Xem mẫu
- TẠP CHÍ KHOA HỌC Khoa học Xã hội, Số 21 (12/2020) tr. 89 - 95 DIỄN NGÔN THÂN THỂ VÀ TÂM THỨC NỮ QUYỀN TRONG TRUYỆN NGẮN CỦA TÁC GIẢ NỮ VIỆT NAM ĐƯƠNG ĐẠI Trương Thị Thu Thanh Trường Đại học Phú Yên Tóm tắt: Diễn ngôn thân thể trong văn học thường gắn với những tác phẩm mang tâm thức nữ quyền. Bởi lẽ, với những đặc trưng trong lối viết thân thể, thân thể phụ nữ như một phương tiện biểu đạt nội dung tác phẩm. Bài viết đã vận dụng lý thuyết diễn ngôn và nữ quyền soi chiếu vào các nhân vật nữ trong truyện ngắn của tác giả nữ Việt Nam đương đại. Từ đó, cho thấy sự thấu hiểu sâu sắc của các tác giả trước những số phận đàn bà và sự đề cao đối với những người phụ nữ dám đứng lên đấu tranh đòi tự do, bình đẳng và đòi mưu cầu hạnh phúc. Từ khoá: Truyện ngắn, bản ngã, diễn ngôn, thân thể, nữ quyền, phái tính, giới, nữ giới. 1. Mở đầu của từng trường phái văn học, trào lưu hay chủ Với sự phát triển khoa học xã hội và hội nhập, nghĩa văn học hoặc các ngành khoa học. giao lưu văn hóa, văn học nữ phát triển cùng Đối với nhà ngôn ngữ học cấu trúc De với một nền lý luận phê bình văn học phong Sausure, diễn ngôn được đặt trong cấu trúc ngôn phú. Họ thể hiện tài năng văn chương trên từng ngữ. Ngôn ngữ gồm cái biểu đạt và cái được tác phẩm. Văn học nữ Việt Nam đương đại dần biểu đạt. Cái biểu đạt gồm âm thanh, ngữ âm, phát triển về số lượng lẫn chất lượng. Xuyên từ, câu,… và cái dược biểu đạt là ý nghĩa câu, tư suốt các truyện ngắn là hình ảnh người phụ nữ tưởng, nội dung. Nhưng đối lập với quan điểm với nhiều số phận khác nhau. Họ hiện lên với của các nhà ngôn ngữ học và chủ nghĩa hình những khát khao yêu thương, sự dấn thân đi tìm thức thì M. Bakhtin cho rằng cần nghiên cứu bản ngã đàn bà và đặc biệt là sự khẳng định vị diễn ngôn trong mối tương quan với đời sống thế của mình trên văn đàn học thuật với tác giả xã hội và ý thức hệ. Diễn ngôn là sự biểu đạt nam. Trong truyện ngắn, tác giả nữ đã thể hiện trên câu tồn tại trong đời sống thực tiễn. “Tất lối viết thân thể đầy trải nghiệm. Diễn ngôn cả mọi đặc điểm của diễn ngôn mà tôi biết là thân thể như một phương cách cất lên tiếng nói tính kí hiệu thuần tuý, tính thích ứng phổ biến đấu tranh đòi bình đẳng giới. Vì vậy, diễn ngôn về ý thức hệ, tính tham dự giao tiếp đời sống” thân thể không chỉ có ý nghĩa về mặt văn hóa [1]. Còn đối với Foucault, diễn ngôn gắn với mà còn có ý nghĩa về mặt chính trị, xã hội. Có loại hình tri thức và quyền lực xã hội. Chính vì thể nói, văn chương đương đại đang có nhiều vậy, ngôn ngữ chính là phương thức biểu đạt sự chuyển biến mới. Trong luồng chuyển động của tư tưởng và lịch sử. Diễn ngôn phải gắn với đó, văn học nữ giới đang từng bước phá vỡ hệ sức mạnh của nhân văn và sức mạnh thực tiễn. thống tư tưởng văn hóa phụ quyền, xác lập hệ Diễn ngôn là một chỉnh thể thống nhất giữa nội thống diễn ngôn mới: diễn ngôn khoái lạc, diễn dung và hình thức, chỉnh thể trong cái chính thể ngôn nữ giới. của xã hội. “Thuật ngữ diễn ngôn có thể xác định là một chỉnh thể trần thuật hình thành hệ 2. Nội dung thống đồng nhất.” [3]. Mặt khác, diễn ngôn 2.1. Diễn ngôn thân thể trong truyện ngắn là cách nói năng, phương thức biểu đạt về con của tác giả nữ Việt Nam đương đại người, thế giới, về các sự việc trong đời sống. Nghiên cứu diễn ngôn chính là nghiên cứu ngôn 2.1.1. Lý thuyết về diễn ngôn ngữ. Ngôn ngữ là tư duy của vỏ não con người. Diễn ngôn là gì? Và diễn ngôn có tầm quan Nhưng diều đó không đồng nghĩa rằng diễn trọng như thế nào trong trong nghiên cứu văn ngôn phải là công cụ diễn đạt mà là bản chất học? Có rất nhiều quan điểm khác nhau về thuật của tư tưởng, là biểu hiện của một ý thức hệ. ngữ diễn ngôn cũng như hướng nghiên cứu Ngôn ngữ thể hiện tư tưởng, quan điểm, quyền 89
- lực, địa vị của con người trong mối tương quan ngôn của hậu cấu trúc luận tương đồng với khái với xã hội. Đối với nhà văn, diễn ngôn chính là niệm ngôn ngữ của Richard Rorty và khái niệm biểu hiện tư tưởng nghệ thuật, là lập trường, là giao tiếp của Nicholas Luckmann. Nguồn mạch phong cách, là tài năng sử dụng ngôn ngữ,… Vì tri thức của lí thuyết diễn ngôn hậu cấu trúc luận vậy, diễn ngôn là hiện tượng siêu văn bản, liên còn là những tư tưởng hậu marxiste của Louis văn bản, liên văn hóa trong tính thống nhất, tính Althusser và Antonio Gramsci. Theo Jorgensen hệ thống, tính chỉnh thể. Đó là một sự tụ họp, và L. Phillips, diễn ngôn trước hết là hệ thống kí kiến tạo. Có nghĩa rằng, một từ ngữ trong tác hiệu bao gồm những thành phần như ngôn ngữ phẩm văn học là sự tác động qua lại của tác giả và hình ảnh. Diễn ngôn không chỉ kiến tạo thế - người đọc - nhân vật, sự kiện. Qua đó, chúng giới, mà bản thân nó cũng do thế giới kiến tạo ta thấy, qua điểm của Foucault và của Bakhtin nên. Hiện thực xã hội khách quan được xem là giống nhau ở chỗ nhấn mạnh tính thực tiễn của cấu trúc có ảnh hưởng tới thực tiễn diễn ngôn. diễn ngôn. Khảo sát qua những công trình nghiên cứu Ở góc độ khác, diễn ngôn theo tiếng Pháp là về diễn ngôn, chúng tôi tạm kết lại rằng: Diễn discourse, có nghĩa là lời nói, là phát ngôn, là ngôn đã trở thành khái niệm của khoa học liên hành động lời nói tạo sinh văn bản gồm người ngành và khoa học đa ngành. Một hiện tượng nghe bình đẳng với người nói” [2] quyền lực siêu văn bản, liên văn bản, liên văn hóa trong đa dạng trong cuộc sống. Diễn ngôn cũng là tính thống nhất, và tính chỉnh thể. Diễn ngôn có phương cách tạo lập nên tri thức cùng những rất nhiều. Nếu gắn với ý thức hệ xã hội thì có thực hành xã hội, các dạng thức của chủ thể diễn ngôn tư sản, diễn ngôn vô sản, diễn ngôn và mối quan hệ quyền lực. Còn theo Van Dijk Mácxit, diễn ngôn hiện đại, diễn ngôn hậu hiện cho rằng, từ giữa những năm 1980, phân tích đại. Nếu gắn với các lĩnh vực tri thức thì có diễn - diễn ngôn bước vào giai đoạn phát triển theo ngôn văn học, diễn ngôn vật lí, diễn ngôn thi hướng chuyên môn hoá trong nội bộ chuyên ca. Nếu gắn với văn học thì có diễn ngôn tính ngành. Bắt đầu xuất hiện các lí thuyết diễn dục, diễn ngôn lý luận phê bình, diễn ngôn phức ngôn chuyên ngành, ví như lí thuyết diễn ngôn điệu (đa âm, đa thanh), diễn ngôn các navan, tư tưởng hệ, lí thuyết diễn ngôn dân tộc học, lí diễn ngôn nghịch dị, diễn ngôn nữ quyền, diễn thuyết diễn ngôn của nhóm xã hội thiểu số, lí ngôn trần thuật, diễn ngôn tượng trưng, siêu thuyết diễn ngôn của chủ nghĩa phân biệt chủng thực, diễn ngôn thơ cổ, diễn ngôn thơ mới, diễn tộc,… Một trong những khuynh hướng rộng ngôn trần tục, diễn ngôn văn học sử thi, diễn lớn và nhiều cành nhánh nhất nghiên cứu về ngôn ám thị,… Nếu gắn với ngôn ngữ học thì diễn ngôn chính là phân tích - diễn ngôn. Trong có diễn ngôn thường nhật, diễn ngôn đàm thoại. những năm cuối đời, bản thân Van Dijk cũng Nếu gắn với các chủ nghĩa, trào lưu, khuynh tập trung vào lĩnh vực nghiên cứu diễn ngôn. hướng văn học thì có diễn ngôn chủ nghĩa cổ Tư tưởng hệ. J. Torfing khái quát, lí thuyết diễn điển, diễn ngôn chủ nghĩa lãng mạn, diễn ngôn ngôn xuất hiện như là sự gặp gỡ của các ngành chủ nghĩa hiện thực. Nếu gắn với quan hệ kinh khoa học ở ý đồ liên kết các quan điểm cốt lõi tế thị trường thì có: diễn ngôn tiếp thị, diễn của ngôn ngữ học và thông diễn học với những ngôn bán hàng, diễn ngôn tiêu dùng, diễn ngôn tư tưởng then chốt của khoa học xã hội và khoa chứng khoán. Ngoài ra còn có diễn ngôn thể học chính trị. Ý đồ đó được khuyến khích bởi chế hoá, diễn ngôn chính trị, diễn ngôn truyền sự liên kết ngày càng chặt chẽ giữa ngôn ngữ thông, diễn ngôn văn hóa, diễn ngôn triết học, học và chính trị học trong quá trình biến đổi xã diễn ngôn điện ảnh, diễn ngôn đời tư - thế sự - hội. Còn nhìn ở góc độ phân tích - diễn ngôn nhân văn, diễn ngôn lịch sử - văn hóa,... hậu cấu trúc luận thì chúng ta có thể tìm thấy ở những công trình của Roland Barthes, Julia 2.1.2. Diễn ngôn thân thể trong truyện ngắn Kristeva, Jacques Lacan. Trong đó, diễn ngôn của tác giả nữ Việt Nam đương đại được xem là tổng thể các thực tiễn xã hội mà Vận dụng lý thuyết diễn ngôn vào nghiên cứu mọi ý nghĩa và tư tưởng đều được kiến tạo và văn học, chúng tôi nhận thấy các nhà văn nữ sử tái tạo trong khuôn khổ của nó. Quan niệm diễn dụng rất nhiều loại diễn ngôn trong quá trình 90
- sáng tác của mình: diễn ngôn trần thuật, diễn thể ấy sẽ trở thành ngôn ngữ. Vì vậy, diễn ngôn ngôn tính dục, diễn ngôn nữ quyền, diễn ngôn thân thể được xem như một phương diện văn thân thể, diễn ngôn nữ giới,… Diễn ngôn nữ hóa chứ không chỉ dừng lại ở nghĩa giản đơn và giới chính là lời nói, lời phát ngôn, là hành động tầm thường: thân thể chỉ là xác thịt. Diễn ngôn lời nói của giới nữ tạo sinh văn bản gồm người thân thể trong truyện ngắn của tác giả nữ Việt nghe bình đẳng với người nói, là sự tương tác Nam đương đại là hành trình đi tìm bản ngã và trong giao tiếp của phụ nữ với văn hoá xã hội. xác lập nhân vị đàn bà trong xã hội. Diễn ngôn nữ giới thể hiện tri thức, quyền lực, Nếu phụ nữ muốn bình đẳng thì bản thân họ địa vị của phụ nữ đối với xã hội. Trong truyện phải tự dấn thân và phản kháng để đấu tranh ngắn của tác giả nữ Việt Nam đương đại, các cho sự tự do của mình. Họ phải tự tạo lập cuộc tác giả nữ đã thể hiện lối viết thân thể đầy trải đời và tự tạo danh tính. Hành trình dấn thân và nghiệm. Diễn ngôn thân thể như một phương đấu tranh của phụ nữ trong xã hội không phải cách cất lên tiếng nói đấu tranh đòi bình đẳng là con đường bằng phẳng. Đó là một hành trình giới. Vì vậy, diễn ngôn thân thể không chỉ có ý đầy đau khổ và chịu nhiều nổi ám ảnh, đắng nghĩa về mặt văn hóa mà còn có ý nghĩa về mặt cay. Họ bị ngay chính người yêu chà đạp nhân chính trị, xã hội. Có thể nói, văn chương đương phẩm, chiếm đoạt thân thể, rơi vào những cạm đại đang có nhiều sự chuyển biến mới. bẫy tình yêu (truyện Ai chọn giùm tôi, truyện Vị trí của phụ nữ Việt Nam dần được xác lập 27 bước chân là lên thiên đường của Y Ban). trong một xã hội dân chủ, đổi mới toàn diện. Họ bị mẹ chồng và chồng bắt phải phá thai vì Họ không những được khẳng định mình trong đây là lần thứ ba sinh con gái mà lại là sinh đôi xã hội, trên các phương diện chính trị, văn hoá, (truyện Hai giọt sương của Nguyễn Anh Đào). kinh tế mà còn cả trong văn học nghệ thuật. Có Hình ảnh cô Hoa đau khổ khi một mình nằm thể nói ý thức phái tính và tư tưởng nữ quyền tênh hênh trên bàn bệnh viện vì bị người yêu lợi phát triển từ đời sống văn hoá, chính trị, xã hội dụng thân xác (truyện Trinh tiết xóm Chùa của đến địa hạt văn chương. Địa vị của phụ nữ và sự Đoàn Lê). Họ phải hi sinh tuổi xuân của mình bất bình đẳng giới bị chi phối bởi cơ chế chính khi ở bên cạnh người đàn ông cả đời chỉ biết trị - xã hội. Tư tưởng nam nữ phụ quyền đã có cống hiến cho nghệ thuật (truyện Tôi và anh của từ lâu và ăn sâu vào tâm thức con người trong Y Ban),… Thậm chí, một cô gái mới lớn phải xã hội. Bởi lẽ, tư tưởng ấy gắn chặt với lịch sử tìm đến cái chết để kết thúc cuộc đời mình như của tộc người và bao phủ lên vòng đời của một kết thúc cuộc tình với chàng “công tử” đã dày cá nhân. Trong đó, phụ nữ là người gánh chịu kinh nghiệm yêu (truyện Khi người ta trẻ của nhiều bất công hơn cả. Nhưng, phụ nữ không Phan Thị Vàng Anh). Tất cả nổi cay đắng, tủi bị gục ngã trước sự phi lí của xã hội, mà trái khổ dù lớn hay nhỏ cũng đều giày xéo tâm can lại, họ đã dũng cảm đấu tranh phá bỏ thủ tục phụ nữ. Nhưng nếu vượt qua được những nổi cổ hủ và tư tưởng nam quyền. Họ hành động đau đó, phụ nữ sẽ ngày càng tự tin và mạnh mẽ và tự tạo danh tính trong xã hội, chính trị và hơn trong cuộc sống. nghệ thuật bằng chính ngôn ngữ của mình. Diễn Phụ nữ tự tin vững bước trên con đường ngôn thân thể hiện lên đậm nét trên từng trang đi tìm bản ngã và khẳng định vị thế của mình. văn của tác giả nữ. Yếu tố thân thể con người Họ biết bản thân có lợi thế về sắc đẹp thân thể. - thân thể người phụ nữ được đề cập và khắc Họ tự mãn nguyện và kiêu hãnh với sắc đẹp họa rõ nét trong quá trình đấu tranh đòi bình ấy. Đó không phải ngẫu nhiên khi các truyện quyền. Bởi lẽ, thân thể tự nó đã là một ngôn ngắn của tác giả nữ Việt Nam đương đại thường ngữ giao tiếp. Trong đời sống, thân thể như đầu, miêu tả một cách trực diện về thân thể phụ nữ. tóc, chân, tay, mắt, mũi, miệng, trái tim, cơ quan Diễn ngôn thân thể đã giúp họ khắc họa rõ nét sinh dục… cùng các động tác của thân thể như: hơn về bức tranh người phụ nữ thời đương đại. đi, chạy, cắn, hôn, đau, nhức,… đều có thể là Những nét đẹp thân thể của phụ nữ không còn ngôn ngữ giao tiếp của con người. Thân thể là mang tính ước lệ của văn học xưa như “làn thu thân thể sống của con người. Và khi, thân thể thủy, nét xuân sơn” (Truyện Kiều của Nguyễn thấm nhuần cảm xúc tâm hồn con người thì thân Du) hay “Đôi gò bồng đảo sương còn ngậm/ 91
- Một lạch đào nguyên suối chửa thông” (Thiếu vun đầy như tuổi hai mươi” (truyện Bóng đè của nữ ngủ ngày của Hồ Xuân Hương). Thân thể Đỗ Hoàng Diệu). “Đôi vú nhỏ nhắn với đôi núm phụ nữ trong văn học đương đại Việt Nam hiện hồng”, một “lồng ngực căng vun” khiến Hưng ra với vẻ đẹp mang tính trần thế đầy gợi cảm, cảm giác “ngực cô mịn màng và sáng tỏa như gợi tình. Một làn da vỡ ra trắng nõn, mái tóc đã hào quang” (truyện Eva dại dột của Trần Thùy vào cữ óng của cô bé mới lớn trong Chợ rằm Mai). “Đôi bầu vú nhỏ nhắn nhưng rắn chắc, dưới gốc cây cổ thụ của Y Ban. Dưới chiếc đượm mùi hương bảng lảng mà ngây dại bay váy thêu hoa duỗi song song đôi bàn chân lấm lên từ những kháp rượu nóng hổi” (truyện Rượu láp bụi đỏ và mười ngón chân trông yêu như trắng của Nguyễn Ngọc Tư). “Trong gương, da mười chú tằm đang rụt đầu nhả tơ. Đôi hàng mi thịt sáng loáng. Một tấm thân tròn mình cá trắm, khép hờ luôn rung động của “cô gái rừng với với hai cái bánh vú dày” (truyện Tự của Y Ban). đôi mắt hoang màu nâu” (truyện Gió hoang của Nét đẹp đôi vú trong truyện ngắn của các chị Võ Thị Hảo). Chị Phương hiện lên với vẻ đẹp được miêu tả thật tự nhiên đầy gợi tình như một sang trọng, quý phái “và trên cái nền áo xám tao bước đệm để tác giả nữ hướng đến những khát nhã lượt là che phủ tấm thân kiều diễm đang cử khao yêu đương bản năng. động uyển chuyển đó vươn cao một gương mặt Sự thay đổi tư duy và sự mở rộng của tinh đàn bà đang độ tuổi chín mùi mẫn nhất của đời thần dân chủ xã hội khiến nữ giới có điều kiện mình. Đôi mắt bí ẩn không bao giờ mở to nhưng tự do cất cao tiếng nói của mình với tư cách là ánh biếc của lòng mắt như lan tỏa xung quanh. chủ thể độc lập. Bản thân nữ giới đã có những Chính điều đó mang lại cho chị vẻ quyễn rũ thay đổi lớn về nhận thức. Họ có học vấn, có không cưỡng nổi” (truyện Phiên chợ người Cùi điều kiện tự chủ kinh tế và có khả năng am hiểu của Võ Thị Hảo). Những nét chấm phá nhỏ trên luật pháp. Các nhà văn nữ Việt Nam đương đại khuôn mặt, ngoại hình cũng khiến lòng người ngày một trưởng thành hơn trong môi trường rung rinh, xao xuyến. “Cái cười làm lấp lánh cả trải nghiệm mới. khúc sông” của người phụ nữ - mẹ của chị em Nương (truyện Cánh đồng bất tận của Nguyễn 2.2. Âm hưởng nữ quyền qua diễn ngôn Ngọc Tư). “Mái tóc dài, đôi má xanh xao và thân thể trong truyện ngắn của tác giả nữ Việt nhất là đôi mắt của Đức Mẹ Maria của Khánh Nam đương đại (truyện Ngôi đền sống của Trần Thùy Mai). Phụ Phụ nữ thế kỷ XXI, không còn phụ thuộc nữ biết yêu quý và tự hào về bản thân thì họ mới vào đàn ông. Họ có quyền yêu, quyền ly hôn. có sức mạnh thôi thúc đứng lên đấu tranh đòi tự Họ được tự do quyết định cuộc đời. Xã hội ngày do và bình đẳng xã hội. càng phát triển, phụ nữ càng được quan tâm Ngoài nhà văn Y Ban với I am đàn bà, Nhân nhiều hơn. Nhưng để họ thật sự được bình đẳng tình, Hai bảy bước chân là lên thiên đường thì với nam giới thì đòi hỏi một sự nỗ lực rất lớn từ Võ Thị Xuân Hà với Đàn sẻ ri bay ngang rừng, chính bản thân phụ nữ chủ yếu và phần nhiều từ Biển cứu rỗi, Vườn yêu, Con dại của đá; Đỗ phía xã hội. Hoàng Diệu với Bóng đè, Vu quy; Nguyễn Ngọc Các tác giả nữ đã không ngừng phấn đấu Tư với Cánh đồng bất tận,… cũng gây xôn xao hoàn thiện bản thân và nâng cao tài năng văn dư luận. Tuy các tác gia nữ khác nhau về vùng chương. Kết quả cho sự nổ lực ấy là những tác miền, về tư tưởng quan điểm nghệ thuật cũng phẩm đặc sắc ra đời. Họ viết bằng tất cả niềm như văn phong diễn đạt nhưng họ có điểm chung đam mê và tình yêu văn chương. Mỗi trang trong quá trình miêu tả nét đẹp thân thể phụ nữ. truyện ngắn hiện lên hình ảnh người phụ nữ Hình ảnh bầu vú – đặc trưng của nét đẹp phồn với thân thể đầy quyến rũ, đầy khát khao yêu thực cũng được tác giả nữ phác họa như một bức thương và mong muốn được tự do. Bức tranh tranh về sự sinh sôi và nuôi dưỡng giống nòi. về hình ảnh người phụ nữ đẹp trong văn học Một “đôi vú ngời ngợi như hai vầng trăng”, một nữ đương đại Việt Nam không dừng lại ở sự “bộ ngực tròn trịa với bờ vai, đôi cánh tay mịn chiêm ngưỡng mà nó còn mang thông điệp bình màng (truyện Giàn thiêu của Võ Thị Hảo). “Bộ đẳng giới. Tất cả những gì thuộc về thân thể ngực tròn trịa” của “cơ thể săn chắc mượt mà cũng đều mang ý nghĩa giao tiếp. Vì vậy, ngôn 92
- ngữ thân thể mang ý nghĩa văn hóa và chính trị đê mê dồn dập đến. Hấp tấp, cuống cuồng cả hai xã hội. Trong các truyện ngắn của tác giả nữ kéo nhau vào khách sạn gần đó” (truyện Kẻ tống Việt Nam đương đại, từ “bàn tay nhỏ nhắn và tình của Bích Ngân). Hình ảnh nàng Lụa cũng mềm mại hiếm thấy”, “đôi chân dài miên man”, hiện lên đầy khao khát được người yêu ôm ấp, những “bộ ngực tuyệt đẹp lấp ló”, hay “ánh mắt mơn man da thịt. Đến cả trong những giấc mơ và khoé môi đa tình, hờn dỗi” đến cái nhíu mày, mỗi đêm, nàng mơ thấy mình trong vòng tay ôm trợn mắt hay quát tháo cũng đều mang ý nghĩa chặt của Thắng. Những lúc như vậy, Lụa có cảm văn hóa xã hội. Các nhân vật nữ như đại diện giác như “da thịt mình tách ra”. “Giấc mơ đêm cho tiếng nói của phụ nữ trong quá trình đấu lại đưa cô vào cơn mê lạ. Thắng nằm bên cạnh tranh đòi bình quyền và khẳng định nhân vị đàn cô vuốt ve, bàn tay anh động đến đâu thì da thịt bà. “Nàng” (truyện Em vẫn gọi tên anh là nước cô mở ra đến đó. Một luồng khí trời tinh khiết, Nga của Bích Ngân) là một người đàn bà không một dòng nước nguồn tinh khiết, một tia chớp cầu kì và biết tự yêu mình như những người đàn chói sáng bủa vây cơ thể Lụa. Cô nép vào người bà khác. Họ “có quyền lực sai khiến bằng một Thắng” (truyện Chợ rằm dưới gốc cây cổ thụ ánh mắt, một lời nói”. Họ có quyền quyết định của Y Ban). Lynh Bacarbi cũng để cho nhân vật tất cả những việc liên quan đến cuộc đời của tôi sống với những khát khao tự nhiên bản năng. mình. Người đàn bà khi ở tuổi ba mươi nhận ra “Cô” thưởng thức “chiếc bánh bông lan” ngon giá trị sâu sắc của bản thân. “Và người phụ nữ đến mức khiến người ta phải nhỏ nước bọt vì nhận ra mình đẹp bắt đầu từ tuổi ba mươi, tự tin cái vẻ ngoài hấp dẫn và mùi thơm quyến rũ. Sau rằng những người đàn ông mình cần là những quá trình trải nghiệm thân thể, trải nghiệm yêu người nhận ra được vẻ đẹp bên trong người đàn đương, nhân vật nữ tự ngẫm lại tình yêu tuổi trẻ bà” (truyện Đàn bà ba mươi của Trang Hạ). Họ để thấm thía sự trái ngang của cuộc đời từ chính biết chăm sóc bản thân, biết làm cho mình ngày người đàn ông của họ gây ra (truyện Tre rừng càng giá trị, càng có sức hút với cánh đàn ông. của Luynh Bacardi). Ngoài giờ đi làm và ngoại trừ lúc ngủ, thời gian Ở số phận khác, những người phụ nữ không còn lại, nàng dành hết cho việc tự chăm sóc bản được may mắn về sắc đẹp nhưng trong tâm hồn thân, ưu tiên đặc biệt cho việc trùng tu, tôn tạo họ ngọn lửa khát yêu vẫn âm ĩ cháy. Đó là hình và nâng cấp dung nhan của mình” (truyện Kẻ ảnh về một cô bé bị tật nguyền nhưng vẫn luôn tống tình của Bích Ngân”. Phụ nữ đương đại mong đợi những lá thư cổ tích trong truyện không còn là con mèo yếu ớt, sợ nước, sợ lạnh, ngắn Máu của lá của Võ Thị Hảo. Những người co rúc tìm hơi ấm của chồng mà trở thành một đàn bà tật nguyền như Nấm (truyện Đàn bà người phụ nữ xinh đẹp, tự tin. Họ vứt hết những xấu thì không có quà của Y Ban) vẫn luôn nỗ bước đi e dè, rón rén thay cho những bước lực để đạt được tấm bằng tốt nghiệp đại học. chân lạnh lùng, kiêu kỳ của người đẹp trên sàn Hình ảnh về một cô gái mù luôn hình dung cuộc catwalk. đời qua những âm thanh vọng lại từ chiếc tivi Ngoài việc khẳng định nét đẹp thân thể và bên nhà hàng xóm trong truyện ngắn Làn môi nhân vị đàn bà, truyện ngắn của tác giả nữ Việt đồng trinh của Võ Thị Hảo. Các nhân vật nữ Nam đương đại còn hướng đến những khát khao trong truyện ngắn có số phận khác nhau nhưng hạnh phúc giản đơn, đời thường. Lam là một ở họ có chung niềm mong ước gặp được người người đàn bà có chồng và hai đứa con học giỏi. yêu chân chính, cưới được người chồng tốt và Nhưng từ khi người chồng bị bệnh suy thận, ân có được mái ấm gia đình hạnh phúc. Dù họ là ái giữa vợ chồng không còn mặn mà, chuyện người đàn bà đẹp, tài năng hay chỉ là một cô gái chăn gối ái ân mỗi ngày một xa thêm. Lam đã không may mắn về số phận thì phụ nữ vẫn mãi tìm đến lớp học thể dục thẩm mỹ. Và, cô nhanh chỉ là phái yếu. Phụ nữ luôn cần tình yêu thương chóng phải lòng cậu thanh niên khoẻ mạnh kém và sự chở che. hơn mình bảy tuổi. Lam ngã nhanh vào vòng tay Đi sâu khám phá vào nội tâm nhân vật nữ, hắn và mất hết lý trí trước những nụ hôn, những chúng tôi nhận thấy nổi ám ảnh đối với phụ nữ cái ôm vồ vập của “hắn”. “Tay chân chị cứ lả đi, không phải tiền, tài, danh vọng hay những giá yếu dần. Lam thấy mình mụ mị trước cơn sóng trị đạo đức xã hội mà là tình yêu. Dù cuộc sống 93
- có nhiều bộn bề lo toan và đầy áp lực nhưng Với truyện ngắn của tác giả nữ Việt Nam người phụ nữ trong truyện ngắn Cưới chợ của đương đại, người đọc có cái nhìn bao quát Y Ban không bao giờ nguội lạnh và bị dập tắt hơn về những cung bậc cảm xúc khác nhau về tình yêu. Trong truyện ngắn của tác giả nữ của người phụ nữ. Họ không giống nhau về số Việt Nam đương đại, bạn đọc sẽ bắt gặp nhiều phận nhưng gặp nhau ở niềm khát khao được hình ảnh về những cô gái trẻ trung, năng động, hạnh phúc, được tự do. Phụ nữ đương đại luôn tràn đầy những hoài bảo và mạnh mẽ. Họ mang tự hào và kiêu hãnh với chính bản thân mình. nhiều phong cách hiện đại mới của một xã hội Họ là những người đàn bà không những đẹp về đương đại. Họ dám phản kháng chống lại sự hình thể mà còn tài năng. Tự tin, bản lĩnh trước hà khắc của chuẩn mực phong kiến để sống vì những biến động, đổi thay của cuộc sống và mình. Họ sẵn sàng ngoại tình (truyện Một nửa số phận là điều quan trọng để phụ nữ vươn lên cuộc đời của Nguyễn Thị Thu Huệ, truyện Nhân giành lấy bình đẳng giới. tình của Y Ban, truyện Cánh cửa thứ chín của 3. Kết luận Trần Thùy Mai, truyện Cơn mưa cuối mùa của Lê Minh Khuê,...) để sống thật với cái tôi bản Các nhà văn nữ Việt Nam đương đại đã thể năng tự nhiên. Họ sẵn sàng khiêu chiến với hiện quan điểm nghệ thuật về con người. Họ những chuẩn mực về công, dung, ngôn, hạnh hướng đến hành trình đi tìm bản ngã đàn bà và (truyện Kiếm ái của Phạm Thị Hoài, truyện khẳng định vị thế phụ nữ trong xã hội. Những Vu quy của Đỗ Hoàng Diệu,...) nếu điều đó trở nhân vật nữ trong truyện ngắn của tác giả nữ thành rào cản hạnh phúc cá nhân. Phụ nữ đương Việt Nam đương đại hiện ra như bức tranh đại tự quyết định tình yêu và số phận của họ. tuyệt đẹp. Mỗi người một số phận khác nhau Họ biết yêu quý và quan tâm nhiều hơn đến sắc nhưng điểm chung của họ là sự khát khao yêu đẹp thân thể. Họ hướng đến những hạnh phúc thương, sẵn sàng dấn thân để đi tìm hạnh phúc thực tế hơn, đời thường hơn là những hạnh phúc và mạnh mẽ đứng lên đấu tranh để đòi sự tự trong tâm tưởng và ảo mộng. do. Qua những tác phẩm, các tác giả nữ đã thể Những người phụ nữ dù lớn hay trẻ, dù trinh hiện niềm thương cảm của mình đối với phụ nữ trắng hay từng trải, dù khôn ngoan hay tầm và cũng như góp thêm tiếng nói trong việc đấu thường thì ai cũng khát yêu và được yêu. Họ sẵn tranh đòi bình đẳng giới. Họ đã từng bước phá sàng bất chấp tất cả để đến với tình yêu. Hình ảnh vỡ hệ thống tư tưởng nam quyền, phá vỡ cấu một cô bé mới lớn trong truyện ngắn Biển ấm của trúc nhị phân đối lập và xác lập nhân vị đàn bà, Nguyễn Thị Thu Huệ cũng vì tình yêu mà bỏ nhà khẳng định quyền được sống, quyền được tự do để tìm đến người đàn ông lớn hơn mình mười và quyền mưu cầu hạnh phúc. hai tuổi. Xuyên - một cô gái đầy mâu thuẫn, đầy ngông nghênh vẫn yêu Vỹ cháy bỏng, mặc dù TÀI LIỆU THAM KHẢO cô biết Vỹ đã có người yêu, “đã có một già nhân ngãi, non vợ chồng dưới Long Xuyên” và luôn [1] Bakhtin (1998), Bakhtin toàn tập (tập 2). đem lại đau khổ cho cô (truyện Khi người ta trẻ Nxb Giáo dục Hà bắc. của Phan Thị Vàng Anh). Lam trong truyện ngắn [2] V.I. Chiupa, Lã Nguyên dịch, 2013. Trần Kẻ tống tình của Bích Ngân bất chấp dư luận xã thuật học như là khoa học phân tích diễn ngôn hội và chuẩn mực về sự thủy chung của người trần thuật (http://www.hcmup.edu.vn/index. phụ nữ đã có chồng, có con để đến với chàng php?option=com_content&id=14838&tmpl= thanh niên nhỏ hơn mình bảy tuổi. Nàng trong c o m p o n e n t & t a s k = truyện ngắn Hai mươi bảy bước chân là lên thiên preview&lang=vi&site=142). đường của Y Ban bất chấp sự dễ dãi bản thân, cám dỗ tình yêu để “theo anh vào khách sạn với [3] Foucault M, 1998. Khảo cổ học tri thức, bước chân run rẩy”. Nxb Tam liờn, Thượng Hải. 94
- PHYSICAL DISCOURSE AND FEMINIST CONSCIOUSNESS IN THE SHORT STORIES BY VIETNAMESE MODERN WOMEN Truong Thi Thu Thanh Phu Yen University Abstract: Physical discourse in literature is often associated with the works of feminist consciousness. Owning to characteristics in the body writing style, the female body is a means of expressing the content of the work. The article applies the theory of discourse and feminism to illuminate female characters, which clarifies the deep understanding of the writers with the fate of women and their appreciation to the women who dared to fight for freedom, equality and the pursuit of happiness. Keywords: Short stories, ego, discourse, body, feminism, gender, gender, female. ______________________________________________ Ngày nhận bài: 16/10/2019. Ngày nhận đăng: 21/02/2020. Liên lạc: Trương Thị Thu Thanh; e-mail: truongthuthanhdhpy@gmail.com 95
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học