Ebook Nhập môn Logic học - Phạm Đình Nghiệm

PHAÏM ÑÌNH NGHIEÄM OGIC HOÏC NHAØ XUAÁT BAÛN ÑAÏI HOÏC QUOÁC GIA TP HOÀ CHÍ MINH LỜI NÓI ĐẦU Cuốn sách này được biên soạn trên cơ sở các bài giảng mà tác giả đã thực hiện nhiều năm nay cho sinh viên giai đoạn đào tạo đại cương của nhiều trường đại học ở Thành phố Hồ Chí Minh. Nội dung cơ bản của sách bám sát chương trình học phần “Nhập môn logic học” do Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành năm 1995. Bên cạnh đó, nhằm đáp ứng yêu cầu hiện đại hóa chương trình giảng dạy đại học, tiếp cận gần hơn với chương trình đào tạo của các nước tiên tiến, chúng tôi đã đưa thêm vào sách một số nội dung mới. Các nội dung mới này được trình bày chủ yếu trong chương 2 “Phân tích ngôn ngữ tự nhiên. Ngôn ngữ logic vị từ”, chương 5 “Phán đoán”, chương 8 “Tam đoạn luận nhất quyết đơn”, chương 9 “Suy luận với tiền đề phức”. Để trình bày các nội dung khoa học vừa chặt chẽ lại vừa ngắn gọn, tác giả đã sử dụng rộng rãi các ký hiệu logic và ký hiệu của lý thuyết tập hợp (mà sinh viên đã biết trong chương trình toán học ở phổ thông). Điều này có thể tạo nên cảm giác e ngại đối với một số người đọc. Tuy nhiên đó chỉ là cảm giác ban đầu mà thôi. Bạn đọc sẽ nhanh chóng nhận ra rằng sử dụng ký hiệu như vậy sẽ làm cho việc trình bày vấn đề trở nên rõ ràng và dễ hiểu hơn nhiều so với dùng lời lẽ như cách trình bày thông thường. Để sách có thể phục vụ được nhu cầu của các giới bạn đọc khác nhau, chúng tôi đã cố gắng trình bày các vấn đề độc lập với nhau đến mức có thể. Tuy vậy, vì đây là sách về logic nên các chương mục vẫn gắn kết với nhau, vì thế bạn đọc chỉ có thể đọc sách theo những trình tự nhất định. Cụ thể, cách đọc tốt nhất là đọc theo trình tự trình bày của sách. Nhưng nếu bạn không quan tâm lắm đến những phần có tính hình thức nhất của sách mà chỉ quan tâm đến những phần có tính truyền thống thì có thể đọc theo trình tự sau : chương 3 “Các quy luật cơ bản của tư duy” → chương 10 “Suy luận quy nạp” → chương 11 “Suy luận tương tự” → chương 12 “Chứng minh” → chương 13 “Bác bỏ” → chương 14 “Ngụy biện”. Mặc dù tác giả đã cố gắng, nhưng chắc chắn sách còn nhiều thiếu sót, chúng tôi rất mong nhận được ý kiến góp ý của bạn đọc để có thể hoàn thiện cuốn sách này. Mọi ý kiến nhận xét, góp ý xin gửi về địa chỉ nghiemlogic@yahoo.com. Tác giả 3 4 MỤC LỤC Chöông 1 Đối tượng của logic học.............................................................. 11 I. Khoa học logic......................................................................................... 11 1. Các đặc điểm của tư duy trừu tượng........................................................ 11 2. Hình thức của tư tưởng và quy luật của tư duy........................................ 14 II. Sự hình thành và phát triển của logic học................................................ 15 III. Công dụng của logic học ......................................................................... 18 Chöông 2 Phân tích ngôn ngữ tự nhiên. Ngôn ngữ logic vị từ................. 20 I. Phân tích ngôn ngữ tự nhiên ................................................................... 20 1. Ngôn ngữ - một hệ thống ký hiệu............................................................ 20 2. Ngôn ngữ tự nhiên và ngôn ngữ hình thức.............................................. 21 3. Một số tính chất của ngôn ngữ tự nhiên................................................... 21 4. Một số loại ký hiệu và phạm trù ngữ nghĩa của ngôn ngữ tự nhiên......... 23 II. Ngôn ngữ logic vị từ................................................................................ 27 1. Hệ ký tự ................................................................................................... 27 2. Hạn từ ...................................................................................................... 28 3. Công thức................................................................................................. 28 4. Các ví dụ.................................................................................................. 28 5. Biểu thị tư tưởng bằng ngôn ngữ logic vị từ............................................ 29 Chương 3 Các quy luật cơ bản của tư duy................................................ 35 I. Quy luật đồng nhất................................................................................... 35 II. Quy luật không mâu thuẫn....................................................................... 38 III. Quy luật triệt tam..................................................................................... 40 IV. Quy luật lý do đầy đủ............................................................................... 41 Chương 4 Khái niệm.................................................................................... 43 I. Khái quát về khái niệm............................................................................ 43 1. Khái niệm - hình thức đặc biệt của tư tưởng............................................ 43 2. Các loại khái niệm................................................................................... 44 3. Quan hệ giữa các khái niệm..................................................................... 45 II. Định nghĩa khái niệm ............................................................................... 47 1. Định nghĩa khái niệm là gì?..................................................................... 47 2. Các loại định nghĩa, các hình thức định nghĩa......................................... 49 3. Các quy tắc định nghĩa............................................................................. 50 III. Các thao tác logic đối với khái niệm........................................................ 51 1. Mở rộng và thu hẹp khái niệm................................................................. 51 2. Phân chia khái niệm................................................................................. 52 5 Chương 5 Phán đoán................................................................................... 55 I. Khái quát về phán đoán ........................................................................... 55 1. Định nghĩa .............................................................................................. 55 2. Phán đoán và câu ..................................................................................... 56 3. Các loại phán đoán................................................................................... 57 II. Phán đoán thuộc tính đơn ........................................................................ 58 1. Định nghĩa và cấu trúc............................................................................. 58 2. Các loại phán đoán thuộc tính đơn........................................................... 61 3. Tính chu diên của hạn từ trong phán đoán thuộc tính đơn....................... 64 4. Quan hệ giữa các phán đoán thuộc tính đơn. Hình vuông, tam giác logic 67 III. Phán đoán phức. Phán đoán phủ định ..................................................... 69 1. Các dạng phán đoán phức........................................................................ 69 2. Quy luật và mâu thuẫn logic.................................................................... 72 3. Các phương pháp xác định quy luật và mâu thuẫn logic......................... 73 4. Biến đổi tương đương.............................................................................. 83 Chương 6 Khái quát về suy luận................................................................ 86 I. Định nghĩa và cấu trúc của suy luận........................................................ 86 1. Định nghĩa ............................................................................................... 86 2. Cấu trúc ................................................................................................. 86 3. Ví dụ ................................................................................................. 87 II. Suy luận hợp logic (đúng logic) và suy luận đúng .................................. 88 III. Các loại suy luận...................................................................................... 89 1. Phân loại căn cứ vào số lượng tiền đề...................................................... 89 2. Phân loại căn cứ vào việc sử dụng thông tin chứa trong cấu trúc chủ từ-thuộc từ của các phán đoán thuộc tính đơn..................... 90 3. Phân loại theo độ tin cậy của kết luận...................................................... 90 Chương 7 Suy luận trực tiếp....................................................................... 92 I. Định nghĩa và ví dụ.................................................................................. 92 II. Các loại suy luận trực tiếp ....................................................................... 92 1. Đảo ngược phán đoán.............................................................................. 92 2. Đổi chất phán đoán (còn gọi là biến đổi phán đoán) ............................... 93 3. Đặt đối lập vị từ....................................................................................... 94 4. Suy luận dựa vào hình vuông logic.......................................................... 95 Chương 8 Tam đoạn luận nhất quyết đơn................................................. 96 I. Định nghĩa và cấu trúc............................................................................. 96 II. Hình và kiểu của tam đoạn luận đơn........................................................ 98 1. Hình của tam đoạn luận đơn.................................................................... 98 2. Kiểu của tam đoạn luận đơn .................................................................... 99 III. Các tiên đề và quy tắc chung của tam đoạn luận đơn.............................. 99 6 ... - tailieumienphi.vn