Ebook Bàn về cách mạng Việt Nam: Phần 2

PHXN IIH> HAI

XtNH CHAT XÀ HOI VIÉT-NAM
VA CÀCFJ M^NG VI$T-NAM

r. TfNH CHAT XA H^I VIÈT-NAM
»

Dàt ntró'e V i ^ t - n a m
Viét-nam ta l i mot nuóc eò bau hai ng'iìn nàm
lich su, trèn b i n dào Bòng-duang. T u nàm 1802 d^n
194.^), nuóc ta là mot thuòc dia. Nàm 191.5, nhàn din
ta dà khai nghìa giinh chinh quyèn, thinh l i p nuóc
Còng hòa d i n chù Vièt-nam, mot luróc dàn chù mòi
dàu lièn a Dòng-Xani À, nhirtig hi de quói' xàm lupe
lai, nèn nhàn dàn la dang kbàng chièu, giàiili dòc làp
v i ti long nhàt hoàn toàn.
Nuóc ta eò 2,') trièu nguòi, làp trung nhàt òr
dòng bang. Trong 25 trièu nguòi dò, nguòi Vièt tièn
bò nhàt, chicm tiiyèt dai da so. Ngoài ra, co trèn
duói 3 trièu nguòi thièn so (l\a-dè, Nùng, Tbài, Thò.
Muòjig, Man, Mèo, Chàm, Klio-me, v.v...) va 30 van
Hoa-kièu. Dàn toc Vièt-nam là iiipl dàn lòc dà tùng
tu l i p , tu cuòng. vón càn cu, chàm ehi, yèu chuòng
vàn hòa v i tu do.
ViOt-nam co hai dòng bang phi nhièu k h i ròug
o Nani-bò va Hàc-bò, bòi dàp bai dal phù sa cùa hai
con song lón Ci'rii-Iong va Ilòng-hà, rat lpi cho vièc
27

cày cSy. Rùng nùi chièm 41,9% di^n tich; co nhièu
14m san, khoiiig san, thuàn lai cho vièc mò mang
kinh tè.
Bia thè nuóc ta dai, bè ngang Trung-bò h?p, kfp
giira gily nùi Truóng-san va Thài-hinh-duang. Nguói
ta thuóng vi nuóc ta nhu mot cài dòn gành, gành hai
Ihùng Ihòe.
VÒ vi tri, nuóc ta Bòng va Nam giàp hièn ; Rie
giàp Trung-quóc, mot Uong nhùng nuóc lón nhil thè
giói, eò mot nèn vàn minh làu dói, da thinh làp chi
dò din chù nhin dim ; Tày giàp Lào, Cao-mièn là
hai nuóc ma nhàn dàn dang cùng Viét-nam khing chièn
chóng thuc din Phàp vi ean thièp My. Qui vÒ phla
Tiv nùa li Thii-lan, mòi nuóc nùa Ihuòc dia eòa
Anh — My, vi An-dò, Dièn-di^n, nhùng uuóc pho
thuòc v i o Anh. An-dò li mot nuóc lòm co mot nìn
vàn minh ràl eò. Xgoii ra. niróc ta khòng xa rhùng
càn eù khàc cùa de quóc, khòng xa nhùng niróc thn^
dja vi phu Ihuòe dang dàu tranh giinh dòc làp. nhir
Mà-lai. Phi-luàl-tàn, Nani-dirong ; nhung a xa nuóc
Phàp trèn KMHK) cày so. Tnàng lai cùa nhàn dàn Trungquóc dà nói lièn niróc ta vói khÓi càc nuóc x3 hòi
ehn nglua v i dàn chù nhàn dàn, chay dai mot v^t id
Trung-Au dèn Dòng-Nam A.
Vi tri trèn dàv làm cho nuóc ta lù liu da chia
ành huòng vàn hòa Trung, .\u, dàc hièt l i ành buòng
cùa Trung-quóc, v i hièn nay nuóc ta dà thành mot
trong nhùng vj tri lièn dòn cùa phe hòa hìnb, dàn
chù chóng de quóc v i mot e cfin cu chièn lupe » ò
Bòng-Nam À mi phe de quÓc muón chièm giù di
chuàn bi chièn tranh mói.
2S

Ntró'e V i f t - n a m eù
Truóc klii hi thuc d i n Phàp x i m luprc, Vi^t-nam
vón l i mot nuóc hoin toin phong kièn.
Nèn tàng xa hòi phong kiÓn Vi^t-nam cQ l i kinh
tè tu nhién eò tiiih càch tu càp tu tue, lày nòng
nghièp làm góc. Ruòng dàt l i cùa nlià vua. Vua eò
quyèn cài dàt cho càc còng tbàn. Nhùng thài dièn,
tbài àp, thic dao dièn, nhùng ehùc bi ho, thièn bò
do vua phong, v. v... l i nhùng chùng eò xàc thuc.
'^^ Nòng din chièm sÓ rat dòng trong nhin din.
Hing nghìn nàm, hp bj phong kièn, dia chù trong
nuóc àp bue va truóc sau eò dèn han mot nghìn
nàm, duói àch dò bò cùa vua chùa Trung-quóc, ho bi
hai tàng phong kièn trong nuóc v i ngoài nuóc hi
liicp, hòc lòi. Khi nio khò circ qui, hp khai nghìa.
Lue dò c6 ba truòng hpp xSy ra :
^ Hoàc bpn quy toc phong kièn niy lpi dung sue
chièn dàu cùa hp, dinh nga bpn quy toc phong kièn
kia dang cani quyèn, dùng lung hp làm bic Ihang
nliày lèn dai thÓng tri, ròi quay lai i p bue hòc lòt hp.
*- Hoiic mot bpn phong kièn trong nuóc dua v i o tinh
Ihàn yèn nuóc cùa hp, dinh duòi bpn thóiig tri phong
kièn ntròe ngoii, dòc chièm quyèn i p bue hòc lòt hp.
^ H o i e hp tu dòng khai nghìa cliÓng thù trong giàc
ngoài. Nhung khi thành còng, bpn nguòi lanh dao xuàt
thin lù nhin din, nhung phong kièn hòa, nhip euc
vói tàng lóp phong kièn efi m i dàc quyèn dac lpi
dura bj xòa bò — dàng àp bue hòc lòt hp.
Nhùng làn hp dàn tranh ròng rai v i manh liét
dòn dua d^n mot cuòc thay dòi trièu dai trong nuóc,
hoàc mot cuòc giài phòng dàn lòc rat ve vang. Thuòng
29

thuòng, moi làn chóng ngoai xàm r^og ria va sòi nói
là mot làn khói dai doàn kèt chóng ngoai xàm dupc
IhtTC hièn v i nòng din l i nèn tàng cùa khói dò. Trong
xa bòi phong kièn Vièt-nam, nòng^din dàu tranh IJL
dòng lue tièn hòa xùa lich su din toc, và^Tich su
xa bòi phong kièn Vièt-nam chù yèu là lich su nòng
din dàu tranh. Nhùng làn dàn tranh quyèt li^t kèt
qua luy co làm cho dòi song cùa nòng dàn dupc cài
thièn dòi chùt, nhung chung quy lip vàn hi tri v i
A
kièn xà bòi cùa hp càn hàn vàn nhu cQ. Che dò phoug
kièn dà càn Irò kinh tè Vièl-nam phàt trièn v i lim cho
xà hòi Vièt-nam dinh Ire Irong raòl thòi gian ràl làn.
Trong thè ky Ihù XVU va thè ky thù XVllI, dirói
dói Le mal, hai t:)p c
nòng dàn khòi nghìa (1) dà nò ra va sau cùug la
piiong trào Tày-saii (1771 — 1802), mot cuòc vin dòng
càch mang cùa nòng dàn .
'ip toàn quóc v i co
tlnli chat chóng pliung kièn pliàu dòng trong niróc
(Le. Trinh, Nguyèn) v i ngoii nuóc (.Màn-Thanh). Kél
qua eù.» pliung trio Tày-san là dành dò dupc bpn
phong kleii niiòc ngoài dcn xàm lupe v i bon phong
kièn phàn dpng trong nuóc, giài pìiòng Tò quóc. . . u
chili 1 ruòng dal co lpi cho nòng dàn mòi pl^àn nào.
Nhu.ìg vi dicu kièn kliàeh quan v i chù quan dèa
thicu thón, nhàt là kiióng eò mpt giai càp ticn lièn
lanli dao, nàn phong trào Tiy-san dà khóng thffC
hivn dupc nhù.ig cài cich siu sàc ve chlnh tri va
xà liòi*
(1) NhiT nh'rng co^c kh6i nnhT« cùa «dog dàn do NguyJiiToySn, Nguyl'i-Ci^- Nguyéu-b(ru-Cuu, Nguyèn danù-PlluaBg»
Uoàog-cdug-Cbàt. V. V... làaii dao.

30

/

Bau thè ky thù XIX, bpn phong kièn khà Nguv^ri
lén càm quyèn, d i n i p phong trio Tiy-san mòi càch
vò cùng tin khóc, nhung vi sp nòng dàn j)hàn dói
nén khòng dim xòa bò bèi nhùng hién phip-ma
Tiy-san da bài dàu. Bò'i v^y ta eò the nói : cùng
vói phong trio khan hoang a mièn Nam, vièc kliai
mò cùa nguòi Trung - quóc a Bàc - bò v i vièc mò
mang thuòng ngliièp cùa nguòi Trung-quóc, nguòi
Nhit v i nguói Àu ò' mot v i i Ibi tran nuóc ta trong
thè ky thù XVII v i thè ky Ihù XVIII (1), nhùng hién
phàp cùa Tày-san dà gòp mpt phàn vào vièc phàt
tricn thành phàn tièn tu bàn trong kinh tè Vièl-nam.
Nhung cho dèn khi bj thirc dàn Phàp xàm chièm, xa
hòi Vièt-nam van là mot xa hòi phong kim.
Duó*l thò-i P h à p thò'ng tri
Tu 1802 don 1881, thuc dàn Phàp dành chièm Vietnam, wwìrc ta hièn thành tliuòc dia cùa Phàp.
Bau tièn thuc dàn Phàp chò bang vào Vièl-nam
dò bau, sau deiii tu bau vào kinh doanh. Trong thòi
ky dàu, chùng coi Vièl-nam càn bàn là mot thi Inròng
tiéu thu bang hòa cùa chinh quóc, mot noi cho vay
lày lai va mot càn cu dòng quàn. Vièc buon bàn,
phàt hành giày bac va elio vay là chinh, vièc khai
mò, l i p dòn dièn va mò* nhà mày rat là plu.i Ihuòc.
Tuy v i y kinh tè Vi$t-nani dà eò thèm tu lièu san
xuàt mói v i tinh chat tu càp tu tue cùa nò dà
hi lay chùyen (2). Còng iihin còng nghièp dà xuàt
(1) l'ho Hièn (Huug-yén), tlOi-an, Dà nSng (Quàng nam)
(2j Hi^Q nay tinh cfciJl ty cUp tv tue vào con irouii uhièu
TÙng dio tOc Uiièu sÓ.

31

y