Xem mẫu
- c i h c Trà Vinh Email: singoc1010gn@gmail.com Ngày nh n: 22/07/2020; Ngày duy 02/11/2020 Tóm t t R n - m t trong nh i di n c a th gi i t nv i- ng m ug c g n v i c i ngu n c a s s ng không gian, th i gian khác nhau, r thành r n thiêng - bi ng Naga v liên t cb p. Ngoài vi c mang nh ng cao quý: bi ng c a ngu c, bi ng c a c i ngu ng th i v i nó là nh ng giá tr giá tr l ch s , giá tr tâm linh, giá tr giáo d trong cu c s ng con i. S g n k ns c-v i Khmer Nam B . Bi i Khmer Nam B v i các phong t c, nghi th c, t p quán; v i các ngh thu t t o hình; v c dân gian vô cùng sinh ng, phong phú. T khóa: bi u ng Naga, giá tr bi ng, Khmer Nam B , R n thiêng. Values of Naga symbol in the culture of the Khmer people in Southern of Vietnam Abstract Snake - one of the representatives of the natural world to human - is the original model image, tied to the source of life and imagination. Going through different spaces and times, snake has become sacred serpent - the Naga symbol with meanings and values which are constantly being enriched. In addition to bearing the noble symbolic meanings: the symbol of the water source and the original point; Naga symbol also has eternal values such as historical value, spiritual value, educational value, ... that accompany and reciprocate in human life. This connection has become the identity - the valuable cultural principal of the Khmer people in Southern of Vietnam. The Naga symbols have been "living" in the hearts of the Khmer people in Southern of Vietnam with customs, rituals and norms; with visual arts; with religion and rich and lively folklore. Keywords: Naga symbols, sacred snakes, symbolic values, the Khmer people in Southern of Vietnam.
- M u tr tâm linh, Giá tr giáo d c. Trên Trái t sinh sôi n y 1. Giá tr l ch s n và s ng chung v i t thu T n bi gi i h n là loài sinh v t có ghi nh n: n h u hình ch là hi n thân m t nhi un thoáng ch c c a m t Con R i Vô nh t là các n hình, mang tính nhân qu và Phi - th i gian, nghi p, r thành r n thiêng - là m t ch th c a b n th s ng và t t c các s c siêu bi ng, bi ho s s ng: cho m nh t t v th n c u tiên linh h n, cho v t t (totem) c a t i, ta g p l i bu i kh u c a t t c các c và l a, hu di t và tái sinh, s linh truy n thuy t v c khi ho t và th ng, quy b nh ng tôn giáo trí tu c i tru t t t và s x u, thiên th n và ác qu , c ph y là cái th i sinh khí vào và cái duy c c a loài r n trì. Trên bình di y là bi u quy ng c a nó: thân ng kép c a linh h n và nh c d c hình r n là m ng m m m i tr i dài R n là m u g c quan tr ng nh t c a ngo ng tròn th hi n tâm h i (Chevalier & tính luân h i c a s ng và ch t; s l t da bi u Gheerbrant, 2002). M u g tái sinh; cách di chuy n c c duy trì các n gi i v i nhanh và s si t ch ng tác b t m i các giá tr c a bi ng t ng r n. khi n nó bi ho s c m nh; n c là m t trong nh ng n c a r n có liên h c tính x u, ác qu ; minh c nh t th gi i. Kh o c y ng gi i ngu n m t con d u kh c hình hai con r n cu n c ; s tinh nh y trong giác quan i mi n sông Indus - giúp báo hi u th i ti i gi t chu t, m t trong nh ng di v t kh o c bi u hi n sâu b giúp b o v mùa màng; n c, t trong nh ng bi ng c a m t s loài r c li u quý ah ng Hindu giáo hi m, u t t. T i và Ph t giáo c nl c ng t nhiên, r thành th n r n - xem là th n mang qu t, th n canh gi r n thiêng - bi ng Naga nhi u dân ngu c i Dra t c trên th gi c Khmer bi n thành con r n cu n thân mình làm Nam B . chi ng cho th n Vishunu trong gi c Naga là bi n ng sáng t n s s c c i ngu n t xa cc a nh ng thiên niên k c Công nguyên i Khmer Nam B . N (TCN), n o nên b ns i Vi t thì trong thì v ng bào Khmer Nam B , nh a thiên niên k ng r ng c a h . hoá c Naga không nh c ch t i Khmer. m c ch t p t ut bi ng Naga là m t tr quý báu, tiêu bi u là Giá tr l ch s , Giá trong nh ng minh ch ng cho m i quan h
- an Nam. Các tác gi nh nh: Nam Á b a và . Truy n thuy t ph bi n r ng kh p ti u l a , bi u i công chúa Neang Neak là ng Naga còn phát tri n m nh m nhi u m t trong nh ng minh ch ng sâu s c cho qu c gia có n c truy Srilanka, Myanmar, Thái Lan, Lào, c Phù Nam Cambodia và phía nam Vi . Phan hình thành trong b i c c bi t, di n Anh Tú (2004), n ra quá trình chinh ph c c a hai th l c - hai thuy t v R a th gi i: Trung Qu c và ch Trung Hoa c sau khi thôn tính Bách Vi t l i ti p t gi Khang Thái và Chu n các t i phía Nam Vi t Nam mang theo p bi hoá Trung i tri i Gtupa ti p t c công cu ng v m r ng giao ix s u, g quý, (Phan Anh Tú, 2004). tr , m ng n ch ng minh bi u du nh p, truy n bá o Ph n tt r ts i s i Khmer Nam B . Trung Hoa dùng các chiêu th d , di n th n tho i k l i t c th ban ch lôi kéo các th r n, m t tín ng dân gian c có v trí c Lâm p và Phù Nam tr quan tr ng trong i s ng tâm linh c a u c a mình thì i Khmer và có s c s ng mãnh li t l trong l ch s . Các tác gi c a công trình Khu chinh ph c. Chuy n tình H i v c Nam Á, khi nghiên c u th n tho i công chúa b n x Li u Di p là m t trong Campuchia nh n nh: c khi ti p nh ng minh ch nh n n th n n , i Campuchia th sau s ng v i nh ng th n linh b n a c a mình, lan to , c m sâu r sinh g m t tiên, Arak, và Neak Ta. T t tiên sôi a-h i c a th t c, d n d n hình thành t tiên c a o. b t c, qu c gia. T tiên chung c a i Ph m Th Thu ng Campuchia c ng hoá v i bi u ng H i (2015), trong Bi ng Neak (r n) v th n chúa t x s , t o ra bi u r n th thu t ng t tiên Neak, hình ng c và to và ng c l n nh t trong truy n th ng hoá Vi u Campuchia (Ph m Ti t Khánh, 2007). ngu n g c c Giá tr l ch s i c a bi ng ng c n Vi t Naga B ch ng
- minh nó là c u n i có t gi a các ng c a ho c trên các mái tháp t ph n quan tr ng c a b c màu gi a các t c gian Vi t Nam, t c th r n là m t tín i ng nguyên thu c i Vi t c v i 2. Giá tr tâm linh c th th y th n. T c ng dân gian c i th này mang ý ni m v cc Campuchia, th n r n Naga có m t vai trò r t dân làm nông nghi n th r n xu t quan tr ng. V th n là hi n d c theo các con sông H ng, sông C u, m t v th n t ng. v i tính liên t c c a l ch s H Bi u hi m nét nh t là r n Naga th cúng m t cách ph bi n th t và c xem là v th n canh gi ch n thiêng th c. Bi ng c a nh ng s c m nh liêng nên luôn xu t hi n trên c u thang, các thiên nhiên, nh ng s c m nh có ng l ng c a ho c trên các mái n cu c s ng c c n này - c quy nh s th kh ng l b Campuchia. Trong giàu nghèo - là m t con r u g i là nc ng có nhi u c u (Ti u, 2015). v ng có hình r n Naga. Nh ng chi c c u B i v y, t c th r n l n không ph i u n i gi a cõi xu t hi n duy nh t t i , mà ph bi n nhân gian và cõi Ni i c l p t i nhi u vùng khác nhau trên th Campuchia, r gi c bi t t ông Nam Á. V th n r n - a- u theo thuy là v th n giáo có tên g i là Naga - m c - th y - h a - th , th u ng c a s b t t , o trong tu hành và c kính tr t linh thiêng. ng d n lên thiên i n còn dành riêng cho r n ngày t t ng b y s c dân trong xã h i Campuchia c th y là v th n c m r n cc i r n qu n quanh mình. nam, s ng, s vô t n và s b t t . Thái Lan, r n là h n c a âm v t, là th n m , R u còn phù h p v i 7 s c c u t n là v t linh v u, bi thiêng, mang l i may m i; vì in t, th xác và s ch t. th , n th Thái Lan có r t nhi n th ng r c r n. Campuchia i Khmer v n có tín ch m tr b ng xà c u n qu n quanh ng th r u - bi ng nh ng cánh c a chùa, trên nh ng chi c t cho th t và th c. Sau này, do nh ng kinh sách, trên nh ng chi c xe tang ng c o Balamon, r n còn mang bi u i ch a thiêu, ng ng ngu n g c các v vua l p qu c. Tr i th n i t t lên i, các v ng cho cõi Ni t Bàn. Bên c n Naga còn xây d n th l n b ng ph n th c và là loài có c xem là v th n canh kh o v ngu i gi , chúng xu t hi n trên c u thang, các l i Campuchia.
- các dân t c khác, nh t là các m i giao hòa gi a n ng dân t c nh ng m i m k l i s ng nghi i s ng v t ch t c a tâm linh c a h . i Khmer Nam B ph thu c nhi u vào y, có th nói, bi ng Naga vi c làm ra h t g t th y s n trên t trong nhi u nghi l , cu c sông ngòi, lu ng l ch. B i v y, ngoài vi c s ng tâm linh c i Khmer Nam B . c nm ng, h còn ph i trông ch u này cho th y giá tr to l n c a nó trong c b ns ng. xem là hi n thân c a các v th 3. Giá tr giáo d c có th phù tr hay tr ng ph i; các Tìm hi u bi i v th n này có th i th , cá s u, rùa, s i Khmer Nam B , t tôn r n, t trong s các sinh v t hi n thân ng, nghi l , huy n tho i và s cho t có m t c c các chùa, c t v t thiêng n i gi a trong ho ng m thu t, y th gi i v i các v th n - t t bi thu bi ng Naga chi m v trí l i i ngu n s ng h nh phúc s ng tâm linh c a h . i, che ch i. T V i nhi u dân t c trên th gi i, r ng là giá tr giáo d ng t n mãi trong m t b ph i s ng tinh th n r t quan i s ng t th h này qua th h khác. tr ng. Tuy xét v chi ti t, hình th c a nó Tính giáo d c qua bi ng Naga là không gi ng nhau m i c ng, song s khích l i s tôn tr ng và noi mg pg i th t t c ng c a quy các con r u g i loài bò sát s cm uc . Naga khác (r ng/ r n/ cá s u/ thu ng lu ng, là m t bi c bi t, b i g n bó v t không c t ch t Khmer, nó là m t s v t hi ng trong c chúng - do, còn sau sau khi các s v t hi ng sáng t c và quan khác b h y di ni m th m m c i Vi i v i bi u th n t ng c a h (Siva, Brahma, ng r i Khmer Nam B Visnu); nó bi y tinh tú trong i v i bi u có các l p ý và s c m nh c a thiên nhiên, n g c dân s c m nh c a các th l c siêu nhiên. t ng h p Nam cho nh p nh V i Khmer Nam B os ph n vinh và s c m nh c a dân t c, là v t t không ch ng nh t là chùa chi n hay nh ng công trình l n c a c ng mà s c s ng d o dai c xà nhà, t nh n v i làng quê dân dã trong các l h i kéo co, l he xem là gho, t t nhà, bi u hi n m t
- Nam B l i t h p cùng nhau t ch c l h i và nàng Neak, con gái m ng mùa lúa v a xong, c t và ng nh n quá trình khai hoang l p p c a ông cha t này, t ch c các Khmer không di di canh, luôn cu t ngày vùng sông Nam , sinh ra h Oóc-om-bok. L h tiên mình. Dùng dai loài c nhà mb ot n mà sinh và phát trên vùng nê v t th và phi v t th cs c c a nó. H h c t ch ng nên, màu lo t vào ngày R m tháng 10 âm l ch trên minh lúa cúng kh p các t nh, thành ph mi n Tây Nam ghe ngo, B . Nhân dân và chính quy t trong dòng ch y chung, bi ng o t n và phát tri n thành Naga c i Khmer Nam B L h i c p qu c gia ph c v t t nhu c u c gi ng r ng ng th i dân Khmer c i i Vi t. Nam B nói riêng và nhân dân c c nói chung. Chi c ghe ngo t trong mình nh ng y u t c bi t Nguy n Ng (2006) i dân g i g c u c nguy n ngu c d c Có bình yên, công vi c thu n l t nhanh u khác là n u bi ng r ng c a Trung c ghe lao t ng con Qu c, Vi t Nam bi ng cho quy n l c r p th t c c thì bi ng Naga giáo d c v ngh l t qua t t c chi n a truy n thuy t l p qu c l i th ng s n xu t ch y u xu t hi t linh v t b o v lâu dài t Nam B t i sáng t o, Khmer c h y di t tái sinh và nh u may m n, vô cùng thông minh sáng t thích ng t p. v u ki a lý, t Nh ng quan ni m và bi u hi n này c a ngo chính là m t trong nh ng minh ch ng bi ng Naga Campuchia h i Khmer Nam B gìn gi , phát i Kh is a t n t i t p t c m i con trai b t k h ts c ti p bi n trong u, xu t gia) i bi u ng r ng c a khi có cha ho c m m t. Phong t c tt n i Khmer gi i thích b ng câu chuy n v bi v Vua Prasabanh Asôrras Teachea. Câu B có nhi u nét gi ng v i bi ng Naga chuy n cho th y r ng Naga Campuchia. c Là m t b n s n th ng i di n cho tâm lý nóng gi n nh t th i c a quý báu, h i dân mi n Tây i, n c thì nó s tr
- thành anh minh, sáng su t. Theo truy n k cha m , thay th cha m mà thoát t c, làm này, v i Khmer, khi ông bà, cha m ki p Neak? ho i thân s i thì ph i m i T th c giá tr giáo d c các v c Achar Dù- t ng sâu s i g m vào câu i thân c a chuy u ngay sau t cách thanh th n, không còn khi cha m ông bà m t. luy n ti c c i Khmer v i bi i ch t b n tâm, là m t bi u hi n c a khát v lên h n gi n. Câu chuy n này, còn cho th y chinh ph c t nhiên và chinh ph c chính i Khmer Nam B n cái mình. Cùng v i th thi n trong su t cu i c a mình. Con nv ng Naga và s r ng, d u là hi n thân cao quý (Vua d ng chúng theo nh ng m m t nhau, song chính nh ng giá tr t pc a sai l m nh (nóng gi c lúc lâm chung) Naga trong tâm th i luôn mang c báo tan bi n. N u áo d c - m b o s t n t i và phát Vua Prasabanh Asôrras Teachea h n ch tri n c a nó. c s nóng gi n c i cô K t lu n ,s t - mình trong r ng sâu. Nh i còn l i - là hình ph i l i thân - ng ) m i mong c u chu c l i l i l m c a các b t ph m u và b p trong câu chuy c vì sao i Khmer Nam B ng vào c Ph t, xem Ph t giáo là dân t c giáo c a ng tâm v v i ngôi chùa trong m i ho t is xã h i. Trong l tang c i Khmer, chúng ta v ng th y r ng có m i con trai b t k ph i xu c khi h a i quá c ng c r Nam . t câu chuy n câu chuy n i u dân t c - t i con có nhi m v tr hi u cho khác trên th gi i Khmer Nam B t (v v s ng và g n k t v i t nhiên - y tr hi u), h c t i con n - có th nói là t thu ban c a v Vua Prasabanh Asôrras Teachea, và u m t cách t nhiên và b n ch t. Nam B i con trai Khmer xu t gia khi cha ho c là vùng sông h c kênh r ch nhi u; m m t ph chu c l i cho khí h u l i nóng m - ng phù h p
- v i r n; phù sa, sinh v t l i giàu có cung c p - s 286, tháng 12/2012. ngu n th n nên r n r t nhi u. Trong cu c sinh t nv a . Hà N i, là v ng (trong th c Nxb Chính tr Qu c gia, 67. ch a b nh), v a là v t linh (trong tín Ph m Th Thu ng H i ng th cúng, sùng bái; h i h (2015). Bi ng r n th n (Naga) kh c, ..) tr thành v t linh - bi ng Naga thu t và nh mang nh ng cao quý: ng c t Nam bi ng c a ngu c, bi ng c a . T p chí B o tàng và c i ngu ng th i v i nó là nh ng giá Nhân h c, S 1, 59-69. tr l ch s , giá tr tâm Ph m Ti t Khánh (2007). Kh o c truy n k linh, giá tr giáo d c, dân gian Khmer Nam B (qua th n h cu c s i. S g n k tho i, truy n thuy t, c tích). Lu n án thành b n s c - v a Ti n ng ih c ph m Hà i Khmer Nam B . N i, 73-74. Tài li u tham kh o Phan Anh Tú (2004). Truy n thuy t v r n . T p chí Chevalier, J. và Gheerbrant, A. (2002). T Dân t c và Th i i, s 71, 02-04. n bi gi i. Ph m Ti u (2015). Ph t giáo Nam tông (Ch biên), Nguy n Xuân Giao, , Nguyên Khmer Nam B v Ng c, và Nguy và h i nh ng b ng V d Sông C u Long. K y u H i th o Khoa N ng. h c qu c t Ph t giáo vùng Mê-kông: L ch s và H i nh p. Tp H Chí Minh, Lotman, J. M. (1992). Bi ng trong h i h c Qu c gia Tp HCM, 179- th Tr d ch t 187. b n ti ng Nga (2012). T p chí Sông
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học