Ebook Logic học đại cương

nguyÔn anh tuÊn L«gÝc häc ®¹i c−¬ng S¸ch gi¸o khoa dïng trong c¸c tr−êng ®¹i häc Hμ néi 2006 1 Lêi nãi ®Çu Bμi më ®Çu. NhËp m«n l«gÝc häc (3tiÕt) 1. §èi t−îng cña l«gÝc häc 1.1. §Æc thï cña l«gÝc häc nh− lμ khoa häc Gi¶i thÝch 3 nghÜa kh¸c nhau cña thuËt ng÷ “l«gÝc”. Kh¸ch thÓ cña l«gÝc häc lμ t− duy. §©y lμ khoa häc vÒ t− duy. Cã nhiÒu khoa häc kh¸c còng nghiªn cøu t− duy, riªng l«gÝc häc lμ khoa häc vÒ c¸c h×nh thøc vμ c¸c quy luËt cña t− duy ®óng ®¾n dÉn ®Õn ch©n lý. 1.2. T− duy víi t− c¸ch lμ kh¸ch thÓ cña l«gÝc häc Nªu c¸c tiÒn ®Ò sinh häc vμ x8 héi cho sù h×nh thμnh t− duy ë con ng−êi. Tõ ®ã nªu ®Þnh nghÜa: t− duy lμ sù ph¶n ¸nh gi¸n tiÕp vμ kh¸i qu¸t hiÖn thùc kh¸ch quan vμo ®Çu ãc con ng−êi, ®−îc thùc hiÖn bëi con ng−êi x; héi trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng thùc tiÔn c¶i biÕn thÕ giíi xung quanh. - Nªu 4 ®Æc ®iÓm cña t− duy mμ ®Þnh nghÜa trªn ®Ò cËp ®Õn (tr. 3-4 Gi¸o tr×nh). 1.3. Mèi quan hÖ gi÷a t− duy vμ ng«n ng÷ Ng«n ng÷ lμ hÖ thèng tÝn hiÖu toμn diÖn ®Ó thÓ hiÖn c¸c t− t−ëng - ®Çu tiªn d−íi d¹ng c¸c tæ hîp ©m thanh, sau ®ã d−íi d¹ng c¸c ký tù. Ng«n ng÷ gi÷ vai trß lμ ph−¬ng tiÖn thu nhËn vμ cñng cè c¸c tri thøc, l−u gi÷ vμ truyÒn b¸ chóng cho nh÷ng ng−êi kh¸c, lμ vá bäc vËt chÊt cña t− t−ëng. 1. 4. Néi dung vμ h×nh thøc cña t− t−ëng PhÇn hiÖn thùc kh¸ch quan ®−îc ph¶n ¸nh vμo ®Çu ãc con ng−êi chÝnh lμ néi dung cña t− duy. VÒ thùc chÊt nã lμ hÖ thèng tri thøc ®−îc kÕt thμnh tõ nh÷ng ý nghÜ, t− t−ëng. H×nh thøc cña t− duy hay, h×nh thøc l«gÝc, lμ kÕt cÊu cña t− t−ëng, lμ ph−¬ng thøc liªn hÖ c¸c bé phËn cña t− t−ëng. Nh÷ng h×nh thøc t− t−ëng chung vμ réng nhÊt lμ kh¸i niÖm, ph¸n ®o¸n, suy luËn, vμ chøng minh. Còng nh− néi dung, c¸c h×nh thøc nμy kh«ng ph¶i do chÝnh t− duy sinh ra, mμ lμ sù ph¶n ¸nh c¸c mèi liªn hÖ cÊu tróc cña c¸c ®èi t−îng hiÖn thùc. 2 1.5. Mèi liªn hÖ cña c¸c h×nh thøc l«gÝc. Quy luËt cña t− duy Quy luËt nãi chung lμ mét d¹ng liªn hÖ mang tÝnh bÒn v÷ng, bªn trong, b¶n chÊt vμ tÊt yÕu gi÷a c¸c ®èi t−îng, lu«n lÆp l¹i kh¾p n¬i ë nh÷ng ®iÒu kiÖn x¸c ®Þnh. T− duy còng cã tÝnh chÊt liªn hÖ. §ã lμ mèi liªn hÖ gi÷a c¸c t− t−ëng ®Ó t¹o ra c¸c h×nh thøc l«gÝc, nh− ®8 biÕt ë trªn. Nh−ng c¸c h×nh thøc l«gÝc còng liªn hÖ víi nhau. §ã chÝnh lμ mèi liªn hÖ l«gÝc trong t− duy. Mét sè mèi liªn hÖ l«gic ®Æc biÖt hîp thμnh quy luËt cña t− duy. Chóng còng mang tÝnh chÊt chung, phæ biÕn. Vμ nÕu chóng l¹i t¸c ®éng ë mäi h×nh thøc t− duy, chi phèi toμn bé ho¹t ®éng t− t−ëng, th× lμ nh÷ng quy luËt c¬ b¶n cña t− duy. C¸c quy luËt c¬ b¶n cña t− duy l¹i ®−îc ph©n ra lμm hai nhãm: c¸c quy luËt t− duy h×nh thøc vμ c¸c quy luËt t− duy biÖn chøng. C¸c quy luËt t− duy h×nh thøc c¬ b¶n lμ luËt ®ång nhÊt, luËt m©u thuÉn, luËt bμi trung, luËt lý do ®Çy ®ñ. 1. 6. TÝnh ch©n thùc vμ tÝnh ®óng ®¾n cña t− duy C¸c kh¸i niÖm “tÝnh ch©n thùc” vμ “tÝnh ®óng ®¾n” g¾n liÒn t−¬ng øng víi néi dung vμ h×nh thøc cña c¸c t− t−ëng. TÝnh ch©n thùc cña t− duy lμ thuéc tÝnh cña t− duy t¸i t¹o l¹i hiÖn thùc nh− nã vèn cã, t−¬ng thÝch víi nã vÒ néi dung, biÓu thÞ kh¶ n¨ng cña t− duy ®¹t tíi ch©n lý. Cßn tÝnh ®óng ®¾n cña t− duy l¹i lμ thuéc tÝnh c¨n b¶n kh¸c biÓu thÞ kh¶ n¨ng t− duy t¸i t¹o trong cÊu tróc cña t− t−ëng cÊu tróc kh¸ch quan cña hiÖn thùc. Trong t− duy viÖc ®¶m b¶o tÝnh ch©n thùc vμ tÝnh ®óng ®¾n cã ý nghÜa to lín. Chóng lμ hai ®iÒu kiÖn c¨n b¶n ®Ó thu ®−îc kÕt qu¶ suy luËn x¸c thùc. L«gÝc h×nh thøc quan t©m chñ yÕu ®Õn tÝnh ®óng ®¾n cña t− duy. §ã lμ vÊn ®Ò c¬ b¶n cña nã. Nh−ng tÝnh ®óng ®¾n kh«ng ph¶i ®−îc dÉn xuÊt tõ c¸c quy t¾c l«gÝc häc, mμ lμ dÉn xuÊt tr−íc hÕt tõ “tÝnh ®óng ®¾n” cña tån t¹i kh¸ch 3 quan, tÝnh cã trËt tù cña chÝnh nã. TÝnh ®óng ®¾n cña t− duy vèn ph¶n ¸nh tr−íc hÕt tÝnh quy luËt kh¸ch quan cña thÕ giíi, ®8 n¶y sinh vμ tån t¹i tù ph¸t tõ l©u tr−íc khi con ng−êi ®óc kÕt c¸c quy t¾c. Cßn c¸c quy t¾c l«gÝc chØ lμ nh÷ng thμnh tùu trªn con ®−êng thÊu hiÓu b¶n chÊt cña t− duy ®óng ®¾n vμ nh÷ng tÝnh quy luËt t¸c ®éng trong nã. 2. L−îc sö ph¸t triÓn cña l«gÝc häc 2.1. Sù xuÊt hiÖn vμ c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cña l«gÝc häc h×nh thøc truyÒn thèng L«gÝc häc cã lÞch sö l©u dμi vμ phong phó g¾n liÒn víi lÞch sö ph¸t triÓn x8 héi nãi chung. Sù xuÊt hiÖn cña l«gÝc häc nh− lμ lý thuyÕt vÒ t− duy ®8 cã sau thùc tiÔn con ng−êi suy nghÜ hμng ngh×n n¨m. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña lao ®éng s¶n xuÊt con ng−êi ®8 hoμn thiÖn vμ ph¸t triÓn dÇn c¸c kh¶ n¨ng suy nghÜ, råi biÕn t− duy cïng c¸c h×nh thøc vμ quy luËt cña nã thμnh kh¸ch thÓ nghiªn cøu. Nh÷ng vÊn ®Ò l«gÝc ®8 lÎ tÎ xuÊt hiÖn trong suy t− ng−êi cæ ®¹i tõ h¬n 2,5 ngh×n n¨m tr−íc ®©y ®Çu tiªn ë Ên §é vμ Trung Quèc. Sau ®ã chóng ®−îc v¹ch th¶o ®Çy ®ñ h¬n ë Hyl¹p vμ Lam8. Cã hai nguyªn nh©n c¬ b¶n lμm xuÊt hiÖn l«gÝc häc. Thø nhÊt, sù ra ®êi vμ ph¸t triÓn ban ®Çu cña c¸c khoa häc, tr−íc hÕt lμ cña to¸n häc. Sinh ra trong ®Êu tranh víi thÇn tho¹i vμ t«n gi¸o, khoa häc dùa c¬ së trªn t− duy duy lý ®ßi hái ph¶i cã suy luËn vμ chøng minh. Do vËy, l«gÝc häc ®8 n¶y sinh nh− lμ ý ®å v¹ch ra vμ luËn chøng nh÷ng ®ßi hái mμ t− duy khoa häc ph¶i tu©n thñ ®Ó thu ®−îc kÕt qu¶ t−¬ng thÝch víi hiÖn thùc. Hai lμ sù ph¸t triÓn cña thuËt hïng biÖn trong ®iÒu kiÖn d©n chñ Hyl¹p cæ ®¹i. Ng−êi s¸ng lËp l«gÝc häc - “cha ®Î cña l«gÝc häc” lμ triÕt gia lín cña Hyl¹p cæ ®¹i, nhμ b¸ch khoa Arixt«t (384-322 tr. cn.). ¤ng viÕt nhiÒu c«ng tr×nh vÒ l«gÝc häc cã tªn gäi chung lμ “Bé c«ng cô”, trong ®ã chñ yÕu tr×nh bμy vÒ suy luËn vμ chøng minh diÔn dÞch. Arixt«t cßn ph©n lo¹i c¸c ph¹m trï – nh÷ng 4 kh¸i niÖm chung nhÊt vμ kh¸ gÇn víi ph©n lo¹i tõ tr−íc cña §ªm«crit vÒ ph¸n ®o¸n. ¤ng ®8 ph¸t biÓu ba quy luËt c¬ b¶n cña t− duy, trõ luËt lý do ®Çy ®ñ. Häc thuyÕt l«gÝc cña Arixt«t ®Æc s¾c ë chç, d−íi d¹ng ph«i thai nã ®8 bao hμm tÊt c¶ nh÷ng phÇn môc, trμo l−u, c¸c kiÓu cña l«gÝc häc hiÖn ®¹i nh− x¸c suÊt, biÓu t−îng, biÖn chøng. Giai ®o¹n ph¸t triÓn míi cña l«gÝc häc h×nh thøc g¾n bã h÷u c¬ víi viÖc x©y dùng l«gÝc quy n¹p diÔn ra tõ thÕ kû XVII ®i liÒn víi tªn tuæi cña nhμ triÕt häc vμ tù nhiªn häc kiÖt xuÊt ng−êi Anh Ph. Bªc¬n (1561-1626). ¤ng lμ ng−êi khëi x−íng l«gÝc quy n¹p. “... L«gÝc häc ®ang cã, lμ v« dông trong viÖc ®em l¹i tri thøc míi”1. V× thÕ Bª c¬n ®8 viÕt “Bé c«ng cô Míi” nh− lμ thø ®èi nghÞch víi “Bé c«ng cô” cña Arixt«t, trong ®ã tËp trung v¹ch th¶o c¸c ph−¬ng ph¸p quy n¹p ®Ó x¸c ®Þnh sù phô thuéc nh©n qu¶ gi÷a c¸c hiÖn t−îng. §ã chÝnh lμ c«ng lao to lín cña Bªc¬n. L«gÝc quy n¹p vÒ sau nμy ®−îc nhμ triÕt häc ng−êi Anh §z. Mill (1806-1873) hÖ thèng ho¸ vμ ph¸t triÓn thªm trong t¸c phÈm hai tËp “HÖ thèng l«gÝc häc tam ®o¹n luËn vμ quy n¹p”. Nã ®8 ¶nh h−ëng c¨n b¶n ®Õn sù ph¸t triÓn tiÕp theo cña nhËn thøc, thóc ®Èy khoa häc v−¬n tíi tÇm cao míi. Nh÷ng nhu cÇu cña khoa häc kh«ng chØ vÒ ph−¬ng ph¸p quy n¹p, mμ cßn vÒ ph−¬ng ph¸p diÔn dÞch vμo thÕ kû XVII ®8 ®−îc nhμ triÕt häc ng−êi Ph¸p R. §ªc¸c (1596-1650) nhËn diÖn ®Çy ®ñ h¬n c¶. Trong t¸c phÈm “LuËn vÒ ph−¬ng ph¸p...”, dùa trªn nh÷ng d÷ liÖu to¸n häc, «ng ®8 nhÊn m¹nh ý nghÜa cña diÔn dÞch nh− lμ ph−¬ng ph¸p nhËn thøc khoa häc c¬ b¶n nhÊt. Nh÷ng ng−êi theo §ªc¸c ë tu viÖn Por-Roiale lμ A. Arn« vμ P. Nhik¬n ®8 viÕt cuèn s¸ch “L«gÝc häc, hay nghÖ thuËt t− duy”. Nã ®8 næi tiÕng d−íi tªn gäi “L«gÝc häc Por-Roiale” vμ trong thêi gian rÊt dμi ®−îc dïng nh− lμ s¸ch gi¸o khoa l«gÝc häc. C¸c t¸c gi¶ ë ®©y ®8 v−ît xa ranh giíi cña l«gÝc häc truyÒn thèng vμ chó ý nhiÒu ®Õn ph−¬ng ph¸p luËn nhËn thøc khoa häc, ®Õn l«gÝc cña 1 Ph. Bªc¬n. Toμn tËp, t. 2. Nxb. T− t−ëng M., 1978. Tr. 13. 5 ... - tailieumienphi.vn