Xem mẫu
- TAÏP CHÍ KHOA HOÏC ÑAÏI HOÏC SAØI GOØN Soá 33 (58) - Thaùng 10/2017 Đổi mới phương pháp dạy học theo hướng chủ động nắm bắt và giải quyết tình huống cho sinh viên ở các trường đại học hiện nay Innovative teaching methods towards active holding and solving situations for students at the current universities Trần Đình Thúy, Học viện Chính trị Tran Dinh Thuy, Academy of Politics Tóm tắt Đổi mới phương pháp dạy học theo hướng chủ động nắm bắt và giải quyết tình huống cho sinh viên ở các trường đại học hiện nay là vấn đề có ý nghĩa lý luận và thực tiễn, góp phần phát triển ở sinh viên các kỹ năng vận dụng kiến thức, kinh nghiệm để chủ động nắm bắt và giải quyết các tình huống trong quá trình học tập, cũng như các lĩnh vực khác; đồng thời phát triển kỹ năng thích ứng trong các tình huống khác nhau. Từ khóa: đổi mới phương pháp dạy học, chủ động nắm bắt, giải quyết tình huống. Abstract Innovative teaching methods towards active holding and solving situations for students at the current universities is a matter of theoretical and practical significance, contributing to the development of students' skills about using knowledge and experience to hold actively and solve situations during the learning process, as well as in other fields and develop adaptive skills in different situations at the same time. Keywords: innovative teaching methods, active holding, solving situations. Sự phát triển kinh tế - xã hội trong bối giáo dục mang tính hàn lâm, kinh viện, xa cảnh toàn cầu hoá và hội nhập quốc tế sâu rời thực tiễn sang một nền giáo dục chú rộng ở nước ta hiện nay đã và đang đặt ra trọng đến việc hình thành năng lực tư duy, cho chúng ta những yêu cầu mới đối với sự năng lực hành động, phát huy tính tích cực, nghiệp đổi mới giáo dục - đào tạo, trong đó chủ động, sáng tạo, chủ động nắm bắt và có giáo dục thế hệ trẻ và đào tạo nguồn giải quyết tình huống của người học. Định nhân lực chất lượng cao cho sự nghiệp hướng quan trọng trong đổi mới phương công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. pháp dạy học là phát huy tính tích cực, tự Một trong những định hướng cơ bản của giác, tự lực và sáng tạo, phát triển năng lực việc đổi mới giáo dục là chuyển từ nền hành động, năng lực cộng tác làm việc của 171
- ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC THEO HƯỚNG CHỦ Đ NG NẮM BẮT VÀ GIẢI QUYẾT TÌNH HUỐNG… người học. Đó cũng là những xu hướng hành, chưa tích cực, chủ động nắm bắt và chủ yếu trong đổi mới phương pháp dạy giải quyết các tình huống. học ở các trường đại học hiện nay. Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 Dạy học theo tình huống là một quan (khóa XI) về đổi mới căn bản, toàn diện điểm dạy học, trong đó việc dạy học được giáo dục và đào tạo nêu rõ: “Tiếp tục đổi tổ chức theo một chủ đề phức hợp gắn với mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học các tình huống thực tiễn cuộc sống và nghề theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, nghiệp. Quá trình học tập được tổ chức chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, trong một môi trường học tập tạo điều kiện kỹ năng của người học; khắc phục lối cho sinh viên kiến tạo tri thức theo cá nhân truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy và trong mối tương tác xã hội của việc học móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, tập. Các chủ đề dạy học phức hợp là những khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người chủ đề mới có nội dung liên quan đến học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ nhiều môn học hoặc nhiều lĩnh vực tri thức năng, phát triển năng lực. Chuyển từ học khác nhau, gắn liền với thực tiễn. Trong chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức nhà trường, các môn học chủ yếu được học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã phân theo các môn khoa học chuyên hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học. Đẩy nghành, còn cuộc sống thì luôn diễn ra mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và trong những mối quan hệ phức hợp. Vì vậy truyền thông trong dạy và học” [1]. việc sử dụng các chủ đề dạy học phức hợp Để thực hiện tốt mục tiêu về đổi mới góp phần khắc phục tình trạng xa rời thực căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo tiễn của các môn khoa học chuyên nghành, theo Nghị quyết số 29-NQ/TW, ngày rèn luyện cho sinh viên có năng lực giải 04/11/2013 của Ban Chấp hành Trung quyết các vấn đề phức hợp, chuyên nghành ương khóa XI “Về đổi mới căn bản, toàn và liên nghành. Phương pháp nghiên cứu diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu trường hợp là một phương pháp dạy học công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều điển hình của dạy học theo tình huống, kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội trong đó sinh viên tự lực giải quyết một chủ nghĩa và hội nhập quốc tế”, cần có tình huống điển hình, gắn với thực tiễn nhận thức đúng về bản chất của việc đổi thông qua làm việc nhóm. Vận dụng dạy mới phương pháp dạy học theo hướng chủ học theo các tình huống gắn với thực tiễn động nắm bắt và giải quyết tình huống là con đường quan trọng để gắn việc đào cho sinh viên hiện nay; bên cạnh đó cũng tạo trong nhà trường với thực tiễn đời sống cần phải thực hiện đồng bộ, hiệu quả một xã hội, góp phần khắc phục tình trạng giáo số nội dung, biện pháp cơ bản, chủ yếu dục hàn lâm, xa rời thực tiễn hiện nay của sau đây: các trường đại học. Tuy nhiên, nếu các tình Một là, tăng cường sự lãnh đạo, chỉ huống được đưa vào dạy học là những tình đạo của cấp ủy, đội ngũ cán bộ chủ trì các huống mô phỏng lại, thì chưa phải tình cấp trong Nhà trường theo hướng chủ huống thực. Nếu chỉ giải quyết các vấn đề động nắm bắt và giải quyết tình huống cho trong phòng học lý thuyết thì sinh viên sinh viên. cũng chưa có hoạt động thực tiễn thực sự, Cấp ủy đảng, Ban Giám hiệu Nhà chưa có sự kết hợp giữa lý thuyết và thực trường, cán bộ lãnh đạo các cấp cần tăng 172
- TRẦN ĐÌNH THÚY cường công tác lãnh đạo, chỉ đạo đề ra các mới phương pháp dạy học theo hướng chủ chủ trương, biện pháp sát đúng, động viên động nắm bắt và giải quyết tình huống tổ chức thực hiện có hiệu quả đổi mới cho sinh viên. phương pháp dạy học theo hướng chủ Đội ngũ cán bộ quản lý các cấp và động nắm bắt và giải quyết tình huống cho giảng viên cần quán triệt và thực hiện tốt sinh viên. Nâng cao vai trò của đội ngũ các khâu đột phá trong đổi mới phương cán bộ chủ trì, người đứng đầu các cơ pháp dạy học gắn với đổi mới phương pháp quan, đơn vị cần có nhận thức đúng và có kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh chủ trương, hành động đúng để tổ chức, viên. Xây dựng nội dung, chương trình dạy triển khai các hoạt động đổi mới phương học phù hợp với phương pháp dạy học theo pháp dạy học theo hướng chủ động nắm hướng chủ động nắm bắt và giải quyết tình bắt và giải quyết tình huống cho sinh viên. huống cho sinh viên, tạo sự chuyển biến rõ Các tổ chức đảng cũng cần tăng cường rệt về chất lượng giảng dạy. Trong đó trách nâng cao chất lượng sinh hoạt đảng, động nhiệm của đội ngũ giảng viên là quan trọng viên tinh thần, ý thức trách nhiệm của các nhất trong việc vận dụng các phương pháp tổ chức, các lực lượng tham gia; tổ chức dạy học theo quan điểm dạy học tích cực, tốt các buổi sinh hoạt chính trị, tư tưởng giúp sinh viên tập luyện xử lý các tình trong các khoa, tổ bộ môn, nhằm năng cao huống trong thực tiễn gắn với lĩnh vực nhận thức, thái độ, trách nhiệm trong đổi chuyên môn; năng lực tư duy thực tiễn với mới phương pháp dạy học theo hướng chủ phát triển các kỹ năng cần thiết, đáp ứng động nắm bắt và giải quyết tình huống cho yêu cầu công việc thực tiễn đòi hỏi cao của sinh viên. Tổ chức tốt các phong trào thi xã hội. đua, nêu gương điển hình tiên tiến trong Tăng cường bồi dưỡng đội ngũ giảng “Dạy tốt, học tốt, rèn luyện nghiêm và viên về năng lực chuyên môn, nghiệp vụ sư quản lý tốt” trong tập thể cán bộ, giảng phạm, phẩm chất đạo đức, phong cách, tác viên, sinh viên trong Nhà trường. phong sư phạm và kinh nghiệm thực tiễn Cấp uỷ các cấp chỉ đạo chặt chẽ và tổ thông qua đảm nhiệm các cương vị, chức chức thực hiện có hiệu qủa tất cả các khâu, trách được giao, để họ không chỉ là người các bước trong quá trình dạy học như: xây giải đáp những vấn đề lý luận về chuyên dựng mô hình, mục tiêu, chương trình, kế ngành, mà còn là người thầy hướng dẫn hoạch, nội dung, phương pháp, hình thức tổ kinh nghiệm thực tiễn cho sinh viên trong chức dạy học; hoạt động kiểm tra, đánh giá quá trình tổ chức dạy học. kết quả dạy học theo hướng chủ động nắm Ba là, xây dựng và tổ chức thực hiện bắt và giải quyết tình huống cho sinh viên; nghiêm túc kế hoạch đổi mới phương pháp đồng thời xây dựng và hoàn thiện các quy dạy học thực sự khoa học và sát thực tế. chế, quy định, các văn bản pháp quy về đổi Tổ chức dạy học theo hướng chủ động mới phương pháp dạy học theo hướng chủ nắm bắt và giải quyết tình huống cho sinh động nắm bắt và giải quyết tình huống cho viên có tác dụng phát triển kỹ năng vận sinh viên hiện nay. dụng kinh nghiệm của mình và của người Hai là, tạo sự chuyển biến mạnh mẽ khác để nhận biết, xử lý các vấn đề trong về nhận thức, ý thức trách nhiệm của đội quá trình học tập cũng như các lĩnh vực ngũ cán bộ quản lý, giảng viên trong đổi khác; đồng thời, phát triển khả năng thích 173
- ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC THEO HƯỚNG CHỦ Đ NG NẮM BẮT VÀ GIẢI QUYẾT TÌNH HUỐNG… ứng trong các tình huống khác nhau. Đây tập cho sinh viên. là mục tiêu của dạy học hiện đại và rất phù Bốn là, cấu trúc nội dung dạy học hợp với môi trường dạy học ở các trường theo phương pháp dạy học tình huống, đại học hiện nay. đồng thời đổi mới khâu kiểm tra, đánh giá Dạy học theo tình huống không những kết quả học tập của sinh viên. nâng cao hiệu quả học tập của người học, Giảng viên cần cấu trúc nội dung bài mà còn có tác dụng đối với hoạt động sư giảng phù hợp với phương pháp dạy học phạm của người dạy và hoạt động giáo dục theo tình huống. Theo đó, khi dạy học theo của nhà trường trong thực hiện đổi mới phương pháp mới, từng giảng viên, tổ bộ phương pháp giáo dục và đào tạo. Bởi lẽ, môn phải tích cực, chủ động xây dựng các mọi hoạt động sư phạm của giảng viên đều tình huống dạy học gắn với thực tiễn môn hướng tới mục tiêu nâng cao chất lượng, học và thực tiễn của đời sống xã hội. Đồng hiệu quả học tập của người học. Nếu như thời, phải đổi mới khâu kiểm tra, giá kết dạy học truyền thống chủ yếu tập trung vào quả học tập của sinh viên, cần sử dụng tổng việc thực hiện mục tiêu nhận thức, thì dạy hợp nhiều phương pháp và hình thức đánh học theo tình huống rất thuận tiện cho giá khách quan, toàn diện; tăng cường đánh giảng viên thực hiện nhiều mục tiêu khác giá theo hướng phát triển năng lực xử lý nhau như: phát triển trí tuệ, phát triển kỹ tình huống, vận dụng kiến thức đã học, đã năng xã hội, giáo dục phẩm chất nhân cách biết để giải quyết các tình huống trong thực cho người học, để họ trở thành những con tiễn nghề nghiệp, chuyên môn và trong đời người có ích cho xã hội. sống xã hội của sinh viên. Dạy học theo tình huống làm thay đổi Năm là, bồi dưỡng, nâng cao chất căn bản nhận thức giảng dạy của giảng lượng đội ngũ giảng viên ở các trường đại viên; chuyển cách dạy thuyết trình độc học hiện nay. thoại sang cách dạy dựa trên sự tương tác Đội ngũ giảng viên giữ vai trò quyết giữa người dạy và người học. Người dạy định trong đổi mới phương pháp dạy học, có cơ hội để thực hiện nhiều vai trò khác yếu tố quyết định đến chất lượng, hiệu quả nhau trong dạy học, không chỉ đơn thuần là của quá trình dạy học. Do đó các trường người truyền đạt kiến thức, hướng dẫn các đại học cần có kế hoạch và lộ trình đào tạo, kỹ năng, quản lý, giám sát lớp học mà còn bồi dưỡng để chuẩn hóa đội ngũ giảng viên có vai trò rất quan trọng đó là định hướng hiện nay về trình độ học vấn theo quy định. (chỉ ra những yêu cầu cần được lý giải của Đồng thời, cần chủ động tổ chức các lớp tình huống), trợ giúp (chỉ ra nguồn thông bồi dưỡng về phương pháp sư phạm, tin, giải đáp thắc mắc...), đánh giá kiểm tra nghiệp vụ sư phạm…, giúp đội ngũ giảng các giả thiết và kết luận của sinh viên, hệ viên tiếp cận, vận dụng công nghệ dạy học thống hóa kiến thức, khái quát hóa các kết hiện đại và nhanh chóng đổi mới phương luận. Mặt khác, giảng viên có điều kiện đi pháp dạy học theo hướng chủ động nắm sâu tìm hiểu đặc điểm tâm sinh lý, điều bắt và giải quyết tình huống cho sinh viên. kiện hoàn cảnh của sinh viên, tạo được Đẩy mạnh hoạt động nghiên cứu khoa học không khí dân chủ, cởi mở, gần gũi với ở các tổ bộ môn, các khoa giáo viên và xây sinh viên, giúp sinh viên thoải mái, tự tin dựng hội đồng khoa học ở các trường đại trong học tập, từ đó nâng cao kết quả học học vững mạnh, hoạt động có hiệu quả; 174
- TRẦN ĐÌNH THÚY tăng cường sinh hoạt học thuật và nghiên hiện nay. cứu khoa học ở các tổ bộ môn, các khoa Đổi mới phương pháp dạy học theo giáo viên trong Nhà Trường. hướng chủ động nắm bắt và giải quyết tình Sáu là, thường xuyên kiểm tra, đánh huống cho sinh viên ở các trường đại học giá, tổng kết, rút kinh nghiệm việc thực hiện nay là một quá trình thường xuyên, hiện đổi mới phương pháp dạy học theo liên tục để không ngừng bổ sung, hoàn hướng chủ động nắm bắt và giải quyết tình thiện đổi mới phương pháp dạy học; các huống cho sinh viên ở các trường đại học nội dung, biện pháp như đã nêu ở trên có hiện nay. quan hệ chặt chẽ với nhau, tác động qua lại Đảng ủy, Ban Giám hiệu Nhà trường, lẫn nhau, không tách rời nhau. Do đó, các các cơ quan, đơn vị cần thường xuyên trường đại học cần phải lãnh đạo, chỉ đạo, kiểm tra, đánh giá hoạt động đổi mới tổ chức thực hiện đầy đủ và có chất lượng phương pháp dạy học theo tình huống của các nội dung, biên pháp nêu trên, không giảng viên. Việc kiểm tra, đánh giá cần tập được xem nhẹ hay tuyệt đối hóa bất cứ nội trung vào nội dung như: sự tích hợp của dung, biện pháp nào để góp phần nâng cao phương pháp dạy học với mục tiêu hướng kết quả của việc đổi mới phương pháp dạy tới người học, những thay đổi trong cách học theo hướng chủ động nắm bắt và giải dạy, cách học và tác dụng của nó đối với quyết tình huống cho sinh viên ở các chất lượng học tập của sinh viên… Từ đó trường đại học hiện nay. giúp Đảng ủy, Ban Giám hiệu Nhà trường TÀI LIỆU THAM KHẢO đánh giá đúng các tập thể và cá nhân thực 1. Đảng Cộng sản Việt Nam (2013), Văn kiện hiện tốt, những vấn đề còn vướng mắc cần Hội nghị lần thứ tám Ban Chấp hành Trung tháo gỡ, những vấn đề cần điều chỉnh cho ương khóa XI, Văn phòng Trung ương Đảng, phù hợp, hiệu quả hơn đối với quá trình Hà Nội, tr.128-129. dạy học và đổi mới phương pháp dạy học 2. Đảng Cộng sản Việt Nam (2013), Nghị quyết theo hướng chủ động nắm bắt và giải quyết số 29-NQ/TW, ngày 04/11/2013 của Ban Chấp tình huống cho sinh viên hiện nay. Định kỳ hành Trung ương khóa XI “Về đổi mới căn tổ chức sơ kết, tổng kết, rút kinh nghiệm bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng công tác lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội hiện đổi mới phương pháp dạy học theo chủ nghĩa và hội nhập quốc tế”, Nxb Chính trị hướng chủ động nắm bắt và giải quyết tình quốc gia, Hà Nội. huống cho sinh viên, chỉ ra những khó 3. Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 6, Nxb khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện Chính trị Quốc gia, Hà Nội, tr.357. và xác định các biện pháp khắc phục trong 4. Nguyễn Chí Quang (2017), Đổi mới phương thời gian tới. Nhằm nâng cao hiệu quả của pháp dạy học các môn khoa học xã hội và việc đổi mới phương pháp dạy học theo nhân văn ở Trường Sĩ quan Pháo binh theo hướng chủ động nắm bắt và giải quyết tình hướng phát triển năng lực người học, Luận huống cho sinh viên ở các trường đại học văn Thạc sỹ Khoa học chính trị, Hà Nội. Ngày nhận bài: 07/9/2017 Biên tập xong: 15/10/2017 Duyệt đăng: 20/10/2017 175
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học