Đội ngũ giáo viên vùng cao ở nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào, những vấn đề thực tiễn đặt ra hiện nay

X· héi häc thÕ giíi X· héi häc sè 3 (59), 1997 103 §éi ngò gi¸o viªn vïng cao ë n−íc Céng hßa D©n chñ Nh©n d©n Lµo - nh÷ng vÊn ®Ò thùc tiÔn ®Æt ra hiÖn nay V«ng Pha Ch¨n Vi Lay Hom LTS : Bµi viÕt vÒ ®éi ngò gi¸o viªn vïng cao ë n−íc Céng hßa d©n chñ Nh©n d©n Lµo cña Vong Pha Ch¨n Vi Lay Hom, nghiªn cøu sinh Häc ViÖn ChÝnh trÞ Quèc gia Hå ChÝ Minh gîi lªn nh÷ng vÊn ®Ò vÒ thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p cã ý nghÜa gîi ý rÊt tèt cho còng néi dung trªn ®ang ®Æt ra cho mét vÊn ®Ò x· héi lín ®èi víi n−íc ta. T¹p chÝ X· héi häc tr©n träng giíi thiÖu bµi viÕt trªn cña t¸c gi¶ víi b¹n ®äc cña T¹p chÝ. TC.XHH Vïng cao n−íc Céng hßa D©n chñ Nh©n d©n Lµo chiÕm 2/3 diÖn tÝch, 1/3 d©n sè cña c¶ n−íc, ®©y lµ lµ n¬i sinh sèng l©u ®êi cña phÇn lín c¸c d©n téc thiÓu sè, lµ n¬i cã tiÒm lùc kinh tÕ to lín vµ cã vÞ trÝ quan träng nhiÒu mÆt vÒ chÝnh trÞ, kinh tÕ, x· héi. Song thùc tÕ ®©y lµ vïng cã nÒn kinh tÕ chËm ph¸t triÓn, tr×nh ®é s¶n xuÊt thÊp kÐm, phô thuéc vµo thiªn nhiªn, phong tôc tËp qu¸n canh t¸c l¹c hËu, gi¸o dôc ch−a ph¸t triÓn, tr×nh ®é d©n trÝ thÊp. §¶ng Nh©n d©n C¸ch m¹ng Lµo vµ ChÝnh phñ Céng hßa D©n chñ Nh©n d©n Lµo ®Æc biÖt chó träng ®Õn chiÕn l−îc gi¸o dôc vïng cao nh»m t¹o ra nh÷ng nh©n tè thóc ®Èy kinh tÕ x· héi ph¸t triÓn, xãa dÇn sù c¸ch biÖt gi÷a n«ng th«n víi ®« thÞ, gi÷a miÒn nói vµ miÒn xu«i. Gi¸o dôc vµ ®µo t¹o ®éi ngò gi¸o viªn lµ yÕu tè quan träng, cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh chÊt l−îng cña sù nghiÖp gi¸o dôc v× hä lµ ng−êi trùc tiÕp thùc hiÖn chiÕn l−îc ph¸t triÓn gi¸o dôc ë vïng cao, vïng d©n téc cña §¶ng vµ Nhµ n−íc vµ biÕn chiÕn l−îc ®ã thµnh hiÖn thùc. Thêi kú ®æi míi hiÖn nay ë Céng hßa D©n chñ Nh©n d©n Lµo c«ng t¸c gi¸o dôc ë vïng cao nãi chung, c«ng t¸c ®µo t¹o ®éi ngò gi¸o viªn cho vïng cao ®· cã nhiÒu chuyÓn biÕn theo h−íng tÝch cùc. Tuy nhiªn cho ®Õn nay, ®èi víi c¶ n−íc, viÖc gi¸o dôc vµ ®µo t¹o ®éi ngò gi¸o viªn cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n ®Æc biÖt lµ gi¸o viªn vïng cao. HiÖn nay, t×nh tr¹ng võa thõa võa thiÕu gi¸o viªn ®ang tån t¹i, nh÷ng n¬i nµo, vïng nµo kinh tÕ x· héi ph¸t triÓn th× n¬i Êy, vïng Êy cã xu h−íng thõa gi¸o viªn vµ ng−îc l¹i. §Ó ®¹t ®−îc môc tiªu vµ nhiÖm vô ®µo t¹o ®éi ngò gi¸o viªn ®¸p øng nhu cÇu gi¸o dôc ®ßi hái ph¶i gi¶i quyÕt ®ång bé c¸c vÊn ®Ò cã liªn quan tíi gi¸o dôc, nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho c«ng t¸c gi¸o dôc vïng cao cã ®ñ gi¸o viªn vÒ c¶ sè l−îng vµ chÊt l−îng. HiÖn t¹i gi¸o viªn ë vïng cao Lµo cßn gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n: ®êi sèng tinh thÇn, tr×nh ®é chuyªn m«n vµ sù linh ho¹t trong x· héi... bªn c¹nh ®ã vïng cao l¹i ®ßi hái cã nh÷ng ®éi ngò c¸n bé khoa häc - kü thuËt víi nh÷ng kiÕn thøc nhÊt ®Þnh... Thêi gian võa qua, c«ng t¸c ®µo t¹o gi¸o viªn ng−êi d©n téc ®−îc §¶ng vµ Nhµ n−íc hÕt søc quan t©m, nh−ng so víi yªu cÇu hiÖn nay ë vïng cao th× ch−a ®¸p øng ®ñ, ch−a cã biÖn ph¸p h÷u hiÖu ®Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng ®ang thiÕu gi¸o viªn, ch−a ph¸t huy ®−îc nç lùc vèn cã ë vïng cao ®Ó thóc ®Èy gi¸o dôc ph¸t triÓn. Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn 104 §éi ngò gi¸o viªn vïng cao ë n−íc Céng hßa D©n chñ Nh©n d©n Lµo ChÝnh c¸c nguyªn nh©n trªn ®· ¶nh h−ëng rÊt lín ®Õn c«ng t¸c ph¸t triÓn sù nghiÖp gi¸o dôc ë vïng cao vµ dÉn tíi vïng cao cã t×nh tr¹ng gi¸o viªn, võa thiÕu, võa yÕu, l¹i kh«ng æn ®Þnh. KÕt qña kh¶o s¸t ë mét sè tr−êng phæ th«ng ë tØnh Luång NËm Tha vµo th¸ng 3 n¨m 1996 cho thÊy: Thø nhÊt: Sè l−îng gi¸o viªn ë c¸c cÊp, c¸c ngµnh hiÖn nay cßn thiÕu, qua sè liÖu kh¶o s¸t ë tr−êng phæ th«ng tØnh Luéng NËm Tha cho thÊy : B¶ng 1: Sè l−îng gi¸o viªn c¸c cÊp phæ th«ng ë tØnh Luéng NËm Tha n¨m 1995-1996 (ng−êi) TØnh Gi¸o viªn Tr−êng tiÓu häc Gi¸o viªn Phæ th«ng c¬ së Gi¸o viªn Phæ th«ng Trung häc C¶ n−íc TØnh Luång NËm Tha Sè Sè l−îng l−îng häc gi¸o sinh viªn 762.539 25.366 15.227 438 Häc Sè Sè sinh/ l−îng l−îng Gi¸o häc gi¸o viªn sinh viªn 30/1 123.937 7.693 35/1 2.009 81 Häc Sè Sè Häc sinh/ l−îng l−îng sinh/ Gi¸o häc gi¸o Gi¸o viªn sinh viªn viªn 16/1 44.317 2.872 15/1 25/1 481 25 19/1 Nguyªn nh©n dÉn ®Õn t×nh tr¹ng nµy lµ do ch−a thùc hiÖn hîp lý chÝnh s¸ch ®µo t¹o gi¸o viªn, ®µo t¹o ch−a cã träng t©m, träng ®iÓm, ch−a khuyÕn khÝch ®−îc con em d©n téc thiÓu sè vµo häc vµ ch−a tuyÓn chän hä vµo c¸c tr−êng s− ph¹m. Thø hai: ChÊt l−îng gi¸o viªn còng ch−a ®¸p øng ®−îc nhiÖm vô nÆng nÒ cña ngµnh gi¸o dôc, ®óng lµ ngµnh t¹o ra “chÊt x¸m”, võa qua cßn cã t×nh tr¹ng tuyÓn chän nh÷ng ng−êi cã tr×nh ®é v¨n hãa thÊp ch−a ®µo t¹o qua s− ph¹m lµm gi¸o viªn. HiÖn tr¹ng nµy ë tØnh Luång NËm Tha cã tíi 32% trong tæng sè gi¸o viªn cña tØnh, ch−a ®−îc ®µo t¹o vÒ s− ph¹m chÝnh ®iÒu nµy ®· ¶nh h−ëng rÊt lín ®Õn chÊt l−îng gi¸o dôc. VÒ tr×nh ®é v¨n hãa gi¸o viªn vïng cao còng cßn thÊp bëi v× ®¹i bé phËn chØ ®−îc ®µo t¹o cÊp tèc hay ký hîp ®ång víi ngµnh gi¸o dôc. ë tØnh Luång NËm Tha, 15% gi¸o viªn gi¶ng d¹y theo hîp ®ång, ®©y lµ nh÷ng gi¸o viªn kh«ng cã nghÒ s− ph¹m. HiÖn tr¹ng nµy kh«ng chØ x¶y ra ë c¸c tØnh vïng cao mµ xuÊt hiÖn trªn c¶ n−íc: n¨m häc 1993-1994 cã gi¸o viªn tiÓu häc lµ 19.970 ng−êi, trong ®ã ch−a ®µo t¹o qua s− ph¹m lµ 8.135 ng−êi, ch−a tèt nghiÖp tr−êng tiÓu häc lµ 716 ng−êi, ch−a tèt nghiÖp tr−êng phæ th«ng c¬ së lµ 1.482 ng−êi.(1) Thø ba: C¬ cÊu ngµnh nghÒ cña gi¸o viªn vïng cao hiÖn nay vÉn mang tÝnh chÊt bÊt cËp gi÷a c¸c ngµnh,c¸c m«n häc, qu¸ tr×nh ®µo t¹o cßn ®¬n gi¶n, ch−a phong phó ®a d¹ng, chÝnh ®iÒu nµy ®· ph¶n ¸nh tÝnh chÊt cña nÒn kinh tÕ chËm tiÕn vµ ®ång thêi còng ph¶n ¸nh sù nghiÖp ph¸t triÓn gi¸o dôc ë vïng cao cßn thÊp, c«ng t¸c ®µo t¹o ch−a ®−îc quan t©m theo yªu cÇu cña ®Þa ph−¬ng, cña c¸c m«n häc vµ ngµnh häc. VÝ dô qua kh¶o s¸t ë tØnh Luång NËm Tha cho thÊy: ë tr−êng tiÓu häc U §æm XØn sè l−îng gi¸o viªn trong sè 15 ng−êi chØ cã mét ng−êi cã chuyªn m«n khoa häc tù nhiªn, ngoµi ra lµ c¸c gi¸o viªn khoa häc x· héi. §©y lµ vÊn ®Ò ®ang ®Æt ra cho ngµnh gi¸o dôc trong giai ®o¹n hiÖn nay vµ t−¬ng lai gi¶i quyÕt nÕu kh«ng th× sÏ ¶nh h−ëng rÊt lín ®Õn hiÖu qu¶ gi¸o dôc. Thø t−: Qu¸ tr×nh thùc hiÖn c«ng cuéc ®æi míi, chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ quan liªu bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, qu¸ tr×nh ph©n hãa giµu nghÌo vµ ph©n tÇng x· héi ®· t¸c ®éng ®Õn ®éi ngò gi¸o viªn, lµm cho néi bé gi¸o viªn cã sù ph©n hãa vµ n¶y sinh vÊn ®Ò t− t−ëng so s¸nh víi c¸c ngµnh kh¸c trong x· héi, sau ®ã dÇn dÇn x¶y ra t×nh tr¹ng bá nghÒ trong ®éi ngò gi¸o viªn. HiÖn nay gi¸o viªn cÊp tiÓu häc bá nghÒ chiÕm 0,1% tæng sè gi¸o viªn cÊp tiÓu häc; 0,5% lµ gi¸o (1)Bé gi¸o dôc: KÕ ho¹ch ph¸t triÓn gi¸o dôc tõ 1996-2000. Nxb Gi¸o dôc Lµo. Viªng Ch¨n -1995. Tr.30. Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn V«ng Pha Ch¨n Vi Lay Hom 105 viªn ë phæ th«ng trung häc bá nghÒ-mÆc dï sè liÖu nµy ch−a ®¸ng kÓ nh−ng cÇn cã chÝnh s¸ch ng¨n chÆn kÞp thêi, lý do dÉn ®Õn t×nh tr¹ng nµy tr−íc hÕt lµ møc sèng gÆp nhiÒu khã kh¨n. VÝ dô ë tØnh Luéng NËm Tha, gi¸o viªn ë t×nh tr¹ng ®ñ ¨n chiÕm 8% cña tæng sè gi¸o viªn tØnh: 56% møc sèng thiÕu ¨n vµ 36% ë t×nh tr¹ng rÊt thiÕu. Cïng víi cuéc sèng vµ thu nhËp thÊp gi¸o viªn cßn cã t− t−ëng, t©m lý so s¸nh víi ngµnh kh¸c cã thu nhËp cao h¬n lµm cho t− t−ëng kh«ng æn ®Þnh, tr×nh ®é chuyªn m«n kh«ng ®−îc båi d−ìng th−êng xuyªn, kh¶ n¨ng l¹i cã h¹n, vai trß cña gi¸o viªn bÞ h¹ thÊp. Trªn ®©y lµ t×nh tr¹ng cña gi¸o viªn ë vïng cao ®ang ®Æt ra nhiÒu vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt, t×nh tr¹ng nµy ®· tån t¹i tõ nhiÒu n¨m vµ cho ®Õn nay còng ch−a cã chÝnh s¸ch h÷u hiÖu ®Ó gi¶i quyÕt. §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy võa nh»m x©y dùng, ph¸t triÓn sù nghiÖp gi¸o dôc ë vïng cao ®ång thêi ®Ó c¶i thiÖn ®êi sèng gi¸o viªn, n©ng cao h¬n n÷a vai trß nhµ gi¸o vµ thùc hiÖn tõng b−íc cña c«ng t¸c gi¸o dôc vïng cao tiÕn m¹nh v÷ng ch¾c ngang tÇm víi vïng kh¸c trong c¶ n−íc vµ c¸c n−íc trong khu vùc vµ thÕ §¶ng vµ Nhµ n−íc Céng hßa D©n chñ Nh©n d©n Lµo ®· nªu nh÷ng nhiÖm vô tr−íc m¾t vµ l©u dµi tËp trung søc lùc t¨ng c−êng gi¸o dôc vµ ®µo t¹o gi¸o viªn ë vïng cao. Tr−íc hÕt lµ viÖc thóc ®Èy x· héi hãa c«ng t¸c gi¸o dôc. C«ng t¸c gi¸o dôc kh«ng ph¶i chØ lµ nhiÖm vô cña gi¸o viªn, nhµ tr−êng mµ lµ cña toµn x· héi, thùc hiÖn theo ph−¬ng ph¸p nhµ tr−êng céng ®ång x· héi vµ gia ®×nh cïng tham gia x©y dùng gi¸o dôc, Nhµ n−íc vµ nh©n d©n cïng chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ gi¸o dôc, thùc sù coi gi¸o dôc lµ “quèc s¸ch hµng ®Çu”, gi¸o dôc lµ c¬ së cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ®Êt n−íc, liªn kÕt víi c¸c ngµnh, c¸c tæ chøc x· héi, ph¸t huy vai trß cña tæ chøc x· héi, t¹o ra nh÷ng ®éng lùc tÝch cùc vµo gi¸o dôc, ®µo t¹o thÕ hÖ trÎ, kh¬i dËy nh÷ng truyÒn thèng d©n téc cña c¸c d©n téc kh¸c nhau nhÊt lµ ë vïng cao. Hai lµ, ®èi víi ngµnh gi¸o dôc lµ ngµnh t¹o ra chÊt x¸m ®¸p øng cho x· héi bëi v× con ng−êi lµ kh©u then chèt nhÊt cña mäi c«ng viÖc, nh÷ng con ng−êi Êy ph¶i lµ con ng−êi ®−îc ®µo t¹o mét c¸ch cã hÖ thèng cã chøa nh÷ng phÈm chÊt n¨ng lùc trÝ tuÖ, ph¶i lµ ng−êi mÉu mùc, d¸m chÞu gian khæ, n¨ng ®éng s¸ng t¹o hÕt lßng v× sù nghiÖp gi¸o dôc, chÝnh vÊn ®Ò ®µo t¹o nh÷ng ®éi ngò gi¸o viªn v÷ng m¹nh lµ ®iÒu hÕt søc quan träng nÕu kh«ng t¹o ra ®−îc ®éi ngò gi¸o viªn th× ®õng nãi tíi sù ph¸t triÓn gi¸o dôc, cho nªn c«ng t¸c ®µo t¹o ®éi ngò gi¸o viªn giái vÒ chuyªn m«n, say mª víi nhiÖm vô cña m×nh lµ ®iÒu cÇn thiÕt. §Ó ®¹t ®−îc nh÷ng môc tiªu nµy vïng cao ph¶i chän häc sinh cã n¨ng lùc trÝ tuÖ vµ lµ ng−êi d©n téc cµng nhiÒu cµng tèt vµo häc ë c¸c tr−êng s− ph¹m. Ba lµ, t¨ng c−êng c¬ së vËt chÊt, ®iÒu kiÖn quan träng ®Ó n©ng cao chÊt l−îng gi¸o dôc nh−: s©n ch¬i, tr−êng së vµ c¸c thiÕt bÞ gi¶ng d¹y häc tËp. §iÒu nµy cÇn phèi hîp gi÷a Nhµ n−íc víi nh©n d©n, t¨ng c−êng hÖ thèng th«ng tin liªn l¹c nh»m gióp cho häc sinh vµ gi¸o viªn n¾m b¾t ®−îc nh÷ng th«ng tin khoa häc kü thuËt tiªn tiÕn vÒ gi¸o dôc trong n−íc vµ quèc tÕ, ®Ò ra ph−¬ng ¸n ®Çu t− thÝch ®¸ng cho gi¸o dôc vïng cao. Bèn lµ, ®Ó nhanh chãng ®µo t¹o gi¸o viªn cho vïng cao, ë c¸c ®Þa ph−¬ng cÇn ®Ò ra ph−¬ng h−íng tuyÓn chän häc sinh hÕt cÊp phæ th«ng c¬ së vµ phæ th«ng trung häc vµo c¸c tr−êng s− ph¹m, cã chÝnh s¸ch −u tiªn miÔn phÝ ®èi víi c¸c em häc sinh nghÌo, ngµnh gi¸o dôc cã tr¸ch nhiÖm n©ng cao chÊt l−îng vÒ chuyªn m«n, vÒ phÈm chÊt, t− c¸ch cña ng−êi thÇy ®µo t¹o ®óng theo chuÈn mùc gi¸ trÞ cña x· héi ®Æt ra, nghiªn cøu chÝnh s¸ch thÝch hîp nh»m khuyÕn khÝch gi¸o viªn ë vïng xu«i lªn c«ng t¸c ë vïng cao ®Ó gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng thiÕu gi¸o viªn, th−êng xuyªn tæ chøc båi d−ìng tr×nh ®é chuyªn m«n cho gi¸o viªn nhÊt lµ ®èi víi gi¸o viªn ch−a ®¹t tiªu chuÈn. V× vËy x©y dùng ®−îc ®éi ngò v÷ng m¹nh lµ ®iÒu rÊt quan träng nh−ng ®Ó ®¹t ®−îc ®iÒu nµy ®ßi hái c¸c tæ chøc x· héi, c¸c cÊp chÝnh quyÒn cïng tham gia vµo gi¸o dôc mét c¸ch thiÕt thùc nhÊt lµ ®èi víi ®ång bµo vïng cao cÇn t¨ng c−êng nç lùc cña m×nh vµo sù nghiÖp gi¸o dôc ë ®Þa ph−¬ng ®Ó ®−a vïng cao tho¸t khái t×nh tr¹ng chËm ph¸t triÓn, n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn, t¹o ®iÒu kiÖn cho mäi ng−êi ®−îc häc hµnh, t¹o c¬ së v÷ng ch¾c cho sù ph¸t triÓn v÷ng ch¾c cña vïng cao. Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn ... - tailieumienphi.vn