Xem mẫu
- §Ò tµi khoa häc
Sè: 05-2003
Nghiªn cøu x©y dùng hÖ thèng chØ tiªu vµ ph−¬ng ph¸p
thu thËp sè liÖu thèng kª lao ®éng x∙ héi
1. CÊp ®Ò tµi : Tæng côc
2. Thêi gian nghiªn cøu : 2002 - 2003
3. §¬n vÞ chñ tr× : Vô Thèng kª D©n sè - Lao ®éng
4. §¬n vÞ qu¶n lý : Tæng côc Thèng kª
5. Chñ nhiÖm ®Ò tµi : CN. NguyÔn V¨n Ph¸i
6. Nh÷ng ng−êi phèi hîp nghiªn cøu:
CN. NguyÔn Quang T¹i
CN. Lª Thµnh S¬n
CN. T« ThÞ Oanh
CN. TrÞnh ThÞ The
CN. Lª ThÞ R«m
CN. §ç BÝch Ngä
7. KÕt qu¶ b¶o vÖ: lo¹i kh¸
101
- I. §Æt vÊn ®Ò
Trong lêi nãi ®Çu cña Bé LuËt Lao ®éng cña n−íc Céng hoµ X· héi chñ
nghÜa ViÖt Nam ®· ghi: “Lao ®éng lµ ho¹t ®éng quan träng nhÊt cña con ng−êi,
t¹o ra cña c¶i vËt chÊt vµ c¸c gi¸ trÞ tinh thÇn cña x· héi. Lao ®éng cã n¨ng suÊt,
chÊt l−îng vµ hiÖu qu¶ cao lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh sù ph¸t triÓn cña ®Êt n−íc”.
Loµi ng−êi ®−îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nhê lao ®éng. Lao ®éng lµ c¬ së
tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña x· héi loµi ng−êi. Trong mçi h×nh th¸i kinh tÕ-x· héi
kh¸c nhau, lao ®éng cã h×nh th¸i tæ chøc kh¸c nhau. Trong buæi ®Çu s¬ khai cña
lÞch sö, lao ®éng ®−îc sö dông mét c¸ch tù ph¸t. Tuy nhiªn, cïng víi sù ph¸t
triÓn cña lùc l−îng s¶n xuÊt, lao ®éng ngµy cµng mang tÝnh x· héi trùc tiÕp víi
sù ph©n c«ng ngµy cµng chÆt chÏ. VÒ vÊn ®Ò nµy, F. ¡nghen ®· viÕt: ”Ngay khi
mµ x· héi tù m×nh n¾m lÊy c¸c t− liÖu s¶n xuÊt vµ sö dông nh÷ng t− liÖu ®ã cho
mét nÒn s¶n xuÊt trùc tiÕp x· héi ho¸, th× lao ®éng cña mçi ng−êi, dï tÝnh chÊt
lîi Ých riªng biÖt cña lao ®éng ®ã cã kh¸c nhau ®Õn ®©u ch¨ng n÷a, còng lËp tøc
vµ trùc tiÕp trë thµnh lao ®éng x· héi”1
§iÒu 5 cña Bé LuËt Lao ®éng n−íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam
còng ghi râ:
“1. Mäi ng−êi ®Òu cã quyÒn lµm viÖc, tù do lùa chän viÖc lµm vµ nghÒ
nghiÖp, häc nghÒ vµ n©ng cao tr×nh ®é nghÒ nghiÖp, kh«ng bÞ ph©n biÖt ®èi xö vÒ
giíi tÝnh, d©n téc, thµnh phÇn x· héi, tÝn ng−ìng, t«n gi¸o...
2. Mäi ho¹t ®éng t¹o ra viÖc lµm, tù t¹o viÖc lµm, d¹y nghÒ vµ häc nghÒ ®Ó
cã viÖc lµm, mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh thu hót nhiÒu lao ®éng ®Òu
®−îc Nhµ n−íc khuyÕn khÝch, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi hoÆc gióp ®ì”.
Thèng kª lao ®éng lµ mét bé phËn cña Thèng kª kinh tÕ x· héi, cã nhiÖm
vô nghiªn cøu x©y dùng mét hÖ thèng c¸c chØ tiªu thèng kª ph¶n ¸nh c¸c hiÖn
t−îng vµ c¸c qu¸ tr×nh cã liªn quan ®Õn lao ®éng x· héi, tæ chøc thu thËp, tæng
hîp vµ ph©n tÝch c¸c chØ tiªu ®ã nh»m phôc vô c«ng t¸c qu¶n lý lao ®éng, qu¶n
lý kinh tÕ, qu¶n lý Nhµ n−íc. C¸c vÊn ®Ò chñ yÕu ®−îc thèng kª lao ®éng nghiªn
cøu gåm: nguån lao ®éng x· héi, t×nh h×nh ph©n bè, sö dông søc lao ®éng, n¨ng
suÊt lao ®éng, t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng,v.v...
1
F. ¡nghen. Chèng Duyrinh, NXB Sù ThËt, Hµ Néi 1971, tr.531
102
- Qu¶n lý nhµ n−íc vÒ lao ®éng cÇn ph¶i cã ®Çy ®ñ th«ng tin, ®Æc biÖt lµ
th«ng tin thèng kª vÒ lao ®éng x· héi. Th«ng tin thèng kª lao ®éng x· héi ®ãng
vai trß quan träng vµ lµ c¬ së trong viÖc ®Ò ra c¸c chÝnh s¸ch, c¸c biÖn ph¸p, lËp
kÕ ho¹ch, quy ho¹ch, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, gi¶i quyÕt viÖc lµm, thu nhËp vµ
møc sèng cña ng−êi lao ®éng.
HiÖn nay, khi nÒn kinh tÕ n−íc ta chuyÓn sang ho¹t ®éng theo c¬ chÕ thÞ
tr−êng cã ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa, c¸c chØ tiªu thèng kª lao ®éng x· héi cßn
®−îc sö dông trong c«ng t¸c qu¶n lý vi m«, ®Æc biÖt lµ ë cÊp c¬ së vµ c¸c doanh
nghiÖp. Bëi vËy, thèng kª lao ®éng cßn ®−îc sö dông ®Ó m« t¶ thÞ tr−êng lao
®éng (cung vµ cÇu) vµ sù thay ®æi cña chóng theo thêi gian, ®Æc biÖt lµ nhu cÇu
cña ng−êi sö dông lao ®éng (c¸c doanh nghiÖp) c¶ vÒ sè l−îng còng nh− chÊt
l−îng.
Th«ng tin thèng kª lao ®éng x· héi, vÒ c¬ b¶n, cÇn quan t©m ba néi dung
chÝnh sau:
Mét lµ, cung lao ®éng nh−: quy m« nguån nh©n lùc, møc t¨ng vµ tèc ®é
t¨ng cung lao ®éng qua tõng thêi kú, c¬ cÊu vµ chÊt l−îng nguån nh©n lùc theo
giíi tÝnh, tuæi, vïng ®Þa lý, thµnh thÞ-n«ng th«n, tr×nh ®é häc vÊn, tr×nh ®é
chuyªn m«n kü thuËt,v.v...
Hai lµ, cÇu lao ®éng nh−: sè viÖc lµm hiÖn t¹i, sè viÖc lµm míi qua c¸c
thêi kú theo thµnh phÇn kinh tÕ, theo ngµnh kinh tÕ quèc d©n, thµnh thÞ-n«ng
th«n, tr×nh ®é häc vÊn, tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt,v.v...; nhu cÇu sö dông lao
®éng cña c¸c doanh nghiÖp trong tõng lÜnh vùc, ngµnh nghÒ. Mét trong nh÷ng
vÊn ®Ò quan träng cña cÇu lao ®éng lµ x¸c ®Þnh chØ tiªu t¹o viÖc lµm: kÕt qu¶ t¹o
viÖc lµm cña c¸c ch−¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi vµ Quü quèc gia hç trî
viÖc lµm.
Ba lµ, quan hÖ cung cÇu lao ®éng. Sù phï hîp gi÷a cung vµ cÇu nh−: sè
ng−êi cã viÖc lµm qua c¸c thêi kú, thÊt nghiÖp, t×nh tr¹ng thõa, thiÕu lao ®éng
theo nguyªn nh©n, t×nh h×nh sö dông thêi gian lao ®éng, thu nhËp cña ng−êi lao
®éng...
Nh÷ng th«ng tin thèng kª lao ®éng x· héi nªu trªn ®ßi hái ph¶i chÝnh x¸c,
kÞp thêi vµ ®Çy ®ñ, ®¸p øng ®−îc yªu cÇu cña c«ng t¸c qu¶n lý Nhµ n−íc, qu¶n
lý x· héi. Trong ®iÒu kiÖn héi nhËp hiÖn nay, c¸c th«ng tin nµy cßn ph¶i ®¸p øng
103
- ®−îc yªu cÇu cung cÊp vµ so s¸nh quèc tÕ. V× vËy, vÊn ®Ò ®Æt ra lµ ph¶i x©y dùng
mét hÖ thèng chØ tiªu thèng kª lao ®éng x· héi còng nh− ph−¬ng ph¸p thu thËp
®¸p øng ®−îc c¸c yªu cÇu trªn.
II. §¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng vÒ hÖ thèng chØ tiªu vµ ph−¬ng
ph¸p thu thËp th«ng tin thèng kª lao ®éng ë n−íc ta
2.1. HÖ thèng chØ tiªu
C«ng t¸c thèng kª lao ®éng ®· cã tõ rÊt l©u trªn thÕ giíi nh−ng nã chØ
®−îc h×nh thµnh nh− mét tæ chøc ®éc lËp tõ n¨m 1919 khi Héi nghÞ Quèc tÕ vÒ
lao ®éng ra nghÞ quyÕt thµnh lËp Phßng Thèng kª Lao ®éng quèc tÕ trùc thuéc
Tæ chøc Lao ®éng quèc tÕ (ILO). Khi tæ chøc nµy trë thµnh mét c¬ quan chuyªn
m«n cña Liªn Hîp Quèc, c¸c sè liÖu vÒ thèng kª lao ®éng ®−îc ®¨ng trong Niªn
gi¸m Thèng kª Lao ®éng (The Yearbook of Labour Statistics). Ngoµi ra, mét sè
chØ tiªu vÒ thèng kª lao ®éng còng ®−îc c«ng bè hµng th¸ng trong TËp san Lao
®éng Quèc tÕ (International Labour Review).
ë ViÖt Nam, ngay tõ khi thµnh lËp ngµnh Thèng kª, c«ng t¸c Thèng kª
Lao ®éng ®· ®−îc h×nh thµnh vµ ngµy cµng ph¸t triÓn bao gåm hai hÖ thèng: HÖ
thèng thèng kª Nhµ n−íc vµ hÖ thèng thèng kª cña c¸c bé, ngµnh.
C¸c sè liÖu thèng kª lao ®éng ®−îc thu thËp tõ ba nguån chÝnh: (i) HÖ
thèng b¸o c¸o ®Þnh kú chÝnh thøc; (ii) C¸c cuéc ®iÒu tra chän mÉu chuyªn ®Ò; vµ
(iii) C¸c cuéc Tæng ®iÒu tra d©n sè.
Sau ®©y lµ nh÷ng chØ tiªu thèng kª lao ®éng x· héi ®· ®−îc thu thËp tõ c¸c
nguån kh¸c nhau:
2.1.1. B¸o c¸o ®Þnh kú chÝnh thøc
HÖ thèng b¸o c¸o ®Þnh kú chÝnh thøc thu thËp c¸c sè liÖu thèng kª lao
®éng theo ba nhãm chØ tiªu: (a) Nhãm chØ tiªu c©n ®èi lao ®éng x· héi;
(b) Nhãm chØ tiªu ®iÒu phèi lao ®éng x· héi; vµ (c) Nhãm chØ tiªu vÒ lao ®éng vµ
thu nhËp (tiÒn l−¬ng) trong khu vùc Nhµ n−íc.
Nhãm chØ tiªu vÒ c©n ®èi lao ®éng x· héi ®· thu thËp vµ tÝnh to¸n c¸c chØ
tiªu cô thÓ sau ®©y:
- Sè ng−êi trong ®é tuæi lao ®éng;
104
- - Sè ng−êi ®ang lµm viÖc trong ®é tuæi lao ®éng;
- Sè ng−êi d−íi tuæi lao ®éng ®ang lµm viÖc;
- Sè ng−êi trªn ®é tuæi lao ®éng ®ang lµm viÖc;
- Sè ng−êi trong ®é tuæi lao ®éng mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng;
- Nguån lao ®éng;
- Lao ®éng dù tr÷;
- Sè ng−êi ®ang ®i häc;
- Sè ng−êi lµm néi trî;
- Sè ng−êi kh«ng cã viÖc lµm;
- Sè ng−êi ®ang lµm viÖc chia theo ngµnh kinh tÕ quèc d©n.
Nhãm chØ tiªu vÒ ®iÒu phèi lao ®éng x· héi ®· thu thËp vµ tÝnh to¸n c¸c
chØ tiªu sau ®©y:
- Sè ng−êi cÇn s¾p xÕp viÖc lµm ë khu vùc thµnh thÞ;
- Sè ng−êi ®· ®−îc s¾p xÕp viÖc lµm ë khu vùc thµnh thÞ;
- Sè hé ®−îc ®iÒu ®éng ®i x©y dùng c¸c vïng kinh tÕ míi;
- Sè nh©n khÈu ®−îc ®iÒu ®éng ®i x©y dùng c¸c vïng kinh tÕ míi;
- Sè lao ®éng ®−îc ®iÒu ®éng ®i x©y dùng c¸c vïng kinh tÕ míi;
- Sè ng−êi ®−îc tuyÓn sinh ®µo t¹o c«ng nh©n kü thuËt trong n−íc;
- Sè ng−êi ®−îc huy ®éng lao ®éng nghÜa vô;
- Sè lao ®éng ®−îc tuyÓn theo hîp ®ång cã thêi h¹n;
- Sè lao ®éng thuéc khu vùc quèc doanh ®−îc t¨ng c−êng cho c¸c hîp t¸c
x· n«ng nghiÖp;
- Sè häc sinh tèt nghiÖp c¸c tr−êng chuyªn nghiÖp ®−îc t¨ng c−êng cho
c¸c hîp t¸c x· n«ng nghiÖp.
Nhãm chØ tiªu vÒ lao ®éng vµ tiÒn l−¬ng trong khu vùc Nhµ n−íc ®· thu
thËp vµ tÝnh to¸n c¸c chØ tiªu sau ®©y:
- Sè lao ®éng khu vùc Nhµ n−íc ®Çu kú chia theo ngµnh kinh tÕ quèc d©n;
105
- - Sè lao ®éng khu vùc Nhµ n−íc cuèi kú chia theo ngµnh kinh tÕ quèc d©n;
- Sè lao ®éng khu vùc Nhµ n−íc trung b×nh chia theo ngµnh kinh tÕ quèc
d©n;
- Sè lao ®éng hîp ®ång trong khu vùc Nhµ n−íc chia theo ngµnh kinh tÕ
quèc d©n;
- Tæng quü l−¬ng chia theo ngµnh kinh tÕ quèc d©n;
- Tæng sè tiÒn b¶o hiÓm x· héi tr¶ thay l−¬ng chia theo ngµnh kinh tÕ quèc
d©n;
- Tæng sè thu nhËp kh¸c chia theo ngµnh kinh tÕ quèc d©n;
- Tæng thu nhËp chia theo ngµnh kinh tÕ quèc d©n;
- Sè lao ®éng t¨ng trong kú;
- Sè lao ®éng gi¶m trong kú;
- Sè lao ®éng kh«ng cã nhu cÇu trong kú;
- TiÒn l−¬ng b×nh qu©n chia theo ngµnh kinh tÕ quèc d©n;
- Thu nhËp b×nh qu©n chia theo ngµnh kinh tÕ quèc d©n.
2.1.2. C¸c cuéc ®iÒu tra chuyªn ®Ò
C¸c cuéc ®iÒu tra chuyªn ®Ò ®· thu thËp c¸c nhãm chØ tiªu: (a) C¸c ®Æc
tr−ng d©n sè häc cña ®èi t−îng ®iÒu tra; (b) Tr×nh ®é häc vÊn vµ tr×nh ®é chuyªn
m«n kü thuËt cña d©n sè tõ 15 tuæi trë lªn; (c) T×nh tr¹ng ho¹t ®éng kinh tÕ
th−êng xuyªn cña d©n sè tõ 15 tuæi trë lªn chia theo lý do; (d) HiÖn tr¹ng cña sè
ng−êi cã viÖc lµm th−êng xuyªn; (e) T×nh tr¹ng ho¹t ®éng kinh tÕ trong 7 ngµy
qua; (f) T×nh tr¹ng thÊt nghiÖp trong 7 ngµy qua; (g) T×nh tr¹ng kh«ng ho¹t ®éng
kinh tÕ th−êng xuyªn cña d©n sè tõ 15 tuæi trë lªn chia theo lý do.
1. Nhãm chØ tiªu “C¸c ®Æc tr−ng cña ®èi t−îng ®iÒu tra” thu thËp c¸c chØ
tiªu sau ®©y:
- Quan hÖ víi chñ hé;
- Giíi tÝnh;
- Tuæi.
106
- 2. Nhãm chØ tiªu “Tr×nh ®é häc vÊn vµ tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt cña
d©n sè tõ 15 tuæi trë lªn” thu thËp c¸c chØ tiªu sau ®©y:
- Tr×nh ®é häc vÊn;
- Tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt.
3. Nhãm chØ tiªu “T×nh tr¹ng ho¹t ®éng kinh tÕ th−êng xuyªn cña d©n sè
tõ 15 tuæi trë lªn chia theo lý do” thu thËp c¸c chØ tiªu sau ®©y:
- D©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ th−êng xuyªn chia theo t×nh tr¹ng viÖc lµm;
- D©n sè kh«ng ho¹t ®éng kinh tÕ th−êng xuyªn chia theo lý do.
4. Nhãm chØ tiªu “HiÖn tr¹ng cña sè ng−êi cã viÖc lµm th−êng xuyªn” thu
thËp c¸c chØ tiªu sau ®©y:
- Sè ng−êi cã viÖc lµm th−êng xuyªn chia theo giíi tÝnh vµ ®é tuæi;
- Sè ng−êi cã viÖc lµm th−êng xuyªn chia theo tr×nh ®é häc vÊn vµ tr×nh ®é
chuyªn m«n kü thuËt;
- Sè ng−êi cã viÖc lµm th−êng xuyªn chia theo tr×nh ®é chuyªn m«n kü
thuËt vµ ngµnh ®µo t¹o;
- Sè ng−êi cã viÖc lµm th−êng xuyªn chia theo ngµnh kinh tÕ quèc d©n;
- Sè ng−êi cã viÖc lµm th−êng xuyªn chia theo nghÒ nghiÖp;
- Sè ng−êi cã viÖc lµm th−êng xuyªn chia theo thµnh phÇn kinh tÕ;
- Sè ng−êi cã viÖc lµm th−êng xuyªn chia theo ®é dµi thêi gian lµm viÖc
trong 12 th¸ng qua.
5. Nhãm chØ tiªu “T×nh tr¹ng ho¹t ®éng kinh tÕ trong 7 ngµy qua” thu thËp
c¸c chØ tiªu sau ®©y:
- D©n sè tõ 15 tuæi trë lªn chia theo ho¹t ®éng kinh tÕ vµ kh«ng ho¹t ®éng
kinh tÕ trong 7 ngµy qua;
- Sè ng−êi cã viÖc lµm trong 7 ngµy qua chia theo giíi tÝnh vµ ®é tuæi;
- Sè ng−êi cã viÖc lµm trong 7 ngµy qua chia theo tr×nh ®é häc vÊn vµ
tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt;
107
- - Sè ng−êi cã viÖc lµm trong 7 ngµy qua chia theo tr×nh ®é chuyªn m«n kü
thuËt vµ ngµnh ®µo t¹o;
- Sè ng−êi cã viÖc lµm trong 7 ngµy qua chia theo ngµnh kinh tÕ quèc d©n;
- Sè ng−êi cã viÖc lµm trong 7 ngµy qua chia theo nghÒ nghiÖp;
- Sè ng−êi cã viÖc lµm trong 7 ngµy qua chia theo thµnh phÇn kinh tÕ;
- Sè ng−êi cã viÖc lµm trong 7 ngµy qua ®−îc tr¶ tiÒn c«ng chia theo thu
nhËp b×nh qu©n trong th¸ng.
6. Nhãm chØ tiªu “T×nh tr¹ng thÊt nghiÖp trong 7 ngµy qua” thu thËp c¸c
chØ tiªu sau ®©y:
- Sè ng−êi thÊt nghiÖp trong 7 ngµy qua chia theo giíi tÝnh, ®é tuæi;
- Sè ng−êi thÊt nghiÖp trong 7 ngµy qua chia theo ®é dµi thêi gian thÊt
nghiÖp;
- Sè ng−êi thÊt nghiÖp trong 7 ngµy qua chia theo tr×nh ®é chuyªn m«n kü
thuËt vµ ngµnh ®µo t¹o;
- Sè ng−êi thÊt nghiÖp trong 7 ngµy qua chia theo nghÒ nghiÖp;
- Sè ng−êi thÊt nghiÖp trong 7 ngµy qua chia theo ngµnh kinh tÕ quèc d©n
®· lµm tr−íc khi thÊt nghiÖp;
- Sè ng−êi thÊt nghiÖp trong 7 ngµy qua chia theo thµnh phÇn kinh tÕ ®·
lµm viÖc tr−íc khi thÊt nghiÖp.
7. Nhãm chØ tiªu “T×nh tr¹ng kh«ng ho¹t ®éng kinh tÕ th−êng xuyªn cña
d©n sè tõ 15 tuæi trë lªn chia theo lý do” thu thËp c¸c chØ tiªu sau ®©y:
- Sè ng−êi ®ang ®i häc chia theo giíi tÝnh vµ ®é tuæi;
- Sè ng−êi lµm néi trî chia theo giíi tÝnh vµ ®é tuæi;
- Sè ng−êi kh«ng cã kh¶ n¨ng lao ®éng chia theo lý do;
- Sè ng−êi kh«ng cã nhu cÇu viÖc lµm chia theo giíi tÝnh vµ ®é tuæi.
2.1.3. C¸c cuéc Tæng ®iÒu tra d©n sè
C¸c cuéc Tæng ®iÒu tra d©n sè thu thËp c¸c chØ tiªu sau ®©y:
- Sè ng−êi cã viÖc lµm th−êng xuyªn chia theo giíi tÝnh vµ ®é tuæi;
108
- - Sè ng−êi cã viÖc lµm th−êng xuyªn chia theo tr×nh ®é häc vÊn vµ tr×nh ®é
chuyªn m«n kü thuËt;
- Sè ng−êi cã viÖc lµm th−êng xuyªn chia theo tr×nh ®é chuyªn m«n kü
thuËt vµ ngµnh ®µo t¹o;
- Sè ng−êi cã viÖc lµm th−êng xuyªn chia theo ngµnh kinh tÕ quèc d©n;
- Sè ng−êi cã viÖc lµm th−êng xuyªn chia theo nghÒ nghiÖp;
- Sè ng−êi cã viÖc lµm th−êng xuyªn chia theo thµnh phÇn kinh tÕ;
- Sè ng−êi thÊt nghiÖp chia theo giíi tÝnh, ®é tuæi;
- Sè ng−êi thÊt nghiÖp chia theo tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt vµ ngµnh
®µo t¹o;
- Sè ng−êi ®ang ®i häc chia theo giíi tÝnh vµ ®é tuæi;
- Sè ng−êi lµm néi trî chia theo giíi tÝnh vµ ®é tuæi;
- Sè ng−êi kh«ng cã nhu cÇu viÖc lµm chia theo giíi tÝnh vµ ®é tuæi.
2.2. Ph−¬ng ph¸p thu thËp
2.2.1. Thu thËp qua hÖ thèng b¸o c¸o ®Þnh kú
a) Nhãm c¸c chØ tiªu c©n ®èi lao ®éng x· héi.
Theo chÕ ®é 124-TCTK/PPC§ ngµy 30/5/1974 cña Tæng côc tr−ëng Tæng
côc Thèng kª, c¸c chØ tiªu vÒ c©n ®èi lao ®éng x· héi ®−îc thu thËp theo 2 biÓu:
“C©n ®èi tæng hîp chung vÒ nguån lao ®éng x· héi” vµ “Lao ®éng ®ang lµm viÖc
trong c¸c ngµnh KTQD”.
ViÖc thùc hiÖn chÕ ®é b¸o c¸o cña c¸c Côc Thèng kª tØnh, thµnh phè cßn
nhiÒu h¹n chÕ. MÆc dï sè tØnh lµm ®−îc b¸o c¸o ngµy cµng t¨ng nh−ng n¨m tèt
nhÊt còng chØ cã 50% sè tØnh, thµnh phè lµm ®−îc ®Çy ®ñ c¸c b¸o c¸o. Trªn tinh
thÇn ®æi míi c«ng t¸c thèng kª toµn ngµnh víi tinh thÇn: tinh gi¶n, gän nhÑ, thiÕt
yÕu vµ ph¶i ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn cho viÖc thu thËp th«ng tin nh»m ph¶n ¸nh thùc tÕ
kh¸ch quan vµ xu thÕ biÕn ®éng, nh÷ng chØ tiªu nµo tuy cÇn thiÕt nh−ng ch−a cã
®iÒu kiÖn thu thËp chÝnh x¸c b»ng b¸o c¸o ®Þnh kú th× t¹m thêi c¾t bá hoÆc
chuyÓn sang ®iÒu tra nªn n¨m 1990, hai biÓu b¸o c¸o thèng kª ®Þnh kú chÝnh
thøc vÒ c©n ®èi lao ®éng x· héi ®· ®−îc t¹m thêi c¾t bá. Tuy nhiªn, do c¸c chØ
109
- tiªu nµy vÉn rÊt cÇn thiÕt ®èi víi c«ng t¸c chØ ®¹o, qu¶n lý cña c¸c bé ngµnh nªn
hµng n¨m, Tæng côc Thèng kª vÉn tÝnh to¸n c¸c biÓu b¸o c¸o vÒ c©n ®èi lao
®éng x· héi trªn ph¹m vi toµn quèc dùa vµo c¸c th«ng tin cña Vô D©n sè Lao
®éng vµ c¸c vô chuyªn ngµnh. §èi víi c¸c ®Þa ph−¬ng, khi l·nh ®¹o tØnh/thµnh
phè cÇn th× Côc Thèng kª tØnh/thµnh phè tù tÝnh to¸n c¸c chØ tiªu lao ®éng x· héi
®Ó phôc vô yªu cÇu qu¶n lý trªn ph¹m vi cña ®Þa ph−¬ng m×nh.
HÖ thèng chØ tiªu trong biÓu b¸o c¸o c©n ®èi lao ®éng x· héi ®−îc thiÕt kÕ
theo tiªu chuÈn thèng kª cña Héi ®ång T−¬ng trî kinh tÕ (Khèi SEP) tr−íc ®©y
nªn ®· l¹c hËu vµ hiÖn kh«ng cßn kh¶ n¨ng so s¸nh quèc tÕ.
b) Nhãm c¸c chØ tiªu ®iÒu phèi lao ®éng x· héi.
MÆc dï c¸c chØ tiªu vÒ ®iÒu phèi lao ®éng x· héi ®· ®−îc ngµnh Thèng kª
thu thËp tõ tr−íc nh÷ng n¨m 70 nh−ng nã chØ ®−îc x©y dùng mét c¸ch ®Çy ®ñ vµ
hÖ thèng tõ n¨m 1976 trªn c¬ së QuyÕt ®Þnh liªn bé sè 135/Q§/LB ngµy
21/5/1976 cña Tæng côc Thèng kª vµ Bé Lao ®éng. Theo quyÕt ®Þnh
135/Q§/LB, chÕ ®é b¸o c¸o ®Þnh kú chÝnh thøc vÒ ®iÒu phèi lao ®éng x· héi bao
gåm 8 biÓu. Theo chÕ ®é b¸o c¸o nµy, gi¸m ®èc së Lao ®éng c¸c tØnh, thµnh phè
cã tr¸ch nhiÖm tæ chøc viÖc thu thËp th«ng tin vµ lËp c¸c b¸o c¸o nµy vµ göi b¸o
c¸o cho c¶ Tæng côc Thèng kª vµ Bé Lao ®éng. Tuy nhiªn, do nguån th«ng tin
kh«ng ®−îc ®Çy ®ñ, nhÊt lµ c¸c chØ tiªu s¾p xÕp viÖc lµm, nªn viÖc thùc hiÖn chÕ
®é b¸o c¸o theo quyÕt ®Þnh 135/Q§/LB cßn nhiÒu h¹n chÕ. Bëi vËy, ®Õn n¨m
1986 Tæng côc Thèng kª vµ Bé Lao ®éng ®· ban hµnh QuyÕt ®Þnh liªn bé sè
220/Q§-LB ngµy 25-6-1986 vÒ lËp sæ theo dâi sè ng−êi ch−a cã viÖc lµm vµ chÕ
®é b¸o c¸o thèng kª vÒ gi¶i quyÕt viÖc lµm cho lao ®éng ë khu vùc thµnh thÞ.
Theo quyÕt ®Þnh 220/Q§/LB, chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª ®Þnh kú vÒ s¾p xÕp viÖc
lµm chØ thùc hiÖn cho khu vùc thµnh thÞ.
Do tæ chøc thèng kª cña c¸c tØnh, thµnh phè vµo cuèi nh÷ng n¨m 80 cã
nhiÒu biÕn ®éng, hÖ thèng thèng kª cña ngµnh Lao ®éng võa thiÕu, võa yÕu vµ ®Ó
®¶m b¶o thèng nhÊt hÖ thèng biÓu mÉu b¸o c¸o ®Þnh kú vÒ d©n sè vµ ®iÒu phèi
lao ®éng x· héi nªn Tæng côc Thèng kª chØ yªu cÇu Côc thèng kª c¸c tØnh, thµnh
phè thùc hiÖn 3 biÓu b¸o c¸o thèng kª vÒ ®iÒu phèi lao ®éng x· héi theo c«ng
v¨n sè 405-TCTK/DSL§VX ngµy 29 th¸ng 7 n¨m 1989 (Sè ng−êi trong ®é tuæi
lao ®éng ë khu vùc thµnh thÞ ch−a cã viÖc lµm vµ ®· ®−îc gi¶i quyÕt viÖc lµm;
110
- TuyÓn lao ®éng l©u dµi vµo khu vùc Nhµ n−íc; vµ Nh©n khÈu, lao ®éng ®i x©y
dùng vïng kinh tÕ míi).
§Õn ®Çu nh÷ng n¨m 1990, c¨n cø vµo nhu cÇu th«ng tin phôc vô yªu cÇu
cña c«ng t¸c qu¶n lý Nhµ n−íc vµ n©ng cao hiÖu lùc cña c«ng v¨n sè 405-
TCTK/DSL§VX, Tæng côc Thèng kª ®· ban hµnh chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª ®Þnh
kú míi vÒ ®iÒu phèi lao ®éng x· héi theo QuyÕt ®Þnh sè 220/TCTK-Q§ ngµy 31
th¸ng 12 n¨m 1990. Theo quyÕt ®Þnh 220/TCTK-Q§, chÕ ®é b¸o c¸o ®Þnh kú
míi vÒ ®iÒu phèi lao ®éng x· héi chØ cßn 2 biÓu: “Sè ng−êi trong ®é tuæi lao
®éng ë khu vùc thµnh thÞ ch−a cã viÖc lµm vµ ®· ®−îc gi¶i quyÕt viÖc lµm” vµ
“Nh©n khÈu, lao ®éng ®i x©y dùng vïng kinh tÕ míi”.
Nãi chung, viÖc lµm b¸o c¸o “Sè ng−êi trong ®é tuæi lao ®éng ë khu vùc
thµnh thÞ ch−a cã viÖc lµm vµ ®· ®−îc gi¶i quyÕt viÖc lµm” hiÖn nay chñ yÕu vÉn
dùa vµo “Sæ theo dâi sè ng−êi ch−a cã viÖc lµm” theo QuyÕt ®Þnh sè 220-LB/L§-
TK ngµy 25-6-1986 cña liªn bé Lao ®éng-Tæng côc Thèng kª. Tuy nhiªn, do “Sæ
theo dâi sè ng−êi ch−a cã viÖc lµm” ë nhiÒu tØnh kh«ng ®−îc cËp nhËt nªn viÖc
lµm b¸o c¸o “Sè ng−êi trong ®é tuæi lao ®éng ë khu vùc thµnh thÞ ch−a cã viÖc
lµm vµ ®· ®−îc gi¶i quyÕt viÖc lµm” gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n: kh«ng kÞp thêi vµ
®é chÝnh x¸c ch−a cao. ë nhiÒu tØnh, muèn lµm ®−îc b¸o c¸o nµy, ph¶i khai th¸c
th«ng tin t¹i c¸c trung t©m giíi thiÖu viÖc lµm ë c¸c thµnh phè, thÞ x·.
ViÖc thùc hiÖn b¸o c¸o “Nh©n khÈu, lao ®éng ®i x©y dùng vïng kinh tÕ
míi” còng gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n mµ mét trong c¸c lý do lµ do cã sù thay ®æi vÒ
mÆt tæ chøc: Côc §iÒu ®éng d©n c− thuéc Bé Lao ®éng-Th−¬ng binh vµ X· héi
®· ®−îc chuyÓn thµnh Côc §Þnh canh, §Þnh c− vµ Ph¸t triÓn kinh tÕ míi thuéc
Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n. Ngoµi ra, sè ng−êi di c− tù do ®Õn c¸c
vïng kinh tÕ míi, ®Õn c¸c vïng dÔ lµm ¨n ngoµi chØ tiªu ®iÒu ®éng theo kÕ ho¹ch
cña Nhµ n−íc ngµy mét nhiÒu ®· lµm cho viÖc lµm b¸o c¸o kh«ng ®−îc kÞp thêi
vµ thiÕu chÝnh x¸c.
c) Nhãm c¸c chØ tiªu lao ®éng vµ tiÒn l−¬ng khu vùc Nhµ n−íc
Nãi chung, b¸o c¸o Lao ®éng vµ thu nhËp trong khu vùc Nhµ n−íc ®−îc
c¸c bé, ngµnh vµ c¸c Côc Thèng kª thùc hiÖn ®Çy ®ñ vµ cã chÊt l−îng ngµy mét
cao. Tuy nhiªn, trong viÖc thùc hiÖn chÕ ®é b¸o c¸o còng cßn nh÷ng h¹n chÕ nhÊt
®Þnh, nhÊt lµ trong viÖc ph©n ngµnh vµ ch−a thËt logic sè liÖu gi÷a c¸c kú b¸o
111
- c¸o. ViÖc thùc hiÖn Ph¸p lÖnh KÕ to¸n-Thèng kª vµ NghÞ ®Þnh 93 CP cña ChÝnh
Phñ vÒ xö ph¹t vi ph¹m hµnh chÝnh trong lÜnh vùc thèng kª ch−a nghiªm chØnh
dÉn ®Õn viÖc thùc hiÖn chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª ch−a thËt nghiªm chØnh.
2.2.2. Thu thËp qua c¸c cuéc ®iÒu tra chuyªn ®Ò
§iÒu tra chän mÉu Lao ®éng-ViÖc lµm lµ lo¹i ®iÒu tra chuyªn ®Ò ®−îc
thiÕt kÕ c«ng phu vµ ®−îc sù ®ãng gãp cña c¸c chuyªn gia Thèng kª lao ®éng
cña Tæ chøc Lao ®éng Quèc tÕ (ILO). Néi dung ®iÒu tra phong phó víi sè l−îng
tiªu thøc ®iÒu tra rÊt lín ®· ®¸p øng ®−îc nh÷ng nhu cÇu th«ng tin c¬ b¶n cho
c«ng t¸c qu¶n lý lao ®éng cña c¸c bé, ngµnh. C¸c quy ®Þnh ®iÒu tra vµ ghi phiÕu
vÒ c¬ b¶n phï hîp víi c¸c tiªu chuÈn quèc tÕ nªn c¸c sè liÖu thu ®−îc cã kh¶
n¨ng so s¸nh quèc tÕ.
Tuy nhiªn, do ®©y lµ lo¹i ®iÒu tra chän mÉu víi quy m« nhá, chØ ®¹i diÖn
®−îc cho c¶ n−íc vµ cÊp tØnh, thµnh phè nªn kh«ng ®¸p øng ®−îc nhu cÇu th«ng
tin cña cÊp hµnh chÝnh nhá h¬n (cÊp huyÖn/quËn vµ cÊp x·/ph−êng). Ngoµi ra, sè
liÖu cña cuéc ®iÒu tra lao ®éng viÖc lµm khi tæng hîp chi tiÕt sÏ cã sai sè mÉu
lín g©y khã kh¨n cho viÖc ph©n tÝch, sö dông. C«ng t¸c tæng hîp, ph©n tÝch vµ
c«ng bè kÕt qu¶ ®iÒu tra ®−îc thùc hiÖn d−íi d¹ng Ýt th«ng dông (phÇn lín c«ng
bè theo sè t−¬ng ®èi) còng g©y nhiÒu khã kh¨n, phøc t¹p cho viÖc tÝnh to¸n,
ph©n tÝch.
C¸c cuéc ®iÒu tra chuyªn ®Ò vÒ lao ®éng viÖc lµm thùc hiÖn ë n−íc ta míi
chØ ph¶n ¸nh ®−îc hiÖn tr¹ng lao ®éng x· héi mµ kh«ng x¸c ®Þnh ®−îc nh÷ng chØ
tiªu biÓu thÞ biÕn ®éng trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh (vÝ dô nh− sè ®−îc s¾p xÕp
viÖc lµm trong mét thêi gian nµo ®ã).
C¸c cuéc ®iÒu tra chuyªn ®Ò vÒ lao ®éng viÖc lµm thùc hiÖn ë n−íc ta míi
chØ ph¶n ¸nh ®−îc kh¶ n¨ng cung cña nguån lao ®éng x· héi (kh¶ n¨ng hiÖn cã)
mµ kh«ng thu thËp ®−îc nhu cÇu cña thÞ tr−êng lao ®éng (nhu cÇu lao ®éng cña
c¸c doanh nghiÖp).
2.2.3. Thu thËp qua Tæng ®iÒu tra d©n sè
Tæng ®iÒu tra d©n sè lµ mét cuéc ®iÒu tra toµn diÖn nªn c¸c sè liÖu vÒ lao
®éng x· héi khai th¸c ®−îc trong c¸c cuéc Tæng ®iÒu tra d©n sè cã thÓ phôc vô
cho tÊt c¶ c¸c cÊp hµnh chÝnh, tõ c¶ n−íc ®Õn tËn cÊp x·/ph−êng. Tæng ®iÒu tra
112
- d©n sè còng lµ cuéc ®iÒu tra ®−îc chØ ®¹o chÆt chÏ cña tÊt c¶ c¸c cÊp §¶ng,
chÝnh quyÒn; c«ng t¸c huÊn luyÖn nghiÖp vô, kiÓm tra, gi¸m s¸t t¹i ®Þa bµn ®−îc
quy ®Þnh vµ thùc hiÖn rÊt chÆt chÏ nªn chÊt l−îng cña c¸c cuéc ®iÒu tra d©n sè
th−êng kh¸ cao, ®−îc c¸c chuyªn gia trong vµ ngoµi n−íc ®¸nh gi¸ cao.
Tuy nhiªn, Tæng ®iÒu tra d©n sè lµ mét c«ng viÖc phøc t¹p, tèn kÐm nªn
kh«ng ®−îc tæ chøc mét c¸ch th−êng xuyªn mµ th−êng ph¶i 10 n¨m míi tæ chøc
®iÒu tra mét lÇn, nªn kh«ng ®¸p øng ®−îc yªu cÇu cña ng−êi dïng tin. Néi dung
cña c¸c cuéc Tæng ®iÒu tra d©n sè l¹i rÊt réng, tõ lÜnh vùc nh©n khÈu häc ®Õn c¸c
lÜnh vùc kinh tÕ x· héi, ®iÒu kiÖn sèng cña d©n c− nªn c¸c tiªu thøc vÒ lao ®éng
x· héi kh«ng thÓ ®−a vµo nhiÒu ®Ó kh«ng ¶nh h−ëng ®Õn chÊt l−îng chung cña
cuéc tæng ®iÒu tra. ChÝnh v× vËy, trong c¸c cuéc Tæng ®iÒu tra d©n sè ®· tiÕn
hµnh ë n−íc ta, chØ thu thËp ®−îc ho¹t ®éng kinh tÕ th−êng xuyªn cña d©n sè tõ
13 tuæi trë lªn (ho¹t ®éng trong 12 th¸ng qua) mµ kh«ng thu thËp ®−îc t×nh tr¹ng
ho¹t ®éng kinh tÕ hiÖn thêi (ho¹t ®éng trong 7 ngµy qua) nh− kiÕn nghÞ cña Tæ
chøc Lao ®éng Quèc tÕ (ILO).
Do Tæng ®iÒu tra d©n sè lµ mét cuéc ®iÒu tra toµn diÖn, sö dông mét khèi
l−îng ®iÒu tra viªn rÊt lín (tíi 150.000 ng−êi) nªn viÖc thiÕt kÕ c©u hái còng nh−
h−íng dÉn ghi phiÕu c¸c c©u hái vÒ lao ®éng viÖc lµm kh«ng thÓ thùc hiÖn ®−îc
mét c¸ch chi tiÕt nh− trong c¸c cuéc ®iÒu tra chuyªn ®Ò vÒ lao ®éng viÖc lµm.
Bëi vËy, chÊt l−îng th«ng tin vÒ lao ®éng x· héi còng cã nh÷ng ¶nh h−ëng nhÊt
®Þnh.
Còng nh− c¸c cuéc ®iÒu tra chuyªn ®Ò vÒ lao ®éng viÖc lµm nãi chung, c¸c
cuéc Tæng ®iÒu tra d©n sè ®· ®−îc thùc hiÖn ë n−íc ta míi chØ ph¶n ¸nh ®−îc
hiÖn tr¹ng lao ®éng x· héi t¹i mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh mµ kh«ng x¸c ®Þnh ®−îc
nh÷ng chØ tiªu biÓu thÞ biÕn ®éng trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh (vÝ dô nh− sè
®−îc s¾p xÕp viÖc lµm trong mét thêi gian nµo ®ã). C¸c th«ng tin vÒ lao ®éng x·
héi thu ®−îc trong c¸c cuéc Tæng ®iÒu tra d©n sè còng míi chØ ph¶n ¸nh ®−îc
kh¶ n¨ng cung cña nguån lao ®éng x· héi mµ kh«ng thu thËp ®−îc c¸c th«ng tin
ph¶n ¸nh nhu cÇu hiÖn t¹i cña thÞ tr−êng lao ®éng.
113
- III. §Ò xuÊt hÖ thèng chØ tiªu vµ ph−¬ng ph¸p thu thËp
th«ng tin thèng kª lao ®éng ë n−íc ta
3.1. X©y dùng HÖ thèng chØ tiªu thèng kª lao ®éng x· héi
A. HÖ thèng chØ tiªu
Trong hÖ thèng c¸c chØ tiªu thèng kª kinh tÕ-x· héi, c¸c chØ tiªu thèng kª
lao ®éng x· héi lµ bé phËn quan träng, rÊt cÇn thiÕt cho viÖc t×m hiÓu thÞ tr−êng
lao ®éng kÓ c¶ kh¶ n¨ng cung cÊp (cung) vµ t×nh h×nh vµ nhu cÇu sö dông (cÇu)
lao ®éng x· héi còng nh− quan hÖ cung cÇu.
C¸c chØ tiªu thèng kª lao ®éng x· héi lµ mét bé phËn quan träng cña b¶ng
c©n ®èi kinh tÕ quèc d©n ph¶n ¸nh nguån lao ®éng hiÖn cã vµ sù ph©n bè cña
chóng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n, theo tõng ngµnh, tõng ®Þa ph−¬ng, tõng khu
vùc....
HÖ thèng chØ tiªu thèng kª lao ®éng x· héi lµ tËp hîp c¸c chØ tiªu lao ®éng
cã liªn quan mËt thiÕt víi nhau, cã thÓ ph¶n ¸nh hiÖn tr¹ng còng nh− nh÷ng biÕn
®æi cña toµn bé hoÆc mét bé phËn lao ®éng x· héi trong ®iÒu kiÖn thêi gian vµ
®Þa ®iÓm cô thÓ. Chóng ®−îc thÓ hiÖn lµ nh÷ng con sè cô thÓ d−íi d¹ng c¸c sè
tuyÖt ®èi hoÆc t−¬ng ®èi vÒ sè l−îng, chÊt l−îng vµ sù thay ®æi cña lao ®éng x·
héi.
Cã thÓ ph©n hÖ thèng chØ tiªu thèng kª lao ®éng x· héi theo mét sè nhãm
chÝnh sau ®©y:
(i) nhãm c¸c chØ tiªu c©n ®èi lao ®éng x· héi;
(ii) nhãm c¸c chØ tiªu ®iÒu phèi lao ®éng; vµ
(iii) nhãm c¸c chØ tiªu lao ®éng trong khu vùc Nhµ n−íc.
C¸c chØ tiªu cô thÓ cña tõng nhãm nh− sau:
114
- STT Tªn chØ tiªu Ph©n tæ chÝnh Nguån thu thËp Kú cung cÊp
A Nhãm c¸c chØ tiªu vÒ c©n ®èi lao ®éng x· héi
1 Sè ng−êi trong ®é tuæi lao Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng th«n, §iÒu tra mÉu N¨m
®éng vïng, tØnh/TPhè
2 Tû träng d©n sè trong ®é tuæi Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng th«n, §iÒu tra mÉu N¨m
lao ®éng vïng, tØnh/TPhè
3 Sè ng−êi vµo tuæi lao ®éng Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng th«n, §iÒu tra mÉu N¨m
vïng, tØnh/TPhè
4 Sè ng−êi ra khái tuæi lao ®éng Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng th«n, §iÒu tra mÉu N¨m
vïng, tØnh/TPhè
5 Sè t¨ng hµng n¨m cña d©n sè Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng th«n, §iÒu tra mÉu N¨m
trong ®é tuæi lao ®éng vïng, tØnh/TPhè
6 D©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ (Lùc Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng th«n, §iÒu tra mÉu N¨m
l−îng lao ®éng) vïng, tØnh/TPhè
7 D©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ theo Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng th«n, §iÒu tra mÉu N¨m
nhãm tuæi vïng, tØnh/TPhè
8 Tû träng d©n sè ho¹t ®éng kinh Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng th«n, §iÒu tra mÉu N¨m
tÕ theo nhãm tuæi vïng, tØnh/TPhè
9 Tû lÖ tham gia d©n sè ho¹t Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng th«n, §iÒu tra mÉu N¨m
®éng kinh tÕ vïng, tØnh/TPhè
10 Tû lÖ d©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng th«n, §iÒu tra mÉu N¨m
theo ®é tuæi vïng, tØnh/TPhè
11 Tû lÖ giíi tÝnh cña d©n sè ho¹t Thµnh thÞ/n«ng th«n, vïng, §iÒu tra mÉu N¨m
®éng kinh tÕ tØnh/TPhè
12 Tû lÖ gia t¨ng cña d©n sè ho¹t Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng th«n, §iÒu tra mÉu N¨m
®éng kinh tÕ vïng, tØnh/TPhè
13 Tû lÖ t¨ng hµng n¨m cña d©n Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng th«n, §iÒu tra mÉu N¨m
sè ho¹t ®éng kinh tÕ vïng, tØnh/TPhè
14 C¬ cÊu thµnh thÞ-n«ng th«n cña Vïng, tØnh/TPhè §iÒu tra mÉu N¨m
d©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ
15 Lao ®éng lµm viÖc (cã viÖc Tuæi, Giíi tÝnh, nghÒ nghiÖp, §iÒu tra mÉu N¨m
lµm) Thµnh thÞ/n«ng th«n, vïng,
tØnh/TPhè
16 Tû lÖ cã viÖc lµm Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng th«n, §iÒu tra mÉu N¨m
vïng, tØnh/TPhè
17 Tû lÖ cã viÖc lµm theo ®é tuæi Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng th«n, §iÒu tra mÉu N¨m
vïng, tØnh/TPhè
115
- STT Tªn chØ tiªu Ph©n tæ chÝnh Nguån thu thËp Kú cung cÊp
18 Lao ®éng lµm viÖc trong c¸c Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng th«n, §iÒu tra mÉu N¨m
ngµnh KTQD vïng, tØnh/TPhè
19 Tû träng lao ®éng theo ngµnh Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng th«n, §iÒu tra mÉu N¨m
KTQD vïng, tØnh/TPhè
20 Lao ®éng lµm viÖc chia theo Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng th«n, §iÒu tra mÉu N¨m
thµnh phÇn kinh tÕ vïng, tØnh/TPhè
21 Tû träng lao ®éng theo thµnh Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng th«n, §iÒu tra mÉu N¨m
phÇn kinh tÕ vïng, tØnh/TPhè
22 Ng−êi ®ñ viÖc lµm Tuæi, Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng §iÒu tra mÉu N¨m
th«n, vïng, tØnh/TPhè
23 Tû lÖ thêi gian lao ®éng ®−îc Tuæi, Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng §iÒu tra mÉu N¨m
sö dông th«n, vïng, tØnh/TPhè
24 ThÊt nghiÖp Tuæi, Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng §iÒu tra mÉu Quý
th«n, vïng, tØnh/TPhè
25 Tû lÖ thÊt nghiÖp Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng th«n, §iÒu tra mÉu Quý
vïng, tØnh/TPhè
26 Tû lÖ thÊt nghiÖp ®Æc tr−ng Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng th«n, §iÒu tra mÉu Quý
theo ®é tuæi vïng, tØnh/TPhè
27 Sè ng−êi thÊt nghiÖp chia theo Tuæi, Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng §iÒu tra mÉu N¨m
tr×nh ®é häc vÊn th«n, vïng, tØnh/TPhè
28 Sè ng−êi thÊt nghiÖp theo tr×nh Tuæi, Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng §iÒu tra mÉu N¨m
®é chuyªn m«n kü thuËt th«n, vïng, tØnh/TPhè
29 ThiÕu viÖc lµm Tuæi, Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng §iÒu tra mÉu N¨m
th«n, vïng, tØnh/TPhè
30 Tû lÖ thiÕu viÖc lµm Tuæi, Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng §iÒu tra mÉu N¨m
th«n, vïng, tØnh/TPhè
31 D©n sè kh«ng ho¹t ®éng kinh Tuæi, Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng §iÒu tra mÉu Quý
tÕ th«n, vïng, tØnh/TPhè
32 Tû lÖ d©n sè kh«ng ho¹t ®éng Tuæi, Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/ §iÒu tra mÉu Quý
kinh tÕ n«ng th«n, vïng, tØnh/TPhè
33 Tû lÖ d©n sè kh«ng ho¹t ®éng Tuæi, Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng §iÒu tra mÉu Quý
kinh tÕ ®Æc tr−ng theo tuæi th«n, vïng, tØnh/TPhè
34 Néi trî Tuæi, Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng §iÒu tra mÉu Quý
th«n, vïng, tØnh/TPhè
35 §i häc Tuæi, Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng §iÒu tra mÉu Quý
th«n, vïng, tØnh/TPhè
116
- STT Tªn chØ tiªu Ph©n tæ chÝnh Nguån thu thËp Kú cung cÊp
36 Kh«ng cã kh¶ n¨ng lao ®éng Tuæi, Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng §iÒu tra mÉu Quý
th«n, vïng, tØnh/TPhè
37 Kh«ng lµm viÖc Tuæi, Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng §iÒu tra mÉu Quý
th«n, vïng, tØnh/TPhè
B Nhãm c¸c chØ tiªu vÒ ®iÒu phèi lao ®éng x· héi
38 T¨ng lao ®éng Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng th«n, B¸o c¸o ®Þnh kú 6 th¸ng
vïng, tØnh/TPhè
39 Gi¶m lao ®éng Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng th«n, B¸o c¸o ®Þnh kú 6 th¸ng
vïng, tØnh/TPhè
40 Sè ng−êi cÇn s¾p xÕp viÖc lµm Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng th«n, B¸o c¸o ®Þnh kú Quý
vïng, tØnh/TPhè
41 Sè ng−êi ®· ®−îc s¾p xÕp viÖc Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng th«n, B¸o c¸o ®Þnh kú Quý
lµm vïng, tØnh/TPhè
42 Sè ng−êi ®¨ng ký xin viÖc lµm Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng th«n, B¸o c¸o ®Þnh kú Quý
vïng, tØnh/TPhè
43 Lao ®éng ®−îc ®iÒu ®éng ®i Giíi tÝnh, vïng, tØnh/TPhè B¸o c¸o ®Þnh kú Quý
x©y dùng kinh tÕ míi
C Nhãm c¸c chØ tiªu lao ®éng trong khu vùc nhµ n−íc
44 Tæng sè lao ®éng cã ®Õn cuèi Giíi tÝnh, ngµnh KTQD, vïng, B¸o c¸o ®Þnh kú 6 th¸ng
kú tØnh/TPhè
45 Tæng sè lao ®éng b×nh qu©n Giíi tÝnh, ngµnh KTQD, vïng, B¸o c¸o ®Þnh kú 6 th¸ng
trong kú tØnh/TPhè
46 Lao ®éng trong biªn chÕ Giíi tÝnh, ngµnh KTQD, vïng, B¸o c¸o ®Þnh kú 6 th¸ng
tØnh/TPhè
47 Lao ®éng hîp ®ång Giíi tÝnh, ngµnh KTQD, vïng, B¸o c¸o ®Þnh kú 6 th¸ng
tØnh/TPhè
48 Thu nhËp Giíi tÝnh, ngµnh KTQD, vïng, B¸o c¸o ®Þnh kú 6 th¸ng
tØnh/TPhè
49 TiÒn l−¬ng Giíi tÝnh, ngµnh KTQD, vïng, B¸o c¸o ®Þnh kú 6 th¸ng
tØnh/TPhè
50 B¶o hiÓm x· héi tr¶ thay l−¬ng Giíi tÝnh, ngµnh KTQD, vïng, B¸o c¸o ®Þnh kú 6 th¸ng
tØnh/TPhè
51 C¸c kho¶n thu nhËp kh¸c Giíi tÝnh, ngµnh KTQD, vïng, B¸o c¸o ®Þnh kú 6 th¸ng
tØnh/TPhè
52 Thu nhËp b×nh qu©n th¸ng Giíi tÝnh, ngµnh KTQD, vïng, B¸o c¸o ®Þnh kú 6 th¸ng
tØnh/TPhè
117
- B. Kh¸i niÖm, ®Þnh nghÜa, c«ng thøc tÝnh to¸n mét sè chØ tiªu chñ yÕu
1. Sè ng−êi trong ®é tuæi lao ®éng
Sè ng−êi trong ®é tuæi lao ®éng lµ nh÷ng ng−êi trong ®é tuæi theo quy
®Þnh cña Nhµ n−íc cã nghÜa vô vµ quyÒn lîi ®em søc lao ®éng cña m×nh lµm
viÖc cho x· héi.
Theo quy ®Þnh cña luËt lao ®éng hiÖn hµnh, ®é tuæi lao ®éng tÝnh tõ 15
®Õn hÕt 59 tuæi ®èi víi nam vµ tõ 15 ®Õn hÕt 54 tuæi ®èi víi n÷ (tuæi trßn).
2. Tû träng d©n sè trong ®é tuæi lao ®éng
Tû träng nh©n khÈu trong tuæi lao ®éng lµ tû lÖ phÇn tr¨m sè ng−êi trong
tuæi lao ®éng so víi tæng d©n sè. ChØ tiªu nµy ®−îc tÝnh theo c«ng thøc:
Sè ng−êi trong tuæi L§
Tû träng nh©n khÈu trong tuæi L§ = -------------------------------- x 100
Tæng sè d©n
3. Sè ng−êi vµo tuæi lao ®éng
Sè ng−êi vµo tuæi lao ®éng lµ nh÷ng ng−êi tr−íc n¨m tÝnh to¸n ch−a ®ñ 15
tuæi nh−ng ®Õn n¨m tÝnh to¸n ®· ®ñ 15 tuæi trßn.
4. Sè ng−êi ra khái tuæi lao ®éng
Sè ng−êi vµo tuæi lao ®éng lµ nh÷ng ng−êi tr−íc n¨m tÝnh to¸n ch−a ®ñ 60
tuæi ®èi víi nam giíi vµ ch−a ®ñ 55 tuæi ®èi víi n÷ giíi nh−ng ®Õn n¨m tÝnh to¸n
®· ®ñ 60 tuæi trßn ®èi víi nam giíi vµ 55 tuæi trßn ®èi víi n÷ giíi.
5. Sè t¨ng hµng n¨m cña d©n sè trong ®é tuæi lao ®éng
Sè t¨ng hµng n¨m cña d©n sè trong ®é tuæi lao ®éng lµ hiÖu sè gi÷a d©n sè
trong ®é tuæi cña n¨m (t) vµ d©n sè trong ®é tuæi cña n¨m (t-1). §©y còng lµ hiÖu
sè gi÷a sè vµo ®é tuæi lao ®éng vµ ra khái ®é tuæi lao ®éng vµ sè trong ®é tuæi
lao ®éng ®· bÞ chÕt trong kú (kh«ng tÝnh ®Õn sè biÕn ®éng c¬ häc).
6. Nguån lao ®éng
Nguån lao ®éng lµ bé phËn d©n sè cã kh¶ n¨ng tham gia lao ®éng cña c¶
n−íc hay tõng vïng l·nh thæ. Nguån lao ®éng bao gåm:
118
- - Nh÷ng ng−êi trong ®é tuæi lao ®éng theo quy ®Þnh cña nhµ n−íc cã kh¶
n¨ng lao ®éng;
- Nh÷ng ng−êi ngoµi ®é tuæi lao ®éng, nh−ng thùc tÕ ®ang tham gia lao
®éng.
Nguån lao ®éng lµ chØ tiªu c¬ b¶n cña “B¶ng c©n ®èi lao ®éng x· héi”,
®−îc thu thËp vµ tÝnh to¸n qua c¸c cuéc tæng ®iÒu tra d©n sè, c¸c cuéc ®iÒu tra
lao ®éng viÖc lµm vµ trong b¸o c¸o ®Þnh kú vÒ lao ®éng.
7. D©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ (Lùc l−îng lao ®éng)
D©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ (Lùc l−îng lao ®éng) lµ nh÷ng ng−êi thùc tÕ
®ang lµm viÖc vµ nh÷ng ng−êi thÊt nghiÖp. Lo¹i thø nhÊt lµ nh÷ng ng−êi thùc tÕ
®ang ho¹t ®éng trong c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n, lo¹i thø hai lµ nh÷ng ng−êi
thÊt nghiÖp ®ang t×m viÖc lµm, tøc lµ s½n sµng tham gia vµo ho¹t ®éng kinh tÕ
nÕu cã ®iÒu kiÖn (t×m ®−îc viÖc).
D©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ lµ mét chØ tiªu ®−îc sö dông nhiÒu ®Ó ®¸nh gi¸
t×nh tr¹ng lao ®éng trong c¸c b¸o c¸o ph©n tÝch sè liÖu cña c¸c cuéc ®iÒu tra lao
®éng-viÖc lµm vµ tæng ®iÒu tra d©n sè.
8. D©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ theo nhãm tuæi
D©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ theo ®é tuæi hoÆc nhãm tuæi lµ sè ng−êi lµm viÖc
vµ thÊt nghiÖp trong mét ®é tuæi hoÆc nhãm tuæi nhÊt ®Þnh.
9. Tû träng d©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ theo nhãm tuæi
Tû träng d©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ theo nhãm tuæi lµ ph©n bè theo tû lÖ
phÇn tr¨m cña d©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ cña tõng nhãm tuæi trong tæng sè d©n sè
ho¹t ®éng kinh tÕ theo c«ng thøc:
LLL§i
TT LLL§i = ------------------ x 100
Tæng LLL§
trong ®ã: - TT LLL§i : Tû träng lùc l−îng lao ®éng theo nhãm tuæi i;
- LLL§i : Sè lùc l−îng lao ®éng thuéc nhãm tuæi i.
119
- 10. Tû lÖ tham gia d©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ
Tû lÖ tham gia d©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ lµ sè phÇn tr¨m d©n sè ho¹t ®éng
kinh tÕ so víi mét tËp hîp d©n sè nhÊt ®Þnh.
Trong thùc tÕ ng−êi ta th−êng sö dông ba lo¹i tû lÖ d©n sè ho¹t ®éng kinh
tÕ: (i) tû lÖ d©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ th«; (ii) tû lÖ d©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ
chung; vµ (iii) tû lÖ d©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ theo nhãm tuæi.
Tû lÖ d©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ th« ®−îc x¸c ®Þnh b»ng c¸ch chia tæng d©n
sè ho¹t ®éng kinh tÕ cho tæng sè d©n, theo c«ng thøc:
DSH§KT
Tû lÖ DS H§KT th« = ------------- x 100
P
Trong ®ã: Tû lÖ DS H§KT th« - Tû lÖ d©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ th«;
DS H§KT - Tæng d©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ;
P - Tæng sè d©n.
Tû lÖ d©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ (DSH§KT) chung ®−îc x¸c ®Þnh b»ng c¸ch
chia toµn bé d©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ cho d©n sè tõ 15 tuæi trë lªn, theo c«ng
thøc:
DSH§KT15+
Tû lÖ DS H§KT = ------------- x 100
P15+
Trong ®ã: DSH§KT15+ - D©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ tõ 15 tuæi trë lªn
P15+ - D©n sè tõ 15 tuæi trë lªn.
11. Tû lÖ d©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ ®Æc tr−ng theo ®é tuæi (nhãm tuæi)
Tû lÖ d©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ ®Æc tr−ng theo ®é tuæi hoÆc nhãm tuæi ®−îc
x¸c ®Þnh b»ng c¸ch chia d©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ cña mét ®é tuæi hoÆc nhãm
tuæi nhÊt ®Þnh cho toµn bé d©n sè cña ®é tuæi hoÆc nhãm tuæi ®ã, theo c«ng thøc:
120
nguon tai.lieu . vn
