Ebook Tài liệu tham khảo về Ngữ pháp tiếng Việt: Phần 1

NHIEÀU TAÙC GIAÛ TAØI LIEÄU THAM KHAÛO VEÀ NGÖÕ PHAÙP TIEÁNG VIEÄT Ο Tuyeån choïn : TRAÀN HOAØNG (Khoa Ngöõ Vanê ) TP. HOÀ CHÍ MINH - 2001 LÔØI NOÙI ÑAÀU Nhaèm ñaùp öùng yeâu caàu hoïc taäp vaø nghieân cöùu hoïc phaàn Ngöõ phaùp tieáng Vieät cuûa sinh vieân Khoa Ngöõ Vaên Tröôøng Ñaïi hoïc Sö phaïm Tp. Hoà Chí Minh, chuùng toâi ñaõ tieán haønh tuyeån choïn moät soá coâng trình nghieân cöùu coù lieân quan ñaõ ñöôïc coâng boá trong vaøi thaäp nieân gaàn ñaây ñeå ñöa vaøo taäp taøi lieäu tham khaûo naøy. Taäp taøi lieäu ñöôïc chuùng toâi saép xeáp theo trình töï nhö sau: − Nhöõng vaán ñeà chung veà ngöõ phaùp tieáng Vieät, − Nhöõng vaán ñeà thuoäc veà töø loaïi tieáng Vieät, − Nhöõng vaán ñeà thuoäc veà cuïm töø vaø caâu tieáng Vieät, − Phuï luïc, goàm moät soá vaán ñeà cuûa ngöõ phaùp hoïc noùi chung. Ñaây laø taäp taøi lieäu coù tính chaát môû roäng kieán thöùc, boå sung cho noäi dung caùc baøi giaûng maø chuùng toâi ñaõ tröïc tieáp trình baøy treân lôùp. Vì vaäy, sinh vieân khoâng theå xem laø taäp taøi lieäu naøy coù theå thay theá cho giaùo trình cuõng nhö caùc taøi lieäu tham khaûo caàn thieát khaùc. Taäp taøi lieäu tham khaûo naøy cuõng raát coù ích cho caùc hoïc vieân ñang theo hoïc baäc Sau ñaïi hoïc chuyeân ngaønh Ngoân ngöõ hoïc. Do dung löôïng coù haïn cuûa moät taäp saùch, coøn nhieàu coâng trình nghieân cöùu coù giaù trò khaùc chöa xuaát hieän trong taäp taøi lieäu tham khaûo naøy; chuùng toâi hy voïng seõ ñöôïc giôùi thieäu ñaày ñuû trong caùc tuyeån taäp tieáp theo. Toân troïng quyeàn taùc giaû, trong taäp taøi lieäu naøy, chuùng toâi vaãn giöõ ñuùng caùch thöùc trình baøy, phieân aâm tieáng nöôùc ngoaøi vaø chính taû cuûa nguyeân baûn. Nhöõng sai soùt veà maët kyõ thuaät aét haún khoù loøng traùnh khoûi. Chuùng toâi raát mong nhaän ñöôïc nhöõng yù kieán ñoùng goùp ñeå taäp saùch ñöôïc hoaøn thieän trong laàn taùi baûn. Xin chaân thaønh caûm ôn. Ngöôøi tuyeån choïn MUÏC LUÏC Lôøi noùi ñaàu Thaønh töïu nghieân cöùu ngöõ phaùp tieáng Vieät töø tröôùc tôùi nay Trang 03 Löu Vaân Laêng 05 Thöû ñieåm qua vieäc nghieân cöùu ngöõ phaùp tieáng Vieät trong nöûa theá kyû quaDieäp Quang Ban 16 Moät soá suy nghó böôùc ñaàu veà caùc phöông phaùp nghieân cöùu ngöõ phaùp tieángVieät Nguyeãn Kim Thaûn 21 Nghieân cöùu ngöõ phaùp tieáng Vieät treân quan ñieåm ngöõ ñoaïn taàng baäc coù haït nhaân Veà moät caùch hieåu yù nghóa caùc töø loaïi trong tieáng Vieät Tìm hieåu ngöõ trò cuûa caùc töø loaïi thöïc töø tieáng Vieät Ñaëc tröng ngöõ phaùp cuûa hieän töôïng chuyeån töø loaïi trong tieáng Vieät Thöû trôû laïi caâu chuyeän loaïi töø Veà moät soá ñaëc tröng ngöõ nghóa – ngöõ phaùp cuûa “nhöõng” vaø “caùc” Löu Vaân Laêng 27 Ñinh Vaên Ñöùc 37 Ñinh Vaên Ñöùc 43 Haø Quang Naêng 49 Phan Ngoïc 54 Buøi Maïnh Huøng 59 Moät vaøi ñaëc ñieåm cuûa nhoùm töø chæ höôùng ñöôïc duøng ôû daïng ñoäng töø trong tieáng Vieät hieän ñaïi Vai troø cuûa caùc töø ñöôïc, bò trong caâu bò ñoäng tieáng Vieät Veà tieâu chí phaân loaïi tieåu töø tieáng Vieät Nguyeãn Lai 68 Nguyeãn Minh Thuyeát 85 Phan Maïnh Huøng 87 Höôùng ñeán moät caùch mieâu taû vaø phaân loaïi caùc tieåu töø tình thaùi cuoái caâu tieáng Vieät Böôùc ñaàu tìm hieåu vaán ñeà töø hö trong tieáng Vieät Veà vaán ñeà phaân ñònh hö töø trong tieáng Vieät Baøn veà khaùi nieäm vaø phaïm vò phuï vò töø trong tieáng Vieät Khaùi löôïc veà ñoaûn ngöõ Maáy nhaän xeùt veà caùc phöông tieän toå hôïp cuù phaùp trong tieáng Vieät Quaùn ngöõ tieáng Vieät Veà giôùi ngöõ trong tieáng Vieät Caùc caáp theå vaø caùc chæ toá tình thaùi – theå trong tieáng Vieät Nguyeãn Vaên Hieäp 89 Hoàng Daân 99 Nguyeãn Anh Queá 105 Traàn Hoaøng 176 Nguyeãn Taøi Caån 110 Leâ Xuaân Thaïi 135 Nguyeãn Thò Thìn 139 Dö Ngoïc Ngaân 146 V.X.Panfilof 155 Nghóa cuûa nhöõng töø nhö “ra-vaøo; leân–xuoáng” trong caùc toå hôïp kieåu ñi vaøo,ñeïp leân Vuõ Theá Thaïch 161 Phaân loaïi caùc loaïi phuï töø trong ñoaûn ngöõ vò töø tieáng Vieät hieän ñaïi Traàn Hoaøng 168 Chung quanh vieäc xaùc ñònh caùc quan heä ngöõ phaùp lieân hôïp vaø chính phuï trong caùc chuoãi ñoäng töø Ñôn vò cuù phaùp nhoû nhaát trong tieáng Vieät Ñôn vò taïo caâu vaø thaønh phaàn caâu cuûa caâu ñôn tieáng Vieät Veà vaán ñeà thaønh phaàn caâu Caùc kieåu loaïi caáu truùc chuû vò trong tieáng Vieät Phaân bieät ñònh ngöõ vaø vò ngöõ trong tieáng Vieät Veà caâu chuû vò coù töø noái laø trong tieáng Vieät Buøi Minh Toaùn 181 Hoaøng Troïng Phieán 186 Nguyeãn Cao Ñaøm 191 Hoaøng Tueä 199 Leâ Xuaân Thaïi 205 Traàn Hoaùn 211 Leâ Xuaân Thaïi 216 Baøn veà caáu truùc caâu “Danh + laø + Danh” vaø caùc moái quan heä cuûa noù Trôû laïi vaán ñeà “caâu ñaëc bieät” trong tieáng Vieät Xung quanh kieåu phaùt ngoân tænh löôïc trong tieáng Vieät Ñaûo ngöõ vaø vaán ñeà phaân tích thaønh phaàn caâu Leâ Xuaân Thaïi 222 Hoàng Daân 230 Phan Maäu Caûnh 233 Phan Thieàu 253 Caâu khoâng chuû ngöõ vôùi taân ngöõ ñöùng ñaàu Nguyeãn Minh Thuyeát 258 Vò ngöõ phuï trong caâu tieáng Vieät : bình dieän ngöõ nghóaBuøi Minh Toaùn,Ngoâ Thò Bích Höông 263 Vaán ñeà quan heä ñaúng laäp ôû baäc caâu vaø traät töï caùc thaønh toá cuûa noù Töø noái vôùi vaán ñeà caâu phöùc trong tieáng Vieät Ñoã Thò Kim Lieân 270 Voõ Vaên Thaéng 276 Caëp phuï töø vaø caëp ñaïi töø hoâ öùng vôùi caùc kieåu quan heä giöõa hai veá caâu Dieäp Quang Ban, Luø Thò Hoàng Nhaâm 282 Baøn theâm veà caáu truùc thoâng baùo cuûa caâu tieáng Vieät (Treân cöù lieäu ngoân ngöõ ñoái thoaïi) Nguyeãn Hoàng Coån 289 Tìm hieåu moät soá tröôøng hôïp duøng daáu phaåy ñeå taùch bieät chuû ngöõ, vò ngöõPhan Thò Thaïch 301 Caùc daáu caâu Phuï luïc: Moät soá vaán ñeà cuûa ngöõ phaùp hoïc Uûy ban KHXH VN 306 V.B.Kasevichû 314 THAØNH TÖÏU NGHIEÂN CÖÙU NGÖÕ PHAÙP TIEÁNG VIEÄT TÖØ TRÖÔÙC TÔÙI NAY (*) LÖU VAÂN LAÊNG Trong lónh vöïc nghieân cöùu tieáng Vieät thì vieäc nghieân cöùu ngöõ phaùp ñöôïc baét ñaàu sôùm nhaát vôùi nhöõng coâng trình cuûa Leâ-oâng ñôø Roâx-ni (23). OÂ-ba-reâ (1). Tröông Vónh Kyù (54), Tröông Vónh Toáng… Nhöng töø giöõa theá kyû 19 ñeán ñaàu theá kyû 20, ngöõ phaùp tieáng Vieät coøn chòu aûnh höôûng naëng neà cuûa ngöõ phaùp tieáng Phaùp. Coù theå noùi ñaây laø thôøi kyø “baét chöôùc, moâ phoûng”. Vaøo khoaûng ñaàu theá kyû naøy, môùi xuaát hieän daàn moät soá coâng trình nghieân cöùu coù ít nhieàu neùt rieâng, do ñaëc ñieåm cuûa tieáng Vieät. (M. Gram-moâng vaø Leâ Quang Trinh (14). Traàn Troïng Kim, Buøi Kyû, Phaïm Duy Khieâm (52). Töø caùch maïng thaùng 8 trôû ñi, nöôùc nhaø ñöôïc ñoäc laäp, tieáng Vieät trôû thaønh ngoân ngöõ chính thöùc cuûa nhaø nöôùc, ngöõ phaùp tieáng Vieät ngaøy caøng ñöôïc nhieàu ngöôøi trong vaø ngoaøi nöôùc, nhaát laø ôû Lieân Xoâ, Myõ, Phaùp… quan taâm nghieân cöùu. Beân caïnh nhöõng coâng trình theo ngöõ phaùp loâ-gích, truyeàn thoáng nhö taùc phaåm cuûa Phaïm Taát Ñaéc, Buøi Ñöùc Tònh (4), coøn coù khuynh höôùng cuù baûn vò nhö Phan Khoâi (41), Nguyeãn Laân (34), khuynh höôùng caáu truùc luaän vôùi nhöõng taùc phaåm cuûa Leâ Vaên Lyù (25). M. EÂ-mô-noâ (10). J. Hoâ-naây (19)… Töø sau hoøa bình ñöôïc laäp laïi ôû Ñoâng Döông (1954) caùc boä moân ngöõ hoïc caùc tröôøng ñaïi hoïc, cao ñaúng ñöôïc thaønh laäp, vieäc nghieân cöùu giaûng daïy ngöõ phaùp tieáng Vieät ñöôïc ñaåy maïnh. Caùc giaùo trình ngöõ phaùp tieáng Vieät ôû ñaïi hoïc (cuûa Löu Vaên Laêng, Nguyeãn Kim Thaûn) vaøo nöûa cuoái thaäp kyû 50, cuõng nhö caùc giaùo trình ngöõ phaùp (cuûa Nguyeãn Taøi Caån, Hoaøng Tueä) khoaûng ñaàu nhöõng naêm 60, ñeàu muoán tieáp thu nhöõng thaønh töïu lyù luaän cuûa nhieàu khuynh höôùng, coá gaéng vaän duïng caû noäi dung yù nghóa laãn hình thöùc caáu truùc vaøo vieäc nghieân cöùu ngöõ phaùp, duø ôû nhieàu möùc ñoä khaùc nhau, ñaõ ñaët cô sôû böôùc ñaàu cho moät giai ñoaïn môùi. Tuy nhieân cuõng phaûi ñeán khoaûng cuoái nhöõng naêm 60 trôû ñi môùi hình thaønh daàn nhöõng heä thoáng ngöõ phaùp rieâng, vôùi nhöõng quan ñieåm rieâng, ít nhieàu coù tính saùng taïo, maëc duø giöõa caùc nhaø nghieân cöùu coù khoâng ít nhöõng yù kieán khaùc nhau. 1. VEÀ BÌNH DIEÄN – Xuaát phaùt töø hoïc thuyeát cuûa F. ñôø Xoát-xuya ñoái laäp ngöõ ngoân (langue) coù tính chaát xaõ hoäi, vôùi lôøi noùi (parole) mang tính chaát caù nhaân, vôùi söï löu yù “caùi ngaønh thöïc söï laø ngöõ hoïc vôùi ñoái töôïng duy nhaát laø ngöõ ngoân” (44, 39), cho “caâu thuoäc veà lôøi noùi, chöù khoâng thuoäc veà ngöõ ngoân”, vì “ tính tieâu bieåu cuûa lôøi noùi laø söï töï do trong caùch keát hôïp..., moät soá lôùn trong caùch bieåu ñaït thuoäc veà ngöõ ngoân, ñoù laø nhöõng thaønh ngöõ coù saün” (44, 172, 173), nhieàu nhaø nghieân cöùu ngöõ phaùp tieáng Vieät cuõng nhö nhieàu nhaø ngöõ hoïc treân theá giôùi, ñeàu chia caùc ñôn vò ngöõ phaùp thaønh hai loaïi : moät loaïi thuoäc ngöõ ngoân, moät loaïi thuoäc lôøi noùi. Moät soá cho hình vò, töø thuoäc ngöõ ngoân, caâu thuoäc lôøi noùi (NKT, 32b, 47, 64; HL, 18, 77, 80; HT, 17, 152, 153; cuõng coù choã Hoaøng Tueä laïi noùi töø cuõng nhö meänh ñeà laø nhöõng ñôn vò cuûa lôøi noùi, 17, 141). Nhieàu ngöôøi cho töø toå hoaëc cuïm töø thuoäc dieän ngöõ ngoân, nhöng coù taùc giaû cho ñaây chæ laø cuïm töø coá ñònh (HL, 18, 80). Trong khi ñoù Nguyeãn Taøi Caån cho toå hôïp coá ñònh bao goàm töø gheùp vaø toå hôïp töï do bao goàm ñoaûn ngöõ, meänh ñeà laø nhöõng ñôn vò thuoäc heä thoáng ñôn thuaàn toå chöùc (caáu truùc), coøn töø, cuù vò, caâu laø nhöõng ñôn vò thuoäc heä thoáng nöûa toå chöùc toå chöùc naêng, vaø rieâng hình vò ñöùng ôû ñieåm giao nhau cuûa hai heä thoáng nhoû naøy (NTC, 36, 368). Nhöng theo Löu Vaân Laêng thì taát caû caùc ñôn vò ngöõ phaùp töø thaáp ñeán cao: tieáng (ôû ngoân ngöõ AÁn – AÂu laø hình vò) töø, ngöõ, cuù, caâu ñeàu naèm ôû caû hai maët cuûa ngoân ngöõ: cô caáu beân ngoaøi, cuï theå, vaø cô caáu beân trong, tröøu töôïng (LVL. 27a, 60). (*) In trong “Nhöõng vaán ñeà ngöõ phaùp tieáng Vieät”, GS Löu Vaên Laêng chuû bieân (1988), Nxb. Khoa hoïc xaõ hoäi, Haø Noäi, tr .05 – 32. ... - tailieumienphi.vn