Xem mẫu
- B GIÁO D C VÀ ðÀO T O
TRƯ NG ð I H C KINH T TP.HCM
=== = 0=== =
CÔNG TRÌNH D THI
GI I THƯ NG NGHIÊN C U KHOA H C SINH VIÊN
“NHÀ KINH T TR – NĂM 2009”
TÊN CÔNG TRÌNH:
XÂY D NG MÔ HÌNH C NH BÁO
KH NG HO NG TÀI CHÍNH
VÀ KHUY N NGH CHO VI T NAM
THU C NHÓM NGÀNH: KHOA H C KINH T
- M CL C
CHƯƠNG 1. NGHIÊN C U KINH ðI N V KH NG HO NG VÀ CÁC MÔ
HÌNH C NH BÁO KH NG HO NG TÀI CHÍNH ...…………. ........ 1
1.1 Nghiên c u kinh ñi n v kh ng ho ng tài chính ............................................................... 1
1.1.1 Kh ng ho ng ti n t (Currency Crisis) ....................................................................... 1
Kh ng ho ng ti n t th h th nh t…………………………………………….. .......... 1
Kh ng ho ng ti n t th h th hai……………………………………………… .......... 2
Kh ng ho ng ti n t th h th ba………………………………………............. .......... 2
1.1.2. Kh ng ho ng ngân hàng (Banking Crisis) …………………………….................. 2
S l a ch n ñ i ngh ch…………………………………………………………............ .3
R i ro v ñ o ñ c………………………………………………………………. ........... .3
Tâm lý b y ñàn………………………………………………………………… ........... ..3
1.1.3 Kh ng ho ng n ( Debt Crisis)………………………..……………………............. .4
1.1.4 Kh ng ho ng kép (Twin crisis)………………………………………………............ 5
Kh ng ho ng kép th h th nh t.................................................................................... .5
Kh ng ho ng kép th h th hai..................................................................................... ..8
1.1.5 Nguyên nhân c a kh ng ho ng tài chính…………………........................ ........... .10
1.2.Các mô hình c nh báo kh ng ho ng ................................................................................ 12
1.3.1.Mô hình Probit ........................................................................................................... 12
1.3.2.Mô hình Neuro Nuzzy ............................................................................................... 13
M hóa .............................................................................................................. .......... 13
Suy lu n ............................................................................................................ ........... 15
Kh m ............................................................................................................. ........... 15
1.3.3.Mô hình Signal Approach.......................................................................................... 16
Gi i thích Stj ................................................................................................................ 17
Gi i thích ωj …………………………………………………………......…….......... 18
- CHƯƠNG 2. XÂY D NG MÔ HÌNH C NH BÁO KH NG HO NG TÀI
CHÍNH CHO VI T NAM ........................................................... .........20
2.1 L a ch n mô hình c nh báo kh ng ho ng tài chính phù h p cho Vi t
Nam …………………………………………………………....................…………...... 20
2.2 ng d ng mô hình Signal Approach vào c nh báo kh ng ho ng tài chính cho Vi t
Nam …………………………………………..………………………………….................. 21
2.2.1 Cơ s d li u .............................................................................................................. 21
2..2.2 Xây d ng chu i ch s c nh báo kh ng ho ng ....................................................... 22
L a ch n bi n s cho mô hình........................................................................................ 23
Gi i thích s tác ñ ng c a t ng bi n. ............ …………………………………………26
2.2.3 Chu i ch s c nh báo kh ng ho ng th c nghi m........... ………………………..27
Lưu ý c a chu i ch s 13 bi n ……………………………………..…………................... 28
Chu i ch báo kh ng ho ng 10 bi n………………………………………..….................... 29
2.2.4 Qua k t qu nhìn nh n xác su t Vi t Nam rơi vào kh ng ho ng tài
chính ……………………………………………………………………….. ......... 33
Phương pháp lu n………………………………………………………............. .................. 33
Th c nghi m……………………………………………………………............. .......... 34
CHƯƠNG 3: NH N XÉT VÀ CÁC KHUY N NGH THÊM V MÔ
HÌNH ………………………………............................................ ...... 37
3.1 Nh n xét k t qu d báo c a mô hình ………………………………………….... ..... .... 37
3.1.1 ðánh giá r i ro qu c gia Vi t Nam c a EIU………... ………………............... .... .37
R i ro ch quy n …………………………………………………………..…… ......... 38
R i ro ri n t ……… ......... …………………………………………………................38
R i ro ngân hàng…………......... ……………………………………………………...38
3.1.2 IMF và ñánh giá tính d t n thương c a h th ng tài chính Vi t Nam...... ...…….38
Kh năng d b t n thương c a h th ng ngân hàng ......... …………………...…..…..38
Th trư ng ch ng khoán s t gi m và nh ng r i ro trên th trư ng ch ng
khoán ………………………… ........... ………………………………………...............39
3.1.3 Nét tương ñ ng gi a các báo cáo và mô hình Signal Approach ....... ……..............40
- 3.2 Kh c Ph c nh ng như c ñi m c a mô hình………........ …………………...…............ 41
3.3 Khuy n ngh cho Vi t Nam………………………………………………………….…41
3.3.1 Khuy n ngh v m t mô hình………………………………………..………….......41
Bi n VNINDEX..………………………………………............ …………………….... 41
Ch s b t ñ ng s n ……………………..………….......... …………………………...41
3.3.2 Khuy n ngh v m t chính sách ……………............ …………………………..…..42
Khuy n ngh chính sách vĩ mô .…………………............ ……………………………..42
Tích c c ñi u ch nh và tăng cư ng giám sát h th ng tài chính ñ ñ m b o s th n
tr ng c a các ngân hàng trong vi c qu n lý r i ro .................... ...................................45
Xây d ng m t c u trúc khuy n khích có l i cho ph i h p tài chính m nh m ñ tránh t
l n trên giá tr c ph n và tăng ñ ñáng tin c y trong các kho n vay nư c
ngoài …………………………………………........... ………………………………...45
Ki m soát và theo dõi ch t ch các kho n v n ñ u tư c a các t p ñoàn nhà nư c t
vi c ti n hành vay n nư c ngoài nh m tránh r i ro m t v n nhà
nư c…………………………………………........... ………………………….………46
Xây d ng mô hình c nh báo kh ng ho ng cho toàn b n n kinh t Vi t
Nam………………………………………… ........... ………………………………….47
- DANH M C T VI T T T
VN Vi t Nam
NHTW Ngân hàng trung ương
NH Ngân hàng
TTCK Th trư ng Ch ng khoán
BðS B t ñ ng s n
WTO T ch c thương m i th gi i
IMF Qu ti n t th gi i
EIU Cơ quan tình báo kinh t Anh
FDI Dòng v n ñ u tư tr c ti p nư c ngoài
GDP T ng s n ph m Qu c N i
- DANH M C B NG BI U
B ng 1.1 : Kh ng ho ng kép th h th hai
B ng 1.2 : Ngư ng liên h c a các ch s d báo
B ng 2.1: Gi i thích cách ch n bi n ñ u vào và ngu n s li u s d ng
B ng 2.2: ð nhi u c a bi n d báo
B ng 2.3: Ngư ng kh thi cho các bi n d báo
B ng 2.4: Chu i ch s kh ng ho ng th c nghi m.
B ng 2.5: Chu i ch s kh ng ho ng 10 bi n và 13 bi n.
B ng 2.6: Chu i ch s kh ng ho ng cho 10 bi n và 13 bi n (năm g c 1998 giá tr là 100)
B ng 2.7: Giá tr St và xác su t x y ra kh ng ho ng có ñi u ki n.
B ng 2.8: Chu i ch s xác xu t x y ra kh ng ho ng th c nghi m c a Vi t Nam
B ng 2.9: Các m c c nh báo kh ng ho ng tương ng v i các m c xác su t kh ng ho ng
B ng 2.10 : Các m c c nh báo kh ng ho ng ñ i v i Vi t Nam giai ño n 1998-2008
- DANH M C HÌNH
Hình 1.1 : Hàm xu t kh u
Hình 1.2 : Hàm d tr ngo i t
Hình 2.1: Chu i ch s kh ng ho ng th c nghi m 13 bi n giai ño n 1998 – 2008.
Hình 2.2: Bi u ñ so sánh chu i ch s kh ng ho ng cho 10 bi n và 13 bi n
Hình 2.4: Lãi su t ti n g i th c t i Vi t Nam giai ño n 1998-2008
Hình 2.3: Chu i ch s Tín d ng n i ñ a/GDP Vi t Nam giai ño n 1998-2008
Hình 2.5: Ch s M2/D tr ngo i h i Vi t Nam giai ño n 1998-2008
Hình 2.6: Chu i xác su t x y ra kh ng ho ng có ñi u ki n cho Vi t Nam 1998 – 2008
Hình 2.7:Chu i xác su t kh ng ho ng th c nghi m VN giai ño n 1998 – 2008.
Hình 3.1: Bi u ñ tăng trư ng t s M2/GDP giai ño n 1998-2008
Hình 3.2: Mô hình trung tâm c nh báo kh ng ho ng chung cho toàn n n kinh t
DANH M C H P
H p 1: Các d u hi u kh ng ho ng ðông Á và th c tr ng VN.
- DANH M C PH L C
Ph l c 1 : Cơ ch truy n ñ ng kh ng ho ng ti n t th h th nh t
Ph l c 2 : Cơ ch truy n ñ ng kh ng ho ng ti n t th h th hai
Ph l c 3: Cơ ch truy n ñ ng kh ng ho ng ti n th th h th ba
Ph l c 4 : Các h u qu c a kh ng ho ng tài chính
Ph l c 5: D li u tính ch s c nh báo kh ng ho ng
- PH N M ð U
1. LÝ DO NGHIÊN C U
Kh ng ho ng tài chính gây ra nhi u thi t h i c khu v c kinh t tài chính và khu v c kinh t
th c, c n r t nhi u th i gian và chi phí ñ gi i quy t h u qu và ph c h i n n kinh t . Thêm
vào ñó là các h u qu v m t xã h i, làm ñ o l n cu c s ng c a hàng tri u con ngư i. Chính vì
v y, trong tác ph m: “Hãy k t toán cu c sát ph t”, Helen Hayward ñã vi t: “…các cu c kh ng
ho ng tài chính ñã làm ñ o l n cu c s ng c a hàng tri u con ngư i. Cái giá ñ i v i con ngư i
r t nghiêm tr ng, có l không th nào tính n i và h u qu c a kh ng ho ng v n ti p t c ñư c
phơi bày. Ngư i nghèo b tác ñ ng b i th t nghi p, ñ ng lương b gi m, giá c các nhu y u
ph m tăng cao và các d ch v xã h i b thu h p. Tr em ph i r i gh nhà trư ng, lương th c
và th c ph m khan hi m, n n b o hành và m i dâm tăng lên. Th t nghi p và c nh tranh sinh
t n làm cho c ng ñ ng b r n n t, chính tr tr nên b t n, b o ñ ng vì th c ph m và s c t c
t i Indonesia, nông dân ph n kháng Thái Lan và công nhân b t bình Hàn Qu c…”(1)
Tuy nhiên, “Vi c bùng n kh ng ho ng ch c ch n không th d báo ñư c. Tuy nhiên, có th
xác ñ nh ñư c các d u hi u m t cân b ng tài chính. Nói cách khác, ch c ch n có th xác ñ nh
ñư c các y u kém và nó khi n các cơ quan ch c năng c n tr ng hơn. Tuy nhiên, không nên
vi n vông nghĩ r ng có th d báo ñư c kh ng ho ng.”2 Vi c xây d ng công c c nh báo
kh ng ho ng ñã ñư c th c hi n t lâu t i các qu c gia khác nhau. Cho t i nay, t i VN v n
chưa có m t công c c nh báo nào ñúng nghĩa. Chính ñi u ñó ñã thôi thúc chúng tôi nghiên
c u ñ tài “ Nghiên c u kinh ñi n và các mô hình c nh báo kh ng ho ng tài chính”.
2. XÁC ð NH V N ð NGHIÊN C U
ð tài nghiên c u c a này t p trung nghiên c u nh ng lý thuy t kinh ñi n v kh ng ho ng tài
chính cũng như các mô hình c nh báo kh ng ho ng tài chính. T ñó, xây d ng mô hình c nh
báo kh ng ho ng tài chính cho VN d a trên nh ng mô hình ñã ñư c phát tri n áp d ng thành
công t i các qu c gia khác. Cùng v i ñó, nhóm nghiên c u cũng ñưa ra nh ng khuy n ngh ñ
1
Helen Hayward và Ducan Green, “ð ng v n và tr ng ph t”, NXB Chính tr qu c gia, 05/2005.
2
Françoise Nicolas Nghiên c u viên, Trung tâm châu Á , Vi n Quan h qu c t Pháp ,Gi ng viên ð i
h c Paris-Est - Tham lu n ñánh giá, d báo và các bi n pháp phòng ng a kh ng ho ng ti n t và h
th ng ngân hàng – 2008.
- giúp VN có th tránh ñư c nh ng cú s c tài chính và xa hơn là nh ng cu c kh ng ho ng tài
chính trong tương lai.
3. CÂU H I VÀ M C ðÍCH NGHIÊN C U
• Các hình th c kh ng ho ng tài chính nào ñã di n ra trong quá kh ? Cách th c các
cu c kh ng ho ng này di n ra như th nào ?
• ðâu là nguyên nhân gây ra các cu c kh ng ho ng tài chính?
• Các mô hình c nh b o kh ng ho ng tài chính nào ñang ñư c s d ng và ñâu là mô
hình phù h p v i ñi u ki n c a VN hi n nay?
• Nh ng bư c ñi c n thi t hi n nay ñ giúp th trư ng tài chính v ng m nh và có th
tránh ñư c nh ng cú s c và các cu c kh ng ho ng là gì?
Trong quá trình ñi tìm l i gi i cho nh ng câu h i nghiên c u v a nêu ñ gi i quy t v n ñ
nghiên c u ñ t ra, ñ tài này nh m vào các ñ i tư ng nghiên c u c th sau ñây:
• Phân tích các nghiên cưu kinh ñi n v kh ng ho ng ñ c bi t là các lý thuy t v “kh ng
ho ng kép” và cơ ch truy n ñ ng c a t ng lo i kh ng ho ng.
• Tính toán và phân tích chu i ch s kh ng ho ng d a trên mô hình Signal Approach
qua ñó ñánh giá v kh năng VN x y ra kh ng ho ng.
• Xem xét s phù h p c a mô hình và ñưa ra các khuy n ngh v mô hình ñ nâng cao
hi u qu c nh báo ñ ng th i ñ xu t nh ng khuy n ngh v m t chính sách giúp cho th
trư ng tài chính VN phát tri n b n v ng.
• Hư ng ñ n ñ xu t xây d ng m t h th ng c nh báo chung cho toàn b n n kinh t .
4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U
Bài nghiên c u s d ng ch y u phương pháp ñ nh tính, ñ nh lư ng, th ng kê, so sánh và t ng
h p nh m làm rõ nh ng v n ñ c n nghiên c u. ð i v i nghiên c u ñ nh lư ng trong ñư c s
d ng trong nghiên c u này, chúng tôi dùng phương pháp phi tham s d a trên mô hình Signal
Approach nh m làm rõ vai trò c a các bi n s kinh t vĩ mô góp ph n gây ra kh năng kh ng
ho ng.
- 5. N I DUNG NGHIÊN C U
Chương 1: Các nghiên c u kinh ñi n v kh ng ho ng bao g m kh ng ho ng ngân hàng, kh ng
ho ng ti n t , kh ng ho ng n và ñ c bi t là kh ng ho ng kép th h 1, th h 2. Sau ñó là các
nguyên nhân d n t i kh ng ho ng tài chính và cu i cùng là các mô hình c nh báo tài chính ñã
có
Chương 2: Áp d ng mô hình Signal Approach vào VN ñ tính toán chu i ch s kh ng ho ng
cho giai ño n 1998-2008 qua ñó nhìn nh n xác su t VN rơi vào kh ng ho ng.
Chương 3: Xem xét s phù h p c a mô hình Signal Approach khi áp d ng vào VN qua ñó ñưa
ra nh ng ñ xu t ñ nâng cao hi u qu c nh báo cho mô hình và ñ xu t nh ng chính sách cho
s phát tri n b n v ng c a th trư ng tài chính VN.
6. Ý NGHĨA NGHIÊN C U CÔNG TRÌNH
V lý lu n ñ tài này giúp cho chúng ta có m t cái nhìn sâu hơn v kh ng ho ng tài chính
thông qua các lý thuy t kinh ñi n v kh ng ho ng. Bên c nh ñó, d a trên mô hình Signal
Approach ñã ñư c áp d ng khá thành công t i nhi u nư c, ñ tài này còn ñóng góp ñư c chu i
ch s c nh báo kh ng ho ng tài chính cho VN trong giai ño n 1998-2008. M t v n ñ c n lưu
ý là mô hình này ñư c phát tri n ch y u dùng cho vi c c nh báo kh ng ho ng ti n t và ngân
hàng. Tuy nhiên, trong nhi u công trình nghiên c u v kh ng ho ng kép ñã ki m ch ng m i
quan h kh ng ho ng ti n t có liên quan m t thi t v i kh ng ho ng n (ñi u này ñư c chúng
tôi trình bày k trong lý thuy t v kh ng ho ng kép) do ñó mô hình này cũng ñ ng th i có th
c nh báo cho kh ng ho ng n .
V m t th c ti n, ñ tài này ñã ñóng góp m t công c c nh báo ñ nh lư ng giúp cho các nhà
ñi u hành chính sách vĩ mô có m t cái nhìn rõ hơn v kh năng d b thương t n c a các b
ph n trong th trư ng tài chính ñ t ñó có các gi i pháp ñi u ch nh thích h p giúp cho h
th ng tài chính lành m nh hơn. Cu i cùng chúng tôi cũng ñ xu t thêm nh ng chính sách khác
cho Vi t Nam phát tri n n ñ nh và b n v ng trong c ng n h n và dài h n.
- CHƯƠNG 1: NGHIÊN C U KINH ðI N VÀ CÁC MÔ HÌNH C NH BÁO
KH NG HO NG TÀI CHÍNH
1.1 Nghiên c u kinh ñi n v kh ng ho ng tài chính
Kh ng ho ng tài chính, m t cách t ng quát ñư c hi u là s x u ñi m t cách rõ ràng và nhanh
chóng c a t t c hay h u h t các nhóm ch tiêu tài chính c a m t n n kinh t qu c gia như lãi
su t ng n h n, giá tr tài s n, tình tr ng không tr ñu c n và nh ng th t b i c a các ñ nh ch
tài chính. Kh ng ho ng tài chính có th ñư c bi u hi n dư i m t s d ng kh ng ho ng ñ c thù.
1.1.1 Kh ng ho ng ti n t (Currency Crisis)
Kh ng ho ng ti n t còn ñư c g i là kh ng ho ng t giá h i ñoái hay kh ng ho ng cán cân
thanh toán n ra khi ho t ñ ng ñ u cơ ti n t d n ñ n s gi m giá m t cách ñ t ng t c a ñ ng
n i t ho c trư ng h p bu c các cơ quan có trách nhi m ph i b o v ñ ng ti n c a nư c mình
b ng cách nâng cao lãi su t hay chi ra m t kh i lư ng l n d tr ngo i h i.
Kh ng ho ng ti n t th h th nh t. Paul Krugman (1979) và sau ñó là Flood & Garber
(1984) ñã gi i thích cơ ch truy n ñ ng c a kh ng ho ng ti n t d a vào mô hình ti n t ñơn
gi n v i tên g i lý thuy t kh ng ho ng th h th nh t 3.
Kh ng ho ng ti n t (hay kh ng ho ng cán cân thanh toán) liên quan ñ n vi c Chính ph
không còn ñ d tr ngo i t ñ ñáp ng nhu c u s d ng ngo i t c a các khu v c khác nhau
trong n n kinh t và bu c ph i phá giá ñ ng n i t . M i chuy n thư ng b t ñ u t vi c Chính
ph duy trì cơ ch t giá h i ñoái c ñ nh. Chính ph có th b o v t giá này b ng cách can
thi p vào th trư ng ngo i h i (tr c ti p mua ho c bán ngo i t ). N u có m t th trư ng tài
chính phát tri n, nghi p v này có th ñư c th c hi n b ng các ho t ñ ng th trư ng m hay
can thi p vào th trư ng ngo i h i kỳ h n. Tuy nhiên, vi c b o v t giá cũng có gi i h n c a
nó. Trư c s c ép gi m giá tr n i t (thư ng là do Chính ph in ti n ñ bù ñ p thâm h t ngân
sách), Chính ph ph i bán ngo i t ñ b o v t giá. D tr ngo i h i gi m và cu i cùng Chính
ph bu c ph i ch m d t t giá c ñ nh và chuy n sang th n i t giá. ði m ñ c bi t là ngay
trư c khi d tr c n ki t, s suy y u c a các y u t kinh t vĩ mô căn b n tr thành tín hi u
cho các cu c t n công mang tính ñ u cơ vào ñ ng n i t và ñ y nhanh kh ng ho ng.
3
Xem Ph l c 1.1 : Cơ ch truy n ñ ng c a kh ng ho ng ti n t th h th nh t
- Kh ng ho ng ti n t th h th hai. Obsfeld ñã phát tri n mô hình kh ng ho ng ti n t th h
th hai (mô hình kỳ v ng xoay vòng) 4.. Theo ông, vi c quy t ñ nh b o v t giá h i ñoái c
ñ nh có c l i ích và chi phí. ð ng trư c s c ép ph i th n i t giá, n u Chính ph quy t ñ nh
b o v t giá c ñ nh thì l i ích có ñư c s là uy tín v chính sách trong dài h n. Nhưng vi c
b o v t giá t o ra nhưng tác ñ ng tiêu c c t i n n kinh t n i ñ a vì thư ng thì lãi su t ph i
tăng lên. Lãi su t tăng, trư c h t làm suy gi m tăng trư ng kinh t và gây ra th t nghi p. Tác
ñ ng n a là ñ i v i h th ng NH, lãi su t cao bu c các NH ph i tr lãi cao hơn cho ti n g i.
Nh ng ñ i tư ng vay n theo lãi su t th n i s g p khó khăn v kh năng thanh toán. T l n
khó ñòi và tình tr ng v n vì th gia tăng làm nh hư ng t i kh năng v ng m nh v m t tài
chính c a c h th ng NH
Kh ng ho ng ti n t th h th ba. Lý thuy t v kh ng ho ng ti n t nh n ñư c m t bư c
phát tri n n a sau kh ng ho ng Châu Á năm 1997. Kh ng ho ng x y ra khi ñ t nư c b gi m
s t nhanh chóng v ngu n v n do nh ng ho ng s v tài chính. Trong m t s trư ng h p, m t
s nư c là ñ i tư ng s rút v n t ra kh i NH v i t giá h i ñoái c ñ nh ho t ñ ng như là
ch c năng c a h p ñ ng ti n g i. Các mô hình thu c th h th ba cho r ng kh ng ho ng có
th do s m t cân ñ i ngo i t c a các NH, doanh nghi p. chính s m t cân ñ i này có th d n
ñ n phát sinh nhu c u v ngo i t . T ng h p các nhu c u v ngo i t có th d n ñ n s c ép lên
t giá. T giá h i ñoái gi m làm lái su t c a các nhà ñ u tư nư c ngoài gi m d n ñ n dòng
ch y ngo i t ra ngoài và h qu là d n t i kh ng ho ng ti n t .
M t d ng c a kh ng ho ng ti n t th h th ba là do "r i ro v hành vi d n ñ n kh ng ho ng".
ð u tư quá m c, ñ c bi t là nh ng kho n ñ u tư r i ro c a các NH, các t ch c tài chính khác
5
x y ra do nh ng hành ñ ng ho c chính sách c a Chính ph .
1.1.2 Kh ng ho ng ngân hàng (Banking Crisis)
Theo qu ti n t qu c t (IMF): “Kh ng ho ng NH là tr ng thái các NH lâm vào tình tr ng rút
ti n t và b phá s n. Các NH bu c ph i d ng vi c thanh toán các cam k t c a mình, ho c ñ
tránh tình tr ng này, Nhà nư c bu c ph i can thi p b ng bi n pháp h tr ñ c bi t. Kh ng
ho ng NH có th bùng phát t i m t NH và lây truy n ra toàn b h th ng”6.
Ngư c l i v i mô hình kh ng ho ng ti n t , ñư c xây d ng ch y u d a trên nh ng gi ñ nh
v thông tin cân x ng, nh ng lý thuy t v kh ng ho ng NH l i cho r ng tính b t n (d ñ v )
4
Xem Ph l c 1.2 : Cơ ch truy n ñ ng c a kh ng ho ng ti n t th h th hai.
5
Xem Ph l c 1.3 : Cơ ch truy n ñ ng c a kh ng ho ng ti n t th h th ba.
6
Qu ti n t Qu c t , Tri n v ng kinh t th gi i 1998, năm 1998.
- c a h th ng NH b t ngu n t nh ng thông tin b t cân tương x ng, là tình tr ng khi m t bên
trong m i quan h kinh t hay giao d ch có ít thông tin v phía bên kia, ñi u này d n t i ba v n
ñ cơ b n sau:
S l a ch n ñ i ngh ch: L a ch n ñ i ngh ch là v n ñ thông tin b t tương x ng xu t hi n
trư c khi giao d ch th c hi n, khi các nhà ñ u tư ñã tham gia vào nh ng d án ch a ñ ng
nhi u r i ro ñang tìm ki m m t cách ch ñ ng nh ng kho n cho vay. Vì v y, nh ng ngư i ñi vay
ñưa ra nh ng k t qu không như mong ñ i l i h u như ñư c l a ch n.
R i ro v ñ o ñ c: R i ro v ñ o ñ c xu t hi n sau khi giao d ch ñư c th c hi n. ð ng trên
quan ñi m c a ngư i cho vay, h s quan tâm t i vi c kho n vay có ñư c s d ng ñúng m c
ñích hay không. R i ro v ñ o ñ c có th x y ra khi ngư i ñi vay s d ng ti n ñ ñ u tư vào
nh ng d án r i ro cao. N u d án thành công, h s nh n ñư c nh ng l i ích l n. Ngư c l i
khi s d án th t b i, ngư i cho vay ph i là ngư i gánh ch u h u h t h u qu . M t khác, r i ro
ñ o ñ c còn là vi c ngư i ñi vay s d ng ti n vay cho m c ñích chi dùng cá nhân hay th c
hi n nh ng d án không có kh năng sinh l i mà ch nh m vào vi c tăng v th hay quy n l c.
Tâm lý b y ñàn: Nh ng ngư i cho vay thư ng c g ng theo s d n d t c a ngư i mà h tin
tư ng là s có nh ng thông tin t t hơn. Hành vi b y ñàn có th xu t hi n khi các nhà ñ u tư
thi u thông tin v kh năng c a nh ng ngư i qu n lý qu c a mình. Nh ng ngư i qu n lý qu
kh năng kém s nh n th y là h p lý khi th c hi n theo nh ng quy t ñ nh c a nh ng nhà ñ u
tư khác ñ không b phát hi n. Và tính b y ñàn là h p lý khi k t qu ñ i v i m t ch th theo
sau m t hành ñ ng gia tăng b i vì nhi u ch th khác cũng th c hi n cùng hành ñ ng.
Trong th gi i tài chính ñ c trưng b i thông tin b t tương x ng, nh ng nhà cung c p qu g p
khó khăn trong vi c qu n lý các trung gian tài chính. Các t ch c này cũng g p nh ng khó
khăn tương t ñ i v i nh ng ngư i s d ng qu . Vì v y, trong khi nh ng tài s n c a NH ñ c
trưng b i tính khó chuy n ñ i và không d ñ nh giá trên th trư ng, nh ng NH v i nh ng
kho n n c a mình ch y u ñư c c u thành b i nhu c u ti n g i r t d b t n thương ñ i v i
vi c ñánh giá l i kỳ v ng. ði u này góp ph n vào tính d ñ v v n có c a NH. D dàng nh n
th y, v i s hi n di n c a nh ng thông tin không tương x ng hay không ñ y ñ , nhà ñ u tư s
th c hi n nh ng hành ñ ng qua ñó có th khuy ch ñ i nh ng bi n ñ ng v giá và gây ra nh ng
cu c kh ng kho ng b t ng .
Nh ng nhân t , nguyên nhân d n ñ n kh ng ho ng NH không ch là nh ng v n ñ v b t
tương x ng mà còn ñư c g n k t vào s bi n ñ ng có tính chu kỳ, nh ng cú s c b t l i bên
ngoài và t do hóa tài chính. Tuy nhiên, nh vào lý lu n v vi c phân tích thông tin b t tương
- x ng trên, vi c gia tăng trong lãi su t và gia tăng tính không ch c ch n là nh ng nguyên
nhân ch y u làm tăng s ñ v c a NH và có th d n t i s phá s n. Miskin ñã thêm vào hai
nguyên nhân ti m n làm cho kh ng ho ng NH d x y ra các nư c ñang phát tri n hơn. ðó
là:
Th nh t, các nư c ñang phát tri n thư ng là nh ng nơi s n xu t hàng hóa thô, d b tác ñ ng
b i nh ng cú s c bên thương m i. ði u này có th phá h ng b ng cân ñ i k toán c a NH,
ñư c c u thành ch y u b i kho n cho vay ñ n các doanh nghi p trong nư c. S thi u tính ña
d ng hoá bên ngoài có th ñưa t i nh ng v n ñ tr m tr ng nh ng qu c gia ñang phát tri n
hơn là nh ng qu c gia phát tri n có s ña d ng hoá t t nhi u nư c.
Th hai, các NH nh ng nư c ñang phát tri n huy ñ ng các qu v i nh ng kho n n b ng
ngo i t . Vì v y, m t s s t gi m giá tr ñ ng n i t có th gia tăng tình tr ng n n n, trong khi
giá tr tài s n c a NH không tăng. K t qu la d n ñ n s x u ñi c a v n ch s h u s làm gia
tăng kh năng phá s n c a NH.
1.1.3 Kh ng ho ng n ( Debt Crisis)
Kh ng ho ng n nư c ngoài x y ra khi m t qu c gia không có kh năng tr n nư c ngoài,
bao g m c các kho n n c a Chính ph hay c a khu v c tư nhân 7 . Nghiên c u c a
Detragiache và Spilimbergo (2001) cho r ng m t cu c kh ng ho ng n có th x y ra khi th a
m t ho c c hai ñi u ki n : ñ u tiên, các nghĩa v n ph i chi tr ho c các kho n lãi vay ñ i
v i nư c ngoài c a các ch n là NH ho c các ch s h u trái phi u vư t quá hơn 5% s n
còn l i; th hai, Các qu c gia xin giãn các kho n n ho c th a thu n kéo dài th i gian chi tr
n ñ i v i các ch n ñư c niêm y t trên danh sách c a trung tâm phát tri n tài chính toàn c u
thu c NH th gi i (World Bank’s Global Development Finance).
Khác v i nh ng kho n n thông thư ng gi a các cá nhân là nh ng kho n n có th thu h i
d a trên cơ s lu t pháp, n c a các Chính ph ñ ng ngoài lu t pháp c a m t nư c. Nó
hoàn toàn d a vào lòng tin và s tín nhi m ñ i v i chính ph ñi vay. Tr nh ng trư ng
h p gi a 2 nư c x y ra nh ng b t ñ ng l n v chính tr , còn l i thì lo i cho vay này – ñôi
khi th t ñáng ng c nhiên – l i là m t s m o hi m l n ñ i v i ngư i cho vay, vì v y trong
trư ng h p làm ăn không thành ñ t, các chính ph con n có th b c tuy t trong m t th i
gian dài, không th vay ti p ñư c n a. N nhà nư c là ph n trách nhi m c a toàn th ñ t
nư c, không ph thu c vào thành công hay th t b i c a m t ho t ñ ng riêng l nào ñư c
7
Qu ti n t Qu c t , Tri n v ng kinh t th gi i 1998, năm 1998.
- tài tr b ng kho n ti n cho vay. Tri n v ng kh năng hoàn tr n c a lo i n không ph i
c a nhà nư c thì ph thu c vào c s tin c y tín nhi m c a các ñ i tư ng vay l n vào thành
công ho c th t b i trong ho t ñ ng làm ăn c a ñ i tư ng này. Do v y m c r i ro b v n
còn l n hơn khá nhi u ki u cho vay n tư nhân ngay c khi nh ng kho n n này có th thu
h i nh s c ép c a lu t pháp8.
8
Fulbright Economics Teaching Program , “Kh ng ho ng n các nư c ñang phát tri n”, năm 2003.
- 1.1.4 Kh ng ho ng kép (Twin crisis)
Kh ng ho ng kép th h th nh t. Th p niên “r i lo n” tài chính trong nh ng năm 1990 ñã
hư ng m các nhà nghiên c u không ch còn xem xét kh ng ho ng ti n t như m t s ki n cô
l p, mà hi n nay, ñã có nhi u công trình ñi vào nghiên c u m i tương quan gi a kh ng ho ng
ti n t và kh ng ho ng NH. Theo nghiên c u c a Chang và Velasco (1999), kh ng ho ng ti n
t và kh ng ho ng NH có th ñi li n v i nhau và có m i quan h nhân qu tr c ti p. Th c
nghi m trong giai ño n 1997 – 1998 cho th y, kh ng ho ng NH và kh ng ho ng ti n t bùng
n m nh m vào cùng m t th i ñi m Thái Lan, Indonesia, Malaysia, Hàn Qu c. Các ñ t t n
công ñ u cơ vào ñ ng baht x y ra vào tháng 7 năm 1997 ñã làm Chính ph Thái Lan ph i b o
v ñ ng ti n c a mình b ng cách s d ng d tr ngo i t . Khi d tr ngo i t g n c n ki t,
Thái Lan bu c ph i th n i t giá, kh ng ho ng nhanh chóng lan ra các nư c ðông Á khác.
ð ng n i t c a Hàn Qu c, Indonesia, Malaysia và Philipines ñ u ch u s c ép. S phá giá
ñ ng n i t các nư c này cùng v i lãi su t gia tăng ñã làm nhi u doanh nghi p nhanh chóng
tr thành khó khăn c a các t ch c tài chính và d n t i kh ng ho ng NH.
Obsfeld (1994) cho r ng lĩnh v c NH h at ñ ng y u kém có th làm ti n ñ cho kh ng ho ng
ti n t n u các nhà ñ u cơ d ñoán ñư c r ng Chính ph s ưu tiên ki m ch l m phát hơn là
s n ñ nh t giá h i ñoái. M c ñích c a s ưu tiên chính sách này là ñ tránh n n phá s n
trong lĩnh v c NH. Tuy nhiên, Velasco (1987) và Calvo (1997) l i tranh lu n r ng kh ng
ho ng NH là nguyên nhân d n ñ n kh ng ho ng ti n t n u s tăng cư ng kh năng thanh toán
b ng ti n m t cũng như s h tr tài chính t phía Chính ph ñ i v i h th ng NH không ñ ng
nh t cùng s n ñ nh t giá h i ñoái. Miller (1999) cũng cho r ng s m t giá ti n t như là
m t ph n c a vi c l a ch n chính sách h p lý cho m t chính ph b ñe d a b i kh ng ho ng
NH trong cơ ch t giá h i ñoái c ñ nh. Gonzalex – Hermosillo ( 1996) thì l i ñưa ra nguyên
nhân kh ng ho ng kép n m h th ng tài chính nghèo nàn khi có th thay th v n n i ñ a
b ng v n nư c ngoài.
Nghiên c u c a Reuven Glick và Michael Hutchison (1999) ñã phân tích nh ng nguyên nhân
căn b n gây lên cu c kh ng ho ng NH và kh ng ho ng ti n t 90 qu c gia phát tri n và ñang
phát tri n trong th i kỳ 1975 – 1997. Công trình ñã t p trung nghiên c u v t n s , m c ñ t p
trung theo khu v c, m i quan h và th i gian tương ñ i cho quá trình x y ra hai cu c kh ng
ho ng. Thông qua vi c s d ng mô hình “ñ nhi u” (singal-to-noise), tác gi ư c ñ nh vai trò
c a kh ng ho ng NH trong vi c d ñoán kh ng ho ng tài chính trong tương lai, và ngư c l i.
K t h p v i ư c lư ng xác su t trong vi c bùng n kh ng ho ng b ng h i quy, phương trình
- hai bi n và ña bi n, k t qu ñã ch ra m c tương quan r t m nh gi a kh ng ho ng NH và
kh ng ho ng tài chính t i các th trư ng m i n i. Th m chí, hi n tư ng này v n x y ra sau khi
ñã ki m soát s thay ñ i trong c u trúc tài chính và c u trúc n n kinh t . H cũng ñã ch ng
minh s xu t hi n c a kh ng ho ng NH là m t ch báo h u hi u ñưa ñ n cu c kh ng ho ng
ti n t . Tuy nhiên, hi n tư ng ngư c l i thì không x y ra, kh ng ho ng ti n t không ph i là
m t ch báo h u d ng cho m t cu c kh ng ho ng NH trong tương lai. K t qu cũng cho th y,
s m c a c a các th trư ng m i n i ñ i v i dòng v n ñ u tư nư c ngoài, song song v i m t
c u trúc tài chính t do ñã làm cho các th trư ng này d b t n thương và d n t i kh ng ho ng
kép9.
Ti p c n nh ng nghiên c u v mô hình kh ng ho ng kép th h m t ñã làm cho chúng ta hi u
nhi u hơn v kh ng ho ng kép thông qua các chính sách nghèo nàn và ñi sâu t p trung vào các
y u t t h th ng tài chính. Có nhi u mô hình cho th y m c ñ phù h p cao trong vi c gi i
thích kh ng ho ng kép. Tuy nhiên, trong nghiên c u c a Raphael H.Solomon (12 - 2003) ñã
ch ra nh ng lu n ñi m mà các mô hình kh ng ho ng kép c n kh c ph c. Th nh t, vì trong
các mô hình này, hoàn toàn gi ñ nh r ng m i s rút ti n t ñ u d n t i kh ng ho ng ti n t ,
nên nó không gi i thích ñư c th c t m t vài trư ng h p kh ng ho ng NH ñôi khi ñưa t i m t
ch ñ ti n t t t hơn. Ngoài ra, nh ng mô hình trư c không gi i thích ñư c s l a ch n cân
b ng, do ñó cũng ko ư c lư ng ñư c m c ñ r i ro c a chính sách c ñ nh t giá. Th ba, các
mô hình ñó không cho phép cư dân trong và ngoài nư c có kì v ng khác nhau do ñó nó ko gi i
thích ñư c các hành vi khác nhau trong th i kì x y ra kh ng ho ng.
Nghiên c u c a Raphael H.Solomon (12 - 2003) 10 “m x ” kh ng ho ng kép th h th nh t
cũng như vi c gi i quy t ba v n ñ trên qua khía c nh xu t phát t h th ng tài chính và ñ c
bi t là hi n tư ng rút ti n t t NH. Mô hình ti p t c k th a n n t ng bi n sunspots 11 ñã
ñư c Cass và Shell (1983, 1984), Cole và Kehole (1996), cũng như Peck và Shell (2003) s
d ng. Nhưng ñi m m i c a mô hình là ông ñã s d ng mô hình hai bi n Sunspots có tương
quan (không tương quan hoàn toàn) vào mô hình rút ti n t thay vì, Cass và Shell (1983,
9
Reuven Glick – Federal Reserve Bank of San Francisco và Michael Hutchison - Department
of Economics University of California, “Banking and currency: how common are twins, năm
1999.
10
Raphael H.Solomon - Monetary and Financial Analysis Department Bank of Canada , “Anatony of a twin
crisis”, năm 2003.
11
Cass và Shell (1983, 1984) ñ nh nghĩa bi n sunspot như là “bi n ngo i sinh, ñó là hi n tư ng ng u
nhiên không nh hư ng t i hàng hóa ho c kh năng s n xu t”. Trong m t mô hình cân b ng ña chi u , bi n
sunspots s ñóng vai trò như cơ ch l a ch n cân b ng.
- 1984) ch xem xét t i m t bi n Sunspots và Peck và Shell (2003) s d ng hai bi n sunspots
không có tương quan12. S tương quan gi a hai bi n Sunspot cho phép kho ng r ng hơn trong
cân b ng c a trò chơi rút ti n cũng như xác su t x y ra kh ng ho ng kép.
K t qu c a công trình ñã tr l i ñư c r t nhi u câu h i mà các công trình khác chưa tr l i
ñư c. ð u tiên, s tương tác gi a nhà ñ u tư trong nư c và nư c ngoài có nh hư ng t i th i
ñi m và tính ch t c a kh ng ho ng kép. N u không có y u t nư c ngoài, m i cu c kh ng
ho ng tài chính ñ u x y ra như nghiên c u c a Diamond và Dybvig (1983). Tuy nhiên, trong
mô hình ñư c trình bày s xu t hi n c a kh ng ho ng ph thu c vào hành ñ ng c a nhà ñ u tư
trong nư c và nhà ñ u tư nư c ngoài. ñây, c nhà ñ u tư trong nư c và nư c ngoài ñ u có
th rút ti n t kh i NH. N u hành ñ ng m t cách riêng r , nh ng nhà ñ u tư nư c ngoài
không th t mình gây ra m t cu c kh ng ho ng kép ñ t ng t. Vi c rút ti n t c a các nhà
ñ u tư nư c ngoài m c dù d n ñ n kh ng ho ng ti n t nhưng không d n t i s s p ñ c a NH
b i vì NH không bu c ph i cung c p nh ng ngo i t hi m ñ ñ n n i thi u m t tính thanh
kho n. M t ñi u ñáng ng c nhiên là hành ñ ng c a các nhà ñ u tư trong nư c l i có th gây ra
kh ng ho ng kép. Vi c rút ti n t c a h có th d n ñ n s s p ñ c a NH. Các nhà ñ u tư
nư c ngoài ñ n vào giai ño n mà h ch nh n ñư c nh ng ñ ng n i t vô giá tr . ð ng ngo i t
theo sau ñ ng n i t b rút ra kh i NH và k t qu là ch ñ t giá c ñ nh b s p ñ và cu c
kh ng ho ng ti n t di n ra.
Th hai, m t kh năng không ñư c ñ c p ñ n trong nh ng mô hình trư c ñây là hi n tư ng
các nhà ñ u tư trong và ngoài nư c ñ ng lo t rút ti n t. Chính s t n công k t h p này ñã ñ
l i nhi u h u qu nghiêm tr ng cho h th ng tài chính. Th c t là khi nhà ñ u tư nư c ngoài
rút ti n t thì ñ m b o ti n g i cho các nhà ñ u tư trong nư c b ñe d a, có nghĩa là trong
trư ng h p này nhà ñ u tư trong nư c ch u thi t và ngư i ngoài ñư c l i. Trong ph m vi các
giá tr tham s mà t i ñó m t s rút ti n ñ ng lo t c a c hai phía nhà ñ u tư có kh năng x y
ra, m c l c a nhà ñ u tư trong nư c vư t quá m c l i nhu n nhà ñ u tư nư c ngoài nh n
ñư c (v i cơ s tính là ñô la M ). Khi m c h u d ng nhà ñ u tư trong nư c m t ñi th p hơn
m c h u d ng nhà ñ u tư nư c ngoài nh n ñư c. Không th nói r ng m t cu c kh ng ho ng
kép có s tham gia c a nhà ñ u tư nư c ngoài s t i t hơn trư ng h p không có s tham gia
12
V i m t bi n sunpots, mô hình s ñưa l i k t qu là kh ng ho ng kép ch c ch n xu t hi n kèm v i rút ti n t
và kh ng ho ng NH. ð i v i mô hình có 2 bi n sunpot không tương quan hoàn toàn ñưa ñ n k t lu n là kh ng
ho ng kép s d dàng x y ra trong trư ng h p có hi n tư ng kh ng ho ng NH nhưng không ñ m b o ch c ch n
kh ng ho ng s x y ra.
- c a h , n u m t cu c kh ng ho ng không quy t ñ nh m c ñ phân chia ch c năng h u d ng
cho m i thành viên tham gia.
Kh ng ho ng kép th h th hai. Không ñư c m i ngư i bi t ñ n như kh ng kho ng kép th
h m t, cho t i nay nhi u công trình ñã nghiên c u và ch ra lo i kh ng ho ng kép th h th
hai, ñó là s xu t hi n ñ ng th i c a kh ng ho ng n và kh ng ho ng ti n t . Nhi u qu c gia
(g n ñây như: Argentina, Ecuador và Nga) ñã ph i ñ i m t v i nh ng v n ñ trong cán cân
thanh toán cũng cùng lúc ñương ñ u v i nh ng kho n n t i h n.
Trong phân tích th c nghi m c a Bernhard Herz, Hui Tong 13 (12 – 2004) d a trên cơ s c a
74 nư c ñang phát tri n t 1975 ñ n 2001 ñ ư c lư ng ñ ng th i kh ng ho ng ti n t và
kh ng ho ng n . Công trình ñã tìm th y b ng ch ng rõ ràng cho quan h nhân qu t kh ng
ho ng n t i kh ng ho ng ti n t , và b ng ch ng không ch c ch n cho quan h nhân qu theo
chi u ngư c l i 14. ð c bi t nh ng b ng ch ng xác th c c a hai tác gi còn ch ng minh kh ng
ho ng n và kh ng ho ng ti n t có chung nh ng nguyên nhân như: d tr ngo i t trên t l
nh p kh u th p, t c ñ tăng trư ng GDP th p và FDI trên t l n nư c ngoài th p.
B ng 1.1 : Kh ng ho ng kép th h th hai
Không V N V N
Không phá giá Không kh ng ho ng Kh ng ho ng n
Phá giá Kh ng ho ng ti n t Kh ng ho ng kép th h hai
Trong các nghiên c u trư c ñây xem kh ng ho ng ti n t và kh ng ho ng n như nh ng s
ki n cô l p, t i ñó, các nhà khoa h c ñã phân tích quy t ñ nh “v n ” và quy t ñ nh phá giá n i
t không có m i quan h trong s l a ch n chính sách c a Chính ph . Trong khi các tác ph m
kinh ñi n nghiên c u kh ng ho ng kép th h hai ñã nh n ñ nh: “Các nhân t kinh t vĩ mô
trong th i ñi m Chính ph quy t tâm thanh toán các kho n n ñ ng th i gi c ñ nh t giá
chính là ngu n g c c a kh ng ho ng kép. Và theo ñó, nh ng s ki n này cũng ñư c gây ra b i
13
Bernhard Herz - Lehrstuhl für Wirtschaftspolitik Universität Bayreuth và Hui Tong - Economics Department
University of California at Berkeley, “The Interactions between Debt and Currency Crises – Common Causes or
Contagion”, 12 – 2004.
14
“H s c a ch m tr m t năm kh ng ho ng n trong phương trình kh ng ho ng ti n t là 0.52, h s này khác 0
v i m c ý nghĩa 0.001%. H s ñ tr 2 năm kh ng ho ng ti n t trong mô hình kh ng ho ng n là 0.27, h s
này khác 0 v i m c ý nghĩa 8%” - Bernhard Herz, Hui Tong (12 – 2004)
nguon tai.lieu . vn
