Xem mẫu
THỊ TRƯỜNG LÚA GẠO VIỆT NAM:
CẢI CÁCH ĐỂ HỘI NHẬP
CÁCH TIẾP CẬN CẤU TRÚC THỊ TRƯỜNG
Cuốn sách này là sản phẩm của Dự án nghiên cứu “Ảnh hưởng của cấu trúc ngành
lúa gạo đến lợi ích của nông dân sản xuất nhỏ ở Việt Nam”, một hoạt động của Liên
minh “Vì quyền của nông dân và hiệu quả của nền sản xuất nông nghiệp Việt Nam”,
thuộc Chương trình “Hỗ trợ liên minh vận động chính sách” do Bộ Phát triển Quốc tế
Anh (DFID) tài trợ và tổ chức Oxfam tại Việt Nam quản lý. Cuốn sách này được viết
dựa trên quan điểm của các tác giả, không nhất thiết phản ánh quan điểm của Liên
minh “Vì quyền của nông dân và hiệu quả của nền sản xuất nông nghiệp Việt Nam”,
Bộ Phát triển Quốc tế Anh (DFID) và tổ chức Oxfam.
ii
VIỆN NGHIÊN CỨU KINH TẾ VÀ CHÍNH SÁCH
Chủ biên: TS. NGUYỄN ĐỨC THÀNH và ĐINH TUẤN MINH
THỊ TRƯỜNG LÚA GẠO VIỆT NAM:
CẢI CÁCH ĐỂ HỘI NHẬP
CÁCH TIẾP CẬN CẤU TRÚC THỊ TRƯỜNG
NHÀ XUẤT BẢN HỒNG ĐỨC
HÀ NỘI - THÁNG 10 NĂM 2015
Tranh bìa: Phong cảnh Thanh Kim (Sapa) của họa sĩ Tô Ngọc Thành (2007,
acrylic trên vải, 60x80cm). Sưu tập của NĐT.
iv
LỜI NÓI ĐẦU
Kể từ cuối thập niên 1980 đến nay, ngành lúa gạo của Việt Nam đã
phát triển liên tục theo định hướng gia tăng sản lượng. Sự gia tăng
này đã giúp Việt Nam không những đảm bảo an ninh lương thực
trong nước mà còn liên tục là một trong ba nước xuất khẩu gạo nhiều
nhất thế giới trong suốt một thập kỷ qua.
Tuy nhiên, sự mở rộng quy mô của ngành lúa gạo Việt Nam, thay
vì được hồ hởi chào đón như trước đây, giờ lại trở thành mối lo lắng
trong chính sách phát triển bền vững cho ngành lúa gạo, đặc biệt khi
Việt Nam hội nhập sâu rộng hơn vào thị trường quốc tế. Sản lượng
lúa tăng không những không kèm theo sự cải thiện thu nhập của
người nông dân, mà còn là nguy cơ khiến đất trồng bị thoái hoá và ô
nhiễm môi trường tăng cao. Việc quá chú trọng đến tăng sản lượng
dẫn đến chất lượng gạo xuất khẩu của Việt Nam không cao, thị
trường xuất khẩu tập trung vào phân đoạn gạo cấp thấp, kém đa
dạng, và đặc biệt đang tập trung rất nhanh vào thị trường Trung
Quốc. Khi những thị trường xuất khẩu này gặp khó khăn, sức ép giảm
giá lập tức được tạo ra lên toàn bộ thị trường nội địa, gây thiệt hại cho
các thành phần trong chuỗi sản xuất lúa gạo trong nước. Hơn nữa, xu
hướng tự túc lúa gạo gần đây của các quốc gia nhập khẩu gạo, đi kèm
với đó là sự tăng trưởng mạnh mẽ trong xuất khẩu của một số quốc
gia như Campuchia và Ấn Độ cũng tạo ra áp lực cạnh tranh ngày càng
gay gắt tới các quốc gia xuất khẩu, khiến Việt Nam cần phải suy xét
lại định hướng lớn về đẩy mạnh sản lượng xuất khẩu của toàn ngành.
Chúng tôi thấy rằng đã có sự đồng thuận chung trong giới hoạch
định chính sách về vấn đề này. Đó là mong muốn ngành lúa gạo Việt
Nam cần chuyển dịch sang sản xuất các loại gạo chất lượng cao hơn;
v
nguon tai.lieu . vn
CẢI CÁCH ĐỂ HỘI NHẬP
CÁCH TIẾP CẬN CẤU TRÚC THỊ TRƯỜNG
Cuốn sách này là sản phẩm của Dự án nghiên cứu “Ảnh hưởng của cấu trúc ngành
lúa gạo đến lợi ích của nông dân sản xuất nhỏ ở Việt Nam”, một hoạt động của Liên
minh “Vì quyền của nông dân và hiệu quả của nền sản xuất nông nghiệp Việt Nam”,
thuộc Chương trình “Hỗ trợ liên minh vận động chính sách” do Bộ Phát triển Quốc tế
Anh (DFID) tài trợ và tổ chức Oxfam tại Việt Nam quản lý. Cuốn sách này được viết
dựa trên quan điểm của các tác giả, không nhất thiết phản ánh quan điểm của Liên
minh “Vì quyền của nông dân và hiệu quả của nền sản xuất nông nghiệp Việt Nam”,
Bộ Phát triển Quốc tế Anh (DFID) và tổ chức Oxfam.
ii
VIỆN NGHIÊN CỨU KINH TẾ VÀ CHÍNH SÁCH
Chủ biên: TS. NGUYỄN ĐỨC THÀNH và ĐINH TUẤN MINH
THỊ TRƯỜNG LÚA GẠO VIỆT NAM:
CẢI CÁCH ĐỂ HỘI NHẬP
CÁCH TIẾP CẬN CẤU TRÚC THỊ TRƯỜNG
NHÀ XUẤT BẢN HỒNG ĐỨC
HÀ NỘI - THÁNG 10 NĂM 2015
Tranh bìa: Phong cảnh Thanh Kim (Sapa) của họa sĩ Tô Ngọc Thành (2007,
acrylic trên vải, 60x80cm). Sưu tập của NĐT.
iv
LỜI NÓI ĐẦU
Kể từ cuối thập niên 1980 đến nay, ngành lúa gạo của Việt Nam đã
phát triển liên tục theo định hướng gia tăng sản lượng. Sự gia tăng
này đã giúp Việt Nam không những đảm bảo an ninh lương thực
trong nước mà còn liên tục là một trong ba nước xuất khẩu gạo nhiều
nhất thế giới trong suốt một thập kỷ qua.
Tuy nhiên, sự mở rộng quy mô của ngành lúa gạo Việt Nam, thay
vì được hồ hởi chào đón như trước đây, giờ lại trở thành mối lo lắng
trong chính sách phát triển bền vững cho ngành lúa gạo, đặc biệt khi
Việt Nam hội nhập sâu rộng hơn vào thị trường quốc tế. Sản lượng
lúa tăng không những không kèm theo sự cải thiện thu nhập của
người nông dân, mà còn là nguy cơ khiến đất trồng bị thoái hoá và ô
nhiễm môi trường tăng cao. Việc quá chú trọng đến tăng sản lượng
dẫn đến chất lượng gạo xuất khẩu của Việt Nam không cao, thị
trường xuất khẩu tập trung vào phân đoạn gạo cấp thấp, kém đa
dạng, và đặc biệt đang tập trung rất nhanh vào thị trường Trung
Quốc. Khi những thị trường xuất khẩu này gặp khó khăn, sức ép giảm
giá lập tức được tạo ra lên toàn bộ thị trường nội địa, gây thiệt hại cho
các thành phần trong chuỗi sản xuất lúa gạo trong nước. Hơn nữa, xu
hướng tự túc lúa gạo gần đây của các quốc gia nhập khẩu gạo, đi kèm
với đó là sự tăng trưởng mạnh mẽ trong xuất khẩu của một số quốc
gia như Campuchia và Ấn Độ cũng tạo ra áp lực cạnh tranh ngày càng
gay gắt tới các quốc gia xuất khẩu, khiến Việt Nam cần phải suy xét
lại định hướng lớn về đẩy mạnh sản lượng xuất khẩu của toàn ngành.
Chúng tôi thấy rằng đã có sự đồng thuận chung trong giới hoạch
định chính sách về vấn đề này. Đó là mong muốn ngành lúa gạo Việt
Nam cần chuyển dịch sang sản xuất các loại gạo chất lượng cao hơn;
v