- Trang Chủ
- Báo cáo khoa học
- Đề Tài: Tìm hiểu một số tập đoàn báo chí trên thế giới và chủ trương hình thành tập đoàn báo chí ở VN
Xem mẫu
- Luận văn
Đề Tài:
Tìm hiểu một số tập đoàn báo chí trên
thế giới và chủ trương hình thành
tập đoàn báo chí ở VN
- Tìm hi u m t s t p oàn báo chí trên th gi i và
ch trương hình thành t p oàn báo chí VN
M U
1. Tính c p thi t c a tài:
Vi t Nam, các i u ki n khách quan và ch quan g n như ã chín mu i
cho vi c tri n khai mô hình t p oàn báo chí. Sau 20 năm i m i, báo chí Vi t Nam ã
l n m nh v m i m t và ang có nhu c u vươn cao, vươn xa hơn n a.
Trên th gi i, t hơn 100 năm nay, ã có vi c các cơ quan báo chí sáp nh p
thành t p oàn, hư ng n m c tiêu l i nhu n kinh t , m ra m t hu ng làm kinh t cho
ngành công nghi p báo chí – truy n thông, bi n ngành này tr thành m t ngành kinh doanh
nhi u l i nhu n. Xu hư ng c a các t p oàn truy n thông hi n nay là vươn ra ngoài lãnh
th , b i s phát tri n c a các t p oàn trong nư c ã n h i t i h n. Trong khi ó, châu Á,
trong ó có Vi t Nam ta, l i là m t th trư ng giàu ti m năng và m i bư c u ư c khai
phá. Cùng v i t sóng này là t sóng toàn c u hoá, khi Vi t Nam chu n b gia nh p vào
WTO, như v y, vi c có m t t p oàn làm i tác c a các t p oàn truy n thông khác, n m
gi th ch ng ư c xem như là m t vi c làm c n kíp.
Trên cơ s nh n nh tình hình trong và ngoài nư c, nhà nư c ã ưa ra ch
trương cho phép hình thành các t p oàn báo chí, và trư c m t, t o m t s i u ki n n n
t ng báo chí gia tăng ti m l c kinh t .
tài NCKH SV “Tìm hi u m t s mô hình t p oàn báo chí trên th
gi i và v n xây d ng t p oàn báo chí Vi t Nam” mu n d ph n vào công vi c mà
Th trư ng B Văn hóa – Thông tin Quý Doãn ã ch ra: “Trên th gi i có nhi u t p
oàn báo chí. M i mô hình có nh ng ưu i m, c trưng riêng c a t ng nư c. Chúng ta
nên l a ch n, h c t p xây d ng m t mô hình cho phù h p. ây là m t v n r t m i.
Chúng ta ph i v a làm, v a rút kinh nghi m”[27].
2. Tình hình nghiên c u:
- T p oàn báo chí là m t mô hình kinh t báo chí ã xu t hi n t r t lâu trên
th gi i, và ch y u ư c các nhà nghiên c u báo chí – truy n thông trên th gi i ti p c n
dư i hai góc : l ch s báo chí và xã h i h c truy n thông. Do vi c hình thành các t p
oàn báo chí các nư c tư b n phương Tây tuân theo quy lu t phát tri n kinh t , các
nghiên c u phương Tây không nghiên c u mô hình kinh t , mà ch y u nghiên c u v vai
trò c a các t p oàn truy n thông trong i s ng xã h i và c bi t là v tác ng c a
chúng i v i ch t lư ng báo chí.
Riêng i v i các qu c gia ang phát tri n có c i m tương ng v i Vi t
Nam, công tác nghiên c u l i chú tr ng n mô hình kinh t , b i th trư ng truy n thông
các qu c gia này ho c là chưa hình thành ho c là ang c n tìm m t hư ng phát tri n.
Chính do ng cơ “ i t t ón u”, các qu c gia này ã th c hi n các nghiên c u v lý
thuy t và tri n khai ng d ng mô hình t p oàn báo chí t hơn ch c năm trư c ây.
Trung Qu c, m t qu c gia có nhi u i m tương ng v i Vi t Nam nh t, công tác nghiên
c u cũng ã ư c tri n khai t trư c năm 1996 – năm mà t p oàn báo chí u tiên (t p
oàn báo chí Qu ng Châu) tuyên b thành l p.
Tuy nhiên, do c thù v m t chính tr , nhu c u nghiên c u v mô hình t
ch c và ho t ng c a các t p oàn báo chí m i ch tr nên b c thi t xã h i Vi t Nam
trong th i gian g n ây. Có th nói, Quy t nh 219 c a Chính ph tháng 9/2005 v vi c
phê duy t Chi n lư c phát tri n thông tin n năm 2010 ã chính th c kh i ng cho các
công trình nghiên c u v m ng tài này.
K t sau khi có ch trương thành l p t p oàn, gi i làm báo ã công khai
bàn lu n v v n “t p oàn báo chí”: làm th nào? Như th nào? Tri n v ng ra sao? M t
s báo cũng bày t tham v ng vươn mình thành t p oàn, như Ti n Phong, Viet Nam Net,
Tu i Tr , SGGP, … H cũng t mình tìm hi u các mô hình t p oàn báo chí trên th gi i
áp d ng Vi t Nam. Tuy nhiên, vi c làm này ch y u mang tính n i b . Do v y, công
trình NCKH SV này là m t tài hoàn toàn m i m và mang tính th i s Vi t Nam.
3. M c ích và nhi m v c a tài:
Tuy ây m i ch là m t nghiên c u mang tính ch t kh i u, m c ích c a
tài là hi u rõ và g i ý ng d ng mô hình t p oàn báo chí c a các nư c trên th gi i vào
th c t truy n thông Vi t Nam.
2
- Do v y, tài có hai nhi m v chính. M t là em l i cái nhìn r ng rãi v
các t p oàn báo chí tiêu bi u trên th gi i, thông qua vi c nghiên c u mô hình kinh t , vai
trò xã h i, và tác ng iv i i s ng truy n thông. Hai là nhìn nh n l i th c tr ng truy n
thông Vi t Nam trong b i c nh chuy n hư ng sang ho t ng kinh t báo chí, t ó ưa
ra nh ng g i ý ng d ng phù h p. Nhi m v nghiên c u mô hình qu n lý, do gi i h n v
t m nhìn, b n lĩnh chính tr và trình nghiên c u khoa h c, xin ư c t m gác l i.
4. Phương pháp lu n và phương pháp nghiên c u tài:
tài ư c nghiên c u d a trên phương pháp lu n duy v t bi n ch ng. Các
phương pháp nghiên c u ư c s d ng ch y u là phương pháp t ng h p, phân tích, so
sánh, mô t , ph ng v n l y ý ki n …
5. Gi i h n c a tài:
tài “Tìm hi u m t s t p oàn báo chí trên th gi i và ch trương hình
thành t p oàn báo chí Vi t Nam” là m t tài có tr ng tâm nghiên c u rõ ràng. Tuy
v y, trong quá trình nghiên c u, do h n ch v ngu n tài li u tham kh o và năng l c x lý
thông tin cũng như do gi i h n v các m i quan h giao ti p trong gi i báo chí, tài bu c
ph i gi i h n m t ph m vi phù h p.
Trong quá trình ti p c n v i r t nhi u t p oàn báo chí trên th gi i, ngư i
vi t ch ch n tìm hi u và gi i thi u 2 t p oàn báo chí tiêu bi u c a Mĩ (News Corp và
Gannett), 6 t p oàn báo chí c a Trung Qu c, và t p oàn Singapore Press Holdings c a
Singapore.
Trong quá trình kh o sát bư c chu n b thành l p t p oàn c a các cơ quan
báo chí, ngư i vi t ch ch n tìm hi u và ti p c n v i 6 cơ quan báo chí (ch y u trong lĩnh
v c báo in) là: Ti n Phong, VietNamNet, Thanh Niên, Sài gòn Gi i Phóng, Saigon Times
Group, và Tu i Tr .
6. Ý nghĩa lý lu n và ý nghĩa th c ti n:
3
- Trong th i gian qua, khái ni m “t p oàn báo chí” tr thành môt tài bàn
tán trong gi i báo chí – truy n thông. Nói cách khác, chưa có nh nghĩa chính th c v
khái ni m này Vi t Nam. m c nghiên c u còn h n ch , tài NCKH SV “Tìm hi u
m t s t p oàn báo chí trên th gi i và ch trương hình thành t p oàn báo chí Vi t
Nam” t m th i ưa ra m t nh nghĩa. Ngoài ra, thông qua quá trình nghiên c u các t p
oàn báo chí trên th gi i, ngư i th c hi n cũng t m th i ưa ra m t s y u t em l i cái
nhìn toàn di n v m t t p oàn báo chí. ây chính là ý nghĩa lý lu n c a tài.
V ý nghĩa th c ti n, có th th y tài NCKH SV này là m t tài li u tham
kh o có tính ng d ng cho các các cơ quan báo chí trong quá trình chu n b ti n t i thành
t p oàn báo chí theo úng chi n lư c c a B Văn hoá – Thông tin. Ngoài ra, tài cũng
có giá tr tham kh o i v i SV chuyên ngành báo chí, c bi t là các SV mu n có m t cái
nhìn ph quát v th c tr ng truy n thông Vi t Nam và th c tr ng truy n thông th gi i.
7. K t c u:
tài g m có 3 chương.
Chương 1: T ng quan v báo chí Vi t Nam giai o n 2000 – 2005: t p
trung khái quát th c tr ng báo chí – truy n thông Vi t Nam trong nh ng năm g n ây,
phân chia thành các m ng: báo in, báo nói – báo hình, báo tr c tuy n, và nh ng hi n tư ng
truy n thông khác. D a trên cơ s th c t , ngư i vi t cho th y nhu c u phát tri n năng
ng hơn n a c a i s ng báo chí – truy n thông Vi t Nam chính là ti n b o ms
hình thành c a các t p oàn báo chí trong tương lai, theo úng nh hư ng c a Nhà nư c.
Chương 2: Gi i thi u m t s mô hình t p oàn báo chí trên th gi i:
tìm hi u sơ lư c quá trình hình thành các t p oàn báo chí trên th gi i, th ti p c n v i
khái ni m “t p oàn báo chí” trên th gi i, gi i thi u ôi nét v m t s t p oàn báo chí
c a Mĩ, Trung Qu c, và Singapore.
Chương 3: Ch trương hình thành các t p oàn báo chí Vi t Nam: t p trung
tìm hi u quá trình tư duy và ch trương hình thành t p oàn báo chí Vi t Nam c a nhà
nư c, ng th i kh o sát bư c chu n b c a các cơ quan báo chí ư c ánh giá là có tri n
v ng thành l p t p oàn.
4
- Chương 1:
T NG QUAN V BÁO CHÍ VI T NAM GIAI O N 2000 – 2005
Trong 5 năm u c a th k 21, tình hình kinh t - xã h i c a Vi t Nam có
nh ng chuy n bi n m nh m . Nhi u năm li n, t l tăng trư ng GDP m c cao trung bình
7%, n năm 2005, t m c 8,4% [42]. Không khí sôi ng là c i m chung trên c
nư c, c bi t là nh ng ô th trung tâm, phát tri n năng ng, d n u là TPHCM. ây
chính là i u ki n vô cùng thích h p cho nh ng trào lưu i m i, c i cách h i nh p.
V i mong mu n vươn lên sánh vai v i các nư c trong khu v c và th gi i, Vi t Nam ang
trong giai o n h c hi u v m i m t trong th gi i, n m v ng các quy t c, lu t l c a th
gi i. Kinh t phát tri n, i s ng c a ngư i dân ư c nâng cao, trình dân trí phát
tri n (hi n nay, t l mù ch Vi t Nam chưa y 7%, “r t th p so v i th gi i” [42]).
Ngư i dân s n sàng u tư ti n c a, th i gian cho vi c ti p nh n thông tin, h c t p, vui
chơi gi i trí (nh ng ch c năng c a báo chí), ó là cơ h i d n n s phát tri n t t y u c a
báo chí – truy n thông, theo úng tinh th n: báo chí ng hành v i s phát tri n kinh t t
nư c.
Theo t ng k t c a B Văn hoá – Thông tin, trong th i kì i m i, “h th ng
báo chí nư c ta có bư c phát tri n quan tr ng c v lo i hình, s lư ng và ch t lư ng”
[26], v i các phương ti n truy n thông tiên ti n nh t trên th gi i. Ngoài s phát tri n
kh i s c c a 3 lo i hình báo chí truy n th ng là báo in, báo nói, báo hình, là s n r c a
lo i hình báo i n t (hay còn g i là báo tr c tuy n, báo online), và s “di u kì” c a các
lo i hình báo chí qua i n tho i di ng. Th c s , chúng tôi chưa dám kh ng nh s li u
chính th c và m i nh t v báo chí Vi t Nam hi n nay, cũng như chưa có ư c s li u tăng
trư ng báo chí trong vòng 5 năm tr l i ây. S li u ư c xem là chính th c i v i báo
chí trong và ngoài nư c d ng l i m c năm 2004, ch y u l y t hai ngu n: B Văn hoá –
Thông tin (các phát bi u trư c báo gi i c a B trư ng Ph m Quang Ngh và Th trư ng
Quý Doãn) và Ban Tư tư ng – Văn hoá Trung Ương (phát bi u c a Trư ng Ban
Nguy n Khoa i m). Các s li u c p nh t v m ng báo nói, báo hình, báo tr c tuy n và
các thông tin khác ch y u trích d n t các bài báo và các câu chuy n h u trư ng ngh
báo[1].
1. V m ng báo in:
5
- Theo th ng kê c a B Văn hoá – Thông tin, nư c ta hi n có 553 cơ quan báo chí,
trong ó có 157 t báo và 396 t p chí v i hơn 713 n ph m báo chí và kho ng hơn 1000
b n tin [26].
(Ngoài ra, còn có m t s li u khác là 676 cơ quan báo chí, trong ó có 680 “lo i
báo in” v i hơn 600 tri u b n/năm[2].)
Theo nh n nh c a tác gi Nguy n Lê Hoàn,“k t khi m c a kinh t , s lư ng
báo vi t Vi t Nam tăng lên nhanh chóng, n 2004 có hơn 500 cơ quan báo chí v i
kho ng trên 650 n ph m thay vì 268 n ph m vào năm 1992.” [15] Như v y, ch trong
vòng 12 năm, s lư ng n ph m nư c ta ã tăng g n g p ba.
V t ng s lư ng phát hành, theo giáo trình “Công tác t ch c và qu n lý cơ quan
báo chí”, GV Bùi Huy Lan cho bi t con s phát hành bình quân c a g n 700 n ph m báo,
t p chí, b n tin, xu t b n là g n 2 tri u b n/ngày, trong ó t ng s phát hành c a kho ng
160 t báo là 1,7 tri u b n/ngày và c a 400 t t p chí là 300.000 b n/ngày. C nư c có g n
20 t báo xu t b n hàng ngày ( ư c g i và không ư c g i là nh t báo), v i con s phát
hành kho ng 1,2 tri u b n/ngày; có g n 20 b n tin th i s , tin chuyên ngành, tin Thông
T n Xã xu t b n hàng ngày v i s lư ng phát hành hàng trăm ngàn b n/ngày. Tính bình
quân s phát hành các n ph m hàng năm là 600 tri u b n/năm. Có nh ng t báo tt i
con s phát hành 380.000 b n/ngày như t Tu i Tr (s li u m i nh t – 2006), song cũng
có nh ng t báo ch t m c 1500 – 2000 b n/ngày như h u h t các t báo ng a
phương.
Th trư ng báo chí sôi ng nh t v n là TP.HCM. ây là m t th trư ng y
ti m năng, nơi di n ra các cu c c nh tranh kinh t gi a các t báo.
Trang web c a S Văn hoá – Thông tin TPHCM, o n “Gi i thi u chung v báo
chí TPHCM”, cho bi t c TP có 38 ơn v báo chí và 113 văn phòng i di n c a báo chí
Trung ương và các t nh, cung c p m t lư ng thông tin l n cho nhân dân thành ph thông
qua hàng ch c u báo m i ngày. Ngoài ra, các toà so n còn ra ph san nh kỳ, s c
bi t nhân các ngày l l n, các d p k ni m c a dân t c, ho c nhân ngày thành l p ngành.
Tình hình u năm 2006 l i càng cho th y rõ s phát tri n quy t li t m ng báo in:
TPHCM t ch có 1 t nh t báo úng nghĩa (t Sài Gòn Gi i Phóng) nay ã có n3t
(thêm Tu i Tr và Thanh Niên). Các t báo cũng ng lo t ra nh ng n ph m m i, nh t là
n ph m ngày ch nh t (cu c chi n c a báo Tu i Tr v i báo Thanh Niên, báo Pháp Lu t),
6
- t o nên s a d ng các n ph m báo chí ngay trong cùng m t cơ quan. Các báo có s c i
ti n v m t n i dung và hình th c, thêm nhi u chuyên m c m i, c bi t có s im i
các trang qu ng cáo, (nh ng t báo l n thư ng t ng kèm trang thông tin tiêu dùng). T ng
bư c, các báo rèn luy n tư duy kinh t , bên c nh s phát tri n c a hai ho t ng qu ng cáo
và PR.
V m ng t p chí, tác gi Văn Hùng, công tác V Báo chí (Ban Tư tư ng – Văn
hoá Trung Ương) qua bài vi t “Phát tri n và qu n lý h th ng t p chí”[3] ã cho th y m t
nh n nh g n như toàn di n v t p chí nư c ta. Theo ó, hi n nay, s u t p chí l n
hơn nhi u so v i s u báo, có g n 400 t p chí các lo i trong khi ch có kho ng 200 u
báo. Nguyên nhân là s tăng t bi n c a nhu c u xu t b n t p chí c a nhi u cơ quan, b
ngành, t ch c kinh t , t ch c h i, liên hi p các h i. Nguyên nhân này không nh ng chi
ph i s phát tri n c a h th ng t p chí theo di n r ng (s lư ng) mà còn theo chi u sâu
(ch t lư ng). Các n ph m mang tính xã h i và thương m i cao góp ph n d n n s hình
thành và sôi ng hoá th trư ng báo chí nh ng năm g n ây. T các t p chí xu t b n hàng
quý, hai tháng, hàng tháng, n nay, n i tr i là các t t p chí ra 2 – 4 kỳ/tháng (T p chí
Th gi i m i, T p chí Kinh t châu Á Thái Bình Dương, T p chí Thương m i, T p chí
Th i trang tr , T p chí Ti p th Vi t Nam, T p chí Gia ình Vi t Nam …). Xu hư ng tăng
kỳ phát hành là k t qu c a s ra i lo i t p chí mang tính gi i trí, ánh trúng th hi u c a
c gi , y s phát hành lên cao.
Hi n nay, có th th y rõ s phân chia hai m ng t p chí: t p chí chuyên ngành – n i
b [4] và t p chí mang tính gi i trí.
Các t p chí chuyên ngành – n i b thư ng có con s phát hành không áng k . M t
s t v n ph i s ng nh bao c p, ch có kho ng 200 u t p chí tr c thu c liên hi p h i,
các h i khoa h c, h i kinh t , h i ngh nghi p, oàn th chính tr - xã h i, các h i phi
Chính ph , … ư c x p vào d ng ơn v s nghi p có thu, ho t ng theo cơ ch t trang
tr i. Chính th c tr ng “nghèo nàn” c a m t s t p chí bao c p ã góp ph n ưa nm t
nh n xét c a cơ quan qu n lý báo chí: m t s t p chí có cùng tôn ch m c ích, d n ns
th a thãi và lãng phí.
M ng t p chí mang tính gi i trí ang chi m th ph n l n trên th trư ng báo và t p
chí, v i s phát hành x p x hàng v n b n m i tu n, th m chí còn l n lư t c m t s t tu n
báo y u v l c. M c dù ch m i ra i kho ng vài ch c u t p chí, m ng t p chí này chính
là m t trong nh ng ng l c thúc y c nh tranh kinh t , t o à phát tri n cho làng báo. ó
7
- là các t p chí Th i Trang Tr , Ti p Th & Gia ình, C m nang mua s m, Sành i u, M t,
M t và Cu c s ng, Ti p Th Vi t Nam, …
S dĩ nh n nh các t p chí nói trên thúc y c nh tranh kinh t , t o à phát tri n
cho làng báo chính là vì có hi n tư ng m t s t báo ã có thương hi u, và c các t ang
g p “khó khăn” cũng xin ra s ph cu i tháng d ng t p chí – như m t l i ra, l i thoát
hi m. ó là các t như Sành i u c a báo Du l ch Vi t Nam, Th trư ng Tiêu dùng c a báo
Qu c t , Ngư i p c a Ti n Phong, p c a Thông t n xã, t p chí truy n hình c a các
ài THVi t Nam, ài THHN, ài TH TP.H Chí Minh …
Góp ph n làm toàn di n hơn b c tranh v tình hình báo chí c a Vi t Nam nh ng
năm g n ây, cũng không th b qua vai trò c a hãng thông t n qu c gia – Thông t n xã
Vi t Nam (TTXVN). Ngoài ch c năng là ngân hàng tin, TTXVN còn là cơ quan ch qu n
c a nhi u t báo, trong ó có các t Tin T c, Viet Nam News, … TTXVN có b dày l ch
s hơn 60 năm ho t ng, v i m ng lư i phân xã 64 t nh thành trong c nư c và hơn 20
phân xã thư ng trú nư c ngoài, chuyên cung c p cho Trung ương ng, Chính ph , các
phương ti n truy n thông i chúng, các cơ quan nghiên c u trong và ngoài nư c cùng
hàng tri u c gi nh ng thông tin v tình hình kinh t , chính tr , xã h i trong và ngoài
nư c [2].
Qua ó, có th th y làng báo Vi t Nam b t r t nh y nh ng xu hư ng phát tri n m i
c a làng báo th gi i: ki m l i b ng vi c kinh doanh t p chí. Báo in ang “th t th ” trên th
trư ng báo chí th gi i và trong cu c ua c nh tranh v i các lo i hình truy n thông khác,
nhưng TP.HCM, tình hình chưa n n i như v y. V n không ch là truy n th ng và
tâm lí, v n còn là báo chí nư c ta m i ch ang trong giai o n phát tri n, chưa bão
hoà.
2. V m ng báo nói – báo hình:
Do l ch s g n li n c a ài phát thanh – và ài truy n hình nư c ta và do
ki n th c chuyên sâu còn gi i h n, ngư i vi t trình bày g p hai m ng báo nói (phát thanh)
và báo hình (truy n hình).
T ng h p thông tin t B Văn hoá – Thông tin, giáo trình “Công tác t ch c
và qu n lý báo chí” c a GV Bùi Huy Lan, và thông tin trên m t s báo, có th th y s phát
tri n v s lư ng c a các ài phát thanh g n như m c bão hoà, trong khi ó, m ng báo
8
- hình l i có s kh i s c b i s xu t hi n c a truy n hình cáp, truy n hình s , truy n hình
Internet.
Tính n năm 2004, nư c ta có kho ng 70 ài Phát thanh – Truy n hình,
trong ó có 2 ài Trung ương ( ài Ti ng nói Vi t Nam, ài Truy n hình Vi t Nam), 4
trung tâm truy n hình khu v c (Hu , à N ng, Phú Yên, C n Thơ), và 64 ài 64 t nh,
thành ph . Ngoài TP.HCM t ch c ài phát thanh, ài truy n hình riêng, t nh Phú Yên ch
có ài phát thanh, các t nh, thành khác t ch c chung thành m t ài Phát thanh – Truy n
hình [14]. Ngoài ra, m ng lư i cơ s có trên 600 ài truy n thanh c p huy n, trong ó có
288 ài ã phát sóng FM, và có g n 9000 ài truy n thanh, tr m phát l i, chuy n ti p phát
thanh – truy n hình cơ s phư ng, xã, t c g n m t n a s xã trong c nư c có tr m
truy n thanh.
Căn c vào các con s như ã nêu trên, có m t nh n nh ph bi n trong
gi i báo chí: Vi t Nam có m t h th ng Phát thanh – Truy n hình t Trung ương n các
t nh, thành, huy n, xã h t s c hùng m nh.
Tuy nhiên, bên c nh nh ng nh n nh kh quan theo hư ng “bi u dương l c
lư ng”, vào kho ng cu i năm 2005, theo tác gi inh Phong, s xu t hi n c a nhi u ài
Phát thanh – Truy n hình làm ăn không hi u qu là m t s “chơi sang”, th a thãi, lãng phí
vì h u h t v n ph i bao c p. Trong bài vi t “Có c n thi t xây d ng 64 ài truy n hình, ài
phát thanh a phương hay không?”, inh Phong nh n nh: “Ít có nư c nào trên m t di n
tích không l n l i có h th ng phát thanh, truy n hình quá nhi u như nư c ta.” Th t v y,
Hà N i, d u ã có 2 ài Trung ương, v n có thêm ài PT – TH Hà N i, Hu , à N ng,
C n Thơ, bên c nh ài khu v c v n t n t i các ài PT – TH a phương. Trong khi ó, các
ài a phương ch có m t s chương trình riêng bi t, t s n xu t như chương trình th i s ,
phim chuyên , phim tài li u, còn l i là ti p sóng ài khu v c và ài qu c t , chi u phim
gi i trí thu qu ng cáo. Ngoài m t s ài a phương ăn nên làm ra như ài PT – TH Bình
Dương, Vĩnh Long, các ài t nh nh thì thi u máy móc, thi t b , thi u ti n trang tr i,
nhu n bút th p.
Theo ó, s kh i s c c a hai lo i hình báo nói – báo hình t p trung ch y u các
ài Trung ương, và các t nh, thành l n.
Hi n nay, ài Truy n hình Vi t Nam, ài Ti ng nói Vi t Nam ã tăng th i lư ng,
di n ph sóng và có các kênh riêng ph c v cho thông tin i ngo i và ng bào ngư i
9
- Vi t nh cư, sinh s ng nư c ngoài [38]. C th , ài Ti ng nói Vi t Nam, cánh chim u
àn c a ngành phát thanh Vi t Nam ã phát 193g/ngày trên 6 h chương trình i n i và
i ngo i, phát b ng 11 th ti ng nư c ngoài và 9 th ti ng dân t c, v i t ng công su t trên
8000 KW, tín hi u ư c truy n d n qua v tinh; ài Truy n hình Vi t Nam phát trên 5
kênh i n i và i ngo i, v i th i lư ng trên 60 gi m i ngày. T u năm 2000, ài
THVH ã truy n qua v tinh, ph sóng n các nư c Châu M , Châu Âu và nhi u khu v c
trên th gi i. Ư c tính, h th ng phát thanh ã ph sóng ư c kho ng 95% lãnh th và h
th ng truy n hình ph sóng ư c 85% lãnh th [5].
ó là ch nói v m t kĩ thu t, chuyên môn. Ngoài i u ó, c n ánh giá ngành Phát
thanh – Truy n hình c a Vi t Nam trên phương di n làm kinh t . B i vì, hi n nay, truy n
hình ang trong quá trình xã h i hóa, c bi t có s xu t hi n c a truy n hình tr ti n (pay
– TV). ây là m t mi ng “bánh” l n mà nhi u ơn v ang mu n u tư vào.
Truy n hình tr ti n ã có Vi t Nam t lâu, b t u t s ra i c a Trung
tâm Truy n hình cáp Vi t Nam vào năm 1995. S phát tri n v m t công ngh ã ưa
truy n hình cáp nhanh chóng soán ngôi truy n hình analog (truy n hình truy n th ng).
Trong vòng vài năm tr l i ây, truy n hình cáp không còn là c quy n hư ng th c a
nh ng ngư i giàu có. Hi n t i, ph bi n là truy n hình kĩ thu t s m t t (do VTC cung
c p), truy n hình s v tinh DTH ( TH Vi t Nam cung c p), truy n hình cáp (do SCTV-
Công ty Truy n hình cáp Saigontourist, HTVC, VCTV, HaCTV và m t s ài a phương
cung c p), m i nh t là truy n hình Internet (truy n hình băng thông r ng IPTV do FPT
cung c p).
Tính n năm 2006, c nư c có 20 ơn v cung c p d ch v truy n hình tr
ti n, ph c v 460.700 thuê bao; riêng truy n hình k thu t s m t t VTC ph c v kho ng
2 tri u h dân. M i m ng truy n hình cáp hi n nay trung bình cung c p kho ng 25 kênh
(trong ó 7-10 kênh là truy n hình qu ng bá c a trung ương và a phương), còn l i là các
kênh truy n hình ph bi n như: Cartoon Network, Discovery, Star Sport, MTV, HBO, Star
Movies...[45]
Tuy nhiên, theo nh n nh t H i ngh “ ánh giá và trao i kinh nghi m
v công tác qu n lý h th ng truy n hình tr ti n” do B VH-TT t ch c, ngoài VTV và
HTV, a s các ài khác chưa năng l c s n xu t các chương trình riêng cho lĩnh v c
truy n hình tr ti n. Các ài này ch y u s d ng các kênh qu ng bá mi n phí qu c t và
ti p t c xài “chùa” m t s kênh, dù Công ư c qu c t Brussel v b o v b n quy n tín hi u
10
- truy n hình ã có hi u l c Vi t Nam. Lí do là nhà ài không kh năng mua b n
quy n, do chi n thu t s h u kênh “ c quy n” y giá b n quy n lên cao; l i cũng do nhà
ài không th trao i thêm kênh truy n hình c a các a phương b n vì lí do c nh tranh
qu ng cáo, do không kh năng biên, phiên d ch các kênh nư c ngoài theo úng quy
nh c a B Văn hoá – Thông tin; …
N u t p chí mang tính gi i trí th i m t lu ng gió m i vào i s ng c a làng
báo in thì s xu t hi n c a truy n hình tr ti n, v i nh ng bư c chuy n i ngo n m c,
làm thay i di n m o c a ngành truy n hình Vi t Nam, y nhanh t c sinh l i c a
ngành truy n hình, v i l i nhu n chia u cho c nhà ài, các d ch v ăn theo, và ch s
h u các kênh truy n hình qu c t . ương nhiên, công chúng cũng hư ng l i t s a d ng
các kênh truy n hình. S phát tri n c a truy n hình tr ti n là bư c t p dư t chu n b cho
vi c h i nh p qu c t trên lĩnh v c truy n thông, ti n t i n m gi m t trong nh ng th
m nh c a n n kinh t báo chí.
3. V m ng báo tr c tuy n:
Theo nhà báo Lê Minh Qu c trong “H i áp báo chí Vi t Nam”, t báo tr c tuy n
u tiên c a Vi t Nam là t Nhân dân i n t , ra i vào 21.6.2000, t c là ch 4 năm sau
khi t báo i n t u tiên c a nhân lo i – t Mainichi Shimbun c a Nh t B n (3. 1996) –
ra i. Rõ ràng, báo tr c tuy n là thành t u phát tri n c a n n báo chí Vi t Nam th k 21,
ã có 6 năm hình thành và phát tri n. Bên c nh d li u này, theo Trung tâm Internet Vi t
Nam (Vi t NamNIC), t 3 – 12 – 1997, Vi t Nam ã có t báo i n t u tiên là t p chí
Quê Hương ( n ngày 26/12/2000 t này m i chính th c ư c B Văn hoá – Thông tin
c p phép – NV), t c là 5 năm sau khi t báo i n t u tiên trên th gi i – Chicago Online
ra i (1992). T ó, trung tâm này ưa ra nh n nh, t c tăng trư ng v s lư ng c a
báo tr c tuy n còn th p, s lư ng u báo còn khiêm t n [3]: t 1997 – 2004, Vi t Nam
ch có 50 website báo i n t , trong khi ó th gi i tăng t 154 t (1996) lên n 14.537 t
(2003).
Tuy v y, “th ng tr ” m ng Internet trong bu i ban u l i là các trang web d ch v
thông tin dư i hình th c d ch v giá tr gia tăng c a các công ty khai thác Internet như
Công ty ph n m m và truy n thông VASC (t Viet Nam Net chính th c là báo vào năm
2003, trư c ó là trang web Vi t Namn.Vi t Nam), Công ty FPT (T Vi t NamExpress ra
i vào 26/2/2001), … Xu hư ng này ti p t c phát tri n v i s “nâng c p” các trang web
d ch v giá tr gia tăng lên thành báo i n t c a các công ty qu ng cáo. S ki n trang web
11
- 24h.com.vn (Công ty C ph n Qu ng cáo tr c tuy n Hà N i) b óng c a “t m” vào quãng
u năm 2006 vì ho t ng như m t t báo tr c tuy n là s minh ch ng cho xu hư ng này.
T này s chính th c ra m t sau khi có gi y phép.
Cu i năm 2003 n u năm 2004 ư c ánh giá là giai o n “n r ” c a các t
báo tr c tuy n, ánh d u nh n th c th i i c a các toà so n báo truy n th ng v t m quan
tr ng và v trí trong lòng c gi c a báo tr c tuy n, c bi t là hư ng t i ph c v i
tư ng b n c nư c ngoài. Hàng lo t các t báo như Tu i Tr Online, Thanh Niên Online,
Hà N i M i Online, Th thao Vi t Nam Online, … xu t hi n [3], bư c u chí là b n sao
c a t báo gi y c a chính báo mình và l y l i thông tin t các báo khác, nhưng càng v
sau, “cu c ua” báo tr c tuy n l i càng gay c n, v i vi c các toà so n online ch ng làm
tin c l p v i báo gi y, phát huy ưu i m tương tác – giao lưu c a lo i hình báo tr c
tuy n ( c bi t là t n a cu i năm 2005 tr l i ây). G n ây, các toà so n online cũng c
g ng cho ra i các n b n ti ng Anh, ti ng Trung ph c v cho nhu c u h i nh p như
Nhân Dân, Viet Nam Net, Thanh Niên, Sài Gòn Gi i Phóng, …
Tính n u năm 2006, b trư ng Ph m Quang Ngh cho bi t c nư c có 82 t
báo i n t ang ho t ng. Trong khi ó, con s th ng kê chính th c vào năm 2004 c a
B Văn hoá – Thông tin cho th y, k t khi lu t nh vào năm 1999, Vi t Nam có trên 50
ơn v báo i n t và nhà cung c p thông tin, v i kho ng 2.500 trang web ang ho t ng.
“Th trư ng” báo tr c tuy n Vi t Nam, m c dù v n chưa “ăn nên làm ra” (ch m i
bư c u thu l i nhu n t qu ng cáo, ch y u s ng d a vào báo gi y ho c các ho t ng
kinh doanh khác c a ơn v u tư), song hi n ang có xu hư ng phát tri n r m r vì tính
ch t th i i và ti n ích c a lo i hình báo chí này, ng th i lu ng qu ng cáo cũng ang
v lo i hình báo chí này. Ông Nguy n Tu n Anh, t ng biên t p c a Viet Nam Net nói n
ch khó c a m t t báo i n t : “Nói gì thì nói, v i mình ây là cơ quan kinh doanh vì
không ư c nhà nư c bao c p, bù l . Hi n nay, m i năm Công ty VASC v n ph i bù l
cho Viet Nam Net vài t … Khó khăn nh t v i báo i n t hi n nay là làm th nào thu
ư c ti n.[31]” Bên c nh n l c tìm u vào cho báo tr c tuy n, là xu hư ng thí i m tích
h p các lo i hình truy n thông khác, phát huy th m nh c a báo tr c tuy n, i u là các t
Vi t NamExpress, TTO,...
Th trư ng B VH – TT Quý Doãn tr l i ph ng v n báo i n t Viet Nam Net
vào ngày 25/2/2004 ã nh n nh: “Báo i n t là m t “tr n a” r t ư c coi tr ng” [27].
Theo ó, trong ch trương phát tri n có tr ng i m h th ng báo chí, Chính ph ưu tiên
12
- phát tri n m ng báo tr c tuy n, b i ây là m t trong nh ng xu hư ng phát tri n r t l n, h i
t công ngh thông tin, truy n thông, vi n thông, hay nói cách khác, tích h p các lo i hình
báo chí truy n thông trên n n Internet nhi u ưu i m như thu n l i, nhanh, không b h n
ch v th i gian, không gian, biên gi i, …
Theo nh n nh c a các nhà chuyên môn, báo tr c tuy n trong tương lai s l n lư t
th ph n qu ng cáo c a báo in.
4. Nh ng hi n tư ng khác trong i s ng báo chí – truy n thông:
S n r c a các công ty qu ng cáo, các hãng phim tư nhân, … làm cho i
s ng báo chí - truy n thông[6] c a Vi t Nam trong vòng 5 năm tr l i ây càng thêm sôi
ng. Kinh doanh d ch v qu ng cáo, cũng như làm phim là m t cánh c a ch m i hé m
Vi t Nam. ây chính là 2 lo i hình truy n thông làm kinh t hi u qu nh t.
Theo Hi p h i Qu ng cáo TP.HCM, c nư c hi n nay có kho ng 3000 công
ty qu ng cáo, 70% ho t ng TP.HCM, trong ó, áng k có 10 công ty qu ng cáo úng
nghĩa chuyên nghi p và trên dư i 30 công ty qu ng cáo nư c ngoài ho t ng dư i nhi u
hình th c khác nhau.
Nh ng con s d báo v ti m năng c a th trư ng qu ng cáo r t kh quan.
K t qu kh o sát t Ad age report 2004 cho th y giá tr th trư ng qu ng cáo truy n thông
trong nư c m i năm kho ng 200 tri u USD, và m i năm th trư ng này tăng trư ng t
30% - 40%.
Năm 2005, ư c tính th trư ng qu ng cáo trên các phương ti n truy n thông
t m c x p x 300 tri u USD [25]. Tuy v y, hi n nay, 80% doanh thu c a th trư ng
qu ng cáo Vi t Nam thu c v các công ty nư c ngoài, d n u v th ph n là
J.W.Thompson thu c t p oàn WPP g m 4 công ty “con” là Mindshare, Ogilvy & Mather,
J.W.Thompson và Y & R (40%) , k ó là nh ng “ i gia” như Dentsu, Sattchi & Sattchi,
McCann... Công ty qu ng cáo trong nư c có t m c nh t Vi t Nam hi n nay là t Vi t,
v i doanh thu ư c tính kho ng 10 – 15 tri u USD/năm. Lí do d n n s chênh l ch này,
m t ph n là i ngũ các nhà qu ng cáo Vi t Nam ít ngư i ư c ào t o m t cách bài
b n, ph n khác do v n u tư và kinh nghi m ang là ưu th c a các công ty nư c ngoài.
13
- R t ít cơ quan báo chí c a Vi t Nam khai thác ư c th trư ng ti m năng
này, a s ch d ng l i các phòng qu ng cáo ti p nh n qu ng cáo t các ơn v làm d ch
v qu ng cáo. Tuy nhiên, th i cơ chi m lĩnh th trư ng qu ng cáo ang m r ng c a v i
t t c m i ngư i, nh t là khi tính n năm 2005, ngành qu ng cáo Vi t Nam ch m i tròn
10 tu i. T t c hãy ang còn phía trư c, và h a h n s có s thay i l n. Ông Alan
Couldrey, Giám c i u hành Công ty Ogilvy & Mather khu v c ông Nam Á ưa ra d
báo trong bài “Nhân l c ngành qu ng cáo s có thay i l n!” ăng trên Ngư i Lao ng,
“th trư ng Vi t Nam ang thay i r t nhanh. Lúc này là th i i m mà các thương hi u
m nh trong nư c phát tri n và bành trư ng. Dĩ nhiên các công ty, t p oàn qu c t v n s
ti p t c n m gi th m nh và có r t nhi u thương hi u n i ti ng trên th gi i ã ư c
ngư i Vi t Nam ch p nh n. Vì v y s phân bi t ang ngày càng tr nên lu m gi a âu là
m t thương hi u trong nư c và âu là m t thương hi u qu c t . ây là nh ng bư c phát
tri n r t thú v ch ng minh r ng th trư ng Vi t Nam ang ngày càng phát tri n và hoàn
thi n”.
i s ng ngư i dân nâng cao, nh ng y u kém trong th c tr ng phim truy n Vi t
Nam, khi em so sánh v i phim truy n nư c ngoài, l i càng l rõ . Sau r t nhi u th t b i,
trong kho ng 5 năm tr l i ây, Vi t Nam u tư nhi u ch t xám và ti n c a vào vi c làm
ra các b phim ng ư c trên th trư ng, không s ng nh vào bao c p c a nhà nư c. Tiên
phong trong xu hư ng này là m t s ài truy n hình l n trong nư c (n i b t phía Nam là
Hãng phim TFS c a ài Truy n hình TP.HCM và phía B c là Trung tâm s n xu t
Truy n hình Vi t Nam VFC). Song cái m i trong th i gian g n ây là s n r c a các
hãng phim tư nhân. bu i u, h b t tay v i các ài truy n hình làm các game show,
talk show, … như hãng phim Lasta (h p tác v i t p oàn Kantana c a Thái Lan). V sau,
h m nh d n ti n sang lĩnh v c i n nh và phim truy n hình, và g t hái m t s thành t u
nh t nh do th trư ng này ã b ng quá lâu. Tính n năm 2006, có kho ng 20 hãng
phim tư nhân ang ho t ng theo ch trương xã h i hoá phim truy n hình, s n xu t và
kinh doanh trong lĩnh v c i n nh. N i b t trong s nh ng hãng phim “tr ” này là Hãng
phim Thiên Ngân, Phư c Sang, HK Film, Phim Vi t, M & T Pictures, …Xu th Vi t ki u
v nư c h p tác m hãng phim cũng không hi m, như trư ng h p ra i c a hãng phim Kỳ
ng, và m i ây là hãng Chánh Phương phim c a Nguy n Chánh Tín và Ph m Nghiêm,
t t nghi p H i n nh Nam California.
Tình hình Vi t Nam cho th y gi a các công ty qu ng cáo và hãng phim tư
nhân có s g n k t ch t ch v i nhau, tuân theo quy lu t phát tri n c a th trư ng truy n
14
- thông. Có các công ty qu ng cáo ti n công sang lĩnh v c làm phim và ngư c l i, có nh ng
hãng phim nh n làm phim qu ng cáo. Ngu n nhân l c c a hai b ph n này “chi vi n” cho
nhau, ôi khi có cùng ch qu n. C ôi bên, các hãng phim tư nhân và công ty qu ng cáo
như t Vi t, Cát Tiên Sa, Vi t Image, HK Film, Fanatic, Á M , … hi n ang t p trung
khai thác th ph n trên dư i 100 kênh truy n hình c a 70 ài PT-TH trong c nư c, m i
kênh phát sóng trung bình 18h/ngày, m t s phát sóng 24/24 (chưa k các kênh ti m năng
c a truy n hình cáp). Tính ra, trung bình m i ngày, các ài truy n hình trong c nư c c n
kho ng trên 400 t p phim truy n m i nhu c u phát sóng, trong khi ó, s ài truy n
hình kh năng s n xu t phim truy n hình ch m trên u ngón tay và c VFC c ng v i
TFS cũng ch làm ư c kho ng 300 t p phim/năm [19]. i u này s m ư ng cho tính
c nh tranh và y ch t lư ng phim truy n Vi t Nam lên, th c t ã và ang ch ng minh
i u ó.
Ngoài lĩnh v c qu ng cáo, xu t b n và phim, xu hư ng “xã h i hoá” (chưa
ph i là kinh t hoá) cũng t o ra nhi u hi n tư ng m i trong i s ng báo chí – truy n thông
Vi t Nam, tiêu bi u là TP.HCM, trong ó có m t vài hi n tư ng ph c t p mà theo ánh
giá c a m t s nhà quan sát là nhà nư c chưa qu n lý ư c. c bi t nh t hi n nay, vi c
các công ty qu ng cáo liên k t v i m t s cơ quan ch qu n kinh doanh báo chí dư i
hình th c các h p ng s n xu t và bán qu ng cáo tr n gói (h p pháp). Vi c làm này khi n
nhi u ngư i lo ng i qu ng cáo s chi ph i n i dung truy n thông, song th c ch t, ây là
m t hình th c báo chí “ti n tư nhân”, như ã nói trên, m t l i ra cho các ơn v c n “c i
thi n” i s ng ho c c n c i t l i phương th c qu n lý, i u hành và t ch c làm báo cho
hi u qu hơn, gia tăng ti m l c kinh t c a các báo. Hi n tư ng t p chí mang tính thương
m i – gi i trí cũng t ây mà ra, như các t Ti p Th & Gia ình, Th Gi i Văn Hoá (t
Văn hoá – Thông tin trư c ây), Th Thao Ngày Nay c a công ty qu ng cáo Hoa M t Tr i
(Sunflower), t Doanh Nhân Sài Gòn Cu i Tu n, VTM, N i Th t, … c a công ty qu ng
cáo NVV. Cũng s n lúc ngoài khu v c báo chí th i s t ng quát (báo chính tr xã h i),
nhà nư c nên cho tư nhân khai thác các m ng báo chí thiên v thông tin tiêu dùng – gi i
trí – nâng cao ch t lư ng cu c s ng.
Hi n nay, cũng có xu hư ng t ch c a lo i hình báo chí trong cùng m t cơ
quan báo chí: báo in k t h p v i báo tr c tuy n (ph n l n các toà so n báo in hi n nay có
thi t l p trang online), báo tr c tuy n k t h p v i báo hình, báo nói (các trang báo tr c
tuy n hi n ang thí i m mô hình tích h p này), báo hình, báo nói k t h p v i báo in và
báo tr c tuy n (các ài Phát thanh – Truy n hình t s m ã cho ra i các t p chí truy n
15
- hình và m i ây là ưa vào s d ng trang báo tr c tuy n). Tuy nhiên, ph n l n báo tr c
tuy n trong d ng th c tích h p này chưa ư c công nh n là m t n ph m c l p mà m i
ch ư c xem như là m t “ n b n i n t ” c a báo in. ây cũng là vi c bình thư ng, phù
h p v i ti n trình phát tri n báo m ng trên th gi i.
M t hi n tư ng khác cũng ư c xem là m i m trong m t năm tr l i ây,
ó là s tham gia bư c u c a các t p oàn truy n thông nư c ngoài vào i s ng truy n
thông c a Vi t Nam nhân àm phán thương m i WTO. Nh ng di n ti n ư c ăng t i trên
báo chí trong th i gian g n ây cho th y rõ i u ó. Trong chuy n “ b ” c a 21 t p
oàn kinh t Mĩ h i u tháng 3/2006, Phó ch t ch c p cao T p oàn truy n thông Time
Warner Hugh Stephens kh ng nh mong mu n “h p tác v i phía Vi t Nam t n d ng
truy n th ng văn hóa lâu i và a d ng c a Vi t Nam”[10]. T p oàn này có k ho ch
u tư ch y u trong lĩnh v c s n xu t phim, xây d ng r p chi u bóng và h t ng i n nh.
Ngay sau ó, hãng Warner Bros, s h u hơn 170 r p chi u phim v i hơn 1600 phòng chi u
11 qu c gia trên th gi i, tr c thu c Time Warner, quy t nh h p tác v i Hãng phim
Thiên Ngân, ơn v u tiên xây d ng c m r p Galaxy 3 phòng chi u Vi t Nam, u
tư xây d ng và v n hành c m r p chi u phim t tiêu chu n qu c t t i Vi t Nam.
Vào kho ng gi a tháng 3/2006, t p oàn in n và truy n thông Ringier AG
(Thu Sĩ) n i ti ng kh p châu Âu, sau 3 năm ho t ng trong các d án nhân o Vi t
Nam ã có bư c i m i. Trong chuy n thăm Vi t Nam vào 16 và 17/3, ông Michael
Ringier, ch t ch h i ng qu n tr c a t p oàn, không ng n ng i cho bi t s tìm hi u các
ho t ng kinh doanh c a t p oàn trong lĩnh v c báo chí Vi t Nam. Ông nói: “T i Vi t
Nam, chúng tôi ang có tham v ng u tư thêm vào các báo vi t và t p chí” [10].
Cũng vào cu i tháng 3/2006, công ty cung c p n i dung Internet Yahoo!Inc
hàng u th gi i ã ch n i tác cung c p d ch v tin t c Yahoo!News là Tu i Tr
Online, trong m t n l c b n a hoá t i a n i dung c a trang web này t i m i qu c gia.
5. M t s nh n xét v s phát tri n c a báo chí Vi t Nam trên phương di n
kinh t :
Báo chí nư c ta trong 5 năm tr l i ây phát tri n năng ng v s lư ng và
ch t lư ng trên t t c lĩnh v c báo chí – truy n thông. M c dù, theo nh n nh c a th
trư ng B Văn hoá – Thông tin Quý Doãn, “trong s 500 cơ quan báo chí thì th c ch t
ch có kho ng 50 t báo là có th t ch ư c v m t tài chính, còn l i là ngân sách c p, và
16
- m i năm con s này lên n hơn 40 t ng!”[10], nhưng tình hình s chuy n i theo
hư ng s p x p l i “nh ng trư ng h p ch ng chéo v tôn ch m c ích, i tư ng ph c v
và kiên quy t x lý nh ng t báo sai có nhi u sai ph m và sai ph m liên t c, ch t lư ng
kém, cơ quan ch qu n buông l ng hoàn toàn cho cơ quan báo chí mu n làm gì thì làm”,
“gi m b t s u m i cơ quan báo chí và tăng mô hình m t cơ quan báo chí trong ó có
m t vài n ph m theo ki u phát tri n quy t ”. ó là n l c c a cơ quan ch c năng nh m
kh c ph c tình tr ng m t cân i gi a kh năng qu n lý và s lư ng cơ quan báo chí.
Nhu c u c a công chúng ngày m t tăng v chi u r ng cũng như v chi u
sâu v a là nhân t ưa n s phát tri n ó, l i v a cho th y i tư ng khách hàng ti m
năng c a th trư ng truy n thông còn chưa ư c/b khai thác h t.
V i m c xu t b n hi n nay, bình quân 40 ngư i dân ch có m t t báo các
lo i c trong ngày, 8 b n báo/ngư i/năm. c bi t, “nhu c u c c a dân cư tuy t
i a s các t nh cách bi t r t xa v i hai TP l n, Hà N i và TP.HCM. M t nghiên c u
cách ây 10 năm ã cho th y t l mua báo TP.HCM cao g p 6 l n C n Thơ và g p 2,4
l n Hà N i” [10]. i u ó d n n tình tr ng “ ói thông tin” m t s nơi – m t mâu thu n
khó kh c ph c ngày m t ngày hai.
Nhu c u trong khu v c báo tr c tuy n càng tăng lên rõ r t trong 5 năm qua.
Tính n th i i m tháng 5/2004 ã có g n 4 tri u lư t ngư i truy c p các t báo i n t
như VietNamNet, Vi t NamExpress, Tuoi Tre Online, Lao ng i n t , chi m 5,42% dân
s c nư c [10]. S gia tăng nhu c u c báo tr c tuy n tương ng v i s gia tăng nhu c u
truy c p Internet. Trung tâm Internet Vi t Nam (VNNIC) th ng kê ư c: trong 6 tháng
cu i năm 2004, Vi t Nam có 6.139.424 ngư i truy c p Internet, chi m t l 7,44% dân s ;
trong 4 tháng u năm 2005 có 7.174.028 ngư i, chi m t l 8,7% dân s (m c bình quân
trong ASEAN, châu Á và th gi i là 7,54%; 8,36%; 14,11%.) [10]
TP.HCM có 6 tri u dân, tương ương v i 1 tri u h gia ình. Trong khi truy n
hình mi n phí ã phát tri n m c nh t nh, th trư ng c a truy n hình tr ti n tìm th y
nhu c u cao công chúng. Ho t ng t năm 2003, song ngay c SCTV ch có kh năng
áp ng 10.000 thuê bao. N u có n 20 SCTV thì cũng m i ch cung ng ư c nhu c u
c a 1/5 h gia ình Vi t Nam. Do ó, ây là m t lĩnh v c y h a h n.
Bên c nh ó là s trư ng thành c a i ngũ làm truy n thông, s ti n b
c a máy móc, công ngh , trang thi t b kĩ thu t. n nay, c nư c có 12.000 (s li u m i
17
- nh t là 13.000 – NV) nhà báo chuyên nghi p, 78% có trình i h c báo chí, i h c các
chuyên ngành khác và trình trên i h c, 4.118 ngư i có trình lý lu n chính tr trung
c p, 1.699 ngư i có trình lý lu n chính tr cao c p[10]. 1/10 i ngũ truy n thông c a c
nư c s ng và làm vi c t i TP.HCM. H i Nhà báo Vi t Nam hi n là thành viên Hi p h i
báo chí các nư c ASEAN (CAJ) và T ch c qu c t các nhà báo (OIJ). H i nhà báo v a t
ch c i h i VIII H i nhà báo TP.HCM (13/8/2005) … i m y u kém c n s m ư c kh c
ph c là khâu ào t o i ngũ truy n thông.
N u nói theo kinh t vi mô, Vi t Nam chưa ti n t i ư ng gi i h n kh
năng s n xu t PPF trong lĩnh v c báo chí – truy n thông, chưa khai thác t t c các “tài
nguyên” s n có trong i u ki n kĩ thu t t t nh t hi n t i, th trư ng v n còn r ng thênh
thang và ang loay hoay tìm m t chi n lư c phát tri n dài lâu.
Chính th c ti n phát tri n nhanh chóng và m nh m c a i s ng báo chí –
truy n thông Vi t Nam ã d n n nh ng i m i trong tư duy qu n lý báo chí c a nhà
nư c. Ch trương hình thành các t p oàn báo chí ra i trong b i c nh ó. Cũng chính vì
chưa t ng có ti n l trong i s ng báo chí Vi t Nam, s ra i c a ch trương này d n
n hàng lo t v n m ic n t ra và hư ng tr l i cho các v n này là các t p oàn
báo chí trên th gi i.
Ti u k t
M c ích c a chương 1 là ch ng minh s phát tri n trên phương di n kinh
t c a i s ng báo chí – truy n thông Vi t Nam trong 5 năm tr l i ây, trình bày nh ng
nhân t kinh t ti m n trong m i lo i hình báo chí – truy n thông. Trên cơ s ó, ngư i
th c hi n tài ưa ra l p lu n v “s thay i h p lý” trong tư duy qu n lý báo chí c a
Vi t Nam, v s ra i c a ch trương hình thành t p oàn báo chí (s nói c th hơn
chương 3). Ngoài ra, s phát tri n bư c u này cũng ưa n m t yêu c u khách quan:
tìm tòi và h c h i kinh nghi m làm kinh t truy n thông, c th là làm t p oàn báo chí,
c a m t s n n báo chí trên th gi i.
18
- Chương 2
GI I THI U M T S T P OÀN BÁO CHÍ TRÊN TH GI I
1. Sơ lư c v l ch s hình thành các t p oàn truy n thông trên th gi i:
i v i báo chí th gi i, các thu t ng như ngành báo chí newspaper
industry, ngành truy n thông media industry và kinh t báo chí media economics[7] t lâu
ã tr thành quen thu c. Có h n nh ng cu n sách, t p chí, trang web vi t v các v n
này.
ó là vì ti n trình l ch s c a báo chí th gi i n kho ng gi a th k 19 ã
có m t bư c ngo t l n, nh ng ngư i làm báo b t u chú ý n m c tiêu kinh t trong ho t
ng báo chí và bi t cách t ch c i u hành ho t ng báo chí[8]. (M c dù v y, th i bu i
qu ng cáo chưa phát tri n, phương cách h u hi u t ư c m c tiêu kinh t m i ch là
c i ti n n i dung tăng doanh s phát hành.)
Có th th y rõ bư c ngo t nêu trên khi nghiên c u n n báo chí Mĩ – m t
trong nh ng n n báo chí m nh nh t th gi i, c bi t là giai o n sau cu c n i chi n
1865 – 1867.
Th t v y, ng trên quan i m l ch s , chúng tôi nh n th y th c tr ng báo
chí ngày nay m t s qu c gia ang phát tri n, trong ó có Vi t Nam, có nhi u i m
tương ng v i th c tr ng báo chí nư c Mĩ hơn 100 năm v trư c, n i b t là khuynh
hư ng báo chí làm kinh t .
B i c nh ó cho phép chúng tôi nh n di n cái nôi hình thành các t p oàn
báo chí – truy n thông Mĩ (nơi xu t phát c a các t p oàn truy n thông l n nh t th gi i
hi n nay) thông qua ba hi n tư ng: s ra i c a ngh làm báo m i new journalism (phân
bi t v i thu t ng new media trong th i i Internet), s giàu có c a ngh làm báo vàng
yellow journalism, và s hình thành các h th ng báo dây chuy n newspapers chains.
Ngh làm báo m i Mĩ ra i ưa n s phát tri n r m r c a báo chí Mĩ.
Vào th i kì ó, báo chí tr thành “nh ng công ty hùng m nh, giàu có, t mb o ư cv
phương di n kinh t và nh ó, phát huy t t ho t ng làm báo”[9] n cu i th k 19, báo
chí Mĩ ã tr thành m t n n kinh doanh l n, có tính c l p tương i trong i s ng xã
19
nguon tai.lieu . vn
