i. V× vËy, ng−êi
ch¨n nu«i ph¶i t×m mäi c¸ch kh«ng ®Ó cho bÖnh
x¶y ra ë c¬ së ch¨n nu«i cña m×nh, nÕu ®iÒu nμy
x¶y ra th× ph¶i ng¨n chÆn vμ tiªu diÖt kÞp thêi.
C©u hái 5: T¸c h¹i cña bÖnh ký sinh trïng?
Tr¶ lêi:
BÖnh ký sinh trïng cã hai t¸c h¹i:
- Lμm chÕt gia sóc (c¸c lo¹i ký sinh trïng
®−êng m¸u nh− bÖnh tiªn mao trïng, lª d¹ng
trïng, biªn trïng) vμ cã tÝnh l©y lan (ruåi mßng,
ve vμ c«n trïng lμm l©y lan mÇm bÖnh).
11
- - Gi¶m n¨ng suÊt, chÊt l−îng ch¨n nu«i: vËt
nu«i m¾c nhiÒu giun s¸n th× gÇy cßm, cßi cäc,
chËm lín, tiªu tèn nhiÒu thøc ¨n. Tr©u, bß, lîn
m¾c bÖnh “g¹o” th× ph¶i tiªu huû.
C©u hái 6: V¾cxin lμ g×? T¹i sao cÇn tiªm
phßng?
Tr¶ lêi:
V¾cxin lμ nh÷ng chÕ phÈm sinh häc ®−îc chÕ
t¹o ®Æc biÖt, trong ®ã lμ c¸c vi khuÈn, virus hoÆc
chiÕt xuÊt mét sè thμnh phÇn cña chóng.
Cã hai lo¹i v¾cxin:
- V¾cxin v« ho¹t: trong ®ã vi khuÈn hoÆc virus
®· ®−îc giÕt chÕt hoμn toμn b»ng ho¸ chÊt nh−ng
vÉn cßn thμnh phÇn kh¸ng nguyªn ®Æc hiÖu, khi
®−a vμo c¬ thÓ vËt nu«i sÏ kÝch thÝch hÖ miÔn dÞch
t¹o ra kh¸ng thÓ t−¬ng øng chèng l¹i bÖnh ®ã. VÝ
dô: v¾cxin lë måm long mãng, d¹i...
- V¾cxin sèng gi¶m ®éc: trong ®ã virus hoÆc vi
khuÈn ®· ®−îc gi¶m ®éc tíi møc kh«ng cßn kh¶ n¨ng
g©y bÖnh nh−ng vÉn cßn tÝnh kh¸ng nguyªn ®Æc hiÖu
gióp c¬ thÓ t¹o miÔn dÞch chèng bÖnh nh− trªn. VÝ dô:
v¾cxin phßng bÖnh than, bÖnh dÞch t¶ lîn, Niuc¸tx¬n...
Trong thiªn nhiªn lu«n tån t¹i nhiÒu lo¹i
mÇm bÖnh, khi x©m nhËp ®−îc vμo c¬ thÓ vËt nu«i
sÏ g©y bÖnh cho chóng vμ giÕt chÕt chóng. NÕu vËt
nu«i ®−îc tiªm phßng hoÆc ®−a vμo c¬ thÓ qua
®−êng mòi, miÖng mét sè lo¹i v¾cxin th× sau mét
vμi tuÇn, c¬ thÓ t¨ng c−êng ®−îc søc miÔn dÞch sÏ
12
- kh«ng m¾c c¸c bÖnh ®· ®−îc dïng v¾cxin. Nh−
thÕ, vËt nu«i sÏ ®−îc b¶o vÖ kÓ c¶ khi xung quanh
cã dÞch víi chi phÝ thÊp nhÊt.
C©u hái 7: Kh¸ng huyÕt thanh lμ g×? Dïng
trong tr−êng hîp nμo?
Tr¶ lêi:
Kh¸ng huyÕt thanh hay cßn gäi lμ huyÕt thanh
kh¸ng bÖnh. §©y lμ huyÕt thanh - mét thμnh phÇn
cña m¸u, ®−îc lÊy tõ con vËt khoÎ m¹nh (th«ng
th−êng lμ ngùa) ®· ®−îc tiªm kh¸ng nguyªn cña
mét lo¹i mÇm bÖnh nμo ®ã ®Ó t¹o ra nång ®é kh¸ng
thÓ cao nhÊt chèng bÖnh ®ã. VÝ dô: kh¸ng huyÕt
thanh d¹i hay huyÕt thanh kh¸ng d¹i.
Khi ®−a vμo c¬ thÓ, kh¸ng huyÕt thanh nμy cã
t¸c dông tiªu diÖt hoÆc trung hoμ ngay mÇm bÖnh
hoÆc phÇn lín mÇm bÖnh, nh−ng nã chØ duy tr×
trong m¸u ®−îc vμi ngμy, sau ®ã bÞ th¶i ra ngoμi.
§©y lμ c¸ch g©y miÔn dÞch bÞ ®éng chØ dïng trong
tr−êng hîp khÈn cÊp nh− ®iÒu trÞ dù phßng bÖnh d¹i
cho ng−êi hoÆc bÖnh uèn v¸n.
Ngμy nay, kh¸ng huyÕt thanh Ýt ®−îc dïng
trong thó y v× ®¾t tiÒn vμ hiÖu qu¶ kh«ng cao.
C©u hái 8: C¸c lo¹i thuèc kh¸ng sinh ch÷a
®−îc bÖnh g×?
Tr¶ lêi:
C¸c lo¹i thuèc kh¸ng sinh nh− Penicillin,
Streptomycin ®−îc chiÕt xuÊt tõ nÊm vμ nhiÒu lo¹i
13
- kh¸ng sinh tæng hîp kh¸c ch÷a ®−îc nhiÒu lo¹i
bÖnh do vi khuÈn g©y ra. C¬ chÕ t¸c ®éng lμ do
thuèc k×m h·m vi khuÈn kh«ng ph©n chia sinh s¶n
®−îc n÷a vμ bÞ tiªu diÖt.
Mçi lo¹i kh¸ng sinh cã t¸c dông ®Æc hiÖu
trªn mét sè lo¹i vi khuÈn; lo¹i t¸c ®éng ®Õn
nhiÒu loμi vi khuÈn c¶ gram (+) vμ gram (-) gäi
lμ kh¸ng sinh phæ réng.
C©u hái 9: Thuèc kh¸ng sinh cã ch÷a ®−îc
c¸c bÖnh g©y ra do virus kh«ng?
Tr¶ lêi:
Kh«ng. TÊt c¶ c¸c lo¹i thuèc kh¸ng sinh ®Òu
kh«ng cã t¸c dông ®iÒu trÞ ®Æc hiÖu ®èi víi virus.
V× vËy, ®Ó ch÷a c¸c bÖnh do virus nh− d¹i, lë måm
long mãng, cóm gia cÇm, dÞch t¶ lîn, Niuc¸tx¬n...
kh«ng thÓ dïng thuèc kh¸ng sinh. Trong mét sè
tr−êng hîp bÖnh g©y ra do virus, ®Ó ®Ò phßng
nh÷ng biÕn chøng do c¸c vi khuÈn céng nhiÔm,
viÖc dïng kh¸ng sinh lμ ®Ó diÖt c¸c vi khuÈn nμy
mμ th«i. §Ó ®iÒu trÞ bÖnh do virus, chóng ta ph¶i
dïng mét sè thuèc ®Ó lμm gi¶m nhÑ triÖu chøng
cña bÖnh vμ dïng c¸c vitamin cïng nhiÒu thuèc
bæ trî phèi hîp ®Ó n©ng cao søc ®Ò kh¸ng cña c¬
thÓ chèng l¹i bÖnh.
C©u hái 10: HiÖn t−îng kh¸ng thuèc lμ g×?
Tr¶ lêi:
§©y lμ hiÖn t−îng c¸c lo¹i vi khuÈn cã søc
chèng ®ì ®èi víi mét sè lo¹i thuèc kh¸ng sinh nμo
14
- ®ã mμ tr−íc nay vèn cã t¸c dông, hay cßn gäi lμ
hiÖn t−îng nhên thuèc.
C¸c nghiªn cøu cho thÊy hiÖn t−îng nμy ngμy
cμng phæ biÕn. Nguyªn nh©n chñ yÕu lμ do viÖc
dïng thuèc kh¸ng sinh bõa b·i, kh«ng theo
h−íng dÉn cña chuyªn m«n, ngay lÇn ®Çu tiªn ®·
dïng lo¹i kh¸ng sinh ®¾t tiÒn hoÆc dïng kh«ng
®ñ liÒu l−îng lμm cho vi khuÈn cã thÓ sèng sãt vμ
sinh ra kh¶ n¨ng kh¸ng thuèc.
V× vËy, khi sö dông thuèc kh¸ng sinh ®Ó ch÷a
bÖnh ph¶i chó ý c¸c ®iÓm sau:
- Nh÷ng lÇn ®Çu chØ nªn sö dông kh¸ng sinh
lo¹i th«ng th−êng, ch−a nªn dïng lo¹i cao cÊp.
- Tèt nhÊt lμ nªn tiÕn hμnh thö kh¸ng sinh ®å
®Ó chän lo¹i kh¸ng sinh thÝch hîp nhÊt.
- Ph¶i dïng theo liÒu tõ cao ®Õn thÊp dÇn,
kh«ng ®−îc lμm ng−îc l¹i.
C©u hái 11: T−¬ng kþ thuèc lμ g×?
Tr¶ lêi:
§©y lμ hiÖn t−îng ®èi kh¸ng lμm triÖt tiªu t¸c
dông cña nhau gi÷a c¸c thuèc do c¸c ®Æc ®iÓm lý
ho¸ cña thuèc.
Cã lo¹i t−¬ng kþ do khi tiÕp xóc víi nhau
tr−íc khi ®−a vμo c¬ thÓ. VÝ dô: pha thuèc kh¸ng
sinh víi vitamin C chung mét èng tiªm sÏ lμm
thuèc bÞ kÕt tña vμ mÊt t¸c dông. Nguyªn nh©n lμ
kh¸ng sinh cã ®é kiÒm, cßn vitamin C lμ axit nªn
chóng bÞ trung hoμ khi gÆp nhau.
15
- Cã lo¹i khi vμo c¬ thÓ sÏ ph¸t huy t¸c dông ®èi
nghÞch nhau còng g©y ra nguy h¹i cho c¬ thÓ. V×
vËy, tr−íc khi dïng ph¶i ®äc kü h−íng dÉn ®Ó
tr¸nh hiÖn t−îng nμy.
C©u hái 12: T¹i sao cÇn cho gia sóc non bó
s÷a ®Çu?
Tr¶ lêi:
Trong s÷a ®Çu (s÷a non) cña con vËt mÑ, ngoμi
thμnh phÇn dinh d−ìng cÇn thiÕt nh− chÊt ®−êng,
protein, lipit, vitamin vμ c¸c chÊt kho¸ng cÇn
thiÕt cßn cã mét thμnh phÇn rÊt quan träng lμ
kh¸ng thÓ chèng bÖnh. VÝ dô: con mÑ tr−íc khi ®Î
®−îc tiªm phßng v¾cxin dÞch t¶ lîn hoÆc lë måm
long mãng th× sÏ sinh ra kh¸ng thÓ chèng bÖnh
nμy. Kh¸ng thÓ nμy còng ®−îc truyÒn vμo s÷a
®Çu. Khi con vËt non bó s÷a ®Çu sÏ ®−îc b¶o vÖ
®èi víi bÖnh trong mét thêi gian vμi ba tuÇn tuæi
®Çu tiªn. Khi s÷a ®Çu hÕt t¸c dông kh¸ng bÖnh,
ng−êi ta tiÕn hμnh tiªm phßng cho con non ®Ó t¹o
miÔn dÞch chñ ®éng sau nμy.
C©u hái 13: Ng−êi ch¨n nu«i cã ph¸t hiÖn
®−îc bÖnh cña vËt nu«i kh«ng
vμ ph¶i lμm g× khi nghi cã bÖnh?
Tr¶ lêi:
Khi thÊy ®μn vËt nu«i nh− gia sóc, gia cÇm,
t«m, c¸... cã nh÷ng dÊu hiÖu bÊt th−êng nh− bá
¨n, kÐm ¨n, ho¹t ®éng rèi lo¹n, n»m mét chç
16
- hoÆc trªn c¬ thÓ thÊy cã biÓu hiÖn kh¶ nghi... th×
ng−êi nu«i ph¶i chó ý theo dâi ®Ó t×m ra nguyªn
nh©n. NÕu cã c¸n bé thó y th× nhê chÈn ®o¸n.
NÕu kh«ng cã th× ph¶i xem con vËt cã bÞ sèt
(nhiÖt ®é c¬ thÓ t¨ng cao trªn 10C so víi b×nh
th−êng, da nãng, mòi kh«...), Øa ch¶y hay t¸o bãn,
ho nhiÒu, thë khã kh«ng? BÖnh l©y tõ con nμy
sang con kh¸c hay ®ång lo¹t cïng bÞ m¾c. Sau ®ã
tæng hîp l¹i ®em so s¸nh víi c¸c tμi liÖu hiÖn cã
®Ó ®−a ra gi¶ thuyÕt vÒ bÖnh ®Ó cã ngay biÖn
ph¸p c¸ch ly hoÆc ®èi phã ban ®Çu. Cã tr−êng
hîp bÖnh ®iÓn h×nh dÔ ph©n biÖt nh− lë måm
long mãng, cã tr−êng hîp ph¶i nhê c¸n bé chuyªn
m«n cã kinh nghiÖm hoÆc cã sù hç trî cña phßng
thÝ nghiÖm míi t×m ra bÖnh.
ViÖc dïng thuèc ph¶i rÊt thËn träng, theo
®óng h−íng dÉn vμ tèt nhÊt nªn dïng thö ë mét
vμi con vËt ®Ó rót kinh nghiÖm, tr¸nh dïng bõa
b·i, å ¹t, thiÕu tÝnh to¸n dÔ g©y hËu qu¶ xÊu.
17
- NH÷NG BÖNH CHUNG
CHO NHIÒU LOμI VËT NU¤I
C©u hái 14: BÖnh lë måm long mãng cã triÖu
chøng g×? phßng trÞ ra sao?
Tr¶ lêi:
§©y lμ bÖnh truyÒn nhiÔm l©y lan m¹nh do
virus g©y ra. BÖnh x¶y ra ë nhiÒu loμi gia sóc cã
mãng guèc ch½n (2, 4 mãng) nh− tr©u, bß, dª,
cõu, h−¬u, nai, lîn,... cßn ngùa vμ chã mÌo, gia
cÇm kh«ng m¾c bÖnh.
TriÖu chøng cña bÖnh:
- Tr©u, bß: ñ bÖnh 2-5 ngμy. §Çu tiªn sèt cao
40-420C, ñ rò, kÐm ¨n. Bß s÷a th× gi¶m tiÕt s÷a
m¹nh. Khi gi¶m sèt, mäc c¸c môn n−íc ë l−ìi, lîi,
niªm m¹c vïng miÖng. Sau 2-3 ngμy, môn n−íc vì
ra, cã n−íc mμu vμng trong, kh«ng cã mñ, t¹o
thμnh vÕt loÐt n«ng cã bê. Con vËt ch¶y nhiÒu
n−íc d·i, lu«n chÐp miÖng, n−íc d·i cã bät sïi
tr¾ng nh− bät bia ch¶y lßng thßng xuèng ®Êt. Môn
n−íc mäc ë vμnh kÏ mãng ch©n lμm con vËt quÌ,
khã ®i l¹i hay quay ®Çu vÒ phÝa sau, ch©n sau ®¸
lªn bông... NÕu cã dÝnh ph©n, bïn ®Êt th× mãng bÞ
nhiÔm trïng, cã thÓ cã dßi, mãng thèi vμ bÞ long ra.
18
- Tû lÖ tr©u, bß lë måm long mãng rÊt Ýt, nh−ng tû
lÖ nμy ë lîn l¹i kh¸ cao.
Môn cßn mäc ë bÇu vó, nóm vó con vËt c¸i
tr−ëng thμnh g©y viªm vó, háng s÷a, nÆng th×
háng bÇu vó.
Bª, nghÐ ®ang thêi kú bó s÷a mÑ cã tû lÖ chÕt
®Õn 50% v× miÖng bÞ viªm kh«ng bó ®−îc s÷a mÑ
vμ con mÑ bÞ viªm vó ®au còng kh«ng cho con bó.
Tr©u, bß tr−ëng thμnh bÞ bÖnh l©y lan rÊt nhanh,
chØ trong vμi ngμy hoÆc mét vμi tuÇn lμ ®· lan ra
c¶ ®μn, nhiÒu x·, huyÖn nh−ng tû lÖ chÕt chØ
kho¶ng 1-2%.
§èi víi vïng mμ dùa vμo søc kÐo tr©u, bß ®Ó
s¶n xuÊt lóa, nÕu dÞch x¶y ra ®óng thêi vô cÇn
søc cμy, søc kÐo th× sÏ lμm lì thêi vô gieo trång,
lμm gi¶m n¨ng suÊt c©y trång. NÕu cho tr©u, bß
nghØ ng¬i vμ ch¨m sãc, ch÷a trÞ tèt th× sau 10-15
ngμy lμ tr©u, bß khoÎ m¹nh nh−ng vÉn mang
trïng vμ gieo r¾c mÇm bÖnh hμng th¸ng.
- Lîn lë måm long mãng rÊt phæ biÕn. Lîn con
chÕt nhiÒu do thiÕu s÷a, viªm d¹ dμy, ruét vμ c¬
tim cÊp tÝnh.
- Dª, cõu: bÖnh nh− ë tr©u bß, râ nhÊt ë vïng
kÏ mãng.
C¸ch ®iÒu trÞ:
- C¸ch ly con vËt èm, vÖ sinh khö trïng
chuång nu«i.
- Nãi chung kh«ng dïng kh¸ng sinh v× kh«ng
diÖt ®−îc virus vμ rÊt tèn kÐm. Tèt nhÊt lμ ch÷a
19
nguon tai.lieu . vn
