1. Trang Chủ
  2. Luận Văn - Báo Cáo
  3. Đề tài: VAI TRÒ CỦA LAO ĐỘNG TRONG PHÁT TRIỂN KINH TẾ VIỆT NAM

Đề tài: VAI TRÒ CỦA LAO ĐỘNG TRONG PHÁT TRIỂN KINH TẾ VIỆT NAM

Lao động, một mặt là bộ phận của nguồn lực phát triển, đó là yếu tố đầu vào không thể thiếu đợc trong qúa trình sản xuất. Mặt khác lao động là một bộ phận của dân số, những ngời đợc hưởng lợi ích của sự phát triển. Sự phát triển kinh tế suy cho cùng đó là tăng trởng kinh tế để nâng cao đới sống vật chất, tinh thần cho con ngời. Lao động là một trong bốn yếu tố tác động tới tăng trởng kinh tế và nó là yếu tố quyết định nhất, bởi vì tất cả mọi của cải vật chất và tinh thần của... ĐỀ TÀI VAI TRÒ CỦ

Thể loại Tài liệu miễn phí Luận Văn - Báo Cáo

Số trang 39

Ngày tạo 8/29/2018 11:47:45 PM +00:00

Loại tệp PDF

Kích thước 1.97 M

Tên tệp

Tải Đề tài: VAI TRÒ CỦA LAO ĐỘNG TRONG PHÁT TRIỂN KINH... (.pdf)

Xem mẫu

  1. ĐỀ TÀI VAI TRÒ CỦA LAO ĐỘNG TRONG PHÁT TRIỂN KINH TẾ VIỆT NAM Giáo viên hướng dẫn : S inh viên thực hiện :
  2. §Ò ¸n Kinh tÕ ph¸t triÓn Lêi nãi ®Çu Lao ®éng, mét mÆt lµ bé phËn cña nguån lùc ph¸t triÓn, ®ã lµ yÕu tè ®Çu vµo kh«ng thÓ thiÕu ®îc trong qóa tr×nh s¶n xuÊt. MÆt kh¸c lao ®éng lµ mét bé phËn cña d©n sè, nh÷ng ngêi ®­îc h­ëng lîi Ých cña sù ph¸t triÓn. Sù ph¸t triÓn kinh tÕ suy cho cïng ®ã lµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ ®Ó n©ng cao ®íi sèng vËt chÊt, tinh thÇn cho con ng­êi. Lao ®éng lµ mét trong bèn yÕu tè t¸c ®éng tíi t¨ng trëng kinh tÕ vµ nã lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh nhÊt, bëi v× tÊt c¶ mäi cña c¶i vËt chÊt vµ tinh thÇn cña x· héi ®Òu do con ngêi t¹o ra, trong ®ã lao ®éng ®ãng vai trß trùc tiÕp s¶n xuÊt ra cña c¶i ®ã. Trong mét x· héi dï l¹c hËu hay hiÖn ®¹i còng c©n ®èi vai trß cña lao ®éng, dïng vai trß cña lao ®éng ®Ó vËn hµnh m¸y mãc.Lao ®éng lµ mét yÕu tè ®Çu vµo cña mäi qóa tr×nh s¶n xuÊt kh«ng thÓ cã g× thay thÓ hoµn toµn ®îc lao ®éng. Víi ViÖt Nam lµ mét n­íc ®ang ph¸t triÓn vµ muèn cã tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ cao th× cÇn ®Ò cao vai trß cña lao ®éng trong ph¸t triÓn kinh tÕ. Nh÷ng lý do trªn lµ c¬ së cña ®Ò tµi: “Vai trß cña lao ®éng trong ph¸t triÓn kinh tÕ ViÖt Nam”. Néi dung cña ®Ò tµi lµ ph©n tÝch thùc tr¹ng cña lao ®éng ViÖt Nam hiÖn nay vµ ph­¬ng h­íng gi¶i quyÕt ®Ó ph¸t huy vai trß cña lao ®éng gãp phÇn ph¸t triÓn kinh tÕ. §Ò tµi ®­îc hoµn thµnh víi sù gióp ®ì cña c« gi¸o NguyÔn ThÞ Kim Dung. Khoa KTPT- §HKTQD-HN. Hµ Néi, th¸ng 2 n¨m 2004 §inh Träng Kh«i 1 §inh Träng Kh«i
  3. §Ò ¸n Kinh tÕ ph¸t triÓn Ch­¬ng I Sù cÇn thiªt ph¶i n©ng cao vai trß cña lao ®éng ph¸t triÓn kinh tÕ I.Vai trß cña lao ®éng trong t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ 1.Mét sè kh¸i niÖm c¬ b¶n a.Lao ®éng Lao ®éng lµ ho¹t ®éng cã môc ®Ých cña con ng­êi.Lao ®éng lµ mét hµnh ®éng diÔn ra gi­· ng­êi vµ giíi tù nhiªn.Trong qu¸ tr×nh lao ®éng con ng­êi vËn dông søc tiÒm tµng trong th©n thÓ m×nh,sö dông c«ng cô lao ®éng ®Ó t¸c ®éng vµo giíi tù nhiªn, chiÕm lÊy nh÷ng vËt chÊt tù nhiªn,biÕn ®æi vËt chÊt ®ã,lµm cho chóng cã Ých cho ®êi sèng cña m×nh.V× thÕ lao ®éng lµ ®iÒu kiÖn kh«ng thÓ thiÕu ®­îc cña ®êi sèng con ng­êi,lµ mét sù tÊt yÕu vÜnh viÔn lµ m«i giíi trong sù trao ®æi vËt chÊt gi÷a tù nhiªn vµ con ng­êi.Lao ®éng chÝnh lµ viÖc sö dông søc lao ®éng. b. Nguån lao ®éng (hay lùc l­îng lao ®éng). Lµ mét bé phËn d©n sè trong ®é tuæi qui ®Þnh thùc tÕ cã tham gia lao ®éng (®ang cã viÖc lµm), vµ nh÷ng ng­êi kh«ng cã viÖc lµm nh­ng ®ang tÝch cùc t×m viÖc lµm. Nguån lao ®éng ®­îc biÓu hiÖn trªn hai mÆt sè l­îng vµ chÊt l­îng. Nh­ vËy theo kh¸i niÖm nguån lao ®éng th× cã mét sè ng­êi ®­îc tÝnh vµo nguån nh©n lùc nh­ng l¹i kh«ng ph¶i lµ nguån lao ®éng. §ã lµ nh÷ng ng­êi lao ®éng kh«ng cã viÖc lµm, nh­ng kh«ng tÝch cùc t×m kiÕm viÖc lµm; nh÷ng ng­êi ®ang ®i häc, nh÷ngng­êi ®ang lµm néi trî trong gia ®×nh vµ nh÷ng ng­êi thuéc tÝnh kh¸c(nghØ h­u tr­íc tuæi quy ®Þnh). CÇn biÕt lµ trong nguån lao ®éng chØ cã bé phËn nh÷ng ng­êi ®ang tham gia lao ®éng lµ trùc tiÕt gãp phÇn t¹o ra thu nhhËp cña x· héi 2. C¸c nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn sè l­îng lao ®éng vµ chÊt l­îng lao ®éng 2.1. ¶nh h­ëng ®Õn sè l­îng lao ®éng. a. D©n sè. 2 §inh Träng Kh«i
  4. §Ò ¸n Kinh tÕ ph¸t triÓn D©n sè ®­îc coi lµ yÕu tè c¬ b¶n quyÕt ®Þnh sè l­îng lao ®éng: qui m« vµ c¬ cÊu ®©n sè cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®Õn qui m« vµ c¬ cÊu cña nguån lao ®éng. C¸c yÕu tè c¬ b¶n ¶nh h­ëng ®Õn sù biÕn ®éng cña d©n sè lµ: phong tôc, tËp qu¸n cña tõng n­íc; tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ, møc ®é ch¨m sãc y tÕ vµ chÝnh s¸ch cña tõng n­íc ®èi víi vÊn ®Ò khuyÕn khÝch hoÆc h¹n chÕ sinh ®Î. T×nh h×nh t¨ng d©n sè trªn thÕ giíi hiÖn nay cã sù kh¸c nhau gi÷a c¸c n­íc. Nh×n chung, c¸c n­íc ph¸t triÓn cã møc sèng cao th× tû lÖ t¨ng ®©n sè thÊp; ng­îc l¹i ë nh÷ng n­íc kÐm ph¸t triÓn th× tû lÖ t¨ng d©n sè cao. Møc t¨ng d©n sè b×nh qu©n cña thÕ giíi hiÖn nay lµ 1,8%, ë n­íc ch©u ¢u th­êng ë d­íi møc 1%, trong khi ®ã ë c¸c n­íc ch©u ¸ lµ 2%-3%vµ c¸c n­íc ch©u Phi lµ 3-4%. HiÖn nay ba phÇn t­ d©n sè thÕ giíi sèng ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, ë ®ã d©n sè t¨ng nhanh trong khi ph¸t triÓn kinh tÕ t¨ng chËm, lµm cho møc sèng cña nh©n d©n kh«ng t¨ng lªn ®­îc vµ t¹o ra ¸p lùc lín trong viÖc gi¶i quyÕt viÖc lµm. Do ®ã kÕ ho¹ch d©n sè ®i ®«i víi ph¸t triÓn kinh tÕ lµ vÊn ®Ò quan t©m cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. b. Tû lÖ tham gia lùc l­îng lao ®éng. Tû lÖ tham gia lùc l­îng lao ®éng lµ sè phÇn tr¨m cña d©n sè trong ®é tuæi lao ®éng tham gia lùc l­îng lao ®éng trong nguån nh©n lùc. Nh©n tè c¬ b¶n t¸c ®éng ®Õn tû lÖ tham gia lao ®éng lµ bé phËn d©n sè trong ®é tuæi lao ®éng kh«ng cã nhu cÇu lµm viÖc v× ®ang ®i häc, ®ang lµm c«ng viÖc néi trî hoÆc ë trong t×nh tr¹ng kh¸c(nghØ h­u tr­íc tuæi ) Tû lÖ tham gia lùc l­îng lao ®éng th­êng ®­îc sö dông ®Ó ­íc tÝnh quy m« cña dù tr÷ lao ®éng trong nÒn kinh tÕ vµ cã vai trß quan träng trong thèng kª thÊt nghiÖp. c. ThÊt nghiÖp vµ tû lÖ thÊt nghiÖp ThÊt nghiÖp gåm nh÷ng ng­êi kh«ng cã viÖc lµm nh­ng ®ang tÝch cùc t×m viÖc lµm. Sè ng­êi kh«ng cã viÖc lµm sÏ ¶nh h­ëng ®Õn sè ng­êi lµm viÖc vµ ¶nh h­ëng ®Õn kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ. 3 §inh Träng Kh«i
  5. §Ò ¸n Kinh tÕ ph¸t triÓn ThÊt nghiÖp lµ vÊn ®Ò trung t©m cña mäi quèc gia v× nã kh«ng chØ t¸c ®éng vÒ kinh tÕ mµ t¸c ®éng c¶ vÒ khÝa c¹nh x· héi. Theo c¸ch tÝnh th«ng th­êng tû lÖ thÊt nghiÖp tÝnh b»ng tû lÖ % gi÷a tæng sè ng­êi thÊt nghiÖp vµ tæng sè nguån lao ®éng. Nh­ng ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn tû lÖ thÊt nghiÖp nµy ch­a ph¶n ¸nh ®óng sù thùc vÒ nguån lao ®éng ch­a sö dông hÕt. Trong thèng kª thÊt nghiÖp ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, sè ng­êi nghÌo th­êng chiÕm tû lÖ rÊt nhá vµ khi hä thÊt nghiÖp th× hä cè g¾ng kh«ng ®Ó thêi gian ®ã kÐo dµi. Bëi v× hä kh«ng cã c¸c nguån lùc dù tr÷, hä ph¶i chÊp nhËn mäi viÖc nÕu cã. Do ®ã ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®Ó biÓu hiÖn t×nh tr¹ng ch­a sö dông hÕt lao ®éng ng­êi ta dïng kh¸i niÖm thÊt nghiÖp h÷u h×nh vµ thÊt nghiÖp tr¸ h×nh. ThÊt nghiÖp tr¸ h×nh gåm b¸n thÊt nghiÖp vµ thÊt nghiÖp v« h×nh. Ng­êi ta cho r»ng thÊt nghiÖp tr¸ h×nh lµ biÓu hiÖn chÝnh cña t×nh tr¹nh ch­a sö dông hÕt lao ®éng ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Hä lµ nh÷ng ng­êi cã viÖc lµm, trong khu vùc n«ng th«n hoÆc thµnh thÞ kh«ng chÝnh thøc nh­ng lµm viÖc víi møc n¨ng suÊt thÊp, hä ®ãng gãp rÊt Ýt hoÆc kh«ng ®¸ng kÓ vµo ph¸t triÓn s¶n xuÊt. VÊn ®Ò khã kh¨n lµ kh«ng ®¸nh gi¸ ®­îc chÝnh x¸c nguån lao ®éng ch­a sö dông hÕt d­íi h×nh thøc b¸n thÊt nghiÖp hoÆc thÊt nghiÖp v« h×nh. d. YÕu tè thø t­ lµ thêi gian lao ®éng. Thêi gian lao ®éng th­êng ®­îc tÝnh b»ng: sè ngµy lµm viÖc/n¨m;sè giê lµm viÖc /n¨m; sè ngµy lµm viÖc/tuÇn; sè giê lµm viÖc/tuÇn hoÆc sè giê lµm viÖc/ngµy. xu h­íng chung cña c¸c n­íc lµ thêi gian lµm viÖc sÏ gi¶m ®i khi tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ ®­îc n©ng cao. 2.2. C¸c nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn chÊt l­îng lao ®éng Sè l­îng lao ®éng míi ph¶n ¸nh ®­îc mét mÆt sù ®ãng gãp cña lao ®éng vµo ph¸t triÓn kinh tÕ. MÆt kh¸c cÇn ®­îc xem xÐt ®Õn chÊt l­îng lao ®éng, ®ã lµ yÕu tè lµm cho lao ®éng cã n¨ng suÊt cao h¬n. ChÊt l­îng lao ®éng cã thÓ ®­îc n©ng cao nhê gi¸o dôc, ®µo t¹o, nhê søc khoÎ cña ng­êi lao ®éng, nhê viÖc bè trÝ ®iÒu kiÖn lao ®éng tèt h¬n. 4 §inh Träng Kh«i
  6. §Ò ¸n Kinh tÕ ph¸t triÓn Gi¸o dôc ®­îc coi lµ mét d¹ng quan träng nhÊt cña sù ph¸t triÓn tiÒm n¨ng cña con ng­êi theo nhiÒu nghÜa kh¸c nhau. Yªu cÇu chung ®èi víi gi¸o dôc lµ rÊt lín, nhÊt lµ ®èi víi gi¸o dôc phæ th«ng,con ng­êi ë mäi n¬i ®Òu tin r»ng gi¸o dôc rÊt cã Ých cho b¶n th©n m×nh vµ con ch¸u hä. B»ng trùc gi¸c, mäi ng­êi cã thÓ nhËn thÊy mèi quan hÖ gi÷a gi¸o dôc vµ møc thu nhËp. MÆc dï kh«ng ph¶i tÊt c¶ nh÷ng ng­êi, vÝ dô nh­ ®· tèt nghiÖp hÕt cÊp III cã thu nhËp cao h¬n nh÷ng ng­êi míi chØ tèt nghiÖp cÊp I, nh­ng ®a sè lµ nh­ vËy, vµ møc thu nhËp cña hä ®Òu cao h¬n nhiÒu.Nh­ng ®Ó ®¹t ®­îc tr×nh ®é nhÊt ®Þnh cÇn ph¶i chi phÝ kh¸ nhiÒu, kÓ c¶ chi phÝ cña gia ®×nh vµ quèc gia. §ã chÝnh lµ kho¶n chi phÝ ®Çu t­ cho con ng­êi. ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn gi¸o dôc ®­îc ®­îc thÓ hiÖn d­íi nhiÒu h×nh thøc nh»m kh«ng ngõng n©ng cao tr×nh ®é v¨n ho¸ vµ chuyªn m«n cho mäi ng­êi. KÕt qu¶ cña gi¸o dôc lµm t¨ng lùc l­îng lao ®éng cã trinh ®é t¹o kh¶ n¨ng thóc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh ®æi míi c«ng nghÖ. C«ng nghÞªp thay ®æi cµng nhanh cµng thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Vai trß cña gi¸o dôc cßn ®­îc ®¸nh gi¸ qua t¸c ®éng cña nã ®èi víi viÖc t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng cña mçi c¸ nh©n nhê cã n©ng cao tr×nh ®é vµ tÝch lòy kiÕn thøc. Ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn gi¸o dôc vµ ®µo t¹o giai ®o¹n 1996-2000 ®· x¸c ®Þnh môc tiªu : t¨ng tû träng sè ng­êi tèt nghiÖp phæ th«ng c¬ së trong ®é tuæi lao ®éng lªn 55%-60% vµ tû lÖ nh÷ng ng­êi lao ®éng qua ®µo t¹o trong tæng sè lao ®éng lªn 22%-25% vµo n¨m 2000. Gièng nh­ gi¸o dôc, søc khoÎ lµm t¨ng chÊt l­îng cña nguån nh©n lùc c¶ hiÖn t¹i vµ t­¬ng lai, ng­êi lao ®éng cã søc khoÎ tèt cã thÓ mang l¹i nh÷ng lîi nhuËn trùc tiÕp b»ng viÖc n©ng cao søc bÒn bØ, dÎo dai vµ kh¶ n¨ng tËp trung trong khi ®ang lam viÖc. ViÖc nu«i d­ìng vµ ch¨m sãc søc khoÎ tèt cho trÎ em sÏ lµ yÕu tè lµm t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng trong t­¬ng lai, gióp trÎ em ph¸t triÓn thµnh nh÷ng ng­êi khoÎ vÒ thÓ chÊt, lµnh m¹nh vÒ tinh thÇn. H¬n n÷a ®iÒu ®ã cßn gióp trÎ em nhanh chãng ®¹t ®­îc nh÷ng kü n¨ng, kü x¶o cÇn thiÕt cho s¶n xuÊt th«ng qua gi¸o dôc ë nhµ tr­êng. Nh÷ng kho¶n chi cho søc khoÎ cßn lµm t¨ng nguån nh©n lùc vÒ mÆt sè l­îng b»ng viÖc kÐo dµi tuæi thä lao ®éng. 5 §inh Träng Kh«i
  7. §Ò ¸n Kinh tÕ ph¸t triÓn Mét trong sè c¸c nhiÖm vô gi¶i quyÕt vÊn ®Ò v¨n ho¸ - x· héi trong giai ®o¹n 1996-2000 lµ : c¶i thiÖn chi tiªu c¬ b¶n vÒ søc khoÎ cho mäi ng­êi, tõng b­íc n©ng cao thÓ tr¹ng vµ tÇm vãc tr­íc hÕt lµ n©ng cao thÓ lùc bµ mÑ vµ trÎ em. Thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh dinh d­ìng quèc gia gi¶m tû lÖ suy dinh d­ìng trÎ em d­íi 5 tuæi tõ 42% hiÖn nay xuèng cßn d­íi 25% vµo n¨m 2004 vµ kh«ng cßn suy dinh d­ìng nÆng. §­a tû lÖ d©n sè cã møc ¨n d­íi 2000 calo/ng­êi /ngµy xuèng d­íi 10%. 3. Vai trß cña lao ®éng trong t¨ng tr­ëng trong t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. a.Vai trß hai mÆt cña lao ®éng trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ Lao ®éng, mét mÆt lµ mét bé phËn cña nguån lùc ph¸t triÓn, ®ã lµ yÕu tè ®Çu vµo kh«ng thÓ thiÕu ®­îc cña qu¸ tr×nh s¶n suÊt. MÆt kh¸c lao ®éng lµ mét bé phËn cña d©n sè, nh÷ng ng­êi ®­îc h­ëng lîi Ých cña sù ph¸t triÓn. Sù ph¸t triÓn kinh tÕ suy cho ®Õn cïng ®ã lµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ ®Ó n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt, tinh thÇn cho con ng­êi. b. Lao ®éng víi t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Vai trß cña lao ®éng víi t¨ng tr­ëng kinh tÕ ®­îc xem xÐt qua c¸c chØ tiªu vÒ sè l­îng lao ®éng, tr×nh ®é chuyªn m«n, søc khoÎ ng­êi lao ®éng vµ sù kÕt hîp gi÷a lao ®éng vµ c¸c yÕu tè ®Çu vµo kh¸c. C¸c chØ tiªu nµy ®­îc thÓ hiÖn tËp trung qua møc tiÒn c«ng cña ng­êi lao ®éng. Khi tiÒn c«ng cña ng­êi lao ®éng t¨ng cã nghÜa chi phÝ s¶n suÊt t¨ng, ph¶n ¸nh kh¶ n¨ng s¶n suÊt t¨ng lªn. §ång thêi khi møc tiÒn c«ng t¨ng lµm cho thu nhËp cã thÓ sö dông cña ng­êi lao ®éng còng t¨ng, do ®ã kh¶ n¨ng chi tiªu cña ng­êi tiªu dïng t¨ng. ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, møc tiÒn c«ng cña ng­êi lao ®éng nãi chung lµ thÊp, do ®ã ë nh÷ng n­íc nµy lao ®éng ch­a ph¶i lµ ®éng lùc m¹nh cho sù ph¸t triÓn. §Ó n©ng cao vai trß cña ng­êi lao ®éng trong ph¸t triÓn kinh tÕ cÇn thiÕt cã c¸c chÝnh s¸ch nh»m gi¶m bít l­îng cung lao ®éng, ®ång thêi t¹o ra c¸c nguån lùc kh¸c mét c¸ch ®ång bé. 6 §inh Träng Kh«i
  8. §Ò ¸n Kinh tÕ ph¸t triÓn II. Sù cÇn thiÕt ph¶i n©ng cao vai trß cña lao ®éng trong t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. 1. §Æc ®iÓm lao ®éng ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn a. Sè l­îng lao ®éng t¨ng nhanh Cã sù kh¸c biÖt chñ yÕu gi÷a sù th¸ch thøc ph¸t triÓn mµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn gÆp ph¶i so víi c¸c n­íc ph¸t triÓn lµ sù gia t¨ng ch­a tõng thÊy cña lùc l­îng lao ®éng. ë hÇu hÕt c¸c n­íc, trung b×nh mçi n¨m sè ng­êi t×m viÖc lµm t¨ng tõ 2%trë lªn. Sù gia t¨ng nguån lao ®éng liªn quan chÆt chÏ víi viÖc gia t¨ng d©n sè. Theo sè liÖu tæng ®iÒu tra d©n sè 1-4-1999 d©n sè n­íc ta lµ 76,32 triÖu ng­êi, trong ®ã kho¶ng 39 triÖu ng­êi lµ lùc l­îng lao ®éng chiÕm 51% d©n sè. Dù b¸o ë n­íc ta mçi n¨m b×nh qu©n t¨ng thªm h¬n mét triÖu lao ®éng dÉn ®Õn søc Ðp rÊt lín vÒ viÖc lµm. b. PhÇn lín lao ®éng lµm viÖc trong khu vùc n«ng nghiÖp. Mét trong nh÷ng ®Æc ®iÓm næi bËt nhÊt vÒ lao ®éng ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn lµ ®a sè lao ®éng lµm n«ng nghiÖp.ë ViÖt Nam lao ®éng n«ng nghiÖp chiÕm h¬n 70% t«ng sè lao ®éng . Lo¹i h×nh c«ng viÖc nµy mang tÝnh phæ biÕn ë nh÷ng n­íc nghÌo. Xu h­íng chung lµ lao ®éng trong n«ng nghiÖp gi¶m dÇn trong khi lao ®éng trong c«ng nghiÖp vµ dÞch vô l¹i t¨ng. Møc ®ä chuyÓn dÞch nµy tuú theo møc ®é ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ c. HÇu hÕt ng­êi lao ®éng ®­îc tr¶ tiÒn c«ng thÊp Lùc l­îng lao ®éng ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cã sè l­îng ngµy cµng t¨ng lµm cho nguån cung øng lao ®éng dåi dµo. Trong khi ®ã hÇu hÕt c¸c nguån lùc kh¸c ®Òu thiÕu vµ yÕu: trang thiÕt bÞ c¬ b¶n ,®Êt trång trät, ngo¹i tÖ vµ nh÷ng nguån lùc kh¸c nh­ kh¶ n¨ng bu«n b¸n, tr×nh ®é qu¶n lý. TiÒn c«ng thÊp cßn mét nguyªn nh©n c¬ b¶n n÷alµ tr×nh ®é chuyªn m«n cña ng­êi lao ®éng thÊp. ë ViÖt Nam sè ng­êi kh«ng biÕt ch÷ hiÖn nay cßn chiÕm tû lÖ ®¸ng kÓ. Trong lùc l­îng lao ®éng x· héi, sè ng­êi lao ®éng phæ th«ng c¬ së chiÕm 25%, phæ th«ng trung häc 13%. Hµng n¨m chØ cã 7% sè thanh niªn sau khi häc hÕt phæ th«ng trung häc ®­îc ®µo tiÕp trong c¸c tr­êng häc nghÒ, trung 7 §inh Träng Kh«i
  9. §Ò ¸n Kinh tÕ ph¸t triÓn häc vµ ®¹i häc chuyªn nghiÖp, chØ cã 9%trong tæng sè lao ®éng cña x· héi lµ lao ®éng kü thuËt. C¸c chuyªn viªn kü thuËt, ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý kinh tÕ vµ c«ng nh©n kü thuËt giái cßn Ýt. Bªn c¹nh ®ã, ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn t×nh tr¹ng chung lµ nh÷ng ng­êi lao ®éng cßn thiÕu kh¶ n¨ng lao ®éng ch©n tay ë møc cao v× søc khoÎ vµ tinh tr¹ng dinh d­ìng cña hä thÊp. d. Cßn bé phËn lín lao ®éng ch­a ®­îc sö dông. Nh­ trªn ®· ph©n tÝch, viÖc ®¸nh gi¸ t×nh tr¹ng ch­a sö dông hÕt lao ®éng ph¶i ®­îc xem xÐt qua c¸c h×nh thøc biÓu hiÖn cña thÊt nghiÖp-thÊt nghiÖp h÷u h×nh vµ thÊt nghiÖp tr¸ h×nh. Do søc Ðp vÒ d©n sè vµ nh÷ng khã kh¨n vÒ kinh tÕ ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÕn ®· t¸c ®éng lín tíi vÊn ®Ò c«ng ¨n viÖc lµm ë c¶ hai khu vùc thµnh thÞ vµ n«ng th«n. T×nh tr¹ng lao ®éng thÊt nghiÖp, thiÕu viÖc lµm cã xu h­íng gia t¨ng ®Æc biÖt ë khu vùc thµnh thÞ. ë n­íc ta, n¨m 1998, chØ tÝnh riªng khu vùc thµnh thÞ th× tû lÖ thÊt nghiÖp lµ 6,85%t¨ng h¬n 0,84%so víi n¨m 1997. Sè lao ®éng thiÕu viÖc lµm trong c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc hiÖn nay trªn 8%, thËm chÝ cßn cã n¬i lªn tíi 50-60%. Cßn ë n«ng th«n, tû lÖ thiÕu viÖc lµm kho¶ng 27,65%. TÝnh chung cho c¶ n­íc, tû lÖ thêi gian lao ®éng ®­îc sö dông cho ho¹t ®éng kinh tÕ n¨m 1998 lµ 71,13%. Thùc tÕ ®ã cho thÊy, vÊn ®Ò gi¶i quyÕt viÖc lµm®ang lµ ¸p lùc nÆng nÒ ®èi víi c¸c n­¬c ®ang ph¸t triÓn nãi chung vµ ViÖt Nam nãi riªng. VÊn ®Ò gi¶i quyÕt viÖc lµm ë n­íc ta ®­îc xem lµ vÊn ®Ò kinh tÕ-x· héi rÊt tæng hîp vµ phøc t¹p. ChiÕn l­îc æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi ®Õn n¨m 2000 cña ViÖt Nam ®· kh¼ng ®Þnh “Gi¶i quyÕt viÖc lµm, sö dông tèi ®a tiÒm n¨ng lao ®éng x· héi lµ môc tiªu quan träng hµng ®Çu cña chiÕn l­îc, lµ mét tiªu chuÈn ®Ó ®inh h­íng c¬ cÊu kinh tÕ vµ lùa chän c«ng nghÖ’’. Trªn ph¹m vi réng, gi¶i quyÕt viÖclµm bao gåm nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn ph¸t triÓn nguån lùc vµ sö dông cã hiÖu qu¶ nguån nh©n lùc; cßn theo ph¹m vi hÑp, gi¶i quyÕt viÖc lµm chñ yÕu h­íng vµo ®èi t­îng vµ môc tiªu gi¶m tû lÖ thÊt nghiÖp, kh¾c phôc t×nh tr¹ng thiÕu viÖc lµm, n©ng cao hiÖu qu¶ viÖc lµm vµ t¨ng thu nhËp. 8 §inh Träng Kh«i
  10. §Ò ¸n Kinh tÕ ph¸t triÓn 2.Yªu cÇu thu hót vµ sö dông hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc §©y lµ mét yªu cÇu rÊt quan träng sö dông hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc ®Ó ®¹t ®­îc n¨ng suÊt lao ®éng cao tiÕt kiÖm ®­îc c¸c yÕu tè ®Çu vµo.Tr­íc hÕt lµ thu hót lao ®éng gi¶i quyÕt ®­îc vÊn ®Ò viÖc lµ cho ng­êi lao ®éng lµm gi¶m bít g¸nh nÆng cho x· héi. Do ®ã c¸ch ph©n bæ lao ®éng sao cho hîp lý víi c¸c vïng kinh tÕ.Víi nh÷ng khu vùc thµnh thÞ hoÆc c¸c khu c«ng nghiÖp th× cÇn ph¶i cã lao ®éng cã tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt ®Ó ®¸p øng ®­îc nhu cÇu cña c«ng viÖc ®Ó .Tr¸nh t×nh tr¹ng lao ®éng tËp trung qu¸ nhiÒu ë khu vùc thµnh thÞ trong khi ®ã ë n«ng th«n l¹i thiÕu lao ®éng cã tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt lµm mÊt c©n ®èi c¬ cÊu kinh tÕ.TËp trung vµo nghµnh nµo thu hót ®­îc nhiÒu lao ®éng. §a d¹ng ho¸ nhiÒu ngµnh nghÒ ph¸t triÓn c¸c nghµnh c«ng nghiÖp thñ c«ng ë n«ng th«n ®Ó gi¶m bít thêi gian lao ®éng nhan rçi trong d©n lµm n«ng nghiÖp. 3. Vai trß cña lao ®éng tíi ch­¬ng tr×nh xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo Cïng víi qu¸ tr×nh ®æi míi kinh tÕ x· héi,gi¶i quyÕt viÖc lµm ®­îc thùc hiÖn trong mét ch­¬ng tr×nh quèc gia, chÝnh s¸ch ®Çu t­ ph¸t triÓn, më réng s¶n xuÊt dÞch vô ®a d¹ng ho¸ nhiÒu nghµnh nghÒ nh»m t¹o thªm nhiÒu c«ng ¨n viÖc lµm do b×nh qu©n mçi n¨m n­íc ta cã thªm mét triÖu lao ®éng. Mµ sè l­îng lao ®éng ®­îc thu hót vµo lµm viÖc trong 10 n¨m qua (1991-2000) lµ Ýt. Sè thÊt nghiÖp cßn lín. ë khu vùc n«ng th«n n¨m 1999 cã 32,7triÖu lao ®éng trong ®ã sè lao ®éng tham gia trong c¸c nghµnh n«ng l©m kho¶ng 27 triÖu ng­êi, chiÕm 82% lùc l­îng lao ®éng khu vùc nµy, nh­ng tÝnh ®Õn hiÖn nay th× ë khu vùc n«ng th«n cã tíi 9 triÖu lao ®éng kh«ng cã viÖc lµm, gi¶i quyÕt viÖc lµm ë khu vùc n«ng th«n lµ v« cïng bøc xóc. ë thµnh thÞ tû lÖ thÊt nghiÖp n¨m 1999 lµ 7,4% (môc tiªu n¨m 2004 d­íi 4%) trong ®ã thµnh phè H¶i Phßng lµ 8,43%. §µ N½ng lµ 6,43%, Thµnh Phè Hå ChÝ Minh lµ 7, 04%. ChÝnh tû lÖ thÊt nghiÖp cao lµ g¸nh nÆng cho nÒn kinh tÕ lµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn sù chËm t¨ng tr­ëng cña nÒn kinh tÕ lµm chËm qu¸ tr×nh xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo ®­îc sù quan t©m cña c¸c nghµnh c¸c cÊp ®· thùc hiÖn réng kh¾p trong quÇn chóng nh©n d©n. 9 §inh Träng Kh«i
  11. §Ò ¸n Kinh tÕ ph¸t triÓn Ch­¬ng II Thùc tr¹ng vÒ sö dông lao ®éng ë n­íc ta giai ®o¹n tõ 1996-2002 1. Kh¸i qu¸t vÒ t×nh h×nh ph¸t triÓn lùc l­îng lao ®éng (1996-2002) Sè lao ®éng lµm viÑc trong nÒn kinh tÕ t¹i thêi ®iÓm 1/7 hµng n¨m cµng t¨ng. N¨m 1996 míi cã 33760 ngh×n ng­êi , ®Õn n¨m 1998 ®· t¨ng lªn 35232 ngh×n ng­êi vµ lªn 36710 ngh×n ng­êi vµo n¨m 2000 . B×nh qu©n trong c¸c n¨m (1996-2000) , mçi n¨m t¨ng tõ 726 ngh×n ®Õn 739 ngh×n ng­êi 1. Sè l­îng lao ®éng ViÖt Nam lµ mét n­íc cã tæng sè d©n sè thuéc lo¹i cao trªn thÕ giíi. Trong nh÷ng n¨m võa qua, chóng ta ®· cè g¾ng gi¶m tèc ®é t¨ng d©n sè tù nhiªn vµ ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh c«ng ®¸ng kÓ. §ã lµ gi¶m ®­îc tèc ®é t¨ng d©n sè tõ trªn 2%/n¨m xuèng cßn 1,7%/n¨m vµo n¨m 1999. Tuy nhiªn víi t×nh h×nh d©n sè ®«ng nh­ vËy vÉn lµ mét ¸p lùc lín cho toµn x· héi. Ta h·y xÐt b¶ng sau ®Ó ®¸nh gi¸ t×nh h×nh d©n sè còng nh­ lùc l­îng lao ®éng cña ViÖt Nam: B¶ng 1: Dù b¸o d©n sè viÖt Nam 1/4 n¨m 1999-2010 §¬n vÞ : Ngh×n ng­êi Nhãm tuæi 1999 2004 2010 0-9 16592,5 15780,5 15320,0 10 - 14 8853,3 8270,1 8112,5 D©n sè trong tuæi lao ®éng 44470,2 50656,3 55606,0 60-64 1704,9 1678,3 1868,1 65- 4168,0 4537,2 4752,7 D©n sè c¶ n­íc 76787,1 82004,2 87218,1 Tû lÖ % so víi d©n sè 57,91 61,77 63,76 (Nguån: Tæng côc thèng kª) 10 §inh Träng Kh«i
  12. §Ò ¸n Kinh tÕ ph¸t triÓn Nh­ vËy, nh×n vµo b¶ng trªn ta cã thÓ thÊy giai ®o¹n 2001-2005 , hay cô thÓ h¬n vµo n¨m 2004, d©n sè n­íc ta lµ 82004,5 ngh×n ng­êi, trong ®ã d©n sè ë ®é tuæi lao ®éng lµ 50656,3 ngh×n ng­êi, chiÕm 61,77% so víi d©n sè. §©y lµ mét ¸p lùc lín cho x· héi trong viÖc gi¶i quyÕt viÖc lµm. B­íc sang n¨m 2005, theo dù b¸o cña b¶ng trªn sÏ cã kho¶ng 8853,3 ngh×n ng­êi b­íc vµo ®é tuæi lao ®éng vµ ®©y lµ con sè ®ñ kh¶ n¨ng cung cÊp nhu cÇu lao ®éng cña x· héi. Nh×n vµo b¶ng trªn ta còng thÊy d©n sè trong ®é tuæi lao ®éng liªn tôc t¨ng qua c¸c n¨m . Cô thÓ ,, n¨m 1999 chiÕm 57,91% vµ n¨m 2004 sÏ chiÕm kho¶ng 61,77%. Con sè nµy cho chóng ta biÕt tû lÖ t¨ng tr­ëng d©n sè tuy ®· h¹ xuèng nh­ng vÉn ë møc cao, ¸p lùc c«ng viÖc nÆng nÒ, nÕu kh«ng cã nh÷ng ph­¬ng ph¸p gi¶i quyÕt thÝch hîp sÏ dÉn tíi tû lÖ thÊt nghiÖp cao. Tû lÖ d©n sè trong ®é tuæi lao ®éng cao còng cho chóng ta thÊy mét kh¶ n¨ng dåi dµo vÒ lao ®éng, cã ®ñ kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt mäi c«ng viÖc. Trªn thùc tÕ, n¨m 1998, c¶ n­íc cã kho¶ng 45,2 triÖu lao ®éng, §©y lµ kÕt qu¶ cña tèc ®é t¨ng d©n sè t­¬ng ®èi cao vµ æn ®Þnh cña nh÷ng n¨m tr­íc. Trong ®ã sè lao ®éng cã kh¶ n¨ng lao ®éng còng t¨ng tõ 83,7% n¨m 1995 lªn 84,4% n¨m 1998. N¨m 1996, lùc l­îng lao ®éng n­íc ta lµ 35,9 triÖu ng­êi. Tèc ®é t¨ng b×nh qu©n 2,95%/n¨m.Víi sè lao ®éng míi t¨ng thªm, 4 triÖu ng­êi, sè lao ®éng thÊt nghiÖp hoµn toµn ch­a ®­îc gi¶i quyÕt viÖc lµm n¨m 1996 lµ 0,7 triÖu ng­êi, n¨m 1997 lµ 1,05 triÖu ng­êi; sè lao ®éng d«i ra do chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ d­íi t¸c ®éng cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ vµ s¾p xÕp l¹i doanh nghiÖp ph¶i t×m viÖc lµm míi cho kho¶ng 3 triÖu ng­êi; yªu cÇu cña viÖc n©ng quü thêi gian lao ®éng trong n«ng th«n ®· ®­îc sö dông 72,11% n¨m 1996 lªn 75% n¨m 2000. Trong 4 n¨m (1996-2000) ®· cã 8 triÖu ng­êi cÇn ®­îc gi¶i quyÕt viÖc lµm. 2. Thùc tr¹ng chÊt l­îng cña lùc l­îng lao ®éng Thø nhÊt, tuy tû lÖ biÕt ch÷ cña n­íc ta cao so víi mét sè n­íc nh­ng tr×nh ®é v¨n ho¸ vÉn thuéc lo¹i thÊp, thÓ hiÖn qua b¶ng sau: 11 §inh Träng Kh«i
  13. §Ò ¸n Kinh tÕ ph¸t triÓn B¶ng 2: C¬ cÊu lao ®éng tõ 15 tuæi trë lªn tham gia ho¹t ®éng kinh tÕ ph©n theo tr×nh ®é v¨n ho¸(%) 1996 1997 1998 Tæng Trong ®ã Tæng Trong ®ã Tæng Trong n÷ n÷ ®ã n÷ Ch­a biÕt ch÷ 5,8 62,3 5,1 61,6 3,8 62,4 Ch­a tèt nghiÖp cÊp I 20,9 56,4 20,3 55,5 18,5 56,1 §· tèt nghiÖp cÊp I 27,8 49,7 28,1 49,2 29,4 45,3 §· tèt nghiÖp cÊp II 32,1 48,3 32,4 48,1 32,3 48,3 §· tèt nghiÖp cÊpIII 13,5 44,1 14,1 44,0 16,0 44,2 Nguån: Thùc tr¹ng lao ®éng - ViÖc lµm ë ViÖt Nam, nxb Thèng kª 1996-1998 Theo sè liÖu cña b¶ng trªn, tû lÖ ng­êi ch­a biÕt ch÷ ®· gi¶m, lµ kÕt qu¶ cña ch­¬ng tr×nh xo¸ mï ch÷ do ChÝnh phñ thùc hiÖn trong nh÷ng n¨m qua. Sè lao ®éng ch­a tèt nghiÖp cÊp I trong hai n¨m 1997-1998 ®É gi¶m tõ 20,3% xuèng 18,5% nh­ng tû lÖ nµy vÉn cßn cao vµ tèc ®é chËm, trong khi ®ã c¬ cÊu lao ®éng theo tr×nh ®é cÊp I, II, III chuyÓn biÕn cßn rÊt chËm. Thùc tÕ lµ tû lÖ lao ®éng tèt nghiÖp cÊp I n¨m 1996 lµ 27,8% nh­ng ®Õn n¨m 1998 còng míi chØ lµ 29,4%; lao ®éng tèt nghiÖp cÊp III n¨m 1996 lµ 13,5% ®Õn n¨m 1998 lµ 16%. Trong khi ®ã, tû lÖ lao ®éng tèt nghiÖp cÊp III chiÕm mét tû lÖ kh«ng cao trong toµn lao ®éng, do ®ã c¬ héi t×m viÖc lµm lµ rÊt khã kh¨n. Thø hai, vÉn tån t¹i mét c¸ch qu¸ cao t×nh tr¹ng thõa lao ®éng phæ th«ng, thiÕu lao ®éng kü thuËt. Thùc hiÖn CNH, H§H lµ chuyÓn ®æi c¨n b¶n toµn diÖn c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh dÞch vô vµ qu¶n lý kinh tÕ x· héi tõ sö dông lao ®éng thñ c«ng lµ chÝnh sang sö dông mét c¸ch phæ biÕn lao ®éng cïng víi c«ng nghÖ cao, ph­¬ng tiÖn vµ ph­¬ng ph¸p tiªn tiÕn, hiÖn ®¹i, t¹o ra n¨ng suÊt lao déng x· héi cao. Thùc chÊt ®©y lµ qu¸ tr×nh chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp sang nÒn kinh tÕ c«ng nghiÖp. B­íc chuyÓn nµy sÏ v« cïng khã kh¨n nÕu kh«ng ®i tr­íc mét b­íc trong viÖc chuÈn bÞ lùc l­îng lao ®éng (LLL§) cã tr×nh ®é häc vÊn, tay nghÒ cao, cã c¬ cÊu hîp lý vµ ®ång bé. 12 §inh Träng Kh«i
  14. §Ò ¸n Kinh tÕ ph¸t triÓn N­íc ta ®ang b­íc vµo giai ®o¹n ®Èy m¹nh CNH, H§H song tû lÖ lao ®éng gi¶n ®¬n cßn qu¸ cao(88%), c¬ cÊu nguån lao ®éng cßn qu¸ l¹c hËu so víi nhiÒu n­íc, nhÊt lµ c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn thÓ hiÖn ë th¸p sau: H×nh 1: Th¸p lao ®éng cña ViÖt Nam H×nh 2: Th¸p lao ®éng cña c¸c n­íc c«ng nghiÖp 0,3%% 0,5%5 C¸c nhµ khoa häc 2,7% 5% Kü s­ 33,5% 24,5% Chuyªn viªn kü thuËt 5,5% 35% Lao ®éng lµnh nghÒ 35% 88% Lao ®éng kh«ng lµnh nghÒ H×nh 1 H×nh 2 Nh×n vµo hai h×nh trªn cho thÊy tr×nh ®é nguån lao ®éng n­íc ta chñ yÕu lµ LLL§ kh«ng lµnh nghÒ. Trong khi LLL§ lµnh nghÒ ë c¸c n­íc c«ng nghiÖp chiÕm tíi 35% trong tæng sè LLL§ x· héi th× n­íc ta chØ cã 5,5%. LLL§ cã tr×nh ®é chuyªn viªn kü thuËt, kü s­, vµ c¸c nhµ khoa häc cña hä chiÕm tíi 30% cßn n­íc ta míi cã 6,5%. Chóng ta ®ang rÊt thiÕu ®éi ngò lao ®éng kü thuËt (tÝnh ®Õn gi÷a n¨m1999 sè nµy míi cã kho¶ng 14%). Trong mét sè ngµnh kinh tÕ quan träng cÇn nhiÒu lao ®éng kü thuËt nh­ng hiÖn cã rÊt Ýt. Ch¼ng h¹n, ngµnh c«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng tiªu dïng1,6%, ngµnh n«ng l©m ng­ nghiÖp 7%(hiÖn nay LLL§ cña ngµnh nµy chiÕm tíi 3/4 tæng lao ®éng x· héi). Vïng ®ång b»ng s«ng Cöu Long - mét trong nh÷ng vïng s¶n xuÊt l­¬ng thùc lín nhÊt - nh­ng LLL§ ®· qua ®µo t¹o chØ ®¹t 3,68%, trong ®ã c«ng nh©n kü thuËt cã b»ng 0,6%, trung cÊp 1,55% vµ ®¹i häc 0,74%. Mét sè khu chÕ xuÊt, khu c«ng nghiÖp cÇn tuyÓn lao ®éng cã kü thuËt th× lao ®éng cña n­íc ta chØ ®¸p ÷ng ®­îc rÊt Ýt. VÝ dô: Khu chÕ xuÊt Linh Trung cÇn tuyÓn 7000 c«ng nh©n n÷ cã tr×nh ®é tay nghÒ bËc 3/7 trë lªn nh­ng chØ ®¸p øng ®­îc 1500 ng­êi. Khu chÕ xuÊt T©n ThuËn còng ë t×nh tr¹ng t­¬ng tù: cÇn tuyÓn 15000 c«ng nh©n kü thuËt, ta chØ ®¸p øng ®­îc 3000. C¸i thiÕu cña ta lµ lao déng kü thuËt trong khi l¹i d­ thõa lao ®éng phæ th«ng. Bëi vËy, c¬ cÊu 13 §inh Träng Kh«i
  15. §Ò ¸n Kinh tÕ ph¸t triÓn nguån lao ®éng kh«ng ®¸p øng ®­îc yªu cÇu thÞ tr­êng trong n­íc, ch­a nãi ®Õn yªu cÇu tham gia c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. Thø ba, t×nh tr¹ng thõa thÇy thiÕu thî ë møc kh¸ nghiªm träng. Tøc lµ ngay trong LLL§ cã tr×nh ®é chuyªn mé kü thuËt ®· Ýt l¹i cßn cã c¬ cÊu bÊt hîp lý. N¨m 1997 lµ 1/1,5/ 1,7 vµ ®Õn n¨m 1999 tû lÖ nµy cµng chÖch h­íng thªm n÷a (1/1,2/0,92), nã gÇn nh­ “lén ng­îc” víi c¸c n­íc kh¸c.. V× thÕ, chóng ta ®ang cßn ë trong t×nh tr¹ng “thõa thÇy, thiÕu thî” rÊt nghiªm träng. Theo b¸o c¸o cña bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, trong 10 n¨m (1986-1996), sè häc sinh häc nghÒ gi¶m 35%, sè giao viªn d¹y nghÒ gi¶m 31%, sè tr­êng d¹y nghÒ gi¶m 41%, trong khi ®ã cã 70-80% sè sinh viªn tèt nghiÖp ®¹i häc cao ®¼ng ra tr­êng kh«ng cã viÖc lµm, riªng nghµnh y hiÖn nay cã trªn 3000 b¸c sü kh«ng cã viÖc lµm. Thø t­, LLL§ lµ chñ yÕu trong c¬ cÊu lao ®éng trong ngµnh. Sù nghiÖp CNH ®· ®­îc tiÕn hµnh vµi thËp kû song cho ®Õn nay nÒn kinh tÕ n­íc ta vÉn cßn mang nÆng dÊu Ên mét nÒn kinh tÕ thuÇn n«ng, thÓ hiÖn râ trong c¬ cÊu nguån lao ®éng theo ngµnh.. N¨m 1998, c¬ cÊu lao ®éng theo ngµnh ®· cã nh÷ng chuyÓn biÕn tÝch cùc, nh­ng so víi yªu cÇu cßn rÊt chËm: lao ®éng n«ng nghiÖp gi¶m cßn 66% vµ lao ®éng c«ng nghiÖp, dÞch vô t¨ng lªn 13% vµ 21%.So víi mét sè n­íc trong khu vùc, c¬ cÊu LLL§ cña n­íc ta nh­ vËy lµ cßn rÊt l¹c hËu. Ch¼ng h¹n, n¨m 1997, tû träng lao ®éng n«ng nghiÖp cña Mianma gi¶m xuèng cßn 51,8%, Malayxia cßn 14,8%, Indonexia cßn 39,2%, Phillipin 37,2%, Th¸i Lan 49,2%. §Ó cã nÒn kinh tÕ tiªn tiÕn, hiÖu qu¶ vÊn ®Ò kh«ng chØ ®¬n thuÇn thay ®æi c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ, mµ quan träng h¬n lµ thay ®æi c¬ cÊu lao ®éng, c¬ cÊu d©n sè. HiÖn t¹i vÉn cßn kho¶ng gÇn 70% lao ®éng n»m trong khu vùc I (n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, thuû s¶n) vµ 80% d©n sè sèng ë vïng n«ng th«n th× viÖc thùc hiÖn CNH, H§H rÊt kh«ng dÔ dµng. §iÒu nµy cho thÊy tÝnh phøc t¹p cña viÖc chuyÓn tõ mét nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp l¹c hËu sang mét nÒn kinh tÕ cã vãc d¸ng hiÖn ®¹i, vµ còng ph¶i biÕt tõ bá tham väng ®èt ch¸y giai ®o¹n ®Ó tr¸nh nh÷ng bÖnh do h×nh thøc mµ ra. 14 §inh Träng Kh«i
  16. §Ò ¸n Kinh tÕ ph¸t triÓn Thø n¨m, thiÕu c©n ®èi trong c¬ cÊu lao ®éng theo vïng l·nh thæ. HiÖn nay, tû träng lao ®éng ë hai vïng ®ång b»ng S«ng Hång vµ ®ång b»ng S«ng Cöu Long cao nhÊt n­íc (20,5% vµ 21,7% tæng LLL§ x· héi). Trong khi ®ã vïng T©y Nguyªn réng lín, LLL§ chØ cã 4%, vïng duyªn h¶i MiÒn Trung10,4% vµ §«ng Nam Bé 12,7%. Sù mÊt c©n ®èi nµy kh«ng chØ g©y nªn khã kh¨n cho vÊn ®Ò c«ng ¨n viÖc lµm mµ cßn ¶nh h­ëng xÊu ®Õn ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi còng nh­ an ninh quèc phßng cña quèc gia. Thø s¸u, chuyÓn dÞch c¬ c¸u lao ®éng diÔn ra rÊt chËm theo nghµnh kinh tÕ. Vai trß cña khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh thùc ra kh«ng dõng l¹i ë chç nã chiÕm bao nhiªu phÇn tr¨m trong GDP mµ ë chç nã thu hót ®Õn trªn 80% LLL§ x· héi (b¶ng 4 vµ 5): B¶ng 5: C¬ cÊu lao ®éng theo ngµnh kinh tÕ §¬n vÞ: % 1996 1997 (1) (2) (1) (2) Tæng sè 35,792 8,77 33,994 8,83 Khu vùc I 69,22 1,04 68,78 1,01 N«ng nghiÖp vµ L©m nghiÖp 67,48 1,03 67,07 1,00 Thuû s¶n 1,74 1,49 1,70 1,35 Khu vùc II 12,93 23,37 12,52 24,73 CN khai th¸c 0,59 46,48 0,57 52,6 CN chÕ biÕn 9,19 19,09 8,90 19,38 SX vµ PP ®iÖn, khÝ ®èt vµ n­íc 0,43 39,46 0,41 38,56 X©y dùng 2,72 30,18 2,64 34,65 Khu vùc III 17,85 28,16 18,70 26,95 Th­¬ng nghiÖp vµ söa ch÷a 0,63 9,61 7,22 7,68 Kh¸ch s¹n, nhµ hµng 1,54 7,27 1,40 7,19 VËn t¶i, kho b·i, th«ng tin 2,39 24,49 2,31 23,00 Tµi chÝnh vµ tÝn dông 0,35 39,66 0,34 41,78 Ho¹t ®éng vµ KHCN 0,11 81,63 0,11 79,63 15 §inh Träng Kh«i
  17. §Ò ¸n Kinh tÕ ph¸t triÓn Kinh doanh tµi s¶n vµ t­ vÊn 0,21 44,21 0,21 44,13 QLNN, ANQP, BHXH 1,14 53,10 1,11 57,60 Gi¸o dôc vµ ®µo t¹o 2,78 74,49 2,70 77,75 Y tÕ vµ cøu trî x· héi 0,82 57,24 0,80 58,51 Ho¹t ®éng VHTT 0,72 33,72 0,26 34,72 Ho¹t ®éngd¶ng, ®oµn thÓ 0,28 54,91 0,27 64,66 Phôc vô c¸ nh©n vµ céng ®ång 1,66 2,78 1,61 3,68 Nguån: TÝnh to¸n tõ niªn gi¸m thèng kª (1):Tæng sè lao ®éng: TriÖu ng­êi, c¬ cÊu lao ®éng lµ % trong tæng sè Thø bÈy, n¨ng suÊt lao ®éng cña n­íc ta cßn rÊt thÊp. N¨ng suÊt lao ®éng x· héi cã thÓ hiÓu lµ l­îng GDP do mét lao ®éng lµm ra trong n¨m. Chóng ta cã thÓ thÊy mèi quan hÖ gi÷a lao ®éng vµ vèn ®Çu t­ qua b¶ng sau ®©y: B¶ng 6: N¨ng suÊt lao ®éng vµ trang bÞ vèn ®Çu t­ cho lao ®éng GDP(triÖu ®ång)/1 L§ Vèn §T(triÖu ®ång)/1 L§ 1995 1996 1997 1995 1996 1997 Chung trong nÒn kinh tÕ 5,65 5,97 6,25 1,68 1,89 2,14 Kinh tÕ nhµ n­íc 25,67 27,79 29,27 6,72 9,73 11,66 Nguån: TÝnh to¸n tõ thèng kª TÝnh theo gi¸ cè ®Þnh n¨m 1996 lµ 5,97 triÖu ®ång vµ n¨m 1997 lµ 6,25 triÖu ®ång. NghÜa lµ cã sù gia t¨ng liªn tôc n¨ng suÊt lao ®éng trung b×nh cña toµn x· héi nh­ng bøc tranh n¨ng suÊt trong tõng ngµnh l¹i rÊt kh¸c nhau: n¨ng suÊt thÊp vµ hÇu nh­ kh«ng t¨ng trong khu vùc I víi ngµnh n«ng nghiÖp vµ thuû s¶n; ë khu vùc III cã n¨ng suÊt kh¸ cao nh­ng kh«ng cã gia t¨ng trong c¸c n¨m 1996-1997. Kinh tÕ nhµ n­íc víi c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, dÞch vô cã møc n¨ng suÊt cao vµ t¨ng nhanh qua c¸c n¨m, nh­ng ë khu vùc I, khu vùc lao ®éng cña ngoµi quèc doanh th× l¹i cã n¨ng suÊt rÊt thÊp vµ sù gia t¨ng kh«ng ®¸ng kÓ. Nguyªn nh©n chÝnh lµ vèn ®Çu t­ cho mét lao ®éng ë khu vùc II, III cao h¬n so víi khu vùc I vµ ë khu vùc I hÇu nh­ kh«ng t¨ng qua c¸c n¨m 1996-1997 vÒ møc vèn ®Çu t­ cho mét lao ®éng. lùc l­îng lao ®éng. 16 §inh Träng Kh«i
  18. §Ò ¸n Kinh tÕ ph¸t triÓn 3. Nh÷ng bÊt cËp vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng lùc l­îng lao ®éng. 3.1 Nh÷ng bÊt cËp D©n sè n­íc ta ®«ng tèc ®é t¨ng tù nhiªn cßn cao.TÝnh ®Õn th¬× ®iÓm ®iÒu tra 1/7/2000 sè nh©n khÈu th­êng tró cña hé gia ®×nh trªn c¶ n­íc lµ 77.6971,1 nghµn ng­êi,trong ®ã n÷ chiÕm 51.01%.Tnhs chung toµn quèc tæng sè nh©n khÈu ®ñ 15 tuæi trë lªn lµ 54.269,8 ngµn ng­êi chiÕm 69,85% d©n sè, sè nh©n khÈu trong ®é tuæi lao ®éng (N÷ ®ñ 15-55 tuæi, nam ®ñ 15-60 tuæi ) lµ 46.249,4 ngµn ng­êi, chiÕm 59,53% d©n sè. Tæng lùc l­îng lao ®éng th­êng xuyªn cña c¶ n­íc tÝnh ®Õn t¹i thêi ®iÓm ®iÒu tra 1-7-2000 co 38.643,1 ngµn ng­êi trong ®ã ë ®é tuæi lao ®éng 36.725,3 ngµn ng­êi, chiÕm 95,04%.Tû lÖ tham gia cña lôc l­îng lao ®éng th­êng xuyªn cña d©n sè tõ 15 tuæi trë lªn lµ 71,3%.Tû lÖ n÷ trong LLL§ nãi chung cña c¶ n­íc lµ 49,65%. C¬ cÊu lao ®éng cßn thiÕu hîp lý bÊt lîi ®èi c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸. Sau h¬n 10 n¨m ®èi víi nÒn kinh tÕ, ViÖt Nam vÉn lµ quèc gia cã c¬ cÊu lao ®éng thiÕu hîp lý. Theo kÕt qu¶ §iÒu tra Lao ®éng vµ viÖc lµm 1.7.2002, c¶ n­íc hiÖn 23,84 triÖu ng­êi lµm viÖc trong nhãm ngµnh n«ng, l©m, ng­ nghiÖp chiÕm 60,67% tæng sè lao ®éng ®ang lµm viÖc trong c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n; 5,51 triÖu ng­êi lµm viÖc trong nhãm ngµnh c«ng nghiÖp vµ x©y dùng chiÕm 15,13%; 9,51 triÖu ng­êi lµm viÖc trong ngµnh dÞch vô chiÕm 24,20%. So víi n¨m 2001, c¬ cÊu lao ®éng ph©n chia theo nhãm ngµnh cña n¨m 2002 ®· chuyÓn dÞch theo h­íng tÝch cùc, tû lÖ lao ®éng lµm viÖc trong c¸c nhãm ngµnh n«ng, l©m, ng­ nghiÖp cã gi¶m xuèng, tû lÖ lao ®éng lµm viÖc trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, x©y dùng vµ dÞch vô tiÕp tôc t¨ng nh­ng tèc ®é chuyÓn dÞch vÉn cßn chËm. Thùc tÕ cho ®Õn 1.7.2002, 75,6% d©n sè ViÖt Nam sinh sèng ë khu vùc n«ng th«n cßn thµnh thÞ lµ 24,4%. XÐt vÒ ho¹t ®éng kinh tÕ cña c¸c hé gia ®×nh ë khu vùc n«ng th«n, sè hé thuÇn n«ng vÉ chiÕm ®a sè, víi trªn 2/3 hé (68,26%) chØ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®¬n thuÇn. Sè hé lµm n«ng nghiÖp kiªm 17 §inh Träng Kh«i
  19. §Ò ¸n Kinh tÕ ph¸t triÓn ngµnh nghÒ phi n«ng nghiÖp chØ chiÕm mét tû lÖ rÊt nhá (17,64%). §Æc biÖt ë c¸c vïng kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn nh­ T©y B¾c, T©y Nguyªn vµ §«ng B¾c Bé, tû lÖ sè hé thuÇn n«ng rÊt cao (83-95%). ChØ riªng ë vïng §«ng Nam Bé lµ cã tû lÖ hé thuÇn n«ng thÊp (d­íi 50%). Cßn l¹i nh­ c¸c vïng §ßng B»ng S«ng Hång, Duyªn H¶i Nam Trung Bé vµ §ång B»ng S«ng Cöu Long cã tû lÖ hé gia ®×nh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp kiªm c¸c ngµnh nghÒ phi n«ng nghiÖp t­¬ng øng lµ 28,2%; 18,6% vµ17,6%. Bªn c¹nh c¬ cÊu theo ngµnh nghÒ cßn bÊt cËp th× c¬ cÊu lao ®éng ®­îc ®µo t¹o phôc vô cho ph¸t triÓn ngµnh nghÒ cña nÒn kinh tÕ quèc d©n còng bÊt hîp lý. Theo kinh nghiÖm cña c¸c n­íc tiªn tÕn, s¶n xuÊt sÏ ph¸t triÓn khi cã mét c¬ cÊu ®éi ngò nh©n lùc ®­îc ®µo t¹o hîp lý vµ coa tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt t­¬ng øng lµ 1cö nh©n, kü s­ tèt nghiÖp ®¹i häc, cao ®¼ng cÇn cã 4 c¸n bé tèt nghiÖp trung häc chuyªn nghiÖp vµ 10 c«ng nh©n kü thuËt, trong khi c¬ cÊu nµy ë ViÖt Nam thêi ®iÓm n¨m 1979 lµ 1-2,2-7,1 nh­ng ®Õn nay chØ cßn lµ 1-1,16-0,95. trong khi sè l­îng sinh viªn ngµy cµng mét t¨ng nhanh cã thÓ ®¸p øng vµ b¾t kÞp ®­îc víi sù tiÕn bé vÒ tri thøc cña nh©n lo¹i th× sè l­îng c«ng nh©n kü thuËt ngµy mét gi¶m (n¨m 1979 sè c«ng nh©n kü thuËt chiÕm 70% nh­ng n¨m 1999 gi¶m cßn30% trong tæng sè lao ®éng ®­îc ®µo t¹o). §©y lµ mét nghÞch lý rÊt bÊt lîi cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. ChÊt l­îng cho lao ®éng ch­a ®¸p øng-Th¸ch thøc trong c¹nh tranh, héi nhËp. Theo quan niÖm ph¸t triÓn toµn diÖn, tr×nh ®é ph¸t triÓn con ng­êi ë ViÖt N¶m trong nh÷ng n¨m qua ®· ®­îc c¶i thiÖn. B¸o c¸o ph¸t triÓn con ng­êi n¨m 2002 cña Ch­¬ng tr×nh Ph¸t triÓn Liªn Hîp Quèc(UNDP) c«ng bè ngµy 24.7.2002 cho thÊy chØ sè HDI cña ViÖt Nam ®· t¨ng tõ 0,682 n¨m 2001 lªn 0,696 n¨m 2002, ®­a ViÖt Nam lªn ®øng ë vÞ trÝ 109/173 quèc gia trong b¶ng xÕp h¹ng vÒ ph¸t triÓn con ng­êi. VÒ chØ sè nghÌo ®ãi, so víi n¨m 2001, ViÖt Nam ®· c¶i thiÖn ®­îc 2 bËc. 18 §inh Träng Kh«i
  20. §Ò ¸n Kinh tÕ ph¸t triÓn - XÕp vÞ trÝ 43/89 quèc gia ®­îc ®¸nh gi¸. Tuy nhiªn, ®i s©u vµo ®¸nh gi¸ chÊt l­îng ph¸t triÓn nguån nh©n lùc nãi chung vµ chÊt l­îng lao ®éng nãi riªng cña ViÖt Nam cßn nhiÒu tån t¹i. HiÖn t¹i, lùc l­îng lao ®éng tiÕp tôc t¨ng vµ d­ thõa nh­ng l¹i yÕu vÒ thÓ lùc, tr×nh ®é tay nghÒ cßn thiÕu tè chÊt cÇn thiÕt cho qu¸ tr×nh c¹nh tranh trong thÞ tr­êng vµ héi nhËp kinh tÕ. C¸c sè liÖu thèng kª gi¸n tiÕp cho thÊy hiÖn t¹i cø 3,2 trÎ em (d­íi 5 tuæi) th× cã mét ch¸u suy dinh d­ìng, cø 3 bµ mÑ mang thai th× mét ng­êi bÞ thiÕu m¸u. T×nh tr¹ng nhiÔm HIV/AIDS trong thanh thiÕu niªn tiÕp tôc t¨ng vµ cã xu h­íng l©y lan m¹nh trong céng ®ång. Trong sè nh÷ng ng­êi nhiÔm HIV/AIDS hiÖn cã 74,45% ë ®é tuæi 29-30, ®é tuæi cã tû lÖ tham gia ho¹t ®éng kinh tÕ vµ n¨ng suÊt lao ®éng cao nhÊt. 70% sè ng­êi nghiÖn ma tuý n»m ë ®é tuæi15-30. Trong tæng sè lao ®éng th× cã 19,62% ®­îc ®µo t¹o vµ cã tr×nh ®é s¬ cÊp hoÆc chøng chØ trë lªn. Cã sù kh¸c biÖt kh¸ lín vÒ tr×nh ®é häc vÊn cña lùc l­îng lao ®éng gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n. Lao ®éng ViÖt nam ®­îc ®¸nh gi¸ lµ khÐo lÐo vµ th«ng minh, s¸ng t¹o, tiÕp thu nhanh nh÷nh kü thuËt vµ c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i ®­îc chuyÓn giao tõ bªn ngoµi. Tuy vËy, nh÷ng yÕu kÐm cña hä còng thÓ hiÖn rÊt rátong qu¸ tr×nh tham gia vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt mang tÝnh chuyªn nghiÖp. HiÖn t¹i, trªn thÞ tr­êng lao ®éng lu«n x¶y ra t×nh tr¹ng khan hiÕm nguån nh©n lùc cao cÊp, c«ng nghÖ kü thuËt cã tay nghÒ cao, c¸c chuyªn gia qu¶n lý vÒ kinh doanh, c¸c lËp tr×nh viªn, c¸c kü thuËt viªn, c¸c nhµ qu¶n lý trung gian hiÓu biÕt vÒ tµi chÝnh vµ tiÕp thÞ cïng víi yªu cÇu c¬ b¶n vÒ ngo¹i ng÷ vµ tè chÊt n¨ng ®éng, nhiÖt t×nh, ham häc hái, tÝch luü kinh nghiÖm. Trong c¸c doanh nghiÖp, phÇn lín ®éi ngò c¸c nhµ qu¶n lý ch­a ®­îc ®µo t¹o chuyªn s©u vÒ kinh tÕ vµ kinh doanh trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Hä cã kh¶ n¨ng tiÕp thu nhanh nh­ng thiÕu kiÕn thøc ®ång bé. §iÒu ®ã lý gi¶i doanh nghiÖp ViÖt Nam th­êng lóng tóngvµ thiÕu tù tin khi trùc tiÕp ®µm ph¸n lµm ¨n víi c¸c doanh nghiÖp n­íc ngoµi. Bªn c¹nh ®ã, mét tè chÊt quan träng trong ®iÒu kiÖn c¹nh tranh vµ héi nhËp lµ kü n¨ng lµm viÖc theo nhãm, kh¶ n¨ng hîp t¸c ®Ó hoµn thµnh c«ng 19 §inh Träng Kh«i
nguon tai.lieu . vn
Thạc sĩ - Tiến sĩ - Cao học Công nghệ thông tin Kinh tế - Thương mại Tài chính - Ngân hàng Kiến trúc - Xây dựng Điện-Điện tử-Viễn thông Cơ khí - Chế tạo máy Công nghệ - Môi trường Báo cáo khoa học Quản trị kinh doanh Khoa học xã hội Khoa học tự nhiên Nông - Lâm - Ngư Y khoa - Dược