Xem mẫu
- VJE Tạp chí Giáo dục, Số 457 (Kì 1 - 7/2019), tr 21-24 ĐỔI MỚI QUÁ TRÌNH DẠY HỌC THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC Ở CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG AN ĐÁP ỨNG YÊU CẦU NHIỆM VỤ TRONG TÌNH HÌNH HIỆN NAY Ngô Thành Huyên - Học viện Chính trị Công an nhân dân Ngày nhận bài: 10/5/2019; ngày chỉnh sửa: 21/5/2019; ngày duyệt đăng: 28/5/2019. Abstract: Approach to competency in education has become a trend in the world today. The process of teaching according to competency approach enables learners to form and develop the competence system to solve practical problems after graduation. Therefore, innovating the teaching process in the Public Security Universities by competency approach is the right direction that the universities need to implement effectively in the immediate and long term. Keywords: Competency approach, teaching process, people’s Police. 1. Mở đầu kiến thức, thái độ, giá trị, kĩ năng và hành vi của chúng Trong bối cảnh nhân loại đã và đang bước vào kỉ đối với yêu cầu đề ra ở mỗi trình độ” [3]. nguyên của cuộc cách mạng công nghệ lần thứ tư cùng Với đặc thù là lực lượng vũ trang nòng cốt của với nền kinh tế tri thức và xu thế toàn cầu hoá mạnh mẽ, Đảng, ngành CAND luôn đề ra yêu cầu đối với mỗi học lĩnh vực GD-ĐT đang diễn ra những biến đổi sâu sắc viên tốt nghiệp ở từng trình độ phải đáp ứng được thực trên quy mô rộng lớn. Nghị quyết số 29-NQ/TW, ngày tiễn công cuộc bảo vệ an ninh quốc gia, giữ gìn trật tự 04/11/2013 của Ban Chấp hành Trung ương đã khẳng an toàn xã hội. Vì lẽ đó, quá trình dạy học ở các trường định: “Chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu CAND nói chung và trong các trường đại học CAND trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và nói riêng cần phải định hướng vào kết quả đầu ra của phẩm chất người học”; “tập trung đào tạo nhân lực có người học, hướng người học đạt được những năng lực kiến thức, kĩ năng và trách nhiệm nghề nghiệp” [1]. để thực hiện tốt nhiệm vụ tương ứng đối với từng lĩnh vực công tác của ngành. Nghị quyết số 17-NQ/ĐUCA, ngày 28/10/2014 của Đảng ủy Công an Trung ương về đổi mới căn bản, toàn 2. Nội dung và kết quả nghiên cứu diện GD-ĐT trong Công an nhân dân (CAND) cũng đã 2.1. Các khái niệm cơ bản xác định mục tiêu “Đào tạo, cung cấp bổ sung đủ 2.1.1. Năng lực nguồn nhân lực có chất lượng cao, tạo ra đội ngũ cán Trong tiếng Anh, khái niệm “năng lực” được diễn bộ có phẩm chất, năng lực, vững về chính trị, tinh thông đạt bằng những thuật ngữ như: Atriibute, Ability, về nghiệp vụ, nắm vững pháp luật, có kiến thức cần thiết Compentency. Trong đó, Attribute được dùng theo về khoa học - kĩ thuật, ngoại ngữ và kĩ năng để thực nghĩa phẩm chất cá nhân; Ability được dùng để chỉ khả hiện chức năng quản lí nhà nước về an ninh, trật tự, năng mà cá nhân thể hiện khi tham gia một hoạt động bảo vệ an ninh quốc gia, giữ gìn trật tự an toàn xã hội, nhất định; Competency theo Từ điển tiếng Anh - hòa nhịp với đòi hỏi chung của đất nước và nhiệm vụ Cambridge, nghĩa chỉ một kĩ năng quan trọng, cần thiết công tác công an trong tình hình mới”. Để đạt được để thực hiện một việc nào đó, còn theo Từ điển tiếng mục tiêu nêu trên, giáo dục đại học trong CAND phải Anh - Oxford, nghĩa của từ Competence (cũng là từ có những đổi mới căn bản, toàn diện quá trình dạy học Competency) là khả năng thực hiện một việc gì đó ở các trường đại học CAND [2]. thành công hoặc có hiệu quả. Hướng tiếp cận giáo dục dựa trên năng lực không Theo Từ điển tiếng Việt của Hoàng Phê (2005), mới, song đang trở thành mô hình được áp dụng và phổ khái niệm “Năng lực” được hiểu là “1. Khả năng, điều biến ở nhiều quốc gia trên thế giới. Có thể hiểu, giáo kiện chủ quan hoặc tự nhiên sẵn có để thực hiện một dục dựa trên năng lực “là một hướng tiếp cận dựa vào hoạt động nào đó; 2. Phẩm chất tâm lí, sinh lí tạo cho kết quả đầu ra của người học (outcome - based con người khả năng hoàn thành một loại hoạt động nào education), kết hợp chặt chẽ giữa các phương thức đó với chất lượng cao” [4; tr 660]. giảng dạy và hình thức đánh giá được thiết kế nhằm Theo Từ điển Giáo dục học “Năng lực là khả đánh giá việc học của người học thông qua việc thể hiện năng được hình thành hoặc phát triển cho phép một 21 Email: huyenc500@gmail.com
- VJE Tạp chí Giáo dục, Số 457 (Kì 1 - 7/2019), tr 21-24 con người đạt thành công trong một hoạt động thể lực, Qua những phân tích trên, có thể hiểu: Tiếp cận trí lực hoặc nghề nghiệp. Năng lực được thể hiện vào năng lực trong giáo dục là việc xác định hệ thống chuẩn khả năng thi hành một hoạt động, thực hiện một nhiệm năng lực cụ thể tương ứng với mục tiêu đào tạo được vụ” [5; tr 272]. xác định trong chương trình đào tạo của người học, từ Theo Bộ GD-ĐT, khái niệm “năng lực” được nêu đó xác định các cách thức, phương pháp phù hợp nhằm trong Thông tư số 07/2015/TT-BGDĐT ngày hình thành và phát triển hệ thống năng lực đó cho bản 16/4/2015 quy định về khối lượng kiến thức tối thiểu, thân người học. yêu cầu về năng lực mà người học đạt được sau khi tốt Đối chiếu cách tiếp cận này với mục tiêu đào tạo nghiệp đối với mỗi trình độ đào tạo của giáo dục đại nguồn nhân lực CAND đáp ứng yêu cầu thực tiễn bảo học và quy trình xây dựng, thẩm định, ban hành chương vệ an ninh quốc gia, giữ gìn trật tự an toàn xã hội là trình đào tạo trình độ đại học, thạc sĩ, tiến sĩ, như sau: hoàn toàn phù hợp và sẽ là nhân tố thúc đẩy, nâng cao “Năng lực người học đạt được sau khi tốt nghiệp là khả chất lượng quá trình dạy học góp phần nâng cao chất năng làm việc cá nhân và làm việc nhóm trên cơ sở tuân lượng đào tạo trong các trường đại học CAND. thủ các nguyên tắc an toàn nghề nghiệp, đạo đức nghề 2.2. Quá trình dạy học ở các trường đại học Công an nghiệp và tâm huyết với nghề, bao gồm kiến thức, kĩ nhân dân hiện nay năng, tính chủ động sáng tạo trong giải quyết các vấn đề liên quan đến ngành/ chuyên ngành tương ứng đối Các trường đại học CAND với mục tiêu đào tạo, với mỗi trình độ đào tạo” [6]. cung cấp nguồn nhân lực có chất lượng cao, tạo ra đội ngũ cán bộ công an có phẩm chất, năng lực, vững về Tổng hợp từ các công trình nghiên cứu của các tác chính trị, tinh thông về nghiệp vụ, nắm vững pháp luật, giả trong và ngoài nước cho thấy, nghiên cứu về năng có kiến thức về khoa học - kĩ thuật, ngoại ngữ và kĩ năng lực có rất nhiều hướng tiếp cận và quan niệm khác nhau. để thực hiện chức năng quản lí nhà nước về an ninh trật Mỗi cách tiếp cận đều xuất phát từ mục đích nghiên cứu tự, bảo vệ an ninh quốc gia, giữ gìn trật tự an toàn xã và hướng vận dụng các công trình nghiên cứu đó vào hội, đấu tranh phòng chống tội phạm và xây dựng lực thực tiễn. Tuy nhiên, dù tiếp cận theo hướng nào thì các lượng CAND. Những năm qua, các trường đại học nghiên cứu đều chỉ ra: Năng lực là một phẩm chất tổng CAND đã không ngừng đổi mới quá trình dạy học hợp thuộc về cá nhân, bao gồm cả các phẩm chất tâm lí nhằm nâng cao chất lượng dạy học trong đó chú trọng và sinh lí, hoặc liệt kê rất nhiều các yếu tố như kiến tới những năng lực hình thành ở sản phẩm đầu ra quá thức, kĩ năng, thái độ, tình cảm, giá trị, động cơ, mục trình đào tạo đáp ứng mục tiêu đó. đích, kinh nghiệm... đáp ứng yêu cầu của một hoạt động cụ thể. Tuy nhiên, theo hướng tiếp cận năng lực trong giáo dục, quá trình dạy học ở các trường đại học CAND vẫn Theo đó, có thể quan niệm “Năng lực là thuộc tính còn bộc lộ những hạn chế sau: cá nhân cho phép cá nhân đó bằng việc huy động tổng hợp kiến thức, kĩ năng và các giá trị sáng tạo, niềm tin, - Về mục tiêu dạy học ý chí để thực hiện thành công một hoạt động nhất định, Quá trình xây dựng mục tiêu dạy học chưa thực sự đạt kết quả mong muốn trong những điều kiện cụ thể”. căn cứ vào nhu cầu nguồn nhân lực của đơn vị sử dụng 2.1.2. Tiếp cận năng lực trong giáo dục là công an các đơn vị, địa phương, do đó mục tiêu còn chung chung, chưa xác định được hệ thống những năng “Tiếp cận” (Approach) có nghĩa là tiến tới, hướng lực tương ứng với những hành vi nghiệp vụ của từng tới một cái gì đó. Tiếp cận có thể được hiểu là từng bước lĩnh vực trong công tác công an. tiến gần tới đối tượng, bằng những cách thức tác động nào đó để phân tích, tìm hiểu một đối tượng. Trong giáo - Về nội dung, chương trình dục, tiếp cận thường được sử dụng trong xây dựng, phát Nội dung một số chương trình đào tạo còn dàn trải, triển chương trình giáo dục gồm có hai cách phổ biến là chưa cân đối, nặng về lí thuyết, thiếu chuyên sâu về tiếp cận theo nội dung và tiếp cận kết quả đầu ra. nghiệp vụ và kĩ năng thực hành. Học viên phải tiếp thu Tiếp cận năng lực là xu hướng giáo dục mới và có kiến thức của nhiều môn học, thuộc nhiều lĩnh vực khoa nhiều ưu thế vượt trội so với tiếp cận nội dung trong bối học khác nhau nhưng lại không sâu về kiến thức nghề cảnh xã hội hiện nay. Chính vì thế, xu hướng này đã và nghiệp. Nhiều chương trình đào tạo còn cứng nhắc, đang được nhiều quốc gia áp dụng vào quá trình giáo chưa phù hợp với mục tiêu sử dụng nhân lực của công dục của nước mình để đáp ứng nguồn nhân lực trong an các đơn vị địa phương [7]. bối cảnh cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư. - Về phương pháp dạy học 22
- VJE Tạp chí Giáo dục, Số 457 (Kì 1 - 7/2019), tr 21-24 Còn nặng về thuyết trình, thậm chí còn tình trạng phạm xuyên quốc gia và vấn đề an ninh phi truyền đọc - ghi; chưa áp dụng các phương pháp dạy học tích thống đang diễn ra chưa từng có tiền lệ. Do vậy, nhiệm cực, hiện đại; chưa ứng dụng mạnh mẽ công nghệ thông vụ bảo vệ an ninh quốc gia, giữ gìn trật tự an toàn xã tin và các phương tiện dạy học hiện đại trong giảng hội ngày càng nặng nề hơn. Cho nên, yêu cầu đổi mới dạy... Đặc biệt, hiện nay theo kế hoạch chung của Bộ căn bản và toàn diện giáo dục và đào tạo trong CAND Công an, các trường đại học CAND đang chuyển sang nói chung và quá trình dạy học ở các trường đại học đào tạo theo hệ thống tín chỉ, tuy nhiên phương pháp CAND nói riêng là yêu cầu bức thiết nhằm đạt mục tiêu dạy học của giảng viên vẫn chưa đổi mới phù hợp với như Nghị quyết số 17 đã đề ra [2]. học chế tín chỉ để phát huy việc tự học, tự nghiên cứu Để thực hiện có hiệu quả đổi mới quá trình dạy học của học viên, đây là vấn đề có ý nghĩa quan trọng trong theo tiếp cận năng lực các trường đại học CAND cần triết lí “lấy người học làm trung tâm” nhằm phát huy tối quan tâm đổi mới một số vấn đề sau: đa năng lực người học trong quá trình học tập. - Về kiểm tra, đánh giá kết quả học tập - Rà soát, hoàn thiện chuẩn đầu ra, mục tiêu dạy học Phương pháp kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học viên chủ yếu tập trung đánh giá việc nắm kiến thức Trước yêu cầu của sự nghiệp đổi mới hiện nay, cần môn học, chưa chú trọng đến việc phát triển năng lực tiếp tục nghiên cứu hoàn thiện mục tiêu đào tạo người cho người học. Hình thức kiểm tra, đánh giá chủ yếu sử cán bộ công an, cụ thể hóa đến từng ngành học và phải dụng hình thức tự luận, việc áp dụng các hình thức vấn được tổ chức nhất quán trong tất cả các trường đại học đáp, kiểm tra thực hành đối với các môn nghiệp vụ chưa CAND. Trên cơ sở khảo sát, đánh giá yêu cầu, nhiệm được khai thác triệt để [8]. vụ công tác công an trong giai đoạn hiện nay để xác định chuẩn đầu ra cho các ngành học, từ đó xây dựng - Về các điều kiện cơ sở vật chất, phương tiện phục mục tiêu đào tạo, phải lượng hóa được những phẩm vụ dạy học chất, năng lực của người cán bộ công an để cụ thể hóa Hệ thống giáo trình, tài liệu dạy học đã từng bước vào trong chương trình đào tạo. Trong đó, cần xác định được hoàn thiện, tuy nhiên chưa được cập nhật theo yêu cầu về kiến thức cần nắm vững, vận dụng; yêu cầu chương trình. Bên cạnh đó, hệ thống này mới khai thác về năng lực nghiệp vụ cần đạt được đối với từng chuyên chủ yếu từ nguồn nội bộ trong các trường và trong ngành đào tạo và cụ thể hóa đến từng môn học, phần ngành CAND, chưa có cơ chế liên thông giữa các học, bài giảng để học viên chủ động tích cực tích lũy, trường và giữa các trường trong CAND với các trường rèn luyện kĩ năng trong quá trình học tập tại trường. đại học ngoài CAND để huy động nguồn lực, đồng thời tạo ra sự phong phú về nguồn giáo trình, tài liệu tham - Phát triển chương trình đào tạo theo hướng tiếp khảo phục vụ cho quá trình dạy học. Tuy đã được Bộ cận năng lực và chuẩn hóa nội dung Công an quan tâm đầu tư kinh phí để trang bị phương Tập trung rà soát đổi mới nội dung chương trình phù tiện dạy học, song do quá trình đầu tư dàn trải nên vẫn hợp với mục tiêu đào tạo; trong đó cần điều chỉnh, bổ chưa đồng bộ và đạt được hiệu như mong muốn. sung, cập nhật kiến thức phù hợp với thực tiễn phòng 2.3. Một số giải pháp đổi mới quá trình dạy học theo tiếp ngừa, đấu tranh tội phạm trong tình hình mới. Chương cận năng lực ở các trường đại học Công an nhân dân trình đào tạo các ngành học phải thể hiện được nội dung đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình hiện nay cốt lõi phù hợp với chuyên ngành đào tạo và hướng đến phát triển năng lực người học trên những phương diện Trước tình hình thế giới và trong nước tiếp tục diễn sau: (1) Khả năng đáp ứng được công việc trong thực biến phức tạp, bên cạnh những thời cơ, thuận lợi, chúng tiễn (năng lực chuyên môn); (2) Có khả năng làm việc ta đang phải đối phó với những khó khăn, thách thức cá nhân hoặc làm việc theo tổ, nhóm một cách sáng tạo mới. Nền kinh tế thị trường đã và đang tác động ngày (năng lực phương pháp); (3) Giải quyết một cách linh càng sâu sắc, toàn diện cả mặt tích cực và mặt tiêu cực hoạt các tình huống nghiệp vụ trong thực tiễn công tác đối với đạo đức xã hội nói chung và đối với công tác (năng lực cá nhân); (4) Hiểu biết tình hình thực tiễn ở Công an nói riêng. Các thế lực thù địch vẫn ngày đêm công an các đơn vị, địa phương để tham mưu cho các ráo riết thực hiện âm mưu diễn biến hòa bình, bạo loạn cấp lãnh đạo trong từng vụ việc liên quan đến an ninh lật đổ nhằm gây mất ổn định chính trị, xã hội, dẫn tới trật tự (năng lực xã hội). chuyển hóa chế độ chính trị ở nước ta. Các loại tội phạm, tệ nạn xã hội đang gia tăng, phát triển cả về quy - Đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tăng mô lẫn phương thức thủ đoạn; đặc biệt là các loại tội cường các phương pháp dạy học tích cực, hình thành 23
- VJE Tạp chí Giáo dục, Số 457 (Kì 1 - 7/2019), tr 21-24 và phát triển năng lực người học thông qua các hoạt huyện toàn diện, xã bám cơ sở” thì vấn đề đào tạo nguồn động trải nghiệm thực tế nhân lực có phẩm chất, năng lực nghề nghiệp đáp ứng Thường xuyên tổ chức bồi dưỡng, tập huấn nâng tốt yêu cầu công tác được quan tâm hơn bao giờ hết. Do cao năng lực sư phạm: xây dựng và phát triển chương đó, đổi mới và quản lí quá trình dạy học ở các trường trình đào tạo, đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra, đại học CAND theo tiếp cận năng lực là hướng đi đúng đánh giá kết quả học tập của người học; năng lực nghiệp mà các trường CAND cần triển khai mạnh mẽ, có hiệu vụ cho đội ngũ giảng viên. Đổi mới hình thức, nội dung, quả trước mắt cũng như lâu dài. cách thức đánh giá bài dạy giỏi các cấp và làm tốt công tác tổ chức Hội thi giảng viên dạy giỏi nhằm đẩy mạnh Tài liệu tham khảo phong trào dạy tốt, kịp thời biểu dương, tôn vinh những giảng viên tích cực đổi mới phương pháp dạy học. [1] Ban Chấp hành Trung ương (2013) Nghị quyết số Nghiên cứu các mô hình dạy học dựa trên hoạt động trải 29-NQ/TW, ngày 04/11/2013 về đổi mới căn bản và nghiệm của người học thông qua quá trình thực tế, thực toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công tập tại công an các đơn vị, địa phương, đây là cơ sở để nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị học viên thể hiện những tri thức đã được học thông qua trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập sách vở vào thực tiễn của cuộc sống, là hình thức thiết quốc tế. thực nhất để hình thành năng lực cho học viên. [2] Đảng ủy Công an Trung ương (2014). Nghị quyết số 17-NQ/ĐUCA ngày 24/10/2014 về đổi mới căn - Tăng cường cơ chế phối hợp giữa các trường đại bản và toàn diện giáo dục và đào tạo trong công học CAND với công an các đơn vị, địa phương an nhân dân. Với mục tiêu đào tạo để cung cấp nguồn nhân lực [3] J. Gervais (2016). The operational definition of phục vụ cho công an các đơn vị, địa phương, do đó việc competency-based education. The Journal of xác lập cơ chế phối hợp giữa các trường đại học CAND Competency-based education, Vol. 1 (2), pp. và công an các đơn vị, địa phương có vai trò đặc biệt 98-106. quan trọng, tạo ra một chu trình khép kín trong quá trình [4] Hoàng Phê (chủ biên, 2005). Từ điển tiếng Việt. dạy học ở các trường đại học CAND. Từ tuyển chọn NXB Đà Nẵng. đầu vào (sơ tuyển, tuyển sinh), quá trình dạy học cho [5] Bùi Hiền (chủ biên, 2015). Từ điển Giáo dục học. tới đầu ra, phân công công tác. Hai thực thể này có mối NXB Khoa học và Kĩ thuật. quan hệ tương hỗ nhau, thông qua phản hồi về phẩm chất, năng lực đội ngũ cán bộ được đào tạo từ các [6] Bộ GD-ĐT (2015). Thông tư số 07/2015/TT trường CAND làm cơ sở để các trường đại học CAND -BGDĐT ngày 16/4/2015 quy định về khối lượng thay đổi nội dung, chương trình và phương pháp đào kiến thức tối thiểu, yêu cầu về năng lực mà người học đạt được sau khi tốt nghiệp đối với mỗi trình độ tạo. Đồng thời, chính những nhu cầu về vị trí công tác đào tạo của giáo dục đại học và quy trình xây dựng, cán bộ là cơ sở để các trường đại học CAND xác định thẩm định, ban hành chương tình đào tạo trình độ chuẩn đầu ra, xây dựng mục tiêu đào tạo đáp ứng nhu đại học, thạc sĩ, tiến sĩ. cầu đó. [7] Trần Thị Thu Trang (2017). Phát triển chương trình - Các trường tiếp tục đề xuất Bộ Công an đầu tư triển đào tạo theo tiếp cận năng lực ở các trường đại học khai các dự án xây dựng hệ thống thao trường, bãi tập, công an nhân dân. Tạp chí Giáo dục, số 410, tr 26-29. khu thực hành liên hoàn các phòng học chuyên dụng [8] Nguyễn Thị Thu Phương (2016). Quản lí kiểm tra đáp ứng được nội dung, chương trình đào tạo và các đánh giá kết quả học tập của học viên học viện an phương pháp dạy học theo hướng hình thành và phát ninh theo hướng tiếp cận năng lực. Tạp chí Giáo triển năng lực người học. dục, số đặc biệt tháng 4, tr 39-40; 21. 3. Kết luận [9] Nguyễn Thanh Hà (2017). Phát triển đội ngũ cán bộ Tiếp cận năng lực trong giáo dục đã trở thành một quản lí đào tạo ở các trường đại học trong quân đội xu hướng trên thế giới hiện nay. Quá trình dạy học theo theo hướng tiếp cận năng lực. Tạp chí Giáo dục, số tiếp cận năng lực là một xu thế tất yếu, giúp cho người 413, tr 12-14; 3. học hình thành và phát triển hệ thống năng lực giải [10] Nguyễn Thế Vinh (2015). Quản lí hoạt động học quyết các vấn đề thực tiễn sau khi tốt nghiệp. Trong bối tập của học viên theo hướng tiếp cận năng lực ở cảnh hiện nay, thực hiện chủ trương sắp xếp lại tổ chức đại học quân sự hiện nay. Tạp chí Giáo dục, số bộ máy Bộ Công an theo hướng “Bộ tinh, tỉnh mạnh, 354, tr 16-18. 24
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học