Xem mẫu
- ĐỀ TÀI: “NGUYÊN
NHÂN VÀ CÁC
GIẢI PHÁP
CHỐNG THAM
NHŨNG Ở VIỆT
NAM HIỆN NAY”
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
§Ò ¸n m«n häc
Lêi më ®Çu
Tham nhòng lµ mét c¨n bÖnh phæ biÕn ë nhiÒu níc trªn thÕ giíi.
Vµo nh÷ng n¨m 50 c¶nh s¸t Cam-pu-chia ®· nãi kh«ng óp më r»ng: lµm
ruéng ¨n lóa, lµm lµng ¨n hèi lé. Míi ®©y chñ tÞch §¶ng cÇm quyÒn Um
n«, Thñ tíng Malaixia – Mahathir Mohamad ®· khãc tríc ®¹i héi
®¶ng vÒ n¹n tham nhòng…Cßn ë ViÖt Nam tõ thêi Hång §øc vµ Gia
Long ®· cã c¸c bé luËt ®Ó chèng tham nhòng. Thêi Minh M¹ng cã” phÐp
lµm liªm”, thêi Tù §øc cã ” chÝnh s¸ch b¸o liªm” cña NguyÔn Trêng
Té. Ngµy nay tham nhòng ®· trë thµnh quèc n¹n, lµ 1 trong 4 nguy c¬ ®e
däa sù tån vong cña chÕ ®é. Cã thÓ nãi tham nhòng lµ c¨n bÖnh hiÓm
nghÌo g¾n liÒn víi mäi Nhµ níc, bëi lÏ chõng nµo cßn Nhµ níc th×
cßn quyÒn lùc, mµ cßn quyÒn lùc th× dÔ xuÊt hiÖn nh÷ng ngêi dïng sai
quyÒn lùc. Cuéc ®Êu tranh ®Ó lo¹i bá nh÷ng ngêi sö dông sai quyÒn lùc
ra khái bé m¸y nhµ níc c¸c cÊp lµ cuéc ®Êu tranh l©u dµi, liªn tôc bÒn
bØ vµ kiªn ®Þnh cña mäi nhµ níc, chèng m¹nh th× thÞnh, chèng yÕu th×
suy, ngoµi ra kh«ng cã con ®êng nµo kh¸c.
ë níc ta tõ c¬ chÕ qu¶n lý tËp trung quan liªu bao cÊp, chuyÓn
sang c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc XHCN lµ con ®êng
hoµn toµn míi mÎ. Nh÷ng n¨m qua §¶ng vµ Nhµ níc ®· ban hµnh
nhiÒu chñ tr¬ng, chÝnh s¸ch cëi më, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c thµnh phÇn
kinh tÕ ph¸t triÓn. Tuy nhiªn hÖ thèng ph¸p luËt vÉn thiÕu ®ång bé, mét
sè v¨n b¶n ph¸p quy võa míi ban hµnh ®· sím l¹c hËu víi thùc tiÔn, t¹o
nhiÒu s¬ hë, dÔ bÞ lîi dông. MÆt kh¸c, bíc vµo c¬ chÕ míi, t©m lý n«n
nãng lµm giµu cã mÆt tÝch cùc lµ ®éng lùc thóc ®Èy x· héi ph¸t triÓn,
nhng còng cã mÆt tiªu cùc lµ lµm cho mét sè ngêi bÞ tha ho¸, ®¸nh
mÊt chÝnh m×nh trong chñ nghÜa vÞ kû, hëng l¹c, trong kh¸t väng lµm
giµu b»ng mäi gi¸, bÊt chÊp ph¸p luËt, ®¹o lý. Bé m¸y Nhµ níc cña
chóng ta tr¶i qua c¸c thêi kú lÞch sö kh¸c nhau cha ®ñ thêi gian vµ kinh
nghiÖm ®Ó c¶i c¸ch kÞp thêi, do ®ã khi bíc vµo thùc hiÖn ®êng lèi ®æi
míi cña §¶ng trªn mét sè mÆt ®· béc lé kh«ng Ýt khuyÕt ®iÓm, t×nh h×nh
®ã cïng víi hÖ thèng thñ tôc hµnh chÝnh rêm rµ, bé m¸y cång kÒnh, t¹o
m«i trêng dung dìng cho tÖ quan liªu tham nhòng. HÖ thèng c¬ quan
1
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
§Ò ¸n m«n häc
t ph¸p, hµnh ph¸p, thanh tra, kiÓm tra chÊt lîng vµ hiÖu lùc, hiÖu qu¶
cha cao. §iÒu nµy ®ßi hái chóng ta ph¶i tÝch cùc vµ chñ ®éng chèng
tham nhòng cã hiÖu qu¶. ChÝnh v× vËy em ®· chän ®Ò tµi: “Nguyªn
nh©n vµ c¸c gi¶i ph¸p chèng tham nhòng ë ViÖt Nam hiÖn nay”.
Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù gióp ®ì cña PGS – TS Mai V¨n
Bu, Trung t©m th viÖn Trêng §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n ®· gióp em
hoµn thµnh ®Ò tµi nµy.
2
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
§Ò ¸n m«n häc
Ch¬ng I
Nguyªn nh©n Tham nhòng vµ
t¸c h¹i cña nã
I. Kh¸i niÖm vÒ tham nhòng
1. Quan niÖm vÒ tham nhòng cña mét sè quèc gia trªn thÕ giíi
+ Níc §øc: Tham nhòng lµ hiÖn tîng mÊt phÈm chÊt, hèi lé,
®ót lãt, thêng x¶y ra ®èi víi c«ng chøc cã quyÒn hµnh (Tõ ®iÓn b¸ch
khoa cña §øc).
+ Níc ¸o: Tham nhòng lµ hiÖn tîng lõa ®¶o, hèi lé, bãc lét.
+ Thôy Sü: Tham nhòng lµ hËu qu¶ nghiªm träng cña sù v« tæ
chøc cña tÇng líp cã tr¸ch nhiÖm trong bé m¸y Nhµ níc. §ã lµ hµnh vi
ph¹m ph¸p ®Ó phôc vô lîi Ých c¸ nh©n (Tõ ®iÓn B¸ch Khoa cña Thôy Sü).
+ Níc Ph¸p: Tham nhòng bao gåm nh÷ng hµnh vi l¹m dông
quyÒn h¹n ®Ó thu vÐn lîi Ých vËt chÊt.
2. Kh¸i niÖm vÒ tham nhòng cña ViÖt Nam
Theo Tõ ®iÓn TiÕng ViÖt th×: “Tham nhòng lµ lîi dông quyÒn
hµnh ®Ó nhòng nhiÔu d©n vµ lÊy cña”.1
Tham nhòng lµ hµnh vi lîi dông chøc vô, quyÒn h¹n, vÞ thÕ x· héi
cña viªn chøc Nhµ níc ®Ó lµm tr¸i ph¸p luËt hoÆc lîi dông c¸c s¬ hë
cña ph¸p luËt kiÕm lîi cho b¶n th©n, g©y h¹i cho x· héi, cho c«ng d©n.
Ph¸p lÖnh chèng tham nhòng ngµy 26-2-1998 còng ghi râ trong ®iÒu 1:
“Tham nhòng lµ hµnh vi cña nh÷ng ngêi cã chøc vô, quyÒn h¹n ®· lîi
dông chøc vô vµ quyÒn h¹n ®ã ®Ó tham «, hèi lé hoÆc cè ý lµm tr¸i ph¸p
luËt v× ®éng c¬ vô lîi, g©y thiÖt h¹i cho tµi s¶n Nhµ níc, tËp thÓ vµ c¸
nh©n, x©m ph¹m ho¹t ®éng ®óng ®¾n cña c¸c c¬ quan, tæ chøc. Tham
nhòng lµ vËt c¶n lín nhÊt cña tiÕn tr×nh ph¸t triÓn x· héi, lµ nguy c¬
trùc tiÕp liªn quan ®Õn sù sèng cßn cña c¸c Nhµ níc”.2
1
§¹i tõ ®iÓn tiÕng ViÖt, Nxb. V¨n ho¸ - Th«ng tin, Hµ Néi. 1998, tr 1523
2
Gi¸o tr×nh chÝnh s¸ch kinh tÕ-x· héi, Nxb Khoa Häc vµ Kü thuËt, Hµ Néi. 2000, tr 457
3
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
§Ò ¸n m«n häc
MÆc dï ®îc thÓ hiÖn theo nh÷ng c¸ch kh¸c nhau song tham
nhòng ®îc hiÓu kh¸ thèng nhÊt trong v¨n ho¸ ph¸p lý ë c¸c níc trªn
thÕ giíi, ®ã lµ viÖc lîi dông vÞ trÝ, quyÒn h¹n thùc hiÖn hµnh vi tr¸i ph¸p
luËt nh»m trôc lîi c¸ nh©n hay nãi mét c¸ch kh¸c tham nhòng lµ viÖc sö
dông hoÆc chiÕm ®o¹t bÊt hîp ph¸p c«ng quyÒn hay nguån lùc tËp thÓ.
II. hµnh vi vµ mét sè ph¬ng thøc thùc hiÖn hµnh vi
tham nhòng
1. Kh¸i niÖm vÒ hµnh vi tham nhòng
Hµnh vi tham nhòng lµ hµnh vi tho¶ m·n ®Çy ®ñ c¸c dÊu hiÖu
ph¸p lý cña mét cÊu thµnh téi tham nhòng ®· ®îc ph¸p luËt qui ®Þnh,
®ã lµ c¸c hµnh vi cã ý thøc, cã chñ ®Þnh.
2. §Æc ®iÓm cña hµnh vi tham nhòng
Hµnh vi tham nhòng lµ hµnh vi cña mét c¸ nh©n hoÆc mét nhãm
ngêi trong ®ã cã kÎ cÇm ®Çu, nã thêng t¹o thµnh tõ c¸c nhãm ngêi
cã quan hÖ th©n quen, hä hµng vµ gÇn ®©y trªn thÕ giíi l¹i h×nh thµnh c¸c
hµnh vi tham nhòng cã tÝnh tæ chøc cña nhiÒu ngêi dùa trªn lîi Ých Ých
kû cña hä. Lo¹i hµnh vi nµy ®ang cã xu híng t¨ng lªn rÊt m¹nh mang
l¹i hËu qu¶ rÊt nghiªm träng vµ cã hai ®Æc trng næi bËt: mét lµ xuÊt hiÖn
díi ph¬ng thøc tæ chøc cã ®Æc trng kh¸c víi ho¹t ®éng c¸ nh©n, lo¹i
nµy ®îc gäi lµ tham nhòng siªu ng¹ch víi nh÷ng h×nh thøc chñ yÕu nh
biÓn lËu thuÕ cã tæ chøc, bu«n lËu cã tæ chøc, lµm gi¶ cã tæ chøc, v¬ vÐt
tæ chøc, x©m chiÕm cã tæ chøc biÓu hiÖn chñ yÕu lµ x©m chiÕm vèn cña
Nhµ níc, hai lµ ®îc sù hoµn thiÖn víi sù tham gia cña quyÒn lùc cña
mét tæ chøc nhÊt ®Þnh ®Ó ®¹t ®îc môc ®Ých thu ®îc lîi Ých hoÆc lîi
nhuËn siªu ng¹ch .
VÒ h×nh thøc tham nhòng chñ yÕu vÉn th«ng qua c¸c hµnh vi tham
«, hèi lé, léng quyÒn, s¸ch nhiÔu, dïng quyÒn lùc ®Ó mu t lîi, dïng
tiÒn tµi lµm cµn vi ph¹m ph¸p luËt, dïng tiÒn tµi thao tóng quyÒn lùc,
chiÕm ®o¹t quyÒn lùc….
VÒ thñ ®o¹n, c¸c hµnh vi tham nhòng ®îc h×nh thµnh b»ng nhiÒu
c¸ch: kÕt cÊu bªn trong, mãc ngoÆc ngoµi níc cïng víi sù hç trî cña
c¸c ph¬ng tiÖn kü thuËt phøc t¹p ®· lµm cho ho¹t ®éng tham nhòng
ngµy mét trë nªn khã bÞ ph¸t hiÖn .
4
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
§Ò ¸n m«n häc
VÒ lÜnh vùc: §èi tîng mµ c¸c ho¹t ®éng tham nhòng s¨n ®uæi
nãi chung tËp trung vµo n¬i cã tiÒn b¹c, nguån lùc, quyÒn h¹n, hîp ®ång,
tµi chÝnh, chøc vô, c¬ héi, …cho nªn c¸c lÜnh vùc cã tû lÖ thµnh ¸n cao
trªn thÕ giíi ngµy nay vÉn lµ c¸c ngµnh ng©n hµng, tµi chÝnh, th¬ng
m¹i, xuÊt nhËp khÈu, dù tr÷ quèc gia, giao th«ng vËn t¶i, bu ®iÖn, x©y
dùng, c¸c ®Ò ¸n níc ngoµi, c¸c n¬i cÊp phÐp ho¹t ®éng hoÆc th«ng qua
thñ tôc hµnh chÝnh, c¸c cöa khÈu …
3. §éng c¬ tham nhòng
§éng c¬ tham nhòng ®îc h×nh thµnh tõ c¸c yÕu tè c¬ b¶n nh
lßng tham, ham muèn vËt chÊt, lßng ham ®Þa vÞ vµ quyÒn lùc cao, muèn
lµm giµu mét c¸ch nhanh chãng, muèn cã cuéc sèng vµ lèi sèng h¬n
ngêi vÒ lîi Ých hoÆc cßn do nhiÒu yÕu tè nh thiÕu b¶n lÜnh, thiÕu ý chÝ,
dÔ sa ng· dÉn ®Õn sù kh«ng chÊp nhËn sù mÊt c©n ®èi gi÷a nhu cÇu tiªu
dïng víi kh¶ n¨ng thu nhËp vµ ®Þa vÞ c«ng viÖc cña m×nh. Tõ ®©y cã thÓ
ph¸c ho¹ mét c¸ch kh¸i qu¸t vÒ tham nhòng vµ c¸c yÕu tè cÊu thµnh cña
hµnh vi tham nhòng theo c«ng thøc sau: 3
C(Tham nhòng) = M (QuyÒn lùc) + D (Tuú ý ®Þnh ®o¹t) –
A(Tr¸ch nhiÖm)
Hµnh vi tham nhòng = lîi Ých cña ngêi cã quyÒn + sù s¬ hë, yÕu
kÐm trong qu¶n lý Nhµ níc (Sù láng lÎo kh«ng nghiªm cña ph¸p luËt )
4. Môc ®Ých tham nhòng
Môc ®Ých cña hµnh vi tham nhòng lµ c¸i ®Ých mµ ngêi ph¹m téi
®Æt ra trong ãc m×nh vµ mong muèn ®¹t ®Õn b»ng hµnh vi ph¹m téi vµ
khi cã ®iÒu kiÖn kh¸ch quan cho phÐp thùc hiÖn th× nã dÔ trë thµnh hiÖn
thùc.
5. Mét sè ph¬ng thøc thùc hiÖn hµnh vi tham nhòng ë ViÖt Nam
C¸c h×nh thøc c¬ b¶n cña tham nhòng ë níc ta hiÖn nay vÉn lµ
tham «, hèi lé, dùa vµo quyÒn lùc ®Ó s¸ch nhiÔu, dïng quyÒn lùc ®Ó mu
lîi riªng, dïng tiÒn ®Ó lµm chuyÖn phi ph¸p vµ c¸c thñ ®o¹n mµ kÎ ph¹m
téi triÖt ®Ó lîi dông lµ nh÷ng s¬ hë cña ph¸p luËt, chÝnh s¸ch, trong c¸c
3
T¹p chÝ Nhµ níc vµ ph¸p luËt sè 1/2002 tr 59
5
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
§Ò ¸n m«n häc
biÖn ph¸p tæ chøc, qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh. Thñ ®o¹n ph¹m téi rÊt ®a d¹ng
vµ phøc t¹p nhng thêng tËp trung ë c¸c d¹ng sau :
- Cã ®Þa ph¬ng, ®¬n vÞ ra nh÷ng chØ thÞ, nghÞ quyÕt kh«ng ®óng
víi chÝnh s¸ch, luËt ph¸p cña Nhµ níc ®Ó thu lîi bÊt chÝnh, phæ biÕn lµ
lÊy ®Êt c«ng ®Ó chia nhau, lÊy ®Êt cña n«ng d©n ®Ó bãc lét n«ng d©n nh
mét kiÓu ph¸t canh thu t«.
- §Ò ra hµng lo¹t c¸c kho¶n b¾t n«ng d©n ®ãng gãp, bng bÝt
th«ng tin, thiÕu c«ng khai minh b¹ch ®Ó xµ xÎo, t tói.
- G©y khã kh¨n, s¸ch nhiÔu ®Ó ®ßi hèi lé díi nhiÒu h×nh thøc kÓ
c¶ mua b»ng, b¸n ®iÓm.
- Võa lµ bªn A, võa cã quyÒn chØ ®Þnh bªn B ®Ó hëng hoa hång,
tham nhòng lín trong c¸c ch¬ng tr×nh, dù ¸n kÓ c¶ c¸c ch¬ng tr×nh, dù
¸n nghiªn cøu khoa häc.
- Khi x©y dùng th× ®Þnh møc kinh tÕ - kÜ thuËt n©ng cao lªn, khi
thùc hiÖn th× l¾t lÐo ®Ó gi¶m xuèng, cã lóc cã c«ng tr×nh cßn trªn díi
50% lÊy chªnh lÖch, chia ch¸c lµm cho hµng lo¹t c«ng tr×nh mÆc dï
®îc héi ®ång nghiÖm thu ®¸nh gi¸ tèt nhng míi sö dông ®· h háng.
- Lîi dông bu«n b¸n vËn chuyÓn, ®i níc ngoµi c©u kÕt víi bän
“bu«n lËu thÕ kû”, cã tÝnh quèc tÕ (nhËp tµu, xe cò, m¸y mãc l¹c hËu…)
bÊt chÊp hËu qu¶ cho d©n vµ nÒn kinh tÕ miÔn lµ cã chªnh lÖch, cã hoa
hång.
- Th«ng ®ång víi nhau ®Ó vay tiÒn ng©n hµng, tiÒn níc ngoµi
(nh ODA…) ®Õn hµng tr¨m, hµng ngh×n tû ®ång mµ kh«ng tÝnh ®Õn
hiÖu qu¶ sö dông.
- Sö dông tiÒn quü c«ng, tiÒn tÝn dông u ®·i ngêi nghÌo, gia
®×nh chÝnh s¸ch ®Ó cho vay lÊy l·i, bu«n b¸n lËp quü ®en, mua tÆng
phÈm cã gi¸ trÞ lín tÆng nhau …
- T¹o thµnh tÝch gi¶ ®Ó tham « díi h×nh thøc tiÒn thëng, quµ
c¸p, biÕu xÐn nhau ngµy lÔ, ngµy tÕt, viÖc hiÕu hû ®Õn hµng chôc, hµng
tr¨m triÖu ®ång.
- Tranh mua hµng xuÊt khÈu ch¹y chät quota ®Ó lÊy ngo¹i tÖ mua
hµng tiªu dïng xa xØ vÒ b¸n l·i chia nhau g©y l·ng phÝ vµ rèi lo¹n thÞ
trêng.
6
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
§Ò ¸n m«n häc
- LËp nh÷ng “dù ¸n lõa” trång rõng trªn giÊy, thµnh lËp c¸c “c«ng
ty ma” ®Ó hoµn thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ®Ó lÊy tiÒn Nhµ níc.
- ThËm chÝ cßn cã t×nh tr¹ng ¨n c¶ tiÒn cøu trî ngêi ®ãi nghÌo,
x· khã kh¨n, ¨n chÆn tiÒn ñng hé ®ång bµo lò lôt…
Ngoµi c¸c thñ ®o¹n trªn, kÎ ph¹m téi tham nhòng cßn lîi dông triÖt ®Ó
sù bu«ng láng vÒ thanh tra, kiÓm tra, kiÓm so¸t ®Ó ph¹m c¸c téi tham «,
hèi lé, sö dông vèn vµo ho¹t ®éng kh«ng ®óng môc ®Ých…
Iii. T¸c h¹i cña tham nhòng.
1. Tham nhòng lµ kÎ thï cña nh©n d©n.
Hå Chñ TÞch ®· tõng nhËn ®Þnh: “Tham nhòng lµ kÎ thï nguy
hiÓm cña nh©n d©n, cña bé ®éi vµ cña chÝnh phñ v× nã kh«ng mang
g¬m mang sóng mµ nã n»m trong c¸c tæ chøc cña ta ®Ó lµm háng ta.
Nã lµm háng tinh thÇn trong s¹ch vµ ý chÝ kh¾c khæ cña c¸n bé ta. Nã
ph¸ ho¹i ®¹o ®øc c¸ch m¹ng ta lµ cÇn- kiÖm - liªm - chÝnh”.
Tham nhòng cßn g©y ra t¸c h¹i lµm gi¶m sót lßng tin cña c«ng
d©n ®èi víi bé m¸y vµ c«ng chøc, viªn chøc Nhµ níc, triÖt tiªu ®éng
lùc c¬ b¶n nhÊt cña sù ph¸t triÓn. §iÒu nµy ®· ®îc V.I. Lªnin khuyÕn
c¸o: “NÕu cã c¸i g× ®ã cã thÓ triÖt tiªu ®îc chñ nghÜa x· héi th× ®ã
chÝnh lµ tham nhòng, quan liªu”. §©y còng lµ bµi häc hµng ®Çu mµ
§¶ng ta rót ra t¹i ®¹i héi lÇn thø 6. §ã lµ bµi häc lÊy d©n lµm gèc, d©n
biÕt, d©n bµn, d©n lµm, d©n kiÓm tra. §©y còng lµ bµi häc mµ «ng cha ta
®· truyÒn l¹i cho con ch¸u. TrÇn Quèc TuÊn ®· tõng nãi: “Ngêi d©n
vèn kh«ng hµi lßng, sî ta th× khinh ®Þch, sî ®Þch th× khinh ta, ®Ó d©n
khinh lµ mÊt níc”.
2. Tham nhòng g©y tæn h¹i to lín vÒ mÆt kinh tÕ cho sù ph¸t triÓn
x· héi
Tham nhòng g©y tæn h¹i to lín vÒ mÆt kinh tÕ cho sù ph¸t triÓn x·
héi kÐo lïi sù ph¸t triÓn tuú theo quy m« vµ møc ®é g©y h¹i cña nã.
Tham nhòng ®· g©y thiÖt h¹i vËt chÊt hµng ngµn tû ®ång, hµng tr¨m triÖu
®« la cña Nhµ níc. Chi phÝ kinh tÕ cña tham nhòng lµ rÊt khã x¸c ®Þnh
nhng mét sè c«ng tr×nh nghiªn cøu ®· ®a ra ®ã lµ:
+ T¨ng tõ 3-10% cho gi¸ cña mét giao dÞch ®Ó ®Èy nhanh giao
dÞch.
7
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
§Ò ¸n m«n häc
+Mét møc tæn thÊt tíi 50% nguån thu tõ thuÕ cña chÝnh phñ do
hèi lé vµ tham nhòng.
Mét sè minh chøng ®iÓn h×nh vÒ t¸c h¹i cña tham nhòng ®èi víi
nÒn kinh tÕ: chØ riªng tæng thèng cña níc C«ng g« (Zaire cò) víi sè tiÒn
tham nhòng trong c¸c n¨m cÇm quyÒn lªn tíi 9-10 tû USD, b»ng 70% sè
nî níc ngoµi cña níc nµy.T¹i ViÖt Nam víi møc thu nhËp b×nh qu©n
®Çu ngêi vµo kho¶ng 400 USD/n¨m nhng nh÷ng vô tham nhòng g©y
thiÖt h¹i nghiªm träng vÒ kinh tÕ vÉn diÔn ra hµng n¨m ®iÓm h×nh nh vô
¸n Minh Phông - EPCO ®· chiÕm ®o¹t h¬n 3.547 tû ®ång vµ 25,4 triÖu
USD cña Nhµ níc. Ngoµi ra tÝnh ®Õn khi vô ¸n bÞ khëi tè ng©n s¸ch
Nhµ níc cßn bÞ thiÖt h¹i 115 tû ®ång vµ 596.303 USD lµ phÝ b¶o l·nh
vµ l·i ph¸t sinh cña c¸c kho¶n thiÖt h¹i nãi trªn. Bªn c¹nh ®ã cßn lµ
nh÷ng vô g©y thiÖt h¹i nhiÒu ®Õn tiÒn cña Nhµ níc vµ nh©n d©n nh vô
Tamexco ®· thiÖt h¹i 500 tû ®ång, dÖt Nam §Þnh kho¶ng 900 tû ®ång…
§Æc biÖt hiÖn nay t×nh tr¹ng tham nhòng ë ViÖt Nam g©y thiÖt h¹i vÒ
kinh tÕ ®ang diÔn ra m¹nh mÏ trong ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n, hoµn thuÕ
gi¸ trÞ gia t¨ng,l¹m dông quyÒn lùc ®Ó b¶n th©n vµ gia ®×nh tham nhòng
…
3. Tham nhòng ph¸ ho¹i ®éi ngò c¸n bé, tÇm thêng ho¸ hÖ thèng
ph¸p luËt, lµ nguyªn nh©n liªn quan trùc tiÕp ®Õn sù sèng cßn cña
Nhµ níc
T¸c h¹i cña tham nhòng kh«ng chØ dõng l¹i ë ph¬ng diÖn thiÖt
h¹i vËt chÊt hµng ngµn tû ®ång, hµng tr¨m triÖu USD cña Nhµ níc mµ
tham nhòng sÏ lµm tÇm thêng ho¸ hÖ thèng ph¸p luËt cña Nhµ níc, kû
c¬ng x· héi kh«ng thÓ gi÷ v÷ng, g©y mÊt ®oµn kÕt néi bé, lµm gi¶m uy
tÝn cña §¶ng vµ Nhµ níc tríc nh©n d©n vµ lµ c¬ héi ®Ó cho kÎ thï
ph¸p ho¹i, x©m lîc. NÕu c¸c nhµ hµnh ph¸p mµ tù m×nh ph¸ ho¹i luËt
ph¸p th× lµm sao cã thÓ duy tr× ®îc phÐp níc. Nh÷ng kÎ tham nhòng
chÝnh lµ nh÷ng tªn ®Çu trß trong viÖc lµm tª liÖt hÖ thèng hµnh ph¸p lµ
cho Nhµ níc trë thµnh ®èi lËp vµ g¸nh nÆng cho c«ng d©n.
Tham nhòng tÊt yÕu dÉn ®Õn ph¸ ho¹i ®éi ngò c¸n bé Nhµ níc
bëi v× nh÷ng kÎ tham nhòng sÏ lõa dèi vµ h ho¸ cÊp trªn lµm cho bé
m¸y trë thµnh quan liªu, chóng sÏ t¨ng cêng ®a thªm kÎ xÊu vµo
guång m¸y vµ triÖt h¹i ®éi ngò viªn cha tèt. Nh÷ng kÎ tham nhòng
8
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
§Ò ¸n m«n häc
chÝnh lµ nh÷ng tªn ph¸ ho¹i tõ bªn trong cña hÖ thèng hµnh ph¸p quèc
gia.Tham nhòng sÏ lµm cho quÇn chóng mÊt ®i sù tin tuëng vµo ®êng
lèi l·nh ®¹o cña §¶ng vµ Nhµ níc vµ ®©y còng lµ nguyªn nh©n c¨n b¶n
nhÊt dÉn ®Õn thÊt b¹i cña §¶ng vµ Nhµ níc.
ChÝnh víi nh÷ng t¸c h¹i to lín kÓ trªn còng nh nhiÒu t¸c h¹i do
bÖnh tham nhòng t¹o ra, nhiÒu níc ®· coi tham nhòng lµ quèc n¹n cña
®Êt níc, lµ giÆc néi x©m nguy hiÓm.Trong c¸c v¨n kiÖn ®¹i héi VIII, IX
§¶ng ta kh¼ng ®Þnh: N¹n tham nhòng ®ang lµ mét nguy c¬ trùc tiÕp
quan hÖ ®Õn sù sèng cßn cña hÖ thèng chÝnh trÞ. §¶ng, Nhµ níc vµ nh©n
d©n ta ®· cã nhiÒu biÖn ph¸p kh¾c phôc, song hiÖu qu¶ cßn thÊp. Ph¶i
tiÕn hµnh ®Êu tranh kiªn quyÕt, thêng xuyªn vµ cã hiÖu qu¶ chèng tham
nhòng trong bé m¸y Nhµ níc, trong tÊt c¶ c¸c ngµnh, c¸c cÊp tõ Trung
¬ng ®Õn c¬ së. KÕt hîp nh÷ng biÖn ph¸p cÊp b¸ch víi nh÷ng gi¶i ph¸p
cã tÇm chiÕn lîc nh»m hoµn thiÖn c¬ chÕ, chÝnh s¸ch, kiÖn toµn tæ
chøc, chÊn chØnh c«ng t¸c qu¶n lý, kh¾c phôc s¬ hë, võa xö lý nghiªm
kÞp thêi mäi vi ph¹m, téi ph¹m, huy ®éng vµ phèi hîp chÆt chÏ mäi lùc
lîng ®Êu tranh nh»m ng¨n chÆn, ®Èy lïi vµ lo¹i trõ tham nhòng. Thñ
trëng c¬ quan ®¬n vÞ, c¸n bé chñ chèt c¸c cÊp ph¶i g¬ng mÉu ®i ®Çu
trong ®Êu tranh chèng tham nhòng, tríc hÕt lµ ®èi víi b¶n th©n. §Êu
tranh chèng tham nhòng ph¶i g¾n liÒn víi ®Êu tranh chèng bu«n lËu,
l·ng phÝ, quan liªu, tËp trung vµo c¸c hµnh vi tham «, chiÕm ®o¹t lµm
thÊt tho¸t tµi s¶n Nhµ níc, ®ßi hèi lé, ®a vµ nhËn hèi lé.
Tham nhòng ®· cã tõ rÊt l©u trong lÞch sö loµi ngêi, cã thÓ tõ thêi
kú xuÊt hiÖn nh÷ng h×nh thøc ban ®Çu cña Nhµ níc. Do t¸c h¹i cña
tham nhòng lµ v« cïng lín nªn viÖc phßng chèng tham nhòng lu«n ®îc
coi lµ nhiÖm vô bøc xóc hµng ®Çu cña c¸c quèc gia. Tuy nhiªn gÇn ®©y
mét quan ®iÓm tr¸i ngîc ®· xuÊt hiÖn cho r»ng tham nhòng kh«ng thÓ
kh«ng nhÊt qu¸n víi ph¸t triÓn, vµ ®«i khi nã thËm trÝ cßn thóc ®Èy ph¸t
triÓn. Nh÷ng ngêi nªu ra quan ®iÓm hiÖn ®¹i nµy ®· phñ mét ®¸m m©y
m¬ hå lªn vÊn ®Ò tham nhòng. Ch¼ng h¹n hä cho r»ng ®Þnh nghÜa vÒ
tham nhòng rÊt kh¸c nhau gi÷a c¸c nÒn v¨n ho¸, hµm ý r»ng nh÷ng g× bÞ
coi lµ tham nhòng ë ph¬ng T©y sÏ ®îc lý gi¶i mét c¸ch kh¸c trong
khu«n khæ nh÷ng tËp qu¸n cña c¸c nÒn kinh tÕ míi næi. Nh÷ng ngêi
theo chñ nghÜa xÐt l¹i còng nÒu ®Æc trng vÒ nh÷ng hiÖu øng cña tham
9
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
§Ò ¸n m«n häc
nhòng ®èi víi t¨ng trëng kinh tÕ, ®©y lµ nh÷ng lý luËn m¬ hå. Dùa trªn
thùc tÕ lµ, cho ®Õn gÇn ®©y mét sè “con hæ” ch©u ¸ vÉn tr¶i qua t¨ng
trëng kinh tÕ phi thêng lÉn tham nhòng ë møc ®é cao. Cuèi cïng
ngêi ta cho r»ng hiÖu øng cña nh÷ng c¶i c¸ch thÞ trêng ®Õn t×nh tr¹ng
tham nhòng lµ kh«ng râ rµng.
Chñ ®Ò träng t©m cña luËn ®iÓm “dÇu b«i tr¬n b¸nh xe” lµ hèi lé
cã thÓ lµ mét c¸ch lµm cã hiÖu qu¶ ®Ó vît qua nh÷ng qui ®Þnh phiÒn hµ
vµ nh÷ng hÖ thèng ph¸p luËt v« tÝch sù. C¸ch lËp luËn nµy kh«ng thÓ
khëi nguån cho nh÷ng m« h×nh mang tÝnh häc thuËt phøc t¹p, mµ cßn
hîp ph¸p ho¸ c¸ch øng xö cña c¸c c«ng ty t nh©n s½n sµng hèi lé cho
®îc viÖc. Khi xem xÐt s©u h¬n lËp luËn nµy cã rÊt nhiÒu lç hæng. Nã lê
®i quyÒn tù do lµm theo ý m×nh vèn rÊt lín mµ nhiÒu chÝnh trÞ gia vµ
quan chøc, nhÊt lµ ë c¸c x· héi tham nhòng, cã ®îc trong viÖc t¹o
dùng, gia t¨ng vµ gi¶i thÝch c¸c quy ®Þnh ph¶n t¸c dông. Do ®ã thay v×
b«i tr¬n nh÷ng b¸nh xe kªu cãt kÐt cña mét nÒn hµnh chÝnh v÷ng ch¾c,
tham nhòng l¹i trë thµnh thø tiÕp søc cho nh÷ng quy ®Þnh qu¸ ®¸ng vµ
tuú tiÖn. §©y lµ mét c¬ chÕ mµ nhê ®ã tham nhòng tù nu«i sèng chÝnh
b¶n th©n nã.
Mét biÕn th¸i kinh tÕ phøc t¹p cña lËp luËn “dÇu b«i tr¬n lµ tÝch
cùc” lµ quan ®iÓm cho r»ng hèi lé cho phÐp cung cÇu ho¹t ®éng. Quan
®iÓm nµy kiªn ®Þnh r»ng trong cuéc ®Æt gi¸ c¹nh tranh ®Ó cã ®îc mét
hîp ®ång mua hµng cu¶ chÝnh phñ, ngêi hèi lé nhiÒu nhÊt sÏ giµnh
phÇn th¾ng vµ c«ng ty cã chi phÝ thÊp nhÊt sÏ cã kh¶ n¨ng chÞu ®ùng sè
tiÒn hèi lé lín nhÊt. §iÒu ®ã chØ hay vÒ lý thuyÕt nhng l¹i kh«ng ®óng.
Thø nhÊt, b»ng c¸ch chØ tËp trung vµo tÖ hèi lé lËp luËn nµy kh«ng
tÝnh ®Õn tham nhòng lµ ¨n c¾p c¸c nguån lùc c«ng céng, lµm suy yÕu
tÝnh æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«. Kh«ng nh÷ng thÕ nh÷ng ngêi nhËn hèi lé cã
xu thÕ chuyÓn nh÷ng ®ång tiÒn tham nhòng ®îc vµo c¸c tµi kho¶n ë
níc ngoµi. VÝ dô theo c¸ch nµy Nigiªnia ®· tæn thÊt hµng tû tiÒn ng©n
s¸ch trong nh÷ng thËp kû võa qua.
Thø hai, viÖc gi¶ ®Þnh n¨ng lùc ®Êu thÇu cao nhÊt b¾t nguån tõ
khÝa c¹nh hiÖu qu¶ - chi phÝ lµ kh«ng ®óng, thay vµo ®ã nã thêng g¾n
víi chÊt lîng díi møc tiªu chuÈn.
10
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
§Ò ¸n m«n häc
Thø ba, c¸c chÝnh trÞ gia hiÕm khi chÞu lµm ®èi tîng cña mét
kho¶n chi tr¶ bÊt hîp ph¸p trong cuéc ®Êu thÇu c¹nh tranh, tr¸i l¹i hä ®ßi
tiÒn hèi lé mét c¸ch kÝn ®¸o tõ nh÷ng ®èi tîng mµ hä tin lµ sÏ ®îc gi÷
bÝ mËt.
Thø t, viÖc nh×n nhËn hèi lé nh mét c¬ chÕ lµm c©n b»ng cung
cÇu kh«ng tÝnh ®Õn thùc tÕ lµ nhiÒu hµng ho¸ c«ng céng kh«ng nªn ®îc
ph©n phèi cho nh÷ng ngêi ®Æt gi¸ cao nhÊt,thay vµo ®ã môc tiªu cña
c¸c ch¬ng tr×nh xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo lµ ph©n bæ cac nguån lùc theo sù
cÇn thiÕt cña nh÷ng ngêi nhËn.
Cuèi cïng quan ®iÓm cung vµ cÇu vÒ tham nhòng cho r»ng nh÷ng
kÎ hèi lé nhËn ®îc nh÷ng hµng ho¸ mµ hä ®· ph¶i tr¶ tiÒn cho chóng,
®iÒu nµy kh«ng ph¶i lóc nµo còng ®óng v× kh«ng thÓ cìng chÕ thi hµnh
c¸c giao dÞch tham nhòng b»ng luËt ph¸p. Mét trêng ph¸i “ biÖn hé cho
tham nhòng” lý luËn r»ng hèi lé cã thÓ lµm t¨ng hiÖu qu¶ b»ng c¸ch
gi¶m ®¸ng kÓ thêi gian cÇn thiÕt cho c¸c thñ tôc xin phÐp vµ c«ng viÖc
giÊy tê. VÊn ®Ò ®èi víi lý lÏ “®ång tiÒn ®i tríc” nµy n»m ë gi¶ ®Þnh
r»ng c¶ hai phÝa ®Òu thùc sù tham gia vµo vô viÖc vµ kh«ng ®ßi hái thªm
tiÒn hèi lé. ë Ên ®é mét c«ng chøc cÊp cao ®îc hèi lé kh«ng thÓ gi¶i
quyÕt c¸c thñ tôc xin phÐp nhanh h¬n ®îc mét chót nµo v× cã nhiÒu
ngêi trong giíi quan liªu cïng tham gia vµo qu¸ tr×nh ®ã, nhng «ng ta
s½n sµng ®a ra gi¶i ph¸p lµm chËm trÔ qu¸ tr×nh cÊp giÊy phÐp ®èi víi
c¸c c«ng ty ®èi thñ. Ngay c¶ trong nh÷ng x· héi mµ v« vµn c¸c qui ®Þnh
ph¶n t¸c dông ®· ®îc t¹o ra nh»m moi cña hèi lé vÉn ph¶i cã mét h¹t
nh©n cña c¸c luËt lÖ vµ c¸c qui ®Þnh phôc vô nh÷ng môc tiªu x· héi h÷u
Ých. Nh÷ng bé luËt ®¬n gi¶n vµ minh b¹ch vÒ x©y dùng, nh÷ng qui ®Þnh
hîp lý vÒ m«i trêng, nh÷ng qui ®Þnh râ rµng nh»m ®¶m b¶o sù lµnh
m¹nh cña hÖ thèng ng©n hµng vµ nh÷ng qui ®Þnh nghiªm ngÆt vÒ mua
b¸n h¹t nh©n, ma tuý….lµ cÇn thiÕt trong bÊt cø mét x· héi nµo. Trong
bèi c¶nh nµy lý lÏ tham nhòng nh chÊt dÇu b«i tr¬n lµ ®Æc biÖt nguy
hiÓm v× tiÒn hèi lé sÏ phôc vô cho viÖc giµy xÐo lªn nh÷ng qui ®Þnh nh
vËy vµ lµm tæn h¹i c¸c môc tiªu x· héi .
Mét yÕu tè kh¸c gãp phÇn vµo n¹n hèi lé lµ quyÒn tù do ®Þnh ®o¹t
cña c¸c chÝnh trÞ gia trong viÖc h¹n chÕ sù tiÕp cËn c¸c ®èi thñ c¹nh
tranh tiÒm n¨ng vµo thÞ trêng dµnh cho nh÷ng kÎ hèi lé. Khèi lîng “
11
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
§Ò ¸n m«n häc
dÇu b«i tr¬n” ®· gia cè nh÷ng cÊu tróc ®éc quyÒn khæng lå. Th«ng lÖ
tham nhòng cè h÷u cña nh÷ng hÖ thèng tµi chÝnh ®îc gi¸m s¸t mét
c¸ch yÕu kÐm vµ viÖc cã tay trong ®· gãp phÇn nh÷ng cuéc khñng ho¶ng
kinh tÕ vÜ m« ë Anbani, Bungari vµ míi ®©y lµ ë c¸c níc §«ng ¸.
Hèi lé, t×m kiÕm tiÒn t« còng ®ßi hái mét chi phÝ kinh tÕ lín. Tµi
n¨ng ®îc sö dông kh«ng ®óng chç v× nh÷ng viÖc lµm cã tiÒm n¨ng thu
®îc nh÷ng kho¶n ®ót lãt sinh lîi thu hót nh÷ng ngêi mµ lÏ ra ®· chÊp
nhËn nh÷ng phÇn thëng tµi chÝnh khiªm tèn h¬n do nh÷ng nghÒ nghiÖp
thùc sù cã Ých mang l¹i. C¸c quan chøc tham nhòng ®a ra nh÷ng quyÕt
®Þnh tåi tÖ vÒ mÆt c«ng nghÖ, viÖc ñng hé nh÷ng dù ¸n kh«ng ®¹t tiªu
chuÈn, phøc t¹p, ®ßi hái vèn lín song dÔ hít ®îc nh÷ng mãn tiÒn lín
h¬n. Do ®ã mét hîp ®ång lín vÒ quèc phßng hay c¬ së h¹ tÇng cã thÓ
®îc ñng hé h¬n viÖc x©y dùng hµng tr¨m trêng tiÓu häc vµ tr¹m y tÕ.
Tai h¹i h¬n c¸c quan chøc cho ph¸t triÓn nhiÒu dù ¸n “voi tr¾ng” (cång
kÒnh, chi phÝ cao) kh«ng cã Ých g× mµ chØ lµm giÇu cho mét sè quan
chøc vµ mét sè nhµ cung cÊp. T×nh tr¹ng kh«ng ho¹t ®éng cña bèn nhµ
®èi t¸c míi ®©y ë Lagos, Nigieria lµ mét vÝ dô. Kh«ng nh÷ng thÕ c¸c nhµ
thÇu vµ c¸c quan chøc dÝnh lÝu vµo c¸c ho¹t ®éng tham nhòng g©y ra
nh÷ng chi phÝ khæng lå vÒ thêi gian vµ n¨ng suÊt bá ra. ViÖc th¬ng
lîng nh÷ng vô lµm ¨n vµ nh÷ng kho¶n thanh to¸n bÊt hîp ph¸p, ®¶m
b¶o bÝ mËt cña chóng vµ ®Ò phßng nh÷ng rñi ro lu«n hiÖn h÷u lµ sÏ
kh«ng nhËn ®îc nh÷ng ch÷ ký vµ giÊy phÐp ®· ®îc høa hÑn ®Òu lµ
nh÷ng c«ng viÖc mÊt thêi gian, c¶ sù cÇn thiÕt ph¶i ®µm ph¸n l¹i hay hèi
lé thªm cho mét quan chøc kh¸c n÷a nh vÉn tõng x¶y ra, còng tèn thêi
gian kh«ng kÐm. Trªn thùc tÕ b»ng chøng tõ nhiÒu quèc gia cho thÊy
mèi quan hÖ cïng chiÒu gi÷a møc ®é hèi lé vµ lîng thêi gian mµ mét
doanh nghiÖp ph¶i dµnh cho c¸c quan chøc Nhµ níc. Mét cuéc ®iÒu tra
n¨m 1993 ®èi víi h¬n 1.500 doanh nghiÖp ë 49 quèc gia cho thÊy: ch¼ng
h¹n nh ë Ucraina c¸c «ng chñ c«ng ty mÊt nhiÒu tiÒn hèi lé ph¶i dµnh
thêi gian cho c¸c quan chøc vµ chÝnh trÞ gia nhiÒu h¬n gÇn mét phÇn ba
so víi nh÷ng ngêi hèi lé Ýt. Nh÷ng c«ng ty hèi lé nhiÒu còng ph¶i mÊt
75 tuÇn c«ng lao ®éng mçi n¨m trong thêi gian qu¶n lý cho viÖc th¬ng
lîng víi c¸c quan chøc so víi con sè trung b×nh hµng n¨m lµ 22 tuÇn
c«ng lao ®éng cña c¸c doanh nghiÖp hèi lé Ýt. Thªm vµo ®ã c¸c sè liÖu
12
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
§Ò ¸n m«n häc
thu ®îc tõ h¬n 3.600 doanh nghiÖp ë 69 níc chøng tá r»ng ë nh÷ng
níc cã t×nh tr¹ng tham nhòng cao h¬n c¸c doanh nghiÖp thêng dµnh
mét phÇn lín h¬n trong thêi gian qu¶n lý cho c¸c quan chøc. Ngoµi ra
cuéc ®iÒu tra còng cung cÊp b»ng chøng cho thÊy ë nh÷ng n¬i mµ tÖ hèi
lé phæ biÕn h¬n th× chi phÝ vèn vµ chi phÝ ®Çu t cña c¸c doanh nghiÖp
cã xu híng cao h¬n …
Nh vËy t¸c h¹i cña tham nhòng lµ v« cïng lín vµ ®Æc biÖt nguy
hiÓm ®èi víi tÊt c¶ c¸c quèc gia. Tham nhòng ®· trë thµnh “quèc tÕ n¹n”
lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò toµn cÇu mµ tÊt c¶ c¸c quèc gia ®Òu cã tr¸ch
nhiÖm cïng tham gia gi¶i quyÕt .
IV. Nguyªn nh©n cña tÖ tham nhòng.
Nh÷ng n¨m qua cuéc ®Êu tranh tham nhòng cña §¶ng vµ Nh©n
d©n ta diÔn ra rÊt quyÕt liÖt vµ ®· thu ®îc kÕt qu¶ bíc ®Çu song ®Õn
nay cã thÓ nãi n¹n tham nhòng vÉn cha ®îc ®Èy lïi mét c¸ch c¬ b¶n.
T×nh h×nh vÉn diÔn ra phøc t¹p, cã n¬i cã chiÒu híng gia t¨ng víi
nh÷ng thñ ®o¹n hÕt søc tinh vi, cã trêng hîp c©u kÕt, mãc nèi ngang
däc gi÷a c¸c phÇn tö tho¸i ho¸ biÕn chÊt trong c¸c c¬ quan Nhµ níc vµ
ngoµi x· héi, rÊt khã ph¸t hiÖn lµm cho cuéc ®Êu tranh chèng tham
nhòng hÕt søc khã kh¨n. VËy do nh÷ng nguyªn nh©n chñ yÕu nµo ?
1. Nguyªn nh©n g©y ra tham nhòng cã nhiÒu, nhng nguyªn nh©n
®Çu tiªn cã tÝnh chÊt s©u xa, b¶n chÊt lµ do chÕ ®é ngêi bãc lét
ngêi sinh ra.
Hå Chñ TÞch ®· nãi: “Tham «, l·ng phÝ, quan liªu lµ nh÷ng xÊu xa
cña x· héi cò. Nã do lßng t lîi Ých kû, h¹i nh©n d©n mµ ra, nã do chÕ
®é ngêi bãc lét ngêi mµ ra.”4
Mét ®Æc ®iÓm næi bËt cña sù vËn ®éng x· héi, kh¸c víi mäi sù vËn
®éng vËt chÊt kh¸c trong tù nhiªn ë chç con ngêi hµnh ®éng ®Òu tÝnh
®Õn lîi Ých hoÆc môc ®Ých t lîi Ých kû nµo ®ã. Bëi vËy chÕ ®é t h÷u
chÝnh lµ c¬ së t tëng cña c¸c hµnh vi tham nhòng, kh«ng cã t tëng
t lîi Ých kû sÏ kh«ng cã hµnh vi tham nhòng thiÖt ngêi lîi m×nh.
2. HÖ thèng ph¸p luËt, c¬ chÕ chÝnh s¸ch ë níc ta cßn nhiÒu kÏ hë
2.1. HÖ thèng ph¸p luËt
4
Hå ChÝ Minh toµn tËp, tËp 6, NXB ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi 1995, trang 494
13
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
§Ò ¸n m«n häc
2.1.1. Trªn ph¬ng diÖn x©y dùng ph¸p luËt
Trong ®Êu tranh phßng chèng tham nhòng, ph¸p luËt ®îc coi lµ
ph¬ng tiÖn cøng r¾n nhÊt vµ kh«ng thÓ thiÕu ®îc. LÞch sö ®Êu tranh
chèng tham nhòng trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi cho thÊy, nÕu thiÕu ph¬ng
tiÖn ph¸p luËt th× cuéc ®Êu tranh nµy chØ lµ cuéc chiÕn nöa vêi däa tham
nhòng chø kh«ng diÖt ®îc tham nhòng. Vai trß cña ph¸p luËt trong ®Êu
tranh chèng tham nhòng ®îc thÓ hiÖn ë nhiÒu néi dung kh¸c nhau, tõ
viÖc x¸c ®Þnh thÕ nµo lµ tham nhòng, c¸c lo¹i hµnh vi tham nhòng, c¸c
biÖn ph¸p phßng ngõa, c¸c lo¹i chÕ tµi cho tíi h×nh thøc vµ biÖn ph¸p xö
lý tham nhòng. ë mét c¸ch ph©n chia t¬ng ®èi, ph¸p luËt liªn quan ®Õn
tham nhòng ®îc sö dông trªn hai ph¬ng diÖn: Phßng ngõa tham nhòng
vµ xö lý tham nhòng.
2.1.1.1. Ph¸p luËt vÒ phßng ngõa tham nhòng ®îc thÓ hiÖn ë rÊt
nhiÒu ngµnh luËt, nhiÒu v¨n b¶n kh¸c nhau: tõ c¸c v¨n b¶n vÒ tæ chøc bé
m¸y Nhµ níc, v¨n b¶n vÒ c¸c lÜnh vùc kinh tÕ x· héi ®Õn ph¸p luËt ®Êu
tranh trùc diÖn víi tham nhòng. Nã cã thÓ lµ ngµnh luËt hiÕn ph¸p, luËt
®Êt ®ai, luËt tµi chÝnh - ng©n hµng, luËt hµnh chÝnh, luËt d©n sù, luËt kinh
tÕ…Mét ®ßi hái ®èi víi c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt nµy lµ ph¶i ®ång bé,
thèng nhÊt, ph¶i t¹o ®îc khu©n mÉu ph¸p lý cã kh¶ n¨ng lo¹i trõ sù n¶y
sinh cña c¸c hµnh vi tham nhòng. Tuy nhiªn ®¸nh gi¸ mét c¸ch toµn diÖn
hÖ thèng ph¸p luËt nµy, chóng ta dÔ dµng nhËn thÊy sù bÊt cËp vµ cßn
nhiÒu kÏ hë, lµ m¶nh ®Êt sinh s«i, ph¸t triÓn cña tham nhòng, ®Æc biÖt lµ
c¸c quy ®Þnh trong lÜnh vùc qu¶n lý tµi chÝnh, xÐt duyÖt c¸c dù ¸n ®Çu t,
®Êu thÇu, duyÖt chi, cÊp ph¸t ng©n s¸ch, cho vay, ph¸p luËt vÒ x©y dùng
c¬ b¶n vµ qu¶n lý tµi chÝnh trong lÜnh vùc x©y dùng c¬ b¶n, xuÊt nhËp
khÈu, qu¶n lý ®Êt ®ai, gi¶i phãng mÆt b»ng…Nh÷ng biÓu hiÖn cô thÓ cña
sù bÊt cËp ®ã lµ sù thiÕu thèng nhÊt, thiÕu ®ång bé, cßn nhiÒu kÏ hë,
cha thùc sù phôc vô nh©n d©n, thiÕu v¨n b¶n híng dÉn kÞp thêi dÉn
®Õn c¸ch hiÓu vµ gi¶i thÝch kh¸c nhau…Nh÷ng v¨n b¶n quy ®Þnh vÒ c¸c
thñ tôc hµnh chÝnh cßn rêm rµ, phøc t¹p dÔ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng quan
liªu, g©y phiÒn hµ, s¸ch nhiÔu nh©n d©n ®Ó tham nhòng.
2.1.1.2. Ph¸p luËt vÒ xö lý tham nhòng còng cßn nh÷ng bÊt cËp
tríc t×nh h×nh tham nhòng ngµy cµng diÔn biÕn phøc t¹p hiÖn nay. Bé
luËt h×nh sù n¨m 1999 quy ®Þnh 7 téi danh tham nhòng song sau gÇn 3
14
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
§Ò ¸n m«n häc
n¨m thi hµnh, cho ®Õn nay cha cã v¨n b¶n híng dÉn cô thÓ nh÷ng quy
®Þnh nµy. Theo Ph¸p lÖnh chèng tham nhòng vµ tinh thÇn cña Bé luËt
h×nh sù n¨m 1999 th× hµnh vi tham nhòng cã thÓ bÞ xö lý vÒ h×nh sù hoÆc
hµnh chÝnh, tuú tÝnh chÊt, møc ®é vi ph¹m. Song trªn thùc tÕ chóng ta
cha ban hµnh ®îc mét NghÞ ®Þnh vÒ xö lý hµnh chÝnh ®èi víi c¸c hµnh
vi tham nhòng ( khi cha ®Õn møc bÞ truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù ), do
vËy trªn thùc tÕ ®èi víi c¸c hµnh vi vi ph¹m ë møc ®é nµy ®· cã t×nh
tr¹ng xö lý tuú tiÖn, nhiÒu n¬i kh«ng xö lý. C¸c chÕ tµi ®èi víi ngêi cã
hµnh vi tham nhòng ®îc quy ®Þnh trong luËt lµ rÊt cÇn thiÕt song chÕ tµi
¸p dông ®èi víi ngêi cã tr¸ch nhiÖm, nghÜa vô trong ®Êu tranh phßng
chèng tham nhòng ( nÕu kh«ng thùc hiÖn ®Çy ®ñ, ®óng ®¾n tr¸ch nhiÖm,
nghÜa vô luËt ®Þnh ) th× l¹i cha ®îc ®Ò cËp ( trõ nh÷ng ngêi cã hµnh vi
x©m ph¹m ho¹t ®éng t ph¸p ) nªn cha cã sù phèi hîp ®ång bé trªn
thùc tÕ.
2.1.1.3. Trong viÖc x©y dùng hÖ thèng ph¸p luËt liªn quan ®Õn
phßng chèng tham nhòng, Nhµ níc ta míi chØ chó träng ®Õn ph¸p luËt
vÒ xö lý tham nhòng, cha chó ý ®óng møc ®Õn ph¸p luËt vÒ phßng ngõa
tham nhòng. S¾p tíi chóng ta ph¶i tËp trung søc hoµn thiÖn hÖ thèng
ph¸p luËt vÒ phßng ngõa tham nhòng, lµm cho c¬ héi ph¸t sinh tham
nhòng bÞ h¹n chÕ ®i dÉn ®Õn bÞ lo¹i trõ, lµm cho tham nhòng gi¶m thiÓu
trong cuéc sèng. Ph¸p lÖnh chèng tham nhòng ban hµnh n¨m 1998 mÆc
dï ®· söa ®æi, bæ sung nhng ®Õn nay ®· tá ra l¹c hËu, nhiÒu quy ®Þnh
kh«ng thùc hiÖn ®îc trªn thùc tÕ, cÇn n©ng cÊp v¨n b¶n nµy thµnh LuËt
chèng tham nhòng víi nh÷ng quy ®Þnh cøng r¾n vµ cô thÓ h¬n, phï hîp
víi yªu cÇu cña cuéc ®Êu tranh chèng tham nhòng trong t×nh h×nh míi.
2.1.2. Ho¹t ®éng phæ biÕn gi¸o dôc ph¸p luËt, ho¹t ®éng tuyªn truyÒn,
gi¸o dôc ph¸p luËt ®Æc biÖt lµ ph¸p luËt liªn quan ®Õn phßng chèng
tham nhòng cha ®¬c c¸c c¬ quan, c¸c cÊp, c¸c ngµnh chó ý ®óng møc.
NhiÒu c¸n bé, c«ng chøc kh«ng n¾m ®îc nh÷ng quy ®Þnh c¬ b¶n
trong ph¸p LÖnh chèng tham nhòng vµ nh÷ng quy ®Þnh cña Bé luËt h×nh
sù vÒ téi tham nhòng. ë nhiÒu c¬ quan, l·nh ®¹o kh«ng muèn tæ chøc
triÓn khai thùc hiÖn ph¸p luËt vÒ chèng tham nhòng trong ®¬n vÞ m×nh
bëi v× nã ®éng ch¹m ®Õn chÝnh b¶n th©n ngêi l·nh ®¹o ®ã. Tõ thùc
tr¹ng ®ã mµ trªn thùc tÕ nhiÒu ngêi cã hµnh vi tham nhòng song kh«ng
15
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
§Ò ¸n m«n häc
ý thøc ®îc ®Çy ®ñ hµnh vi cña m×nh. Mét sè ngêi kh¸c còng do kh«ng
hiÓu biÕt ph¸p luËt mµ cha thÊy ®îc tr¸ch nhiÖm cña m×nh trong viÖc
ph¸t hiÖn, tè c¸o hµnh vi tham nhòng.
2.1.3. Trong ho¹t ®éng ¸p dông ph¸p luËt vÒ phßng, chèng tham nhòng,
nhiÒu vÊn ®Ò bøc xóc ®· n¶y sinh trong lÜnh vùc nµy vµ ®©y lµ mét trong
nh÷ng nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng tham nhòng ngµy cµng phøc t¹p. T×nh
tr¹ng bao che xö lý néi bé cßn phæ biÕn. Kh«ng Ýt vô ¸n tham nhòng
®ang bÞ ®iÒu tra bçng nhiªn bÞ ®×nh chØ. NhiÒu vô ¸n ®a ra xÐt xö song
h×nh ph¹t cßn nhÑ, cha ®ñ tÝnh r¨n ®e, phßng ngõa. §Æc biÖt trong thêi
gian qua ®· xuÊt hiÖn kh«ng Ýt trêng hîp chÝnh nh÷ng c¸n bé ®îc giao
nhiÖm vô trùc tiÕp ®Êu tranh xö lý téi ph¹m cã hµnh vi tham nhòng l¹i lµ
ngêi cã hµnh vi tham nhòng. ë mét sè ®Þa ph¬ng ®· n¶y sinh t×nh
tr¹ng mét sè ngêi cã chøc vô, quyÒn h¹n can thiÖp vµo ho¹t ®éng ®Êu
tranh chèng tham nhòng cña c¬ quan b¶o vÖ ph¸p luËt. Râ rµng, sù thiÕu
nghiªm minh c«ng b»ng trong viÖc xö lý ngêi cã hµnh vi tham nhòng
®· trë thµnh mét trong nh÷ng nguyªn nh©n lµm cho t×nh tr¹ng tham
nhòng cha cã chiÒu híng thuyªn gi¶m
2.2. C¬ chÕ chÝnh s¸ch
NhiÒu chÕ ®é chÝnh s¸ch cßn mang tÝnh ban ph¸t, nªn cha lo¹i
trõ ®îc c¬ chÕ xin-cho, t¹o ra mét tÇng líp ®éc quyÒn, ®Æc lîi vµ nh÷ng
tiªu cùc khã kiÓm so¸t. Mét chÕ ®é ®·i ngé c¸n bé, c«ng chøc cßn mang
tÝnh bao cÊp nh ®Êt ®ai, nhµ ë, ph¬ng tiÖn…dÉn tíi viÖc vËn dông tuú
tiÖn. TiÒn l¬ng cha ®¶m b¶o cuéc sèng nªn viÖc t×m thªm nguån thu
nhËp kh¸c trë thµnh phæ biÕn. ChÝnh hÖ thèng ph¸p luËt kh«ng chuÈn
x¸c, do xö ph¹t téi tham nhòng qu¸ nhÑ
C«ng t¸c c¶i c¸ch hµnh chÝnh ®¹t hiÖu qu¶ cha cao. N¹n s¸ch
nhiÔu tham nhòng ®ang t¹o nªn rµo c¶n trong mäi lÜnh vùc cña ®êi sèng
x· héi.
3. Do nh÷ng sai lÇm khuyÕt ®iÓm trong ho¹t ®éng cña mét sè c¬
quan §¶ng vµ Nhµ níc.
TÖ tham nhòng nãi chung vµ c¸c téi ph¹m cã tÝnh chÊt tham
nhòng ph¸t triÓn phæ biÕn vµ g©y hËu qu¶ hÕt søc nghiªm träng nh hiÖn
nay chñ yÕu vµ tríc hÕt do nh÷ng sai lÇm, khuyÕt ®iÓm trong ho¹t ®éng
16
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
§Ò ¸n m«n häc
cña nhiÒu c¬ quan §¶ng vµ Nhµ níc vµ do sù tho¸i ho¸ biÕn chÊt cña
mét bé phËn c¸n bé, §¶ng viªn.
ý thøc tù phª b×nh vµ phª b×nh cña c¸n bé, ®¶ng viªn cßn yÕu.
BiÓu hiÖn cô thÓ lµ cha cã c¸n bé, ®¶ng viªn nµo ph¹m ph¸p hoÆc cã
hµnh vi tham nhòng, tiªu cùc, l·ng phÝ ®îc ph¸t hiÖn do kÕt qu¶ cña phª
b×nh vµ tù phª b×nh trong néi bé. Mét sè vô viÖc cã liªn quan ®Õn tham
nhòng, tiªu cùc, l·ng phÝ bÞ quÇn chóng, c«ng luËn ph¸t hiÖn, tè gi¸c,
song c¸c tæ chøc ®¶ng liªn quan, tæ chøc ®¶ng cÊp trªn, c¸c c¬ quan
thanh tra, kiÓm tra hoÆc kh«ng biÕt hoÆc biÕt nhng kh«ng tÝch cùc ng¨n
chÆn ®Ó nh÷ng hµnh vi ®ã ph¸t triÓn thµnh nh÷ng vô ¸n nghiªm träng.
C¸c ý kiÕn ®ång t×nh víi viÖc x¸c ®Þnh nh÷ng nguyªn nh©n dÉn
®Õn viÖc “cha t¹o ra ®îc nh÷ng chuyÓn biÕn c¬ b¶n trong c«ng t¸c x©y
dùng §¶ng còng nh trong viÖc n©ng cao chÊt lîng cña c¸c tæ chøc
®¶ng vµ cña ®éi ngò c¸n bé, ®¶ng viªn, nhÊt lµ cha ng¨n chÆn vµ ®Èy lïi
®îc tÖ tham nhòng, l·ng phÝ”5 mµ héi nghÞ lÇn thø t Ban ChÊp hµnh
Trung ¬ng kho¸ IX ®· chØ ra. Cô thÓ lµ, ë kh«ng Ýt n¬i, sù chØ ®¹o cña
c¸c cÊp uû cha kiªn quyÕt, cha tËp trung ®óng møc, mét sè c¸n bé
l·nh ®¹o chñ chèt c¸c cÊp cha tù gi¸c phª b×nh vµ tù phª b×nh, cha lµm
g¬ng cho c¸n bé, ®¶ng viªn trong ®Êu tranh chèng tham nhòng, l·ng
phÝ, viÖc xö lý mét sè vô viÖc næi cém cha nghiªm, vÉn cßn cã biÓu
hiÖn” trªn nhÑ, díi nÆng “, nhiÒu cÊp uû, tæ chøc ®¶ng cha thùc sù dùa
vµo d©n, cha coi träng tiÕp thu ý kiÕn phª b×nh cña d©n ®Ó x©y dùng,
chØnh ®èn §¶ng, mét sè chñ tr¬ng, biÖn ph¸p, quy chÕ, chÝnh s¸ch
nh»m ng¨n ngõa, ®Êu tranh chèng tÖ tham nhòng, l·ng phÝ quy ®Þnh
cha hîp lý, chÆt chÏ, cã tÝnh kh¶ thi cha cao, cßn Ýt hiÖu qu¶, thiÕu sù
ph©n c«ng phèi hîp chØ ®¹o viÖc chèng tham nhòng mét c¸ch cã hiÖu
lùc, hiÖu qu¶.
C«ng t¸c kiÓm tra §¶ng, thanh tra, kiÓm s¸t cña c¸c c¬ quan chøc
n¨ng cña Nhµ níc cha ®îc tiÕn hµnh thêng xuyªn, liªn tôc, cßn
nhiÒu yÕu kÐm. ë nhiÒu n¬i, c«ng t¸c kiÓm tra cña §¶ng cha chó ý
kiÓm tra, kh¾c phôc tÖ quan liªu.
5
KÕt luËn 04-KL/TW cña héi nghÞ lÇn thø 4
Ban chÊp hµnh Trung ¬ng kho¸ IX, ngµy 19-11-2001
17
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
§Ò ¸n m«n häc
4. Nh÷ng yÕu kÐm trong c«ng t¸c tæ chøc c¸n bé do sù bu«ng láng,
yÕu kÐm trong qu¶n lý Nhµ níc.
§©y lµ nguyªn nh©n quan träng lµm ph¸t sinh c¸c téi cã tÝnh chÊt
tham nhòng. §¶ng ta chØ râ: c«ng t¸c c¸n bé võa b¶o thñ, võa tr× trÖ vÒ
nhiÒu mÆt, vi ph¹m c¸c nguyªn t¾c ®µo t¹o, båi dìng, sö dông, ®Ò b¹t
c¸n bé. ViÖc ®µo t¹o, båi dìng c¸n bé nhÊt lµ c¸n bé kinh tÕ tõ tríc
®Õn nay cha ®îc coi träng ®óng møc, cha ®¸p øng ®îc nhu cÇu vÒ
ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng. ViÖc bè trÝ c¸n bé ë nhiÒu cÊp, nhiÒu ngµnh
vÉn cßn t tëng bÌ c¸nh, phe ph¸i. C«ng t¸c ®Ò b¹t c¸n bé cßn bÞ chi
phèi bëi c¸ch nh×n chñ quan, phiÕn diÖn, cha chÝnh x¸c trong ph¬ng
ph¸p ®¸nh gi¸, lùa chän c¸n bé. C«ng t¸c xö lý c¸n bé thêng cã khuynh
híng h÷u khuynh. T×nh tr¹ng tuú tiÖn, muèn xö lý néi bé, xö lý nhÑ
cßn kh¸ phæ biÕn. §Æc biÖt §¶ng ta kh¼ng ®Þnh gi¸o dôc lµ quèc s¸ch
hµng ®Çu nhng chÝnh môc tiªu nµy bÞ bu«ng láng. Tham nhòng mét
phÇn ®îc mang theo vµo nhµ trêng, ®îc “rÌn” ngay khi thi tuyÓn vµo
vµ “luyÖn” trong qu¸ tr×nh ë nhµ trêng, nh÷ng n¬i cã m«i trêng gi¸o
dôc thÊp kÐm, nh÷ng c¸n bé ®· lät qua m«i trêng ®µo t¹o nh thÕ
kh«ng thÓ lµ nh÷ng h¹t gièng tèt, cµng kh«ng thÓ lµ h¹t nh©n chèng
tham nhòng. Sù sai lÇm trong bè trÝ, sö dông c¸n bé vµ bu«ng láng qu¶n
lý, thiÕu kiÓm tra, ®¸nh gi¸ c¸n bé, thiÕu kiÓm so¸t cho nªn tríc sù c¸m
dç cña nh÷ng lîi Ých vËt chÊt mét bé phËn c¸n bé, §¶ng viªn ®· bÞ tha
ho¸.
5. Do b¶n chÊt cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng
Ngµy nay sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ thÞ trêng lµ kh«ng thÓ phñ
nhËn ®îc, tuy nhiªn do b¶n chÊt cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng, cña viÖc tù
do ho¸ c¹nh tranh còng lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n g©y ra tÖ tham
nhòng. Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng vai trß cña ®ång tiÒn ®îc ®Æt lªn rÊt
cao. Cã kh«ng Ýt tæ chøc, c¸ nh©n v× nh÷ng môc tiªu riªng ®Ó tån t¹i
trong sù canh tranh khèc liÖt ®· dïng mäi thñ ®o¹n trong ®ã thñ ®o¹n
hèi lé ®îc sö dông rÊt phæ biÕn.
6. Tr×nh ®é d©n trÝ
Nh×n chung tr×nh ®é d©n trÝ cßn thÊp nªn nh©n d©n cha cã nhiÒu
kh¶ n¨ng tham gia qu¶n lý Nhµ níc, kiÓm tra, gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña
18
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
§Ò ¸n m«n häc
c¸c c¬ quan Nhµ níc vµ cña c¸n bé, c«ng chøc. MÆc dï gÇn ®©y ®· cã
quy chÕ d©n chñ, song nh×n chung viÖc thùc hiÖn cßn nhiÒu h¹n chÕ
7. Cuéc ®Êu tranh chèng tÖ tham nhòng ®éng ch¹m ®Õn nh÷ng c¸n
bé cã chøc cã quyÒn, cã khi ®éng ch¹m ®Õn c¶ mét tËp thÓ ngµnh, c¬
quan ®¬n vÞ, ®éng ch¹m ®Õn lîi Ých thiÕt thùc, ®Õn thÓ diÖn, uy tÝn cña
c¸n bé. H¬n n÷a, tÖ tham nhòng vÉn cßn c¬ së kinh tÕ, x· héi ®Ó tån t¹i.
V× thÕ cuéc ®Êu tranh chèng tÖ tham nhòng lµ mét qu¸ tr×nh l©u dµi, rÊt
khã kh¨n phøc t¹p.
19
nguon tai.lieu . vn
