- Trang Chủ
- Luận Văn - Báo Cáo
- Đề tài tốt nghiệp: Phương hướng và những giải pháp cơ bản nhằm đẩy nhanh quá trình phát triển các công ty cổ phần trong nền kinh tế Việt Nam hiện nay
Xem mẫu
- BÁO CÁO TỐT NGHIỆP
Đề tài
Phương hướng và những giải
pháp cơ bản nhằm đẩy nhanh
quá trình phát triển các công ty
cổ phần trong nền kinh tế
Việt Nam hiện nay
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
phÇn më ®Çu
Trªn c¬ së ®æi míi t duy kinh tÕ, nh÷ng n¨m gÇn ®©y nÒn kinh tÕ kÕ ¹ch
ho¸ tËp trung ë níc ta ®· tõng bíc chuyÓn sang kinh tÕ thÞ trêng nh mét
®ßi hái tÊt yÕu cña sù ph¸t triÓn.Trong ®iÒu kiÖn c¬ chÕ qu¶n lÝ thay ®æi, khi
hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh trë thµnh yÕu tè sèng cßn cña mçi doanh nghiÖp
th× c¸c doanh nghiÖp thuéc khu vùc kinh tÕ nhµ níc ®· béc lé ®Çy ®ñ nh÷ng
yÕu kÐm, l©m vµo t×nh tr¹ng sa sót vµ khñng ho¶ng.
Lµm thÕ nµo ®Ó cÊu tróc l¹i së h÷u nhµ níc vµ c¶i c¸ch khu vùc kinh tÕ nhµ
níc nh»m n©ng cao hiÖu qu¶,vai trß cña nã theo tinh thÇn c¸c NghÞ quyÕt §¹i
héi 6 vµ 7 cña §¶ng? Mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p cã tÝnh chiÕn lîc ®Ó gi¶i
quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò nµy lµ tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ mét sè doanh nghiÖp nhµ
níc nh½m ®a d¹ng ho¸ së h÷u ®a c¸c yÕu tè c¹nh tranh lµm ®éng lùc ®Ó
t¨ng hiÖu qu¶ kinh doanh vµ x¸c lËp mét m« h×nh doanh nghiÖp h÷u hiÖu
trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng.
Trªn thùc tÕ, c«ng ty cæ phÇn vµ vËn ®éng cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ
níc kh«ng ph¶i lµ nh÷ng hiÖn tîng kinh tÕ x· héi xa l¹ ®èi víi nÒn kinh tÕ
thÕ giíi.C«ng ty cæ phÇn xuÊt hiÖn tõ thÕ kû 17 vµ ph¸t triÓn m¹nh mÏ trong
thêi kú c¸ch m¹ng c«ng nghiÖp. §Çu thÕ kû 18 c«ng ty cæ phÇn ®· trë thµnh
h×nh thøc tæ chøc kinh doanh phæ biÕn ë hÇu hÕt c¸c nuíc cã nÒn kinh tÕ thÞ
trêng ph¸t triÓn.Mét c©u hái ®îc ®Æt ra lµ h×nh th¸i c«ng ty cæ phÇn cã ph¶i
lµ m« h×nh doanh nghiÖp thÝch hîp víi nh÷ng ®ßi hái kh¸ch quan cña nÒn kinh
tÕ níc ta hiÖn nay hay kh«ng?Ngêi viÕt chän ®Ò tµi nµy kh«ng ngoµi môc
®Ých nghiªn cøu, t×m tßi nh÷ng luËn cø, c¬ së khoa häc ®Ó tr¶ l¬× c©u hái trªn
còng nh mong muèn ®ãng gãp mét phÇn c«ng søc nhá bÐ cña m×nh vµo tiÕn
tr×nh ®æi míi kinh tÕ ®Êt níc.
Néi dung cña ®Ò ¸n:
§Ò ¸n ®îc chia lµm ba ch¬ng:
Ch¬ng 1: Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ c«ng ty cæ phÇn.
Ch¬ng nµy sÏ tr×nh bµy mét c¸ch kh¸i qu¸t lÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t
triÓn cña h×nh th¸i c«ng ty cæ phÇn còng nh vai trß to lín cña nã ®èi víi sù
ph¸t triÓn kinh tÕ thÕ gií tríc ®©y còng nh ë thêi ®iÓm hiÖn nay.
Ch¬ng 2: Thùc tr¹ng c¸c c«ng ty cæ phÇn vµ t×nh h×nh cæ phÇn ho¸ doanh
nghiÖp ë níc ta hiÖn nay.
Ch¬ng nµy tr×nh bµy nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n nhÊt vÒ thùc tr¹ng cña c¸c
c«ng ty cæ phÇn ë ViÖt Nam, nh÷ng thµnh tùu vµ c¶ nh÷ng khã kh¨n cÇn gi¶i
quyÕt.MÆt kh¸c ch¬ng hai còng sÏ ®Ò cËp ®Ðn tiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸ doanh
nghiÖp nhµ níc nh÷ng n¨m võa qua.
Ch¬ng 3: Ph¬ng híng vµ nh÷ng gi¶i ph¸p c¬ b¶n nh»m ®Èy nhanh qu¸
tr×nh ph¸t triÓn c¸c c«ng ty cæ phÇn trong nÒn kinh tÕ ViÖt Nam hiÖn nay.
1
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
Trong ch¬ng cuèi cïng ngêi viÕt ®a ra mét sè gi¶i ph¸p nh»m gãp
phÇn t×m ph¬ng híng ph¸t triÓn h×nh th¸i c«ng ty cæ phÇn- mét h×nh thøc tæ
chøc s¶n xuÊt kinh doanh mang l¹i hiÖu qu¶.
§Ò ¸n hoµn thµnh lµ mét sù ghi nhËn bíc ®Çu cho nh÷ng cè g¾ng cña
ngêi viÕt trong nh÷ng bíc ®Çu tiªn cßn chËp ch÷ng cña qu¸ tr×nh nghiªn
cøu,t×m hiÓu bé m«n khoa häc kinh tÕ.Qua ®ã trang bÞ mét sè kiÕn thøc vµ
hiÓu biÕt nhÊt ®Þnh nÒn kinh tÕ níc ta còng nh sù vËn ®éng cña nã trong c¬
chÕ thÞ trßng. Nh©n dÞp nµy cho phÐp em ®îc göi lêi c¶m ¬n ch©n thµnh
nhÊt ®Õn thÇy NguyÔn ViÖt TiÕn gi¶ng viªn m«n kinh tÕ chÝnh trÞ M¸c-Lªnin
trêng §¹i Häc Kinh TÕ Quèc D©n Hµ Néi. Trung t©m t liÖu th«ng tin th
viÖn cïng toµn thÓ c¸c b¹n ®· quan t©m gióp ®ì, cung cÊp tµi liÖu,híng dÉn,
söa ch÷a, bæ sung vµ hoµn chØnh ®Ò tµi.
Hµ Néi 2-2001.
2
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
phÇn néi dung
Ch¬ng1
Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ c«ng ty cæ phÇn
1.Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ lÞch sö ph¸t triÓn c«ng ty cæ phÇn.
1.1. C«ng ty cæ phÇn:
Vµo nh÷ng n¨m cuèi cña thÕ kû 20 vµ ®Çu thÕ kû 21,nhiÒu ph¸t minh
míi xuÊt hiÖn lµm cho lùc lîng s¶n xuÊt vµ c¬ cÊu kinh tÕ cã sù thay
®æi,ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ chuyÓn sang c«ng nghiÖp nÆng,nhu cÇu t b¶n
(vèn)®ßi hái víi quy m« lín,quy luËt tÝch tô vµ tËp trung t b¶n,tËp trung s¶n
xuÊt ho¹t ®éng m¹nh.S¶n xuÊt ngµy cµng tËp trung vµo c¸c xÝ nghiÖp lín-c«ng
ty cæ phÇn.
C«ng ty cæ phÇn lµ h×nh thøc ph¸t triÓn cña së h÷u hçn hîp, tõ h×nh
thøc vèn cña mét chñ sang h×nh thøc vèn cña nhiÒu chñ diÔn ra trªn ph¹m vi
c«ng ty. Nã lµ s¶n phÈm tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh x· héi ho¸ vÒ mÆt kinh tÕ x·
héi (mÆt së h÷u) vµ còng lµ s¶n phÈm tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp
trung ho¸ s¶n xuÊt cña nÒn s¶n xuÊt lín hiÖn ®¹i.C.M¸c vµF.¡nggen ®· xem
h×nh thøc së h÷u vèn cæ phÇn lµ “®iÓm qu¸ ®é”tõ t h÷u t s¶n sang së h÷u x·
héi vÒ tµi s¶n trong khu«n khæ cña chñ nghÜa t b¶n.
C«ng ty cæ phÇn lµ lo¹i h×nh tæ chøc hay c«ng ty mµ vèn cña nã do
nhiÒu cæ ®«ng(thµnh viªn cña c«ng ty cæ phÇn) gãp l¹i th«ng qua viÖc mua cæ
phiÕu do c«ng ty ph¸t hµnh.Theo luËt th¬ng m¹i cña Anh th× cã hai lo¹i c«ng
ty cæ phÇn:
*C«ng ty c«ng céng(Publich company),lo¹i c«ng ty mµ cæ phiÕu cña nã
®îc mua b¸n, trao ®æi trªn thÞ trêng chøng kho¸n.Lo¹i c«ng ty nµy t¬ng
®¬ng víi c«ng ty v« danh ë Ph¸p(SocietÐ µ rÐpãnsabilitÐ).
*C«ng ty riªng,t¬ng ®¬ng víi c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n cña Ph¸p.
Tõ nhiÒu thËp kû qua,trªn thÕ giíi xuÊt hiÖn mét hiÖn tîng míi,hiÖn
tîng t nh©n ho¸ doanh nghiÖp thuéc khu vùc kinh tÕ nhµ níc c¶ trong c¸c
níc t b¶n ph¸t triÓn lÉn mét sè níc x· héi chñ nghÜa khi chuyÓn ®æi nÒn
kinh tÕ.Song song víi hiÖn tîng” t nh©n ho¸ ‘,cã hiÖn tîng “cæ phÇn
ho¸”.ViÖc xuÊt hiÖn hai hiÖn tîng trªn lµ cã sù nhËn thøc kh¸c nhau gi÷a t
nh©n ho¸ vµ cæ phÇn ho¸.C¸c níc t b¶n chñ nghÜa ®· ®ång nhÊt hai hiÖn
tîng trªn lµ mét,trong khi c¸c níc x· héi chñ nghÜa kÓ c¶ ViÖt Nam cho
r»ng kh«ng nªn ®ång nhÊt hai kh¸i niÖm ®ã.
LÞch sö cho thÊy cã ba con ®êng h×nh thµnh c«ng ty cæ phÇn ®ã lµ:
H×nh thµnh theo con ®êng truyÒn thèng.§iÒu ®ã cã nghÜa viÖc h×nh
thµnh ®i tõ c«ng ty mét chñ sang c«ng ty nhiÒu chñ tõ thÊp ®Õn cao theo trËt tù
tù nhiªn.
3
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
H×nh thµnh do liªn doanh liªn kÕt gi÷a nhµ níc víi kinh tÕ t b¶n t
nh©n trong vµ ngoµi níc.
Cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp nhµ níc thµnh c«ng ty cæ phÇn.
1.2. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña viÖc h×nh thµnh c«ng ty cæ phÇn vµ vai
trß cña nã ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ thÕ giíi:
NÒn kinh tÕ thÕ giíi,®Æc biÖt lµ kinh tÕ t b¶n chñ nghÜa ®· ph¸t triÓn
rÊt nhanh vµo nh÷ng n¨m cuèi cña thÕ kû 19 vµ nh÷ng thËp niªn ®Çu tiªn cña
thÕ kû 20.Cã thÓ nãi sau nh÷ng thµnh c«ng cña hai cuéc c¸ch m¹ng c«ng
nghiÖp,víi nh÷ng nhËn thøc míi vÒ c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ,vÒ c¬ cÊu vµ c¸c
lo¹i h×nh tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp mµ gÇn nh toµn
bé nÒn kinh tÒ ®· kh¾c phôc ®îc nh÷ng khã kh¨n, h¹n chÕ tõng ¶nh hëng
mét c¸ch tiªu cùc ®Õn kinh tÕ thÕ giíi.Víi h×nh th¸i c«ng ty cæ phÇn,lÇn ®Çu
tiªn trong lÞch sö kinh tÕ thÕ giíi ®· kh¾c phôc ®îc nh÷ng tån t¹i tõng g©y
biÕt bao khã kh¨n cho m×nh;®ã lµ t×nh tr¹ng c¸c c«ng ty thiÕu vèn ®Ó ®Çu t
x©y dùng vµ s¶n xuÊt kinh doanh,nguån vèn cã ®îc chñ yÕu tõ khu vùc kinh
tÕ nhµ níc do vËy lu«n tån t¹i sù bu«ng láng qu¶n lý trong doanh
nghiÖp;kh«ng cã ®éng lùc trong chiÕn lîc s¶n xuÊt,t liÖu bÞ ph©n t¸n;nh÷ng
nguån lùc bÞ xÐ lÎ trong d©n...
H×nh th¸i c«ng ty cæ phÇn ra ®êi ®¸nh dÊu sù tiÕn ho¸ cña chÕ ®é tÝn dông
tõ kinh doanh chñ yÕu dùa vµo vay mù¬n qua ng©n hµng hoÆc chung vèn sang
huy ®éng vèn trªn thÞ trêng tµi chÝnh trong ®ã chñ yÕu lµ thÞ trêng chøng
kho¸n.C¸c c«ng ty cæ phÇn lµ nguån cung cÊp s¶n phÈm cho sù phån vinh cña
thÞ trêng chøng kho¸n.§æi l¹i,sù thÞnh vîng cña thÞ trêng nµy t¹o ®iÒu kiÖn
cho c¸c c«ng ty cæ phÇn sinh s«i n¶y në.Cã thÓ nãi c«ng ty cæ phÇn ra ®êi
mang nh÷ng ®Æc ®iÓm míi cho phÐp nã thÝch øng víi nh÷ng ®ßi hái cña sù
ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng hiÖn ®¹i mµ nh÷ng h×nh th¸i kh¸c kh«ng thÓ ®¸p
øng ®îc.§ã lµ:
C«ng ty cæ phÇn lµ mét tæ chøc kinh doanh cã t c¸ch ph¸p nh©n vµ c¸c
cæ ®«ng chØ cã tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n trong ph¹m vi vèn gãp cña m×nh.§iÒu nµy
cho phÐp c«ng ty cã t c¸ch ph¸p lý ®Çy ®ñ ®Ó huy ®éng nh÷ng lîng vèn lín
n»m r¶i r¸c thuéc nhiÒu c¸ nh©n trong x· héi.
C¬ cÊu tæ chøc trong c«ng ty cæ phÇn ®· thùc hiÖn ®îc viÖc t¸ch biÖt
quyÒn së h÷u vµ quyÒn kinh doanh,t¹o nªn mét h×nh th¸i x· héi ho¸ së h÷u
cña mét bªn lµ ®«ng ®¶o c«ng chóng mua cæ phÇn cßn bªn kia lµ ®éi ngò c¸c
nhµ qu¶n trÞ kinh doanh chuyªn nghiÖp sö dông t b¶n x· héi cho nh÷ng c«ng
cuéc kinh doanh quy m« lín.
C¸c cæ phiÕu vµ tr¸i phiÕu cña c«ng ty cæ phÇn ®îc chuyÓn nhîng dÔ
dµng trªn thÞ trêng chøng kho¸n,v× thÕ bÊt kÓ cæ phiÕu ®îc chuyÓn chñ bao
nhiªu lÇn cuéc sèng cña c¸c doanh nghiÖp vÉn tiÕp tôc mét c¸ch b×nh thêng
mµ kh«ng bÞ ¶nh hëng.§ång thêi nhê c¬ chÕ nµy nã ®· t¹o nªn sù di chuyÓn
linh ho¹t c¸c luång vèn trong x· héi theo c¸c nhu cÇu vµ c¬ héi ®Çu t ®a d¹ng
cña c¸c c«ng ty vµ c«ng chóng.
4
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
Cã thÓ nãi nh÷ng u thÕ ®îc mang l¹i tõ viÖc h×nh thµnh vµ ho¹t ®éng
cña c«ng ty cæ phÇn lµ v« cïng to lín nã ®· kh¾c phôc viÖc bu«ng láng qu¶n
lý tµi s¶n cña c¸c doanh nghiÖp,xo¸ bá t×nh tr¹ng v« chñ trong c¸c c«ng
ty.MÆc dï chñ tr¬ng trao quyÒn tù qu¶n cho c¸c doanh nghiÖp thuéc khu vùc
kinh tÕ nhµ níc ®· ®¹t ®îc mét sè kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh nhng nã míi chØ ®Èy
lïi ®îc chÕ ®é bao cÊp cña nhµ níc ®èi víi doanh nghiÖp cßn vÒ mÆt nhËn
thøc th× tµi s¶n cña doanh nghiÖp nhµ níc vÉn lµ tµi s¶n chung cho nªn t×nh
tr¹ng v« tr¸ch nhiÖm,l·ng phÝ cña c«ng vÉn kh«ng ®îc kh¾c phôc.Khi xuÊt
hiÖn c«ng ty cæ phÇn th× mÆc nhiªn nh÷ng ®iÒu nµy sÏ kh«ng tån t¹i.
H¬n n÷a,c«ng ty cæ phÇn huy ®éng ®îc nguån vèn trong x· héi cung cÊp
cho ho¹t ®éng kinh doanh vµ ®Çu t ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp.Mét mÆt võa
gãp phÇn th¸o gì khã kh¨n cho ng©n s¸ch nhµ níc (kh«ng ph¶i chu cÊp cho
doanh nghiÖp) mÆt kh¸c vèn vµ tµi s¶n doanh nghiÖp nhµ níc nhê qu¸ tr×nh
cæ phÇn ho¸ thu l¹i sÏ ®îc ®Çu t më réng s¶n xuÊt;t¨ng thªm tµi s¶n cè ®Þnh
gãp phÇn to lín thóc ®Èy kinh tÕ t¨ng trëng.
Ngoµi ra,h×nh th¸i c«ng ty cæ phÇn xuÊt hiÖn sÏ thay ®æi cung c¸ch qu¶n lý
trong mçi doanh nghiÖp,ë c«ng ty cæ phÇn quyÒn lîi cña nh÷ng ngêi chñ míi
cña doanh nghiÖp g¾n chÆt víi sù thµnh b¹i cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh
v× thÕ hä rÊt ®oµn kÕt,g¾n bã vµ thèng nhÊt trong viÖc t×m kiÕm vµ ®a ra
ph¬ng híng ho¹t ®éng phï hîp nhÊt cña doanh ngiÖp nh»m cñng cè,t¨ng
cêng søc c¹nh tranh cña s¶n phÈm do hä s¶n xuÊt ra,quan t©m ®Õn c«ng viÖc
c«ng ty vµ lao ®éng víi tinh thÇn tr¸ch nhiÖm cao.
1.3. LÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña h×nh th¸i c«ng ty cæ phÇn trong
nÒn kinh tÕ quèc d©n.
VÒ mÆt lý thuyÕt,chóng ta ®Òu nhËn thÊy r»ng h×nh th¸i doanh nghiÖp
díi d¹ng c«ng ty cæ phÇn lµ s¶n phÈm cña mét qu¸ tr×nh tiÕn ho¸ l©u dµi,g¾n
liÒn víi nh÷ng nÊc thang ph¸t triÓn cña x· héi ho¸ së h÷u t nh©n trong nÒn
kinh tÕ thÞ trêng. VÒ mÆt lÞch sö,cã thÓ thÊy r»ngqu¸ tr×nh tiÕn ho¸ vµ ph¸t
triÓn cña c¸c h×nh th¸i doanh nghiÖp ®îc ®¹c trng bëi ba lo¹i h×nh chñ yÕu
t¬ng øng víi ba møc ®é ph¸t triÓncña x· héi ho¸ së h÷u t nh©n mÆc dï biÓu
hiÖn cña chóng hÕt søc linh ho¹t vµ ®a d¹ng.
H×nh th¸i kinh doanh mét chñ,mét h×nh th¸i bao gåm c¸c lo¹i h×nh doanh
nghiÖp trong ®ã ngêi chñ së h÷u t nh©n ®éc lËp duy tr× vµ ph¸t triÓn ho¹t
®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh trªn c¬ së lao ®éng cña b¶n th©n hoÆc
thuª mín ngêi kh¸c víi vèn liÕng s½n cã vµ tÝnh to¸n cña anh ta trªn c¬ së
nh÷ng ®ßi hái cña thÞ trêng.§©y lµ h×nh th¸i phæ biÕn thèng trÞ trong nÒn s¶n
xuÊt hµng ho¸ nhá vµ trong giai ®o¹n ®Çu cña chñ nghÜa t b¶n tù do c¹nh
tranh.Ph¬ng ph¸p kinh doanh nµy bao gåm hai c¸ch thøc:kinh doanh theo
ph¬ng thøc s¶n xuÊt hµng ho¸ nhá vµ kinh doanh theo ph¬ng thøc t b¶n
chñ nghÜa.Gi÷a chóng tuy cã sù kh¸c nhau vÒ môc ®Ých vµ ®Æc ®iÓm kinh
doanh nhng l¹i lµ sù kÕ tiÕp tÊt yÕu cña cïng mét qu¸ tr×nh ph¸t triÓn dùa
trªn së h÷u t nh©n.NÕu nh qu¸ tr×nh x· héi ho¸ nhê hai t¸c nh©n chñ yÕu lµ
trao ®æi vµ tÝn dông th× vÒ mÆt lÞch sö,chÝnh nhê sù trî gióp cña t b¶n th¬ng
nghiÖp vµ t b¶n cho vay nÆng l·i mµ h×nh th¸i kinh doanh mét chñ ®· cã sù
5
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
chuyÓn biÕn vÒ chÊt.Tõ ph¬ng thøc kinh doanh xÐ lÎ ruéng ®Êt vµ ph©n t¸n t
liÖu s¶n xuÊt trong tay nh÷ng ngêi t h÷u nhá sang ph¬ng thøc kinh doanh
theo lèi t b¶n chñ nghÜa b»ng qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung ruéng ®Êt,t liÖu
s¶n xuÊt trong tay mét sè Ýt ngêi.Cïng víi sù ph¸t triÓn cña thÞ trêng thÕ
giíi,quy m« bu«n b¸n vµ s¶n xuÊt ®ßi hái ph¶i tËp trung t b¶n ngµy cµng
lín.§Ó cã thÓ ®øng v÷ng trong c¹nh tranh vµ ®¸p øng ®îc nh÷ng nhu cÇu cña
thÞ trêng c¸c h×nh thøc kinh doanh chumg vèn lÇn lît ra ®êi vµ ph¸t triÓn.
H×nh th¸i kinh doanh chung vèn xÐt vÒ mÆt lÞch sö lµ mét bíc tiÕn ho¸
trong chÕ dông tÝn dông,chuyÓn tõ ph¬ng thøc kinh doanh chñ yÕu dùa vµo
vay mîn sang ph¬ng thøc kinh doanh chñ yÕu dùa vµo vèn gãp.Nã ®îc
xem nh lµ h×nh th¸i trung gian ®Ó h×nh thµnh c«ng ty cæ phÇn sau nµy.Trong
lÞch sö tõng tån t¹i hai m« h×nh kinh doanh thuéc h×nh th¸i nµy ®ã lµ:
H×nh th¸i kinh doanh hîp t¸c x· cña nh÷ng ngêi s¶n xuÊt hµng ho¸ nhá
nh»m chèng l¹i sù tan r· vµ ph¸ s¶n cña hä tríc ph¬ng thøc kinh doanh t
b¶n chñ nghÜa.
H×nh th¸i c«ng ty chung vèn cña c¸c nhµ t b¶n víi ba h×nh thøc phæ
biÕn:C«ng ty d©n sù; c«ng ty hîp danh vµ c«ng ty hîp t ®¬n gi¶n.
Tr¸ch nhiÖm v« h¹n vµ sù rµng buéc láng lÎo vÒ mÆt ph¸p lý lµ nh÷ng bÊt lîi
lµm cho h×nh th¸i c«ng ty chung vèn chØ tån t¹i trong mét kho¶ng thêi gian
ng¾n nhêng chç cho c«ng ty cæ phÇn ra ®êi vµ ph¸t triÓn.Nh÷ng h¹n chÕ ®ã
®· lµm cho h×nh thøc nµy ngµy nay cã xu híng thu vÒ nh÷ng ngµnh kinh
doanh nhá trong n«ng nghiÖp,dÞch vô b¸n lÎ,®¹i lý cho c¸c h·ng...vµ thêng lµ
c¸c nhãm cã tÝnh chÊt gia ®×nh.Qua ®ã,cã thÓ thÊy r»ng h×nh th¸i c«ng ty cæ
phÇn b»ng nh÷ng u thÕ cña m×nh tÊt yÕu sÏ ra ®êi vµ thèng trÞ kinh tÕ thÕ
giíi.
Trong t¸c phÈm “ Tuyªn ng«n cña nhµ t b¶n”, hai t¸c gi¶ L.Ken®¬ vµ
M.Atl¬ cho r»ng:ngµy nay c¸c c«ng ty cæ phÇn ®· tån t¹i mét c¸ch hÕt søc
phæ biÕn ë Mü vµ c¸c níc t b¶n ph¸t triÓn;m« h×nh c«ng ty cæ phÇn víi u
®iÓm lín nhÊt cña nã lµ mäi c«ng nh©n ®Òu cã cæ phÇn kinh tÕ ph¸t triÓn ®Õn
®Ønh cao.H×nh th¸i c«ng ty cæ phÇn chuyÓn tõ c¬ cÊu mét chñ lµ chÝnh sang
giai ®o¹n ®a d¹ng ho¸ chñ së h÷u cæ phÇn víi nh÷ng c«ng ty cã hµng tr¨m
ngh×n thËm chÝ h»ng triÖu cæ ®«ng bao gåm c¸c nhµ t b¶n lín,c«ng nh©n vµ
viªn chøc.§i ®«i víi qu¸ tr×nh x· héi ho¸ s¶n xuÊt,trªn thùc tÕ néi bé c«ng ty
cæ phÇn còng diÔn ra hai qu¸ tr×nh:quyÒn së h÷u cæ phÇn ph©n t¸n cao ®é vµ
gi¸ trÞ cæ phÇn tËp trung cao ®é.kÕt qu¶ cña hai qu¸ tr×nh ®ã lµ viÖc ®«ng ®¶o
chñ së h÷u cæ phÇn gi¸ trÞ nhá,tøc lµ nh÷ng cæ ®«ng nhá vøt bá quyÒn tham
gia quyÕt ®Þnh t¹i ®¹i héi cæ ®«ng.Hµng tr¨m ngh×n,hµng triÖu cæ ®«ng nhá chØ
tham gia mua b¸n trªn thÞ trêng chøng kho¸n ,hä kh«ng g¾n bã cè ®Þnh víi
mét c«ng ty cæ phÇn nµc vµ qua ®ã nh÷ng nhµ t b¶n lín cã thÓ sö dông mét
sè vèn t¬ng ®èi nhá,chØ së h÷u mét lîng cæ phÇn t¬ng ®èi Ýt nhng cã thÓ
chi phèi mét gi¸ trÞ cæ phÇn rÊt lín ®¬n cö:H·ng dÇu má lín nhÊt thÕ giíi
etson do n¨m cæ ®«ng n¾m quyÒn chi phèi nhng n¨m cæ ®«ng nµy còng
chØ chiÕm 4,8% cæ phÇn cña h·ng.Nh vËy,sè lîng cæ ®«ng lín rÊt Ýt nhng
6
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
®· tËp trung trong tay m×nh quyÒn chi phèi hµng lo¹t c«ng ty cæ phÇn lo¹i
lín.Râ rµng lµ t¹i c¸c níc t b¶n ph¸t triÓn c¸c c«ng ty cæ phÇn lµ m« h×nh
kinh doanh cã hiÖu qu¶ kinh tÕ cao mµ kh«ng lµm suy yÕu quan hÖ chiÕm h÷u
t nh©n cña ph¬ng thøc s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa.C«ng ty cæ phÇn ®· t¹o
®iÒu kiÖn cho t b¶n ngµy cµng tËp trung,vai trß chi phèi vµ thèng trÞ cña nhµ
t b¶n ngµy cµng t¨ng cêng.§Õn ®©y ®Æt ra mét vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt lµ m«
h×nh c«ng ty cæ phÇn cã phï hîp víi c«ng cuéc c¶i c¸ch kinh tÕ cña c¸c níc
x· héi chñ nghÜa ®¨c biÖt lµ ë níc ta trong giai ®o¹n hiÖn nay hay kh«ng?
7
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
Ch¬ng 2:
Thùc tr¹ng c¸c c«ng ty cæ phÇn vµ t×nh h×nh cæ
phÇn ho¸ doanh ngiÖp nhµ níc ë ViÖt Nam hiÖn nay
1. Vai trß cña c¸c c«ng ty cæ phÇn trong nÒn kinh tÕ thÞ têng cã sù qu¶n
lÝ cña nhµ níc:
C«ng ty cæ phÇn h×nh thøc tæ chøc kinh doanh phæ biÕn trong nÒn kinh
tÕ thÞ trêng cã vai trß to lín trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ , gãp phÇn hoµn
thiÖn c¬ chÕ thÞ thêng cã sù qu¶n lÝ cña nhµ níc.
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng,c«ng ty cæ phÇn t¹o ra c¸c c«ng cô ®Ó cã thÓ
huy ®éng vèn víi quy m« lín vµ hiÖu qña cao.nhê ph¸t hµnh cæ phiÕu vµ tr¸i
phiÕu,c«ng ty cæ phÇn cã thÓ huy ®éng ®îc nh÷ng nguån vèn nhá lÎ nhµn rçi
n»m t¶n m¹n trong x· héi ®Ó ®Çu t vµo nh÷ng c«ng tr×nh ®ßi hái nh÷ng
nguån vèn lín vµ dµi h¹n mµ tõng c¸ nh©n hoÆc tõng doanh nghiÖp kh«ng cã
kh¶ n¨ng tÝch luü ®îc nh ®Çu t x©y dùng ®êng s¾t,x©y dùng nh÷ng xÝ
nghiÖp c«ng nghiÖp sö dông c«ng nghÖ cao...trong nÒn kinh tÕ níc ta hiÖn
nay thiÕu vèn ®ang lµ trë ng¹i lín nhÊt cho sù ph¸t triÓn.Huy ®éng vèn trong
d©n võa lµ gi¶i ph¸p cÊp b¸ch võa lµ gi¶i ph¸p c¬ b¶n trong chiÕn lîc t¹o vèn
cña tõng doanh nghiÖp.
H×nh thøc huy ®éng vèn hiÖn nay ë níc ta cßn nghÌo nµn (víi hai h×nh
thøc chñ yÕu lµ hÖ thèng quü tiÕt kiÖm vµ tÝn phiÕu kho b¹c nhµ níc),vµ so
víi h×nh thøc huy ®éng vèn qua c«ng ty cæ phÇn th× nh÷ng h×nh thøc ®ã cßn
mang nhiÒu nhîc ®iÓm ®ãi víi c¶ ngêi göi vµ ngêi ®i vay:
Thø nhÊt nÕu huy ®éng vèn qua hÖ thèng tiÕt kiÖm,tÝn dông th× l·i suÊt vµ
chi phÝ cao g©y khã kh¨n cho ngêi sö dông vèn v× ph¶i th«ng qua nhiÒu
kh©u,chi phÝ nghiÖp vô vµ lîi tøc t¨ng lªn.Huy ®éng vèn qua c«ng ty sÏ gi¶m
®îc mäi chi phÝ kh«ng cÇn thiÕt do ®ã t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc sö
dông vèn còng nh b¶o vÖ quyÒn lîi ngêi cã vèn.
Thø hai göi tiÒn vµo quü tiÕt kiÖm tuy cã ®îc mét l·i suÊt æn ®Þnh,h¹n
chÕ phÇn nµo rñi ro nhng ngõi cã vèn hoµn toµn mÊt kh¶ n¨ng chi phèi viÖc
sö dômg vèn còng nh kh«ng ®îc hëng nh÷ng may m¾n cña viÖc sö dông
®ång vèn ®ã.Sö dông vèn mua cæ phiÕu mÆc dï ph¶i chÞu sù rñi ro ë mét møc
®é nhÊt ®Þnh nhng hä còng sÏ ®îc hëng nh÷ng may m¾n mµ trong th¬ng
trêng lóc nµo còng cã.H¬n n÷a,mua cæ phÇn tuy ®îc gi¶i phãng khái nhiÖm
vô qu¶n lý vµ sö dông vèn nhng c¸c cæ ®«ng vÉn cã quyÒn lùc trong ®¹i héi
cæ ®«ng,vµ mét khi ®iÒu kiÖn vµ kh¶ n¨ng cho phÐp hä cã thÓ ®ùoc bÇu vµo c¬
quan l·nh ®¹o c«ng ty.ChÝnh v× nh÷ng lîi Ých Êy mµ viÖc mua cæ phÇn hÊp dÉn
h¬n göi tiÒn tiÕt kiÖm.TÊt nhiªn còng cÇn ph¶i thÊy r»ng ®Ó nh÷ng ®iÒu ®ã trë
thµnh hiÖn thùc cßn ph¶i phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè kh¸c liªn quan ®Õn viÖc
lµm cho c«ng ty cæ phÇn cã mét vÞ trÝ xøng ®¸ng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n.
8
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
C«ng ty cæ phÇn t¹o ra mét c¬ chÕ ph©n t¸n rñi ro nh»m h¹n chÕ
nh÷ng tiªu cùc vÒ kinh tÕ x· héi khi mét doanh nghiÖp l©m vµo t×nh tr¹ng
khñng ho¶ng.
Rñi ro trong kinh doanh lµ cã thÓ x¶y ra tuy kh«ng ph¶i lµ mét tÊt yÕu ®èi
víi mäi doanh nghiÖp song còng lµ lÏ tù nhiªn trong th¬ng trêng.
Kh¾c phôc rñi ro b»ng sù thËn träng lµ ®iÒu cÇn thiÕt song kh«ng ph¶i lµ c¸ch
duy nhÊt bëi v× møc ®é rñi ro l¹i thêng tØ lÖ thuËn víi triÓn väng thu lîi
nhuËn.V× vËy trong kinh doanh muèn thu lîi nhuËn cao ®«i khi ph¶i m¹o
hiÓm.ChÊp nhËn rñi ro lµ mét phÈm chÊt cÇn cã cña mét nhµ kinh doanh
nhng chÊp nhËn m¹o hiÓm kh«ng ph¶i lµ liÒu lÜnh theo kiÓu”®îc ¨n c¶ ng·
vÒ kh«ng”,chÊp nhËn m¹o hiÓm nhng vÉn cÇn cã c¬ chÕ h¹n chÕ ®Õn møc
thÊp nhÊt nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc vµ sù thiÖt h¹i cña rñi ro cã thÓ dÉn ®Õn ph¸
s¶n.C«ng ty cæ phÇn lµ mét c¬ chÕ nh vËy.
ChÕ ®é tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n (ph©n biÖt râ rµng tµi s¶n c«ng ty vµ tµi s¶n
c¸ nh©n ngêi cã vèn gãp,tr¸ch nhiÖm tµi chÝnh giíi h¹n trong ph¹m vi tµi s¶n
còng nh phÇn gãp vèn cña mçi ngêi) ®· h¹n chÕ ®Õn møc thÊp nhÊt nh÷ng
thiÖt h¹i cña sù rñi ro,thua lç.Trong kinh doanh trêng hîp tåi tÖ nhÊt lµ ph¸
s¶n nhng víi nh÷ng h×nh thøc kinh doanh kh¸c nhau t¸c h¹i cña ph¸ s¶n còng
kh«ng gièng nhau.§èi víi doanh nghiÖp t nh©n, chñ doanh nghiÖp ph¶i chÞu
tr¸ch nhiÖm v« h¹n do ®ã trong trêng hîp ph¸ s¶n ph¶i sö dông toµn bé tµi
s¶n thuéc së h÷u cña m×nh ®Ó thanh to¸n nî nÇn.
§èi víi c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n tuy chØ giíi h¹n trong tµi s¶n cña c«ng ty
vµ sè vèn gãp cña mäi ngêi nhng do chØ ®îc sö dông nguån vèn gãp cña
c¸c thµnh viªn mµ kh«ng ®îc ph¸t hµnh bÊt kú mét lo¹i tÝn phiÕu nµo nªn khi
bÞ ph¸ s¶n mäi thµnh viªn thêng ph¶i chÞu nh÷ng thiÖt hai nÆng nÒ.C«ng ty
cæ phÇn ®îc ph¸t hµnh cæ phiÕu vµ tr¸i phiÕu mét c¸ch réng r·i,do ®ã sù thiÖt
h¹i cña mçi ngêi kh«ng lín l¾m (tÊt nhiªn kh«ng lo¹i trõ nh÷ng ngêi mua
cæ phÇn víi sè lîng lín).Nhê c¬ chÕ nµy mµ khi ph¸ s¶n hËu qu¶ tiªu cùc vÒ
mÆt kinh tÕ x· héi ®îc h¹n chÕ ë møc thÊp nhÊt
§èi víi c«ng ty cæ phÇn , ngêi mua cæ phÇn kh«ng ®îc quyÒn rót vèn chØ
cã quyÒn së h÷u c¸c cæ phiÕu vµ ®îc phÐp mua b¸n chuyÓn nhîng.
Nh vËylîi Ých cña c¸c cæ ®«ng g¾n chÆt víi ho¹t ®éng cña c«ng ty cæ
phÇn.Tuy nhiªn do c¸c c«ng ty cã thÓ ®îc chuyÓn nhîng vµ mua b¸n nªn
c¸c cæ ®«ng khi cÇn vÉn cã thÓ thu håi vèn víi nh÷ng møc ®é kh¸c nhau vµ
chuyÖn m¹o hiÓm rñi ro còng nh sù may m¾n sÏ ®îc chuyÓn cho cæ ®«ng
míi. Do ®ã c«ng ty sÏ kh«ng bÞ rót vèn mµ vÉn gi÷ ®îc tÝch luü liªn tôc trong
qóa tr×nh kinh doanh.
Trong h×nh thøc c«ng ty cæ phÇn, ngêi ®Çu t lín cã thÓ mua cæ phiÕu, tr¸i
phiÕu ë nhiÒu c«ng ty kh¸c nhau,nhiÒu ngµnh kh¸c nhau do ®ã sù rñi ro vµ
m¹o hiÓm cña ®Çu t ®îc ph©n t¸n vµo nhiÒu ngµnh,nhiÒu lÜnh vùc,lµm gi¶m
bít tæn thÊt cho ngêi ®Çu t h¬n lµ tËp trung vµo mét c«ng ty khi c«ng ty ®ã
bÞ ph¸ s¶n.Thùc ra rñi ro,sù m¹o hiÓm vµ lîi Ých x· héi lµ hai ®¹i lîng cã
quan hÖ víi nhau:møc ®é rñi ro,m¹o hiÓm Ýt th× th«ng thêng lîi Ých cña ngêi
9
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
®Çu t còng thÊp.ChÝnh c¬ chÕ ph©n bè rñi ro nµy t¹o ®iÒu kiÖn cho nh÷ng
ngêi cã vèn m¹nh d¹n ®Çu t,lµm cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn vµ cã xu híng
æn ®Þnh h¬n .
ViÖc ra ®êi c¸c c«ng ty víi viÖc ph¸t hµnh c¸c lo¹i chøng kho¸n cïng
víi viÖc chuyÓn nhîng,mua b¸n chøng kho¸n ®Õn mét møc ®é nhÊt ®Þnh sÏ
t¹o ®iÒu kiÖn cho sù ra ®êi cña thÞ trêng chøng kho¸n-tr¸i tim cña thÞ trêng
vèn.
ý nghÜa c¨n b¶n cña viÖc ra ®êi thÞ trêng chøng kho¸n lµ ë chç:®ã lµ
n¬i c¸c nhµ kinh doanh cã thÓ t×m kiÕm ®îc c¸c nguån tµi trî cho ho¹t ®éng
®Çu t s¶n xuÊt kinh doanh;lµ n¬i khai th«ng c¸c nguån tiÕt kiÖm cña nh÷ng
ngêi tÝch luü ®Õn c¸c nhµ ®Çu t;lµ c¬ chÕ ph©n bæ c¸c nguån vèn ®Çu t phï
hîp víi yªu cÇu cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng vµ lµ c¬ së quan träng ®Ó nhµ níc
th«ng qua ®ã sö dông c¸c chÝnh s¸ch tiÒn tÖ can thiÖp vµo ho¹t ®éng cña nÒn
kinh tÕ nh»m ®¹t nh÷ng môc tiªu lùa chän.ThiÕu thÞ trêng chøng kho¸n sÏ
kh«ng cã mét nÒn kinh tÕ thÞ trêng ph¸t triÓn.Song sù ra ®êi cña thÞ trêng
chøng kho¸n kh«ng phô thuéc vµo ý muèn chñ quan mµ lµ kÕt qu¶ cña sù ph¸t
triÓn chung vÒ kinh tÕ x· héi ,trong ®ã sù ra ®êi,ph¸t triÓn vµ ho¹t ®éng mét
c¸ch hoµn h¶o cña c¸c c«ng ty cæ phÇn gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh.
C«ng ty cæ phÇn b¶o ®¶m sù tham gia ®«ng ®¶o cña c«ng chóng,l¹i cã c¬
cÊu tæ chøc qu¶n lý chÆt chÏ,ph©n ®Þnh râ rµng gi÷a quyÒn së h÷u vµ quyÒn
kinh doanh nªn ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho ngêi lao ®éng tham gia qu¶n lý c«ng ty
mét c¸ch thùc sù,sö dông ®îc nh÷ng gi¸m ®èc tµi n¨ng (gi¸m ®èc thùc sù lµ
mét nghÒ chø kh«ng ph¶i lµ mét quan chøc) ®¶m b¶o ®îc quyÒn lîi,lîi Ých vµ
tr¸ch nhiÖm cña chñ së h÷u,®Èy nhanh qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng x·
héi,thùc hiÖn nguyªn t¾c “ai giái nghÒ g× lµm nghÒ ®ã”.
Víi c«ng ty cæ phÇn,nh÷ng ngêi kh«ng th¹o kinh doanh cã thÓ yªn t©m
lµm viÖc chuyªn m«n cña m×nh v× ®ång vèn cña hä dï Ýt dï nhiÒu vÉn cã kh¶
n¨ng sinh lêi do ®· ®îc c¸c nhµ kinh doanh chuyªn nghiÖp sö dông.Nh vËy
c«ng ty cæ phÇn ®· lo¹i trõ ®îc t×nh tr¹ng bÊt hîp lý hiÖn nay lµ trong khi c¸c
®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh cã kh¶ n¨ng sö dông vèn mét c¸ch cã hiÖu qu¶
cao,®em l¹i lîi Ých cho c¶ ngêi cã vèn,ngêi sö dông vèn vµ x· héi l¹i kh«ng
®ñ vèn ®Ó ho¹t ®éng,th× c¸c tÇng líp nh©n d©n lµm viÖc ë c¸c lÜnh vùc
kh¸c,mçi ngêi cã chót Ýt vèn l¹i ph¶i loay hoay ®¸nh vËt víi thÞ trêng ®Ó
kiÕm tõng ®ång lîi nhuËn Ýt ái,c«ng viÖc chuyªn m«n cña m×nh vèn lµ nghÒ
chÝnh,cã nhiÒu n¨ng lùc l¹i kh«ng ®îc ®Çu t thÝch ®¸ng vÒ t©m søc.Ch¾c
ch¾n r»ng,cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng,sù ra ®êi cña c¸c
c«ng ty cæ phÇn sÏ dÇn dÇn lo¹i bá t×nh tr¹ng “c¶ níc ®i bu«n”, “nhµ nhµ ®æ
ra mÆt ®êng”,c¬ quan,c«ng së ®ôc têng,ph¸ rµo lËp ki-èt ®Ó bu«n b¸n lÆt
vÆt.T×nh tr¹ng ®ã kh«ng nh÷ng g©y nªn lén xén trong nÒn kinh tÕ,mµ cßn lµm
cho mét nguån vèn lín bÞ sö dông l·ng phÝ vµ tÖ h¹i h¬n lµ lµm rèi lo¹n hÖ
thèng ph©n c«ng lao ®éng x· héi v× mäi ngêi kh«ng ®îc ®Æt ë vÞ trÝ thÝch
hîp cña m×nh ®Ó cã thÓ ph¸t huy hÕt tµi n¨ng s¸ng t¹o vèn cã.Cã thÓ nãi víi
nh÷ng u thÕ ®îc mang l¹i tõ viÖc ra ®êi vµ ph¸t triÓn h×nh th¸i c«ng ty cæ
10
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
phÇn th× viÖc më réng vµ ph¸t triÓn m« h×nh c«ng ty cæ phÇn ë níc ta lµ mét
sù tÊt yÕu vµ mét trong nh÷ng biÖn ph¸p ®Ó nh©n réng m« h×nh nµy lµ cæ phÇn
ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc.
2 Cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc,néi dung vµ ý nghÜa thùc tiÔn.
2.1 Cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc,thùc chÊt vµ nh÷ng môc tiªu cÇn
v¬n tíi.
Trong c«ng cuéc ®æi míi kinh tÕ ë níc ta,®æi míi khu vùc kinh tÕ nhµ
níc cã mét ý nghÜa quyÕt ®Þnh.Mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p c¬ b¶n nh»m tæ
chøc l¹i vµ ®æi míi doanh nghiÖp nhµ níc lµ cæ phÇn ho¸ mét sè doanh
nghiÖp nhµ níc mµ nhµ níc kh«ng cÇn ®Çu t 100% vèn.Thùc hiÖn chñ
tr¬ng ®ã ngµy 8/6/1992 chñ tÞch héi ®ång bé trëng nay lµ thñ tíng chÝnh
phñ ®· ra quyÕt ®Þnh 202/H§BT “vÒ viÖc tiÕp tôc lµm thÝ ®iÓm chuyÓn mét sè
doanh nghiÖp nhµ níc thµnh c«ng ty cæ phÇn”.Tuy nhiªn,t×nh h×nh triÓn khai
rÊt chËm,c¸n bé c«ng nh©n c¸c doanh nghiÖp cha thùc sù hëng øng.Mét
trong nh÷ng nguyªn nh©n lµ do nhËn thøc vÒ b¶n chÊt,môc tiªu vµ ph¬ng
ph¸p cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc cßn kh¸c nhau nªn sinh ra ph©n
v©n,chÇn chõ,do dù.VËy thùc chÊt cña viÖc cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ
níc nh thÕ nµo?
VÒ vÊn ®Ò nµy,hiÖn nay cã hai lo¹i ý kiÕn kh¸c nhau.ý kiÕn thø nhÊt cho
r»ng thùc chÊt cæ phÇn ho¸ lµ t nh©n ho¸,lo¹i thø hai th× cho ®ã lµ qu¸ tr×nh
x· héi ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc.
VÒ lo¹i ý kiÕn thø nhÊt:nhiÒu níc trªn thÕ giíi ®· tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸
doanh nghiÖp nhµ níc xuÊt ph¸t tõ ®êng lèi kinh tÕ vµ ®Æc ®iÓm kinh tÕ x·
héi cña mçi níc trong tõng thêi kú kh¸c nhau nhng nguyªn nh©n thêng lµ:
Do thay ®æi chÕ ®é chÝnh trÞ x· héi (nh c¸c níc x· héi chñ nghÜa
§«ng ©u vµ Liªn X« cò) dÉn ®Õn sù thay ®æi chÕ ®é së h÷u vÒ t liÖu s¶n
xuÊt-tõ c«ng h÷u chuyÓn sang t h÷u-v× thÕ thùc chÊt viÖc cæ phÇn ho¸ mét sè
doanh nghiÖp nhµ níc lµ mét bé phËn cña chñ ch¬ng t nh©n ho¸ nÒn kinh
tÕ
Do khñng ho¶ng,l¹m ph¸t,ng©n s¸ch th©m hôt ph¶i cæ phÇn ho¸ doanh
nghiÖp ®Ó thu håi vèn cho nhµ níc,gi¶m phÇn nµo g¸nh nÆng cho nÒn kinh
tÕ.
Do khã qu¶n lÝ bëi doanh nghiÖp nhµ níc lµ së h÷u c«ng céng vµ hiÖu
qu¶ kinh doanh thÊp.
§Ó thu hót vèn ®Çu t,tranh thñ c«ng nghÖ vµ ph¬ng ph¸p qu¶n lÝ tiªn
tiÕn tõ c¸c nguån trong vµ ngoµi níc nh»m x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng,
ph¸t triÓn s¶n xuÊt n©ng cao chÊt lîng hµng ho¸,t¨ng søc c¹nh tranh vµ më
réng thÞ trêng.
ChÝnh v× thùc tiÔn ®ã mµ c¸c häc gi¶ níc ngoµi khi xem xÐt vÊn ®Ò cæ
phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc ®Òu ®Æt nã trong mét qu¸ tr×nh réng lín h¬n-
qu¸ tr×nh t nh©n ho¸.Cã hai c¸ch hiÓu t nh©n ho¸ theo nghÜa réng vµ t nh©n
11
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
ho¸ theo nghÜa hÑp.Liªn hîp quèc cã ®a ra ®Þnh nghÜa vÒ t nh©n ho¸ : “t
nh©n ho¸ lµ sù biÕn ®æi t¬ng quan gi÷a nhµ níc vµ thÞ trêng”.
Theo c¸ch hiÓu nµy th× toµn bé nh÷ng chÝnh s¸ch,luËt lÖ,thÓ chÕ nh»m khuyÕn
khÝch më réng vµ ph¸t triÓn khu vùc kinh tÕ t nh©n hay c¸c thµnh phÇn kinh
tÕ ngoµi quèc doanh,gi¶m bít sù can thiÖp cña nhµ níc vµo ho¹t ®éng s¶n
xuÊt kinh doanh cña c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ c¬ së vµ dµnh cho thÞ trêng mét vai
trß ®iÒu tiÕt ®¸ng kÓ.Cßn t nh©n ho¸ theo nghÜa hÑp dïng ®Ó chØ qu¸ tr×nh
gi¶m bít quyÒn së hòu cña nhµ níc hoÆc sù kiÓm so¸t cña ChÝnh Phñ ®èi víi
c¸c xÝ nghiÖp.ViÖc ®ã cã thÓ th«ng qua nhiÒu biÖn ph¸p vµ ph¬ng thøc kh¸c
nhau nhng chñ yÕu vÉn lµ cæ phÇn ho¸.
ë níc ta chñ tr¬ng cæ phÇn ho¸ mét sè doanh ngiÖp nhµ níc l¹i xuÊt
ph¸t tõ ®êng lèi kinh tÕ vµ ®Æc ®iÓm kinh tÕ x· héi níc ta trong giai ®o¹n
hiÖn nay:”X©y dùng nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn,vËn hµnh theo c¬
chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lÝ cña nhµ níc theo ®Þnh híng x· héi chñ
nghÜa”.Chóng ta ®ang bè trÝ l¹i c¬ cÊu kinh tÕ vµ chuyÓn ®æi c¬ chÕ qu¶n lÝ
cho phï hîp víi ®êng lèi Êy,®©y lµ sù chuyÓn híng chiÕn lîc kinh tÕ x·
héi cña níc ta vµ ®ã còng lµ ®Æc ®iÓm lín nhÊt chi phèi,quyÕt ®Þnh néi dung
vµ ph¬ng thøc cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc.V× vËy cÇn nhËn thøc
r»ng:thùc chÊt cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc ë níc ta (kh¸c h¼n víi cæ
phÇn ho¸ mµ c¸c níc trªn thÕ giíi ®· tiÕn hµnh) lµ nh»m c¬ cÊu l¹i doanh
nghiÖp nhµ níc cho hîp lÝ vµ hiÖu qu¶ cßn viÖc chuyÓn ®æi së h÷u cña nhµ
níc thµnh së h÷u cña c¸c cæ ®«ng trong c¸c c«ng ty cæ phÇn chØ lµ mét trong
nh÷ng ph¬ng tiÖn ®Ó thùc hiÖn môc ®Ých Êy.
§iÒu quan träng lµ do cha ph©n biÖt râ rµng gi÷a môc ®Ých cña cæ phÇn
ho¸ vµ ph¬ng tiÖn ®Ó ®¹t môc ®Ých Êy nªn nhiÒu ngêi vÉn cån ph©n v©n v×
cho r»ng chuyÓn doanh nghiÖp nhf níc thµnh c«ng ty cæ phÇn lµ thu hÑp chÕ
®é c«ng h÷u,thu hÑp quèc doanh,lµm suy yÕu chñ nghÜa x· héi.§Ó thùc hiÖn
chñ tr¬ng ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn,chóng ta t¹o mäi
®iÒu kiÖn thuËn lîi cho kinh tÕ t nh©n ph¸t triÓn khuyÕn khÝch t nh©n mua
cæ phiÕu nhng ®iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa coi kinh tÕ t nh©n lµ môc ®Ých cña
c«ng nghiÖp ho¸.
VÒ lo¹i ý kiÕn thø hai:Chóng ta vÉn hiÓu x· héi ho¸ t liÖu s¶n xuÊt thùc
chÊt lµ c«ng h÷u ho¸ t liÖu s¶n xuÊt díi hai h×nh thøc së h÷u t nh©n vµ së
h÷u tËp thÓ cßn cæ phÇn ho¸ (nh ®· nãi ë trªn) lµ viÖc chuyÓn tõ mét chñ së
h÷u sang nhiÒu chñ cïng së h÷u nhng kh«ng ph¶i lµ x· héi ho¸ t liÖu s¶n
xuÊt bëi v×:
Trong c¸c doanh nghiÖp nhµ níc (së h÷u toµn d©n) vµ c¸c hîp t¸c x·(së
h÷u tËp thÓ),kÕt qu¶ thu ®îc sau qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh(sau khi ®· trõ
®i phÇn chi phÝ,thuÕ vµ tÝch luü) ®îc ph©n phèi theo lao ®éng.
Cßn c¸c c«ng ty cæ phÇn (®ã lµ së h÷u hçn hîp) mçi ngêi chñ dùa vµo cæ
phÇn nhiÒu Ýt cña m×nh ®Ó ¨n chia hëng lîi vµ chÞu tr¸ch nhiÖm tríc nh÷ng
rñi ro (do ho¹t ®éng cña c«ng ty ®a l¹i) trong ph¹m vi cæ phÇn mµ hä ®ãng
gãp,ë ®©y tån t¹i chÕ ®é ph¬ng ph¸p lîi nhuËn theo lîng vèn gãp.
12
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
Trong c«ng ty cæ phÇn,h×nh thµnh së h÷u hçn hîp nghÜa lµ ®ång sì h÷u
chø kh«ng xuÊt hiÖn kh¸i niÖm së h÷u tËp thÓ,cßn ®èi víi doanh nghiÖp nhµ
níc chØ cã nhµ níc lµ chñ së h÷u duy nhÊt (h×nh thøc x· héi ho¸ cao nhÊt)
nhng khi thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ th× thùc chÊt lµ nhµ níc nhêng l¹i toµn bé
hoÆc mét phÇn quyÒn sì h÷u cña m×nh cho nhiÒu ngêi bá vèn cïng sì
h÷u.Tõ sù ph©n tÝch trªn cã thÓ cho r»ng cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc
vµ x· héi ho¸ doanh nghiÖp nhµ níclµ hai ph¹m trï kh«ng thÓ ®ång nhÊt.
Theo “®Ò ¸n chuyÓn mét sè doanh nghiÖp nhµ níc thµnh c«ng ty cæ
phÇn” ban hµnh kÌm theo nghÞ ®Þnh 202-CT nãi trªn th× cæ phÇn ho¸ ph¶i ®¹t
ba môc tiªu:
ChuyÓn mét phÇn së h÷u sang së h÷u hçn hîp-thùc chÊt lµ chuyÓn
h×nh th¸i kinh doanh mét chñ víi së h÷u nhµ níc toµn phÇn trong doanh
nghiÖp thµnh h×nh th¸i kinh doanh c«ng ty cæ phÇn ho¸:nhµ níc,t nh©n hoÆc
c«ng ty cæ phÇn t nh©n.
Môc tiªu nµy xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu,®ßi hái cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng ph¶i
tån t¹i c¸c h×nh thøc së h÷u kh¸c nhau.Nã còng xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu cña mét
nÒn kinh tÕ qu¸ ®é kh«ng quèc doanh ho¸ trµn lan mµ chØ duy tr× c¸c doanh
nghiÖp nhµ níc (100% vèn) trªn c¸c lÜnh vùc then chèt cña nÒn kinh tÕ.Khi
chuyÓn c¸c doanh nghiÖp nhµ níc sang c«ng ty cæ phÇn vµ xo¸ bá cÊp chñ
qu¶n díi mäi h×nh thøc,viÖc x¸c lËp quyÒn tù chñ kinh doanh,t¸ch quyÒn
qu¶n lÝ nhµ níc vµ quyÒn qu¶n lÝ kinh doanh lµ ®¬ng nhiªn thùc hiÖn
®îc.Vµ còng chÝnh ®iÒu nµy mang l¹i mét kh¶ n¨ng míi cho viÖc x¸c lËp bé
m¸y qu¶n lÝ vµ bæ nhiÖm ngêi vµo c¸c chøc vô qu¶n lÝ kinh doanh.Nhê vËy
mµ n©ng cao hiÖu qña s¶n suÊt kinh doanh cña c«ng ty.
Môc tiªu thø hai lµ huy ®éng c¸c nguån vèn trong vµ ngoµi níc ®Ó ®Çu
t ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng c¶i tiÕn c«ng nghÖ phôc vô cho quyÕt t©m n©ng cao
uy tÝn vµ søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ trªn thÞ trêng.
Sù thay ®æi c¬ cÊu së h÷u trong cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc ®ång
nghÜa víi viÖc thu hót c¸c nguån vèn cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong x· héi
vµo doanh nghiÖp.§©y lµ môc tiªu cÇn thiÕt tuy nhiªn viÖc thùc hiÖn ë níc ta
cßn gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n vµ c¶n trá bëi v× trªn thùc tÕ c¸c nhµ ®Çu t chØ bá
vèn cæ phÇn cho sù lùa chän cña hä ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng hiÖu
qu¶.Do vËy ®Ó thu hót vèn chóng ta ph¶i lùa chän mét c¸ch kü lìng c¸c
doanh nghiÖp vµ x¸c ®Þnh tõng bíc ®i cô thÓ trong giai ®o¹n lµm thÝ ®iÓm cæ
phÇn ho¸.
Môc tiªu thø ba:t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ngêi lao ®éng thùc sù lµm chñ doanh
nghiÖp.ViÖc chuyÓn mét sè doanh nghiÖp nhµ níc thµnh c«ng ty cæ phÇn ®·
t¸ch biÖt râ rµng quyÒn së h÷u vµ quyÒn sö dông t liÖu s¶n xuÊt cña doanh
nghiÖp,quyÒn së h÷u vµ quyÒn kinh doanh,hµnh vi cña chÝnh quyÒn vµ hµnh vi
cña doanh nghiÖp ®îc hîp lý ho¸ mét c¸ch râ nÐt.Sù can thiÖp cña c¸c cÊp
chÝnh quyÒn vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp sÏ gi¶m ®Õn
møc thÊp nhÊt.Th«ng qua viÖc mua cæ phÇn,
13
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
ngêi lao ®éng míi cã ®iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn trªn nguyªn t¾c quyÒn lµm chñ
®Ých thùc cña m×nh.Víi t c¸ch lµ cæ ®«ng hä tham gia cïng c¸c cæ ®«ng kh¸c
quyÕt ®Þnh chiÕn lîc ph¸t triÓn c«ng ty,tham gia qu¶n lý,ph©n chia lîi
nhuËn,s¸t nhËp,gi¶i thÓ c«ng ty,lùa chän héi ®ång qu¶n trÞ...
2.2 Cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc,gi¶i ph¸p chiÕn lîc ®Ó ®æi míi
khu vùc kinh tÕ nhµ níc.Con ®êng liªn kÕt,héi nhËp vµ n©ng cao
n¨ng lùc c¹nh tranh.
Doanh nghiÖp nhµ níc ®· cã mét thêi vµng son,v× lµ h×nh thøc cao
nhÊt cña së h÷u c«ng céng,c¸c h×nh thøc së h÷u kh¸c nh hîp t¸c x· cÊp
cao,cÊp thÊp,tËp ®oµn s¶n xuÊt,donh nghiÖp t nh©n,c¸ thÓ ®Òu ®îc coi lµ
h×nh thøc së h÷u t¹m thêi trong thêi kú qu¸ ®é vµ sÏ chuyÓn dÇn lªn doanh
nghiÖp nhµ níc.Thêi cùc thÞnh cña doanh nghiÖp nhµ níc ViÖt Nam cã
kho¶ng 12000 doanh nghiÖp nhng ë thêi ®iÓm nµy chØ cßn kho¶ng 40005000
doanh nghiÖp vµ kh¶ n¨ng sÏ cßn gi¶m n÷a.MÆc dï vËy doanh nghiÖp nhµ
níc vÉn lµ thµnh phÇn chñ yÕu cña kinh tÕ quèc gia,sè doanh nghiÖp t nh©n
tuy nhiÒu nhng vèn chØ b»ng 10% doanh nghiÖp nhµ níc vµ hÇu hÕt ®Òu
ho¹t ®éng trong lÜnh vùc th¬ng m¹i dÞch vô;chØ cã doanh nghiÖp nhµ níc lµ
ho¹t ®éng trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp;sè doanh nghiÖp t nh©n s¶n xuÊt c«ng
nghiÖp rÊt Ýt vµ quy m« nhá.Tõ ®ã cã thÓ thÊy r»ng doanh nghiÖp nhµ níc
vÉn lµ x¬ng sèng cña nÒn kinh tÕ níc ta.BÊt cø mét chÝnh s¸ch cæ phÇn ho¸
nµo còng ph¶i xuÊt ph¸t tõ viÖc t¨ng cêng ho¹t ®éng doanh nghiÖp nhµ
níc,nÕu kh«ng cßn doanh nghiÖp nhµ níc kinh tÕ ViÖt Nam sÏ cã kh¶ n¨ng
sa sót nh Liªn X« vµ c¸c níc XHCN §«ng ¢u nh÷ng n¨m ®Çu thËp kû 90
(c¸c doanh nghiÖp nhµ níc ®îc t nh©n ho¸ vµ b·i bá hµng lo¹t ®a ®Õn sù
tª liÖt kinh tÕ cña c¸c níc nµy mµ ®Õn h«m nay còng cha gîng dËy
næi.Tr¸i l¹i,Trung Quèc vµ ViÖt Nam vÉn gi÷ c¸c doanh nghiÖp nhµ níc th×
kÕt qu¶ t¨ng trëng kinh tÕ thêng ë trong kho¶ng 5 ®Õn 9% mçi n¨m,®øng
hµng ®Çu c¸c níc cã nhÞp ®é t¨ng trëng cao trªn thÕ giíi.
Doanh nghiÖp nhµ níc lµ c«ng cô chÝnh ph¸t triÓn nhanh kinh tÕ,thùc
hiÖn chÝnh s¸ch kinh tÕ x· héi chñ nghÜa vµ chèng ®×nh ®èn kinh tÕ, cæ phÇn
ho¸ ph¶i nh»m vµo viÖc t¨ng cêng hiÖu n¨ng kinh tÕ cña doanh nghiÖp nhµ
níc.Së dÜ ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn,doanh nghiÖp nhµ níc lµ “n¾m ®Êm
ph¸t triÓn,c«ng cô kh«ng thÓ thiÕu ®Ó nhµ níc thùc hiÖn chÝnh s¸ch ph¸t triÓn
nhanh,chÝnh s¸ch kÕ ho¹ch ho¸;chÝnh s¸ch chèng ®×nh ®èn kinh tÕ lµ v× chØ cã
c¸c doanh nghiÖp nhµ níc míi cã c¸c ®iÒu kiÖn:
Doanh nghiÖp nhµ níc rÊt dÔ thµnh lËp,chØ cÇn mét quyÕt ®Þnh thµnh
lËp doanh nghiÖp nhµ níc,cö héi ®ång qu¶n trÞ vµ cÊp vèn ng©n s¸ch lµ
doanh nghiÖp ®· ®ñ ®iÒu kiÖn vµ ph¬ng tiÖn ho¹t ®éng.Vèn ho¹t ®éng cã thÓ
lªn tíi hµng chôc,hµng tr¨m tû ®ång.Ban qu¶n lý doanh nghiÖp,tuyÓn trong
c¸c c¸n bé nhµ níc nh÷ng ngêi cã kh¶ n¨ng nhÊt. Vèn cã thÓ t¨ng rÊt nhanh
vµ dÔ qua viÖc vay tiÒn ng©n hµng víi l·i suÊt u tiªn hoÆc nhê c¸c tæ chøc tµi
chÝnh tiÒn tÖ quèc tÕ ;c¸c chÝnh phñ b¹n tµi trî.Cã thÓ nãi søc m¹nh vÒ tµi
chÝnh,kü thuËt cña doanh nghiÖp nhµ níc lµ v« cïng to lín.NÕu kh«ng cã
14
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
doanh nghiÖp nhµ níc th× ch¾c ch¾n kh«ng cã thuû ®iÖn Hoµ B×nh,TrÞ
An;®êng s¾t Nam B¾c;®êng d©y 500kv B¾c Nam;hµng kh«ng ViÖt Nam...vµ
kh«ng cã c¶ h¬n 200000 hecta cao su ®ang thu ho¹ch hiÖn nay.
Doanh nghiÖp nhµ níc lµ c«ng cô kÕ ho¹ch ho¸,chèng ®×nh ®èn kinh
tÕ cña nhµ níc.MÊy n¨m gÇn ®©y,nhµ níc ®· lµm ®îc mét sè c«ng viÖc rÊt
thµnh c«ng,vÝ dô:®µo kªnh tho¸t lò ra vÞnh Th¸i Lan,b¶o ®¶m møc sèng cña
nh©n d©n b»ng c¸ch ®Æt ra møc gi¸ sµn ®èi víi mét sè mÆt hµng n«ng phÈm
nh lóa g¹o,b«ng v¶i...lËp trªn 40 nhµ m¸y ®êng...Lµm thÕ nµo ®Ó ®¹t ®îc
nh÷ng môc tiªu trªn?TÊt nhiªn lµ ph¶i th«ng qua ng©n hµng nhµ níc;c¸c
ng©n hµng th¬ng m¹i vµ ng©n s¸ch nhµ níc cÊp vèn cho mét sè doanh
nghiÖp nhµ níc ®Ó thùc hiÖn.Nhng ng©n s¸ch nhµ níc kh«ng thÓ bao qu¸t
toµn bé nÒn kinh tÕ trong cïng mét thêi ®iÓm trong khi vÉn tån t¹i nh÷ng
luång vèn to lín trong d©n kh«ng ®îc sö dông.
Nçi lo cña §¶ng vµ nhµ níc lµ doanh nghiÖp nhµ níc ho¹t ®éng rÊt
kÐm hiÖu qu¶ vÒ mÆt tµi chÝnh.Theo c¸c sè liÖu thèng kª ®îc c«ng bè th× chØ
cã kho¶ng 20% doanh nghiÖp nhµ níc ho¹t ®éng cã l·i;trªn 30% thua lç vµ
phÇn cßn l¹i kh«ng lîi nhuËn.Trªn ®Þa bµn thµnh phè Hµ Néi cã kho¶ng 970
doanh nghiÖp nhµ níc,riªng Hµ Néi qu¶n lý 399 doanh nghiÖp chØ 8 ®Õn 10
doanh nghiÖp lµm ¨n cã l·i,nép ng©n s¸ch cao cßn l¹i ho¹t ®éng cÇm chõng
do thiÕu vèn,kh«ng cã thÞ trêng tiªu thô hoÆc r¬i vµo t×nh tr¹ng ph¸
s¶n.Doanh nghiÖp nhµ níc trë thµnh g¸nh nÆng cho ng©n s¸ch quèc gia.ChØ
nh×n trªn mét ®Þa bµn còng ®· thÊy viÖc tiÕn hµnh
cæ phÇn ho¸ trªn c¬ së s¾p xÕp l¹i doanh nghiÖp nhµ níc lµ ®iÒu ph¶i lµm
3.Thµnh c«ng vµ nhòng tån t¹i cña c¸c c«ng ty cæ phÇn ë ViÖt Nam trong
thêi gian qua.
3.1.Nh÷ng thµnh tùu:
Trong thêi gian qua viªc xuÊt hiÖn cña h×nh th¸i c«ng ty cæ phÇn ®· t¹o ra
sù thay ®æi c¨n b¶n vÒ ph¬ng thøc qu¶n lÝ,n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xu©t kinh
doanh trong tõng doanh nghiÖp còng nh toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n.H¬n
thÕ n÷a m« h×nh nµy cßn thu hót ®îc nguån vèn kinh doanh cña c¸c tæ
chøc,c¸ nh©n trong vµ ngoµi nuíc ®Ó ®Çu t ®æi míi c«ng nghÖ vµ ph¸t triÓn
doanh nghiÖp.T¹o ®iÒu kiÖn n©ng cao vai trß lµm chñ thùc sù cña ngêi cã cæ
phÇn,thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña c«ng ty.
Ngoµi ra,mét vÊn ®Ò ®îc coi lµ hãc bóa nhÊt trong viÖc c¬ cÊu l¹i doanh
nghiÖp nhµ níc-vÊn ®Ò thÊt nghiÖp-còng ®· ®îc gi¶i quyÕt mét c¸ch tho¶
®¸ng.C¸c doanh nghiÖp nhµ níc kh«ng nh÷ng kh«ng sa th¶i c«ng nh©n khi
cæ phÇn ho¸ ngîc l¹i,trªn thùc tÕ cßn tuyÓn thªm nhiÒu lao ®éng míi v× hiÖu
qu¶ kinh tÕ t¨ng lªn,thÞ trêng më réng...
VÒ phÝa nhµ níc,c¸i lîi võa mang tÝnh chiÕn lîc l¹i võa cô thÓ: ng©n
s¸ch nhµ níc bít ®îc c¸c kho¶n chi bao cÊp,sè thu ng©n s¸ch nhµ níc t¨ng
do doanh nghiÖp lµm ¨n hiÖu qu¶ h¬n.MÆt kh¸c,th«ng qua c¬ chÕ ho¹t ®éng
15
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
cña m« h×nh c«ng ty cæ phÇn,nhµ níc t¹o ra ®îc mét c¸ch qu¶n lý míi cã
tÝnh tËp thÓ vµ hiÖu qu¶ cao.Th«ng qua héi ®ång qu¶n trÞ,tõ nay ngêi lao
®éng còng ®îc tham gia vµo qu¸ tr×nh qu¶n lý vµ ph©n phèi kÕt qu¶ kinh
doanh cu¶ doanh nghiÖp.
Theo c¸c sè liÖu thèng kª ®îc c«ng bè,®Õn hÕt th¸ng 10/1999 ®· cæ
phÇn ho¸ ®îc 240 doanh nghiÖp.Trong sè 50 doanh nghiÖp ®îc cæ phÇn ho¸
trªn mét n¨m,c¸c chØ tiªu kinh tÕ biÕn chuyÓn nh sau:
*Doanh thu t¨ng gÊp 2 lÇn so víi tríc khi ®îc cæ phÇn ho¸ nh c«ng
ty cæ phÇn b«ng B¹ch TuyÕt,c«ng ty c¬ ®iÖn l¹nh,thøc ¨n gia sóc...
*Nép ng©n s¸ch t¨ng b×nh qu©n tõ 2 ®Õn 2,5 lÇn.
*Thu nhËp cña ngêi lao ®éng t¨ng b×nh qu©n 50%.Cã nh÷ng c«ng ty
cæ phÇn t¨ng rÊt lín nh c«ng ty Ong mËt tõ 0,5 triÖu lªn 1,2 triÖu trªn mét
ngêi trªn mét th¸ng.
*Lao déng sö dông t¨ng thªm 30%,kh«ng cã doanh nghiÖp nµo ph¶i
®a ngêi lao ®éng ra ngoµi doanh nghiÖp (trõ nh÷ng ngêi tù ý muèn chÊm
døt hîp ®ång lao ®éng).
*Lîi nhuËn t¨ng tõ 2 ®Õn 3 lÇn ë tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp ®· cæ phÇn
ho¸ trong thêi gian trªn mét n¨m ho¹t ®éng.
*Tèc ®é t¨ng vèn,bao gåm c¶ phÇn vèn tù tÝch luü tõ lîi nhuËn vµ thu
hót thªm tõ bªn ngoµi: 2 lÇn,cã nh÷ng c«ng ty t¨ng ®Õn 5 lÇn nh c«ng ty cæ
phÇn chÕ biÕn xuÊt khÈu Long An.
*Møc cæ tøc tÝnh trªn vèn ®¹t b×nh qu©n tõ 1 ®Õn 2% th¸ng (cao h¬n l·i
suÊt ký th¸c tiÕt kiÖm ng©n hµng).
3.2.H¹n chÕ:
C«ng ty cæ phÇn tuy cã vai trß to lín ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi
nhng kh«ng cã nghÜa lµ nã kh«ng cã nh÷ng h¹n chÕ, ch¼ng h¹n:C«ng ty cæ
phÇn víi chÕ ®é tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n ®· ®em l¹i nh÷ng thuËn lîi cho c«ng
ty,nhng l¹i chuyÓn bít rñi ro vÒ phÝa c¸c chñ nî.C«ng ty cæ phÇn gåm ®«ng
®¶o c¸c cæ ®«ng tham gia,nhng trong ®ã ®a sè c¸c cæ ®«ng l¹i kh«ng biÕt
nhau vµ nhiÒu ngêi trong hä kh«ng am hiÓu kinh doanh;sù tham gia gãp vèn
vµo c«ng ty cã sù kh¸c nhau,do ®ã møc ®é ¶nh hëng cña c¸c cæ ®«ng ®èi víi
ho¹t ®éng kinh doanh cña c«ng ty kh«ng gièng nhau.§iÒu ®ã cã thÓ dÉn ®Õn
viÖc lîi dông vµ l¹m dông hoÆc n¶y sinh tranh chÊp vµ ph©n ho¸ lîi Ých gi÷a
c¸c cæ ®«ng hay c¸c nhãm cæ ®«ng kh¸c nhau.C«ng ty cæ phÇn mÆc dï cã c¬
cÊu tæ chøc t¬ng ®èi chÆt chÏ,nhng viÖc ph©n c«ng vÒ quyÒn lîi vµ chøc
n¨ng cña tõng bé phËn cho ho¹t ®éng cña c«ng ty cã hiÖu qu¶ l¹i rÊt phøc
t¹p.C«ng ty cæ phÇn lµ tæ chøc cã tÝnh d©n chñ cao trong kinh tÕ nhng nã phô
thuéc ®¸ng kÓ vµo tû lÖ gãp vèn,khiÕn cho nhiÒu mÆt cßn bÞ h¹n chÕ,nhÊt lµ
viÖc b¶o vÖ quyÒn lîi cña c¸c cæ ®«ng cã Ýt cæ phÇn.TÝnh c«ng khai cña c«ng
16
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
ty cæ phÇn lµ mét u ®iÓm ®èi víi nhµ níc vµ x· héi,nhng nã l¹i lµ mét h¹n
chÕ ®èi víi nh÷ng ho¹t ®éng kinh tÕ vèn cã ®Æc tÝnh “kÝn ®¸o”.
Nh÷ng h¹n chÕ cña c«ng ty cæ phÇn kh«ng ph¶i lµ kh«ng ®¸ng kÓ,tuy
nhiªn kh«ng ph¶i lµ v« ph¬ng kh¾c phôc.ViÖc gi¶m bít nh÷ng h¹n chÕ cña
c«ng ty cæ phÇn phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè nh sù hoµn h¶o cña ph¸p
luËt,tÝnh hiÖu qu¶ còng nh niÒm tin cña ph¸p luËt,tr×nh ®é ph¸t triÓn chung
cña nÒn kinh tÕ,tr×nh ®é ph¸t triÓn cao cña d©n trÝ,vµ cã mét bé m¸y nhµ níc
cã kû c¬ng phÐp t¾c.Trong nh÷ng ®iÒu kiÖn ngîc l¹i,c«ng ty cæ phÇn dÔ trë
thµnh mét m¾t xÝch trong hÖ thèng lµm ¨n kh«ng l¬ng thiÖn,
g©y thiÖt h¹i cho c¸c cæ ®«ng còng nh cho c¶ x· héi.
Tõ mét c¸ch nh×n nh vËy,chóng ta thÊy r»ng,kh«ng cã mét lý do g× ®Ó
c¶n trë sù ra ®êi cña c«ng ty cæ phÇn trong nÒn kinh tÕ níc ta hiÖn
nay.Nhng ®iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa lµ råi ®©y chóng ta cho c¸c c«ng ty cæ
phÇn ra ®êi mét c¸ch µo ¹t theo kiÓu phong trµo.Thùc tiÔn ®· chØ ra r»ng,nã
cÇn ph¶i cã bíc ®i thËn träng vµ liªn tôc,phï hîp víi sù ph¸t triÓn tù nhiªn
cña ®êi sèng kinh tÕ nh nã cÇn ph¶i cã.
4.Nguyªn nh©n nh÷ng h¹n chÕ trong qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp
nhµ níc.
Thêi gian gÇn ®©y tèc ®é cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc diÔn ra cã
nhanh so víi tríc.TÝnh riªng 8 th¸ng ®Çu n¨m 1999 ®· cæ phÇn ho¸ ®îc 98
doanh nghiÖp trong khi h¬n 7 n¨m tríc (tõ th¸ng 5 /1990) ®Õn hÕt n¨m 1998
chØ cæ phÇn ho¸ ®îc 108 doanh nghiÖp.Cã thÓ nãi ®©y lµ sù tiÕn bé vît bËc
vÒ cæ phÇn ho¸.Tuy nhiªn so víi chØ tiªu mµ chÝnh phñ ®Ò ra cho n¨m 1999 lµ
400 doanh nghiÖp th× míi chØ ®¹t 24,5%.Nh vËy tèc ®é cæ phÇn ho¸ vÉn cßn
rÊt chËm.V× sao vËy?
4.1.VÒ phÝa kh¸ch quan:
Chóng ta tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc trong bèi
c¶nh nÒn kinh tÕ ®ang thùc hiÖn nh÷ng bíc qu¸ ®é tõ s¶n xuÊt nhá sang s¶n
xuÊt lín,tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang nÒn kinh tÕ thÞ
trêng.Trong bèi c¶nh ®ã,c¸c ®iÒu kiÖn kh¸ch quan cÇn thiÕt cho viÖc triÓn
khai cæ phÇn hãa cßn nhiÒu bÊt cËp ®ã lµ tr×nh ®é x· héi ho¸ s¶n xuÊt cha
thËt chÝn muåi,ph©n c«ng lao ®éng x· héi ë tr×nh ®é thÊp n¨ng suÊt,chÊt lîng
vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh kh«ng cao.
H¬n thÕ n÷a,nÒn kinh tÕ thÞ trêng míi h×nh thµnh,cha thÓ hiÖn ®îc
nh÷ng u thÕ vèn cã cña nã ®Ó cã thÓ mang l¹i nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Çy ®ñ vÒ
kinh tÕ x· héi cho sù h×nh thµnh cña h×nh th¸i c«ng ty cæ phÇn.MÆt kh¸c,do
xuÊt ph¸t tõ nÒn s¶n xuÊt nhá l¹i nhiÒu n¨m vËn hµnh trong c¬ chÕ cò nªn
tr×nh ®é kiÕn thøc vµ yÕu tè t©m lý cña ta cßn bÞ ¶nh hëng nÆng nÒ cha thÝch
øng ®îc víi c¬ chÕ míi.Nh÷ng h¹n chÕ nµy lµ lùc c¶n kh«ng nhá ®èi víi tiÕn
tr×nh cæ phÇn ho¸.
17
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
4.2.VÒ phÝa chñ quan:
Trong ®iÒu kiÖn kh¸ch quan nh trªn,®Ó thóc ®Èy tiÕn tr×nh cæ phÇn
ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc ®ßi hái ph¶i ph¸t huy cao ®é vai trß cña nh©n tè
chñ quan song trong thêi gian qua nh©n tè nµy còng cã nhiÒu víng m¾c.
Thø nhÊt cha lµm tèt viÖc thÊu suèt quan ®iÓm chñ tr¬ng cæ phÇn ho¸
doanh nghiÖp nhµ níc cña §¶ng vµ ChÝnh Phñ.Cho ®Õn nay vÉn cßn c¸c
cÊp,ngµnh,®Þa ph¬ng cha hëng øng tÝch cùc chñ tr¬ng cæ phÇn ho¸ v× cho
r»ng cæ phÇn ho¸ ch¼ng kh¸c g× t nh©n ho¸ nã sÏ lµm chÖch ®Þnh híng x·
héi chñ nghÜa,lµm suy yÕu vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ níc.tõ ®ã hä do dù
chÇn chõ ,chê ®îi nghe ngãng,thiÕu chñ ®éng.Mét sè c¸n bé tØnh,thµnh phè
xuÊt ph¸t tõ nh÷ng lîi Ých côc bé,muèn cã trong tay mét sè doanh nghiÖp
®Ó”chi phèi” nªn còng kh«ng muèn cæ phÇn ho¸.Hä sî mÊt chøc quyÒn bæng
léc l¹i ph¶i nhËn tr¸ch nhiÖm nÆng nÒ h¬n.ViÖn lÝ do s¾p xÕp, cñng cè tæ chøc
l¹i doanh nghiÖp ®Ó tr× ho·n c«ng viÖc nµy.
§©y chÝnh lµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn viÖc phèi hîp gi÷a c¸c cÊp chÝnh quyÒn
kh«ng ®ång bé,thiÕu thèng nhÊt lµm cho cæ phÇn ho¸ bÞ chËm chÔ ngay tõ
kh©u x©y dùng ph¬ng ¸n tõ c¬ së.
Thø hai,viÖc ®iÒu hµnh triÓn khai cæ phÇn ho¸ cßn chËm vµ lóng tóng.
§iÒu nµy tríc hÕt thÓ hiÖn ë mét sè néi dung trong c¸c v¨n b¶n chØ ®¹o,tæ
chøc triÓn khai cha râ rµng vµ thiÕu tÝnh hÖ thèng.Ch¼ng h¹n:cæ phÇn ho¸ lµ
tù nguyÖn hay b¾t buéc ®èi víi c¸c doanh nghiÖp nhµ níc?Gi¸ trÞ ®Êt ®ai cã
tÝnh vµo gi¸ trÞ cña doanh nghiÖp ®Ó cæ phÇn ho¸ hay kh«ng?Tr¸ch nhiÖm cña
c¸c bé ngµnh ,®Þa ph¬ng trong chiÓn khai cæ phÇn ho¸ nh thÕ nµo?Sù chËm
chÔ vµ lóng tóng trong triÓn khai cæ phÇn ho¸ cßn thÓ hiÖn ë chç cho ®Õn nay
ChÝnh Phñ vÉn cha cã ch¬ng tr×nh cæ phÇn ho¸ tæng thÓ mang tÇm vÜ m«
cho toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n ®Ó lµm c¨n cø cho viÖc x¸c ®Þnh tiÕn ®é cæ
phÇn ho¸:cha cã mét ®¹o luËt hay ph¸p lÖnh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ
níc lµm c¬ së ph¸p lÝ cho viÖc triÓn khai thùc hiÖn,®a sè c¸n bé ®Òu lµ kiªm
nhiÖm vµ cha ®îc ®µo t¹o mét c¸ch cã hÖ thèng.ViÖc gi¶i quyÕt c¸c thñ tôc
ph¸p lÝ cã liªn quan ®Õn nhµ xëng,®Êt ®ai,x¸c ®Þnh vèn,nî cho c¸c doanh
nghiÖp cæ phÇn ho¸ cßn nhiÒu phiÒn phøc vµ víng m¾c.Thªm vµo ®ã,viÖc x¸c
®Þnh gi¸ trÞ tµi s¶n doanh nghiÖp ®Ó cæ phÇn ho¸ cßn nhiÒu kh©u rêm
rµ,kh«ng th«ng tho¸ng võa g©y chi phÝ tèn kÐm võa lµm mÊt thêi gian.
Thø ba:chÕ ®é chÝnh s¸ch trong c¸c doanh nghiÖp chËm ®îc ban hµnh
söa ®æi vµ cha ®ñ søc hÊp dÉn.Theo nghÞ quyÕt sè 44/1998/ND-CP,c¸c doanh
nghiÖp cæ phÇn ho¸ ®îc hëng mét sè u ®·i,tuy nhiªn vÉn cha ®îc b×nh
®¼ng so víi c¸c doanh nghiÖp nhµ níc.C¸c doanh nghiÖp nhµ níc ®îc
hëng u ®·i h¬n c¸c c«ng ty cæ phÇn vÒ møc vay,khoanh nî vµ xo¸ nî t¹i
ng©n hµng.C¸c doanh nghiÖp nhµ níc ®îc vay vèn b»ng tÝn chÊp nhµ níc
cßn c¸c c«ng ty cæ phÇn ph¶i thÕ chÊp míi ®îc vay... Thùc tÕ nµy ®· nÝu kÐo
c¸c doanh nghiÖp nhµ níc kh«ng khuyÕn khÝch hä
hëng øng cæ phÇn ho¸.KhÝa c¹nh kh¸c quan träng h¬n lµ ngêi lao ®éng rÊt
lo sî bÞ mÊt viÖc lµm khi doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸.Hä ®· quen víi chÕ ®é
18
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
bao cÊp,chÕ ®é biªn chÕ suèt ®êi.Søc ú nµy lµm cho hä ng¹i cæ phÇn ho¸ Tãm
l¹i,cæ phÇn ho¸ ®Õn nay vÉn chËm chÔ la do t¸c ®éng cña c¶ nghuyªn nh©n
chñ quan vµ kh¸ch quan,v× vËy ®Ó thóc ®Èy cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ
níc vµ ph¸t triÓn m¹nh mÏ h×nh th¸i c«ng ty cæ phÇn ë níc ta §¶ng,Nhµ
níc vµ ChÝnh Phñ cÇn ®a ra nh÷ng ph¬ng híng vµ gi¶i ph¸p phï hîp
nh»m gi¶i quyÕt nh÷ng tån t¹i vµ h¹n chÕ ®· nªu trªn.
19
nguon tai.lieu . vn