- Trang Chủ
- Kinh tế - Thương mại
- Đề tài khoa học: Nghiên cứu xây dựng hệ thống chỉ tiêu thống kê an toàn xã hội trong hệ thống chỉ tiêu kinh tế-xã hội của thống kê nhà nước
Xem mẫu
- §Ò tµi khoa häc
Sè: 10-2003
Nghiªn cøu x©y dùng hÖ thèng chØ tiªu thèng kª an
toµn x∙ héi trong hÖ thèng chØ tiªu kinh tÕ-x∙ héi cña
thèng kª nhµ n−íc
1. CÊp ®Ò tµi : C¬ së
2. Thêi gian nghiªn cøu : 2003
3. §¬n vÞ chñ tr× : Vô Thèng kª X· héi vµ M«i tr−êng
4. §¬n vÞ qu¶n lý : ViÖn Khoa häc Thèng kª
5. Chñ nhiÖm ®Ò tµi : CN. NguyÔn Phong
6. Nh÷ng ng−êi phèi hîp thùc hiÖn:
CN. Vâ Thµnh S¬n
CN. Hå ThÞ Kim Nhung
CN. NguyÔn V¨n Thuû
CN. D−¬ng B¹ch Long
CN. Ph¹m V¨n §−îc
CN. Ph¹m Quang Léc
7. KÕt qu¶ b¶o vÖ: lo¹i kh¸
225
- I. C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn cña viÖc x©y dùng hÖ thèng
chØ tiªu thèng kª an toµn x∙ héi
1.1. An toµn x· héi
An toµn x· héi lµ mét vÊn ®Ò míi chØ ®−îc ®Æt vÊn ®Ò nghiªn cøu mét
c¸ch hoµn chØnh vµ ®Çy ®ñ trong thêi gian gÇn ®©y, khi mµ thùc tiÔn cuéc sèng
cña thêi kú ®æi míi, héi nhËp vµ ph¸t triÓn ®· vµ ®ang lµm n¶y sinh nh÷ng vÊn
®Ò x· héi cÊp thiÕt ph¶i gi¶i quyÕt, nh− c¸c tÖ n¹n x· héi xuÊt hiÖn vµ gia t¨ng,
®êi sèng gi÷a c¸c tÇng líp d©n c− cã sù ph©n ho¸, sù ¶nh h−ëng cña nh÷ng luång
v¨n ho¸ ®éc h¹i, ngo¹i lai, m«i tr−êng thiªn nhiªn bÞ x©m h¹i,v.v…
An ninh nãi chung lµ ''sù an toµn, æn ®Þnh chung cña mét chÕ ®é, mét x·
héi'' (NguyÔn Xu©n Yªm, trang 12).
An ninh quèc gia ''thÓ hiÖn quan hÖ chÝnh trÞ gi÷a c¸c giai cÊp, kh¼ng ®Þnh
vÞ trÝ cña giai cÊp cÇm quyÒn ®èi víi c¸c nhµ n−íc kh¸c trªn thÕ giíi'' (NguyÔn
Xu©n Yªm, trang 12). Cßn trËt tù an toµn x· héi lµ ''tr¹ng th¸i cña c¸c quan hÖ x·
héi ®−îc h×nh thµnh vµ ®iÒu chØnh bëi hÖ thèng quy ph¹m ph¸p luËt cña Nhµ
n−íc, quy ph¹m chÝnh trÞ, quy ph¹m ®¹o ®øc, thuÇn phong mü tôc trong ®êi sèng
céng ®ång cña mét d©n téc, mét nhµ n−íc, lµ t×nh tr¹ng x· héi æn ®Þnh, ë ®ã mäi
c«ng d©n sèng vµ lao ®éng cã tæ chøc, cã kû c−¬ng, mäi lîi Ých chÝnh ®¸ng ®−îc
®¶m b¶o, kh«ng bÞ x©m h¹i'' (Lª ThÕ TiÖm, trang 18- 19).
Theo kh¸i niÖm trªn, an toµn x· héi cã néi dung réng lín, bao hµm nh÷ng
khÝa c¹nh kh¸c nhau cña ®êi sèng x· héi. Nh÷ng khÝa c¹nh nµy, nÕu bÞ vi ph¹m,
sÏ ¶nh h−ëng ®Õn sù ph¸t triÓn b×nh th−êng cña x· héi vµ ¶nh h−ëng ®Õn cuéc
sèng b×nh th−êng cña nh÷ng thµnh viªn trong ®ã.
§Ò tµi sö dông kh¸i niÖm vÒ an toµn x· héi do t¸c gi¶ Lª ThÕ TiÖm ®−a ra
trong viÖc tiÕn hµnh nghiªn cøu cña m×nh.
Mét khÝa c¹nh kh¸c cña an toµn x· héi lµ kh¶ n¨ng phôc håi l¹i tr¹ng th¸i
c©n b»ng cña x· héi, cña ®êi sèng d©n c− sau khi cã nh÷ng hiÖn t−îng bÊt
th−êng x¶y ra, nh− ho¶ ho¹n, lôt b·o,v.v… Kh¶ n¨ng nµy phô thuéc vµo møc ®é
dù phßng cña x· héi, møc ®é kÞp thêi cña viÖc xö lý khi cã nh÷ng hiÖn t−îng bÊt
th−êng x¶y ra.
ViÖc b¶o vÖ trËt tù an toµn x· héi, cÇn tËp trung vµo c¸c mÆt chñ yÕu sau:
226
- - Phßng chèng téi ph¹m.
- Gi÷ g×n trËt tù c«ng céng.
- Phßng ngõa tai n¹n
- Bµi trõ tÖ n¹n x· héi.
- Chèng « nhiÔm m«i tr−êng.
Ngoµi ra, ®Ó thÓ hiÖn tÝnh toµn vÑn cña viÖc b¶o vÖ an toµn x· héi, còng
nªn bao gåm mét sè vÊn ®Ò kh¸c, nh− vÖ sinh an toµn thùc phÈm, phßng chèng
lôt b·o, thiªn tai.
Gi÷a an ninh quèc gia vµ trËt tù an toµn x· héi cã mèi quan hÖ biÖn chøng,
nh©n qu¶ lÉn nhau. ViÖc b¶o vÖ an ninh nãi chung ph¶i lµ nh÷ng ho¹t ®éng tiÕn
hµnh ®ång bé trªn c¶ hai mÆt ®èi néi vµ ®èi ngo¹i, diÔn ra trªn ph¹m vi toµn x·
héi, gi÷a mäi tÇng líp nh©n d©n vµ cã liªn quan mËt thiÕt ®Õn nh÷ng chÝnh s¸ch
kinh tÕ x· héi kh¸c cña nhµ n−íc cÇm quyÒn.
1.2. C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn cña viÖc x©y dùng hÖ thèng chØ tiªu thèng kª
an toµn x· héi
C¸c chØ tiªu thèng kª an toµn x· héi lµ mét bé phËn cña hÖ thèng c¸c chØ
tiªu kinh tÕ x· héi nãi chung gãp phÇn t¹o nªn bøc tranh toµn c¶nh vÒ sù ph¸t
triÓn cña x· héi n−íc ta xÐt trªn nhiÒu ph−¬ng diÖn. Bªn c¹nh ®ã, còng nh− hÖ
thèng chØ tiªu thèng kª kinh tÕ x· héi kh¸c, cã t¸c dông lµm c¬ së ®Ó dù b¸o sù
t¨ng tr−ëng kinh tÕ còng nh− chiÒu h−íng ph¸t triÓn cña x· héi, hÖ thèng chØ tiªu
thèng kª an toµn x· héi sÏ cã t¸c dông c¶nh b¸o nh÷ng chiÒu h−íng gia t¨ng cña
nh÷ng yÕu tè lµm ¶nh h−ëng ®Õn an toµn x· héi vµ trËt tù an ninh. §Æc biÖt, hÖ
thèng chØ tiªu nµy cã t¸c dông trong viÖc ®¸nh gi¸ vÒ sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña
x· héi ®Êt n−íc.
An toµn x· héi lµ mét vÊn ®Ò cã tÝnh giai cÊp. T¨ng c−êng c¸c biÖn ph¸p
b¶o vÖ an toµn x· héi chÝnh lµ t¨ng c−êng b¶o vÖ nh÷ng quyÒn lîi cña nh÷ng giai
cÊp thèng trÞ trong x· héi. ë n−íc ta, b¶o vÖ an toµn x· héi chÝnh lµ b¶o vÖ
nh÷ng quyÒn lîi chÝnh ®¸ng vµ hîp ph¸p cña mäi c«ng d©n. An toµn x· héi lµ
mét vÊn ®Ò cã tÝnh x· héi ho¸. Mäi c«ng d©n ®Òu cã quyÒn vµ nghÜa vô tham gia
227
- b¶o vÖ trËt tù an toµn x· héi. Nh÷ng sè liÖu vÒ an toµn x· héi cÇn ph¶i ®−îc c«ng
bè vµ ai còng cã thÓ tham gia theo dâi, sö dông.
Nh− ®· tr×nh bµy, an toµn x· héi lµ mét vÊn ®Ò cã mèi quan hÖ nh©n qu¶,
t¸c ®éng qua l¹i víi nh÷ng qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi kh¸c. T¨ng c−êng
b¶o vÖ trËt tù an toµn x· héi, do ®ã kh«ng chØ lµ nh÷ng biÖn ph¸p nh»m gi÷ g×n
an toµn x· héi, mµ s©u xa h¬n, bao gåm c¶ nh÷ng biÖn ph¸p nh»m kh«ng ®Ó x¶y
ra hiÖn t−îng lµm ¶nh h−ëng ®Õn an toµn x· héi, nh− c¸c ch−¬ng tr×nh t¹o viÖc
lµm, t¨ng thu nhËp, ®Ó tr¸nh ph¸ rõng. Thèng kª an toµn x· héi ph¶i ®¶m b¶o cho
phÐp ph©n tÝch ®−îc nh÷ng hËu qu¶ x· héi cña nh÷ng chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch
ph¸t triÓn kinh tÕ trªn ph¹m vi c¶ n−íc còng nh− ë tõng ®Þa ph−¬ng.
Trªn gi¸c ®é thùc tiÔn, thèng kª an toµn x· héi lµ mét yÕu tè cÇn thiÕt cho
c«ng viÖc qu¶n lý nhµ n−íc vÒ trËt tù an toµn x· héi. Nh÷ng sè liÖu vÒ an toµn x·
héi cho phÐp c¸c cÊp l·nh ®¹o §¶ng vµ Nhµ n−íc cã mét c¸ch nh×n tæng thÓ vÒ
t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi nãi chung, vÒ an toµn x· héi nãi riªng. Nh÷ng
sè liÖu vÒ tai n¹n giao th«ng, vÒ sè l−îng xe g¾n m¸y ®ang l−u hµnh, vÒ t×nh h×nh
chÊp hµnh luËt giao th«ng ®· dÉn tíi nh÷ng quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n vÒ viÖc sö dông
mò b¶o hiÓm khi sö dông xe g¾n m¸y trªn nh÷ng tuyÕn ®−êng nguy hiÓm cña
ChÝnh phñ. Nh÷ng sè liÖu vÒ nh÷ng vô ho¶ ho¹n, ch¸y rõng cho thÊy cã nh÷ng
yÕu tè ®ang ¶nh h−ëng ®Õn sù an toµn cña ®êi sèng x· héi, cÇn ph¶i cã nh÷ng
biÖn ph¸p ®Ò phßng, ®èi phã. Tû lÖ t¸i nghiÖn cao cña nh÷ng ng−êi ®· qua cai
nghiÖn ®· dÉn ®Õn quyÕt ®Þnh mang tÝnh s¸ng t¹o lµ tiÕp tôc d¹y nghÒ vµ t¹o viÖc
lµm cho nh÷ng ng−êi ®· qua cai nghiÖn ë Thµnh phè Hå ChÝ Minh.
An toµn x· héi lµ mét vÊn ®Ò lín, bao hµm nhiÒu néi dung. Nh÷ng yÕu tè
cô thÓ cña an toµn x· héi nh− phßng chèng téi ph¹m, b¶o vÖ m«i tr−êng, phßng
chèng tai n¹n giao th«ng,v.v… trong thùc tiÔn do nh÷ng ngµnh chøc n¨ng kh¸c
nhau phô tr¸ch. Nh÷ng ngµnh nµy tuy thùc hiÖn nh÷ng chøc n¨ng qu¶n lý nhµ
n−íc trªn nh÷ng lÜnh vùc kh¸c nhau, nh−ng ®Òu cã tÝnh thèng nhÊt trong viÖc
tham gia gi÷ g×n trËt tù, an toµn x· héi. Thèng kª an toµn x· héi, do ®ã, cÇn cã sù
tham gia cña nh÷ng c¬ quan chøc n¨ng nµy trong viÖc cung cÊp th«ng tin vµ sö
dông th«ng tin.
Trong viÖc x©y dùng vµ thùc hiÖn c«ng t¸c thèng kª an toµn x· héi, c¬
quan thèng kª nhµ n−íc ®ãng vai trß rÊt quan träng. Thuéc lÜnh vùc chuyªn m«n
228
- cña m×nh, c¬ quan thèng kª nhµ n−íc sÏ ®¶m b¶o cho thèng kª an toµn x· héi
®−îc tiÕn hµnh ®Çy ®ñ, liªn tôc, kh«ng trïng l¾p vµ mang tÝnh thùc tiÔn, tÝnh
khoa häc. C¬ quan thèng kª nhµ n−íc sÏ ®ãng vai trß ®Çu mèi, liªn kÕt ho¹t ®éng
thèng kª cña nh÷ng c¬ quan chøc n¨ng. Vai trß cña ngµnh thèng kª sÏ lµ tham
gia x¸c ®Þnh nh÷ng ®èi t−îng sö dông th«ng tin thèng kª an toµn x· héi, trong ®ã
quan träng nhÊt lµ Quèc héi, c¸c c¬ quan §¶ng vµ ChÝnh phñ, c¸c Bé ngµnh vµ
c¬ quan chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng, x¸c ®Þnh nhu cÇu th«ng tin cô thÓ cña nh÷ng
®èi t−îng nµy, c¶ vÒ khèi l−îng vµ thêi gian, tham gia x©y dùng c¸c chØ tiªu
thèng kª, h×nh thµnh c¸c kh¸i niÖm, ph−¬ng ph¸p thu thËp, tæng hîp th«ng tin,
c¬ chÕ cung cÊp th«ng tin,v.v… Ngoµi ra, ngµnh thèng kª còng sÏ chÝnh lµ c¬
quan cã tr¸ch nhiÖm ®−a ra ý kiÕn vÒ viÖc tæ chøc vµ x©y dùng ®éi ngò c¸n bé
thèng kª trong c¸c ngµnh chøc n¨ng, vèn x−a nay kh«ng ®−îc chó ý kiÖn toµn,
kh«ng ®−îc båi d−ìng kiÕn thøc chuyªn m«n, kh«ng ®−îc trang bÞ c¸c ph−¬ng
tiÖn lµm viÖc hiÖu qu¶.
HiÖn nay, xuÊt ph¸t tõ tÝnh cÇn thiÕt trong viÖc thèng nhÊt c«ng t¸c thèng
kª téi ph¹m gi÷a c¸c ngµnh cã liªn quan, lµ KiÓm s¸t, C«ng an, Toµ ¸n vµ Qu©n
®éi, nh÷ng ngµnh nµy ®ang tiÕn hµnh x©y dùng chung mét chÕ ®é b¸o c¸o thèng
kª h×nh sù - thèng kª téi ph¹m, do Côc Thèng kª thuéc ViÖn KiÓm s¸t nh©n d©n
tèi cao chñ tr×. Tuy nhiªn, do tÝnh kh«ng ®ång nhÊt trong c«ng viÖc gi÷a nh÷ng
ngµnh nµy, viÖc x©y dùng chÕ ®é b¸o c¸o ®ang gÆp nh÷ng khã kh¨n trong viÖc
thèng nhÊt nh÷ng ý kiÕn vÒ nh÷ng chØ tiªu thèng kª téi ph¹m ®−îc ®Ò xuÊt. §iÒu
nµy cµng cho thÊy vai trß cÇn thiÕt cña c¬ quan thèng kª nhµ n−íc trong viÖc
tham gia ph¸t triÓn c«ng t¸c thèng kª trong nh÷ng ®¬n vÞ ngoµi ngµnh.
C¬ së ph¸p lý cña viÖc c¬ quan thèng kª nhµ n−íc tham gia x©y dùng hÖ
thèng chØ tiªu thèng kª an toµn x· héi lµ LuËt Thèng kª do Quèc héi n−íc Céng
hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam kho¸ 9, kú häp thø 3 n¨m 2003 ban hµnh, quy
®Þnh t¹i §iÒu 35: ''C¬ quan thèng kª trung −¬ng gióp ChÝnh phñ thùc hiÖn nhiÖm
vô, quyÒn h¹n thuéc néi dung qu¶n lý nhµ n−íc vÒ thèng kª theo quy ®Þnh cña
ChÝnh phñ'' vµ t¹i §iÒu 34 quy ®Þnh vÒ nh÷ng néi dung qu¶n lý nhµ n−íc vÒ
thèng kª, trong ®ã nªu râ: ''X©y dùng vµ chØ ®¹o thùc hiÖn chiÕn l−îc, quy
ho¹ch, kÕ ho¹ch ph¸t triÓn c«ng t¸c thèng kª, hÖ thèng chØ tiªu thèng kª quèc
gia, ch−¬ng tr×nh ®iÒu tra thèng kª quèc gia”.
229
- §Ó c¸c ho¹t ®éng thu thËp, tæng hîp, cung cÊp vµ sö dông th«ng tin thèng
kª an toµn x· héi ®−îc diÔn ra æn ®Þnh, viÖc h×nh thµnh mét c¬ chÕ cho viÖc cung
cÊp vµ sö dông th«ng tin lµ cÇn thiÕt. C¬ chÕ nµy gióp cho viÖc h×nh thµnh nguån
th«ng tin ®−îc æn ®Þnh vµ liªn tôc, nh÷ng ®èi t−îng dïng tin c¬ b¶n ®−îc x¸c
®Þnh vµ do ®ã, nhu cÇu vÒ néi dung th«ng tin cña hä ®−îc ®¸p øng. C¬ chÕ cung
cÊp vµ sö dông th«ng tin còng x¸c ®Þnh tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn h¹n cña nh÷ng
cÊp, ngµnh, nh÷ng ®èi t−îng cã liªn quan trong viÖc ®¶m b¶o tÝnh c«ng khai cña
c«ng t¸c thèng kª an toµn x· héi, nh−ng còng ®¶m b¶o tÝnh b¶o mËt cña nh÷ng
th«ng tin vÒ trËt tù an toµn x· héi, vèn lµ nh÷ng th«ng tin dÔ bÞ khai th¸c ®Ó sö
dông vµo nh÷ng môc ®Ých tuyªn truyÒn, chèng ph¸ chÕ ®é, hoÆc cã nh÷ng th«ng
tin thuéc ph¹m vi bÝ mËt quèc gia.
C¬ chÕ cung cÊp vµ sö dông th«ng tin thèng kª an toµn x· héi ®−îc x©y
dùng dùa trªn c¬ së ph¸p lý lµ tÝnh tËp trung d©n chñ trong c«ng viÖc qu¶n lý cña
nhµ n−íc ta. Nguyªn t¾c ''d©n biÕt, d©n bµn, d©n lµm, d©n kiÓm tra'' ®−îc qu¸n
triÖt vµ thùc hiÖn xuyªn suèt trong toµn bé qu¸ tr×nh qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh cña
ChÝnh phñ. ViÖc t¨ng c−êng qu¶n lý nhµ n−íc b»ng HiÕn ph¸p vµ ph¸p luËt lµ
mét yÕu tè ®¶m b¶o cho viÖc x©y dùng nh÷ng v¨n b¶n ph¸p quy quy ®Þnh viÖc
thùc hiÖn qu¸ tr×nh thèng kª an toµn x· héi cña c¸c c¬ quan chøc n¨ng vµ cña c¬
quan thèng kª nhµ n−íc. Ngoµi ra, xu h−íng héi nhËp quèc tÕ ngµy cµng ®a d¹ng
cña n−íc ta ®Æt ra yªu cÇu ph¶i x©y dùng ®−îc hÖ thèng c¸c chØ tiªu thèng kª
kinh tÕ, x· héi nãi chung vµ hÖ thèng chØ tiªu thèng kª an toµn x· héi nãi riªng
®¶m b¶o ®¸nh gi¸ sù ph¸t triÓn cña tõng quèc gia theo nh÷ng tiªu chuÈn chung,
®ång thêi ®¶m b¶o tÝnh so s¸nh quèc tÕ gi÷a c¸c mÆt ph¸t triÓn kh¸c nhau cña
c¸c quèc gia.
II. Thùc tr¹ng cña thèng kª an toµn x∙ héi ë n−íc ta hiÖn
nay. Sù cÇn thiÕt cña viÖc x©y dùng hÖ thèng chØ tiªu
thèng kª an toµn x∙ héi.
2.1. Thùc tr¹ng thèng kª an toµn x· héi ë n−íc ta hiÖn nay.
Thèng kª an toµn x· héi ë n−íc ta thêi gian ®· ®−îc tiÕn hµnh víi môc
®Ých chñ yÕu lµ phôc vô cho nhu cÇu qu¶n lý, ®iÒu hµnh cña c¸c c¬ quan chuyªn
m«n, nh»m cung cÊp sè liÖu cho c¸c kú häp Quèc héi vµ cho nh÷ng nhu cÇu ®ét
xuÊt cña c¸c c¬ quan §¶ng vµ Nhµ n−íc. Nh÷ng sè liÖu vÒ an toµn x· héi ®· cã
230
- nh÷ng t¸c dông nhÊt ®Þnh, phôc vô cho viÖc n¾m b¾t vµ theo dâi nh÷ng diÔn biÕn
vÒ t×nh h×nh trËt tù an toµn x· héi ë n−íc ta qua tõng thêi kú, gióp cho c¸c c¬
quan §¶ng vµ Nhµ n−íc ®Ò ra nh÷ng quyÕt ®Þnh qu¶n lý nh»m ®Êu tranh b¶o vÖ
trËt tù an toµn x· héi.
Tuy nhiªn, thèng kª an toµn x· héi ë n−íc ta hiÖn ®ang cã nh÷ng h¹n chÕ
cÇn ®−îc kh¾c phôc ®Ó cã thÓ ph¸t triÓn tèt h¬n n÷a.
Thø nhÊt: Thèng kª an toµn x· héi ch−a ®−îc thùc hiÖn nh− mét chØnh thÓ.
An toµn x· héi nãi chung vÉn ®−îc hiÓu nh− mét kh¸i niÖm g¾n liÒn víi nh÷ng
ho¹t ®éng cña nh÷ng ngµnh thuéc lÜnh vùc hµnh ph¸p vµ t− ph¸p, trong khi cã
nhiÒu lÜnh vùc kh¸c liªn quan chÆt chÏ ®Õn an toµn x· héi, nh− phßng ch¸y ch÷a
ch¸y, phßng chèng lôt b·o,v.v…
Thø hai: C«ng t¸c thèng kª gi÷a nh÷ng ngµnh liªn quan trong lÜnh vùc
phßng chèng téi ph¹m ®−îc tiÕn hµnh mét c¸ch ®éc lËp. §iÒu nµy dÉn ®Õn tÝnh
chång chÐo trong viÖc tÝnh to¸n c¸c chØ tiªu thèng kª gi÷a c¸c c¬ quan nµy.
ViÖc x¸c ®Þnh néi dung cña nhiÒu chØ tiªu thèng kª an toµn x· héi ch−a
®−îc thèng nhÊt, hoÆc ch−a râ rµng;
C«ng t¸c tæ chøc cña mét sè ngµnh chøc n¨ng còng ¶nh h−ëng ®Õn c«ng
t¸c thu thËp th«ng tin;
Thêi gian thu thËp vµo tæng hîp th«ng tin thèng kª gi÷a c¸c ngµnh cã liªn
quan kh«ng thèng nhÊt, g©y khã kh¨n cho viÖc tæng hîp chung vµ so s¸nh gi÷a
chØ tiªu thèng kª gi÷a c¸c ngµnh nµy. Thªm vµo n÷a, mét trong nh÷ng môc tiªu
tiÕn hµnh thèng kª cña nh÷ng ngµnh trªn lµ phôc vô cho nh÷ng kú häp Quèc héi,
vèn kh«ng ph¶i lµ cè ®Þnh. §iÒu nµy lµm cho c«ng t¸c thèng kª cña nh÷ng ngµnh
trªn dÔ r¬i vµo thÕ bÞ ®éng.
Mét ®Æc ®iÓm kh¸c n÷a cña thèng kª an toµn x· héi n−íc ta mµ chñ yÕu lµ
thèng kª trong c¸c ngµnh kÓ trªn lµ cã tÝnh b¶o mËt cao, kh«ng c«ng bè réng r·i,
®èi t−îng dïng tin h¹n hÑp. Sè liÖu vÒ ho¹t ®éng cña ngµnh néi chÝnh nãi chung
kh«ng ®−îc c«ng bè réng r·i.
Cuèi cïng, hÖ thèng thèng kª nhµ n−íc ch−a tham gia vµo viÖc tiÕn hµnh
c¸c ho¹t ®éng thèng kª an toµn x· héi, chñ yÕu ®o ph¹m vi ®iÒu chØnh h¹n chÕ
cña Ph¸p lÖnh kÕ to¸n thèng kª.
231
- Sau ®©y lµ mét sè ®Æc ®iÓm kh¸c vÒ ho¹t ®éng thèng kª an toµn x· héi cña
mét sè ngµnh.
- Ngµnh thèng kª nhµ n−íc:
Nh− ®· tr×nh bµy, hiÖn nay hÖ thèng thèng kª nhµ n−íc ch−a tham gia
nhiÒu vµo c¸c qu¸ tr×nh thèng kª an toµn x· héi. N»m trong hÖ thèng b¸o c¸o
thèng kª ®Þnh kú, hiÖn nay c¬ quan thèng kª nhµ n−íc chØ míi ®ang theo dâi
mét sè lÜnh vùc nh− sau:
T×nh h×nh tai n¹n giao th«ng (qua Uû ban an toµn giao th«ng quèc gia),
bao gåm: sè c¸c vô tai n¹n giao th«ng, thiÖt h¹i vÒ ng−êi (sè ng−êi chÕt, sè ng−êi
bÞ th−¬ng). Nh÷ng sè liÖu nµy chØ cã cho c¶ n−íc, kh«ng ph©n theo ®Þa ph−¬ng
vµ vïng l·nh thæ. Ngoµi ra, nh÷ng thiÖt h¹i vÒ tµi s¶n qua c¸c vô tai n¹n giao
th«ng ch−a theo dâi ®−îc.
T×nh h×nh ngé ®éc thùc phÈm (qua b¸o c¸o cña Bé Y tÕ), bao gåm: sè vô
vµ sè ng−êi bÞ ngé ®éc thùc phÈm.
T×nh h×nh lôt b·o, thiªn tai (qua c¸c b¸o c¸o nhanh cña c¸c Côc Thèng kª
®Þa ph−¬ng), bao gåm: chi tiÕt vÒ c¸c lo¹i thiÖt h¹i vÒ ng−êi, vÒ tµi s¶n, vÒ c¬ së
h¹ tÇng do b·o, lò, giã lèc… g©y ra, −íc tÝnh thiÖt h¹i b»ng tiÒn. Tuy nhiªn, c¬ së
®Ó tÝnh to¸n c¸c chØ tiªu trong b¸o c¸o nµy gi÷a c¸c Côc Thèng kª ®Þa ph−¬ng
ch−a mang tÝnh thèng nhÊt.
Ngoµi ra, th«ng qua c¸c cuéc ®iÒu tra thèng kª, mét sè chØ tiªu vÒ thèng
kª trËt tù x· héi ®−îc ®Ò cËp. §iÒu tra møc sèng hé gia ®×nh, trong phiÕu pháng
vÊn céng ®ång, cã c¸c c©u hái vÒ c¸c tÖ n¹n næi cém ë ®Þa ph−¬ng, sè ng−êi
nghiÖn hót, sè g¸i m¹i d©m cã ë ®Þa ph−¬ng. Tuy nhiªn, ®ã chØ lµ nh÷ng c©u hái
trong phiÕu pháng vÊn céng ®ång t¹i c¸c ®Þa bµn cã ®iÒu tra hé gia ®×nh, kh«ng
thÓ mang tÝnh ®¹i diÖn cho vïng, cho ®Þa ph−¬ng.
Nh− vËy, cßn rÊt nhiÒu lÜnh vùc kh¸c nhau cña thèng kª an toµn x· héi c¬
quan thèng kª nhµ n−íc ch−a tham gia thùc hiÖn. §©y lµ nh÷ng néi dung cÇn bæ
sung.
- Ngµnh C«ng an:
Ngµnh C«ng an cã nhiÖm vô ®Êu tranh chèng mäi ©m m−u vµ ho¹t ®éng
cña c¸c lo¹i t×nh b¸o, gi¸n ®iÖp, ph¶n ®éng vµ téi ph¹m kh¸c, b¶o vÖ an ninh
232
- quèc gia, gi÷ g×n trËt tù an toµn x· héi nh»m b¶o vÖ §¶ng, b¶o vÖ chÝnh quyÒn,
b¶o vÖ tµi s¶n cña Nhµ n−íc vµ cña nh©n d©n, b¶o vÖ nh©n d©n. Ho¹t ®éng thèng
kª h×nh sù - thèng kª téi ph¹m trong ngµnh C«ng an ®−îc thùc hiÖn nh»m theo
dâi vµ ph¶n ¸nh t×nh h×nh ®Êu tranh phßng chèng téi ph¹m cña lùc l−îng c«ng an
nh©n d©n vµ ®−îc ph¸t triÓn qua tõng thêi kú. Tuy nhiªn, c«ng t¸c thèng kª trong
ngµnh C«ng an ®−îc ®¸nh gi¸ lµ cßn nh÷ng tån t¹i nh− ®é chÝnh x¸c cña sè liÖu
ch−a cao, c¸c chØ tiªu thèng kª cßn Ýt, ch−a ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ t×nh h×nh téi ph¹m
vµ c¸c kÕt qu¶ ®iÒu tra, xö lý cña lùc l−îng c«ng an nh©n d©n, tÝnh kÞp thêi ch−a
cao, c«ng t¸c thèng kª ch−a ®−îc tËp trung vµ mét ®Çu mèi.
- Ngµnh Toµ ¸n:
C¸c chØ tiªu vÒ an toµn x· héi d−íi gãc ®é ngµnh Toµ ¸n bao gåm: t×nh
h×nh téi ph¹m, t×nh h×nh tranh chÊp d©n sù, h«n nh©n vµ gia ®×nh, lao ®éng, hµnh
chÝnh vµ kinh tÕ, yªu cÇu tuyªn bè ph¸ s¶n doanh nghiÖp vµ thi hµnh ¸n h×nh sù.
§Ó thèng kª c¸c vô ¸n theo nh÷ng néi dung trªn, ngµnh Toµ ¸n c¨n cø vµo kÕt
qu¶ xÐt xö s¬ thÈm c¸c lo¹i vô ¸n nµy. Bªn c¹nh ®ã, ®Ó ®¸nh gi¸ chÊt l−îng gi¶i
quyÕt, xÐt xö c¸c lo¹i vô ¸n nµy cña c¸c Toµ ¸n c¸c cÊp, cßn thèng kª c«ng t¸c
xÐt xö phóc thÈm, gi¸m ®èc thÈm c¸c lo¹i vô ¸n nµy. C¸c biÓu mÉu thèng kª cña
tõng lo¹i ¸n ®−îc chia ra theo c¸c lo¹i: xÐt xö s¬ thÈm, xÐt xö phóc thÈm, xÐt xö
gi¸m ®èc thÈm. C¸c lo¹i biÓu mÉu nµy ®−îc ®¸nh gi¸ lµ ch−a ®−îc ®æi míi, bæ
sung cho phï hîp víi sù thay ®æi cña c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt vµ c¸c yªu cÇu khai
th¸c sè liÖu, gi¸ trÞ th«ng tin thu thËp do ®ã ®−îc ®¸nh gi¸ lµ ch−a cao.
- Ngµnh KiÓm s¸t:
C¸c viÖn kiÓm s¸t nh©n d©n, víi c¬ quan cao nhÊt lµ ViÖn KiÓm s¸t nh©n
d©n tèi cao, cã nhiÖm vô thùc hµnh quyÒn c«ng tè vµ kiÓm s¸t c¸c ho¹t ®éng t−
ph¸p, gãp phÇn ®¶m b¸o cho ph¸p luËt ®−îc chÊp hµnh nghiªm chØnh vµ thèng
nhÊt. C«ng t¸c thèng kª trong ngµnh kiÓm s¸t nh©n d©n ®−îc thùc hiÖn theo
nguyªn t¾c tËp trung, thèng nhÊt. C¸c chØ tiªu thèng kª h×nh sù trong ngµnh
KiÓm s¸t ph¶n ¸nh toµn bé qu¸ tr×nh ph¸t hiÖn vµ xö lý c¸c hµnh vi ph¹m téi
(bao gåm khëi tè, ®iÒu tra, t¹m giam, t¹m gi÷, xÐt xö s¬ thÈm, phóc thÈm, t¸i
thÈm, gi¸m ®èc thÈm, thi hµnh ¸n). H¹n chÕ hiÖn nay cña hÖ thèng thèng kª h×nh
sù ngµnh kiÓm s¸t lµ ch−a ph¶n ¸nh tÝnh chÊt, møc ®é nghiªm träng cña téi
ph¹m, møc ®é thiÖt h¹i do téi ph¹m g©y ra. Bªn c¹nh ®ã, do tÝnh chÊt phøc t¹p
233
- cña c¸c hµnh vi ph¹m ph¸p vµ téi ph¹m, c¸c biÓu mÉu thèng kª h×nh sù ph¶i rÊt
chi tiÕt ®Ó cã thÓ phôc vô cho viÖc tæng hîp theo c¸c tiªu thøc kh¸c nhau, phôc
vô cho nhu cÇu n¾m b¾t th«ng tin kh¸c nhau qua thêi gian cña c¸c cÊp l·nh ®¹o,
nh−ng ®iÒu nµy sÏ dÉn ®Õn tÝnh phøc t¹p, chi tiÕt cña c¸c biÓu mÉu thèng kª,
nhÊt lµ c¸c biÓu mÉu thèng kª ban ®Çu. MÆt kh¸c n÷a lµ hå s¬ cña mét vô ¸n
trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt ®−îc lÇn l−ît chuyÓn qua c¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè
tông kh¸c nhau ®Ó gi¶i quyÕt theo thÈm quyÒn, nhiÒu khi kh«ng chØ mét lÇn, mµ
cã thÓ chuyÓn ®i chuyÓn l¹i nhiÒu lÇn, dÉn ®Õn tÝnh trïng lÆp trong viÖc tÝnh to¸n
c¸c chØ tiªu thèng kª.
- Ngµnh T− ph¸p:
LÜnh vùc T− ph¸p nãi chung bao gåm c¸c ho¹t ®éng liªn quan ®Õn quyÒn
t− ph¸p: ph¸t hiÖn téi ph¹m, ®iÒu tra, truy tè, xÐt xö, thi hµnh ¸n nh»m gi÷ g×n
b¶o vÖ ph¸p luËt, b¶o vÖ lîi Ých chung cña céng ®ång vµ quyÒn lîi hîp ph¸p cña
c¸c c¸ nh©n. Nh− vËy, hÖ thèng c¸c c¬ quan T− ph¸p ë n−íc ta bao gåm Toµ ¸n
nh©n d©n, ViÖn KiÓm s¸t nh©n d©n, C«ng an vµ Bé T− ph¸p. Bé T− ph¸p qu¶n lý
c¸c tæ chøc hç trî t− ph¸p nh−: tæ chøc luËt s−, c¬ quan c«ng chøng nhµ n−íc,
c¸c tæ chøc gi¸m ®Þnh t− ph¸p. Mét trong nh÷ng chøc n¨ng cña Bé T− ph¸p, nh−
®· ®−îc quy ®Þnh t¹i NghÞ ®Þnh sè 62/2003/N§-CP cña ChÝnh phñ quy ®Þnh vÒ
chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ c¬ cÊu tæ chøc cña Bé T− ph¸p, cã liªn quan
®Õn c¸c ho¹t ®éng an toµn x· héi lµ qu¶n lý nhµ n−íc vÒ gi¸o dôc ph¸p luËt vµ
thi hµnh ¸n d©n sù. Nh÷ng chØ tiªu vÒ hai néi dung trªn gãp phÇn ®¸nh gi¸ vÒ an
toµn x· héi, trong ®ã c¸c chØ tiªu thi hµnh ¸n d©n sù cßn cã t¸c dông ®¸nh gi¸ vÒ
chÊt l−îng vµ tÝnh thùc tiÔn cña c¸c b¶n ¸n d©n sù ®· ®−îc tuyªn.
- Ngµnh Phßng chèng lôt b·o vµ thiªn tai:
Ban chØ ®¹o phßng chèng lôt b·o Trung −¬ng lµ ®¬n vÞ cung cÊp nh÷ng
th«ng tin vÒ lôt b·o vµ thiªn tai. Mét trong nh÷ng chØ tiªu vÒ thiªn tai ®ang gÆp
khã kh¨n trong viÖc x¸c ®Þnh mét c¸ch chÝnh x¸c vµ thèng nhÊt lµ møc ®é thiÖt
h¹i do thiªn tai g©y ra. ViÖc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ cña tµi s¶n bÞ thiÖt h¹i do lôt b·o,
thiªn tai g©y ra nãi chung kh«ng liªn quan ®Õn viÖc chñ nh©n cña nh÷ng tµi s¶n
nµy nhËn ®−îc ñng hé, hç trî lµ bao nhiªu.
234
- HiÖn nay, Ban chØ ®¹o ®ang tiÕn hµnh nghiªn cøu nh»m x©y dùng mét
ph−¬ng ph¸p chuÈn vÒ ®¸nh gi¸ thiÖt h¹i do thiªn tai g©y ra vµ sÏ x©y dùng mét
mÉu ®¸nh gi¸ thèng nhÊt ¸p dông cho tÊt c¶ c¸c ®Þa ph−¬ng trong c¶ n−íc.
- Ngµnh phßng ch¸y ch÷a ch¸y:
ChØ tiªu Møc ®é thiÖt h¹i do ho¶ ho¹n g©y ra ®èi víi nh÷ng tµi s¶n cña
c«ng d©n, cña c¸c doanh nghiÖp th−êng ®−îc kª khai t¨ng lªn nhiÒu lÇn, do cã
liªn quan ®Õn viÖc ®Òn bï. CÇn thèng nhÊt vÒ ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh chØ tiªu nµy.
Ngoµi ra, nh÷ng vô ch¸y næ nhá th−êng kh«ng ®−îc thèng kª, nÕu c¶nh s¸t
phßng ch¸y ch÷a ch¸y kh«ng tham gia gi¶i quyÕt.
Tãm l¹i, thèng kª an toµn x· héi ë n−íc ta tõ tr−íc ®Õn nay ch−a ®−îc
thùc hiÖn mét c¸ch ®ång bé vµ hiÖu qu¶, ch−a ®−îc sö dông mét c¸ch thèng nhÊt
trong c¸c c¬ quan chøc n¨ng, còng nh− ch−a ®−îc phæ biÕn réng r·i trªn ph¹m vi
toµn x· héi nh− nh÷ng thèng, kª kinh tÕ x· héi kh¸c. T¸c dông cña thèng kª an
toµn x· héi ®èi víi viÖc nghiªn cøu c¸c hiÖn t−îng an toµn x· héi, do ®ã, ch−a
®−îc ph¸t huy ®Çy ®ñ.
Tõ ®©y ®Æt ra vÊn ®Ò ph¶i tiÕn hµnh hoµn thiÖn c«ng t¸c thèng kª an toµn
x· héi, nh»m ®¸p øng nhu cÇu qu¶n lý vµ nghiªn cøu cña c¸c cÊp l·nh ®¹o §¶ng
vµ Nhµ n−íc, còng nh− cña ®«ng ®¶o nh÷ng ng−êi cã nhu cÇu sö dông th«ng tin
nh»m theo dâi, ®¸nh gi¸ vÒ an toµn x· héi ë n−íc ta.
HÖ thèng chØ tiªu thèng kª an toµn x· héi kh«ng chØ cã t¸c dông ph¶n ¸nh
¸nh h×nh an toµn x· héi qua tõng thêi kú, mµ cßn ph¶i cã t¸c dông ph¶n ¸nh
nh÷ng xu h−íng n¶y sinh vµ ph¸t triÓn cña nh÷ng yÕu tè cã kh¶ n¨ng ¶nh h−ëng
®Õn an toµn x· héi. VÝ dô: sù gia t¨ng cña c¸c ph−¬ng tiÖn giao th«ng kh«ng
®ång bé víi sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng ®−êng x¸ cã kh¶ n¨ng c¶nh b¸o vÒ sù gia
t¨ng cña tai n¹n giao th«ng, nh÷ng qu¶ng c¸o hoÆc vÒ nh÷ng tiÖn nghi hiÖn ®¹i,
hoÆc kh«ng phï hîp víi thuÇn phong mü tôc cña nh©n d©n ta cã thÓ chøa ®ùng
nh÷ng yÕu tè kÝch thÝch sù ph¸t triÓn cña téi ph¹m, cña nh÷ng tÖ n¹n x· héi.
2.2. Sù cÇn thiÕt cña viÖc x©y dùng hÖ thèng chØ tiªu thèng kª an toµn x· héi
Thèng kª, víi chøc n¨ng phôc vô cho sù l·nh ®¹o vµ qu¶n lý x· héi cña
nhµ n−íc, ph¶i ®¶m b¶o ®Ò cËp toµn diÖn c¸c mÆt ho¹t ®éng kh¸c nhau cña ®êi
sèng kinh tÕ x· héi. V× lý do trªn, thèng kª an toµn x· héi ®−îc x¸c ®Þnh lµ mét
235
- bé phËn cña thèng kª kinh tÕ x· héi nãi chung, cã chøc n¨ng ph¶n ¸nh mÆt l−îng
trong mèi liªn hÖ mËt thiÕt víi mÆt chÊt cña nh÷ng ho¹t ®éng an toµn x· héi.
Thèng kª an toµn x· héi g¾n kÕt víi thèng kª c¸c lÜnh vùc kh¸c ®Ó gãp phÇn t¹o
ra mét c¸i nh×n tæng hîp, nh©n qu¶ vÒ sù ph¸t triÓn cña x· héi, vÒ ®éng lùc cña
sù ph¸t triÓn Êy. §ång thêi còng lµ ®Ó cho thÊy nh÷ng nguy c¬ tiÒm Èn, ¶nh
h−ëng ®Õn b¶n th©n x· héi cña chÝnh sù ph¸t triÓn Êy. Mét vÝ dô: Sù ph©n ho¸
giµu nghÌo trong x· héi ngµy cµng lín, do c¸c c¬ héi lîi nhuËn vµ viÖc lµm
kh«ng thÓ cã ®Òu cho c¸c thµnh viªn trong x· héi hoÆc gi÷a c¸c vïng, miÒn,
thªm vµo n÷a lµ sù truyÒn b¸ réng r·i nh÷ng tiÖn nghi cña ®êi sèng hiÖn ®¹i, ®·
chøa ®ùng kh¶ n¨ng ph¸t triÓn nh÷ng tÖ n¹n x· héi, n¶y sinh do sù gia t¨ng cña
møc ®é nghÌo khæ t−¬ng ®èi.
§Ó tiÕn hµnh qu¶n lý x· héi mét c¸ch cã hiÖu qu¶, mäi quyÕt ®Þnh qu¶n lý
®Òu ph¶i ®−îc x©y dùng dùa trªn c¬ së thùc tiÔn. Mét trong nh÷ng nguån th«ng
tin quan träng gãp phÇn nhËn thøc x· héi lµ th«ng qua nh÷ng sè liÖu thèng kª.
Thèng kª an toµn x· héi, víi vai trß quan träng trong viÖc nghiªn cøu møc ®é an
toµn x· héi, do vËy cÇn ®−îc thùc hiÖn mét c¸ch th−êng xuyªn vµ ®Çy ®ñ.
Víi nh÷ng lý do trªn, viÖc x©y dùng mét hÖ thèng chØ tiªu thèng kª an
toµn x· héi vµ ®−a vµo sö dông trong hÖ thèng thèng kª nhµ n−íc ë n−íc ta, vèn
hiÖn nay ®−îc ®¸nh gi¸ lµ ch−a ®−îc thùc hiÖn mét c¸ch ®ång bé vµ hiÖu qu¶, lµ
mét vÊn ®Ò cÇn thiÕt. Nã kh«ng chØ sÏ phôc vô cho nhu cÇu nhËn thøc vÒ sù ph¸t
triÓn cña x· héi ë n−íc ta mét c¸ch toµn diÖn h¬n, mµ cßn gãp phÇn phôc vô tèt
h¬n cho ho¹t ®éng qu¶n lý, ®iÒu hµnh cña c¸c ngµnh chuyªn m«n vÒ an toµn x·
héi ë n−íc ta.
III. §Ò xuÊt hÖ thèng chØ tiªu thèng kª an toµn x∙ héi
trong hÖ thèng chØ tiªu thèng kª nhµ n−íc.
3.1. Nguyªn t¾c x©y dùng
An toµn x· héi lµ mét kh¸i niÖm réng lín, bao gåm toµn bé nh÷ng yÕu tè
cã t¸c ®éng trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp ®Õn tÝnh an toµn cña x· héi vµ cña c¸c thµnh
viªn trong céng ®ång. §Ó ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ c¸c mÆt kh¸c nhau cña an toµn x·
héi, ph¶i cã mét hÖ thèng bao gåm rÊt nhiÒu c¸c chØ tiªu thèng kª. HÖ thèng chØ
tiªu nµy kh«ng chØ ®¶m b¶o ph¶n ¸nh thùc tr¹ng cña trËt tù an toµn x· héi trong
236
- thêi kú nghiªn cøu, mµ cßn ph¶i cho phÐp nhËn xÐt, dù b¸o nh÷ng hiÖn t−îng cã
thÓ x¶y ra lµm ¶nh h−ëng ®Õn an toµn x· héi trong t−¬ng lai.
ViÖc x©y dùng c¸c chØ tiªu thèng kª an toµn x· héi trong hÖ thèng chØ tiªu
thèng kª nhµ n−íc cÇn chó ý mét sè vÊn ®Ò nh− sau:
- HÖ thèng chØ tiªu thèng kª an toµn x· héi trong hÖ thèng chØ tiªu thèng
kª nhµ n−íc ph¶i ®¶m b¶o ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ c¸c néi dung kh¸c nhau cña trËt tù
an toµn x· héi. Nh÷ng th«ng tin thu thËp víi nh÷ng chØ tiªu nµy lµm c¬ së ®Ó x©y
dùng nh÷ng b¸o c¸o chÝnh thøc cña Ngµnh Thèng kª vÒ trËt tù an toµn x· héi
tr×nh ChÝnh phñ, ®ång thêi ®Ó cung cÊp réng r·i cho c¸c ®èi t−îng kh¸c trong x·
héi.
- Gi÷a c¸c chØ tiªu thèng kª an toµn x· héi trong hÖ thèng chØ tiªu thèng
kª nhµ n−íc vµ c¸c chØ tiªu thèng kª an toµn x· héi cña c¸c ngµnh chøc n¨ng cã
sù kh¸c nhau vÒ sè l−îng c¸c chØ tiªu vµ sù ph©n tæ chi tiÕt trong c¸c chØ tiªu.
Víi chøc n¨ng chØ ®¹o t¸c nghiÖp vµ qu¶n lý nhµ n−íc trong lÜnh vùc chuyªn
m«n, th«ng tin vÒ nh÷ng néi dung an toµn x· héi cã liªn quan dµnh cho c¸c
ngµnh chøc n¨ng ®ßi hái ph¶i chi tiÕt, ®Çy ®ñ. Trong khi ®ã, nh÷ng th«ng tin vÒ
an toµn x· héi trong c¸c b¸o c¸o cña Tæng côc Thèng kª chØ cã thÓ trªn gi¸c ®é
chung, t−¬ng tù nh− th«ng tin vÒ c¸c lÜnh vùc kinh tÕ x· héi kh¸c.
- HÖ thèng chØ tiªu thèng kª an toµn x· héi cã thÓ ®−îc bæ sung, ®iÒu
chØnh qua thêi gian. §iÒu nµy xuÊt ph¸t tõ viÖc cã nh÷ng vÊn ®Ò vÒ an toµn x·
héi n¶y sinh theo thêi gian, cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ, mµ ngay tõ
®Çu kh«ng cã c¬ së ®Ó dù kiÕn, h×nh thµnh. VÝ dô: cïng víi sù gia t¨ng c¸c
ph−¬ng tiÖn giao th«ng míi nh− « t«, ®· n¶y sinh c¸c vÊn ®Ò vÒ tiÕng ån, «
nhiÔm do khÝ th¶i cña c¸c ph−¬ng tiÖn giao th«ng, vÒ sù kh«ng ®ång bé cña hÖ
thèng ®−êng, dÉn tíi tai n¹n giao th«ng.
- V× an toµn x· héi lµ mét vÊn ®Ò liªn quan ®Õn tÝnh æn ®Þnh vµ an toµn cña
mét x· héi, mét quèc gia, nh÷ng th«ng tin vÒ téi ph¹m, vÒ tÖ n¹n x· héi cã thÓ bÞ
sö dông vµo c¸c môc ®Ých tuyªn truyÒn, chèng ®èi chÕ ®é, do vËy, tÝnh b¶o mËt
cña nh÷ng th«ng tin vÒ an toµn x· héi cÇn ph¶i ®−îc chó ý. Víi lý do trªn, hÖ
thèng chØ tiªu thèng kª an toµn x· héi trong hÖ thèng chØ tiªu thèng kª nhµ n−íc
sÏ chØ nªn bao gåm nh÷ng th«ng tin ®¸nh gi¸ vÒ trËt tù an toµn x· héi kh«ng qu¸
chi tiÕt, ®ång thêi sÏ kh«ng bao gåm nh÷ng th«ng tin n»m trong ph¹m vi bÝ mËt
237
- theo quy ®Þnh cña Nhµ n−íc. MÆt kh¸c, cã nh÷ng th«ng tin ®−îc phæ biÕn d−íi
h×nh thøc nh÷ng sè t−¬ng ®èi, kh«ng nªu sè l−îng cô thÓ cña c¸c chØ tiªu.
3.2. HÖ thèng chØ tiªu thèng kª an toµn x· héi trong hÖ thèng chØ tiªu thèng
kª nhµ n−íc
§Ò tµi ®−a ra HÖ thèng chØ tiªu thèng kª trËt tù an toµn x· héi trong hÖ
thèng chØ tiªu thèng kª Nhµ n−íc bao gåm c¸c nhãm chØ tiªu sau:
Nhãm chØ tiªu thèng kª téi ph¹m.
Téi ph¹m lµ hµnh vi nguy hiÓm cho x· héi ®−îc, quy ®Þnh trong Bé LuËt
h×nh sù, do ng−êi cã n¨ng lùc tr¸ch nhiÖm h×nh sù thùc hiÖn mét c¸ch cè ý hoÆc
v« ý, x©m ph¹m ®éc lËp, chñ quyÒn, thèng nhÊt, toµn vÑn l·nh thæ Tæ quèc, x©m
ph¹m chÕ ®é chÝnh trÞ, chÕ ®é kinh tÕ, nÒn v¨n ho¸ quèc phßng, an ninh, trËt tù,
an toµn x· héi, quyÒn, lîi Ých hîp ph¸p cña tæ chøc, x©m ph¹m tÝnh m¹ng, søc
kháe, danh dù, nh©n phÈm, tù do, tµi s¶n, c¸c quyÒn, lîi Ých hîp ph¸p kh¸c cña
c«ng d©n, x©m ph¹m nh÷ng lÜnh vùc kh¸c cña trËt tù ph¸p luËt x· héi chñ nghÜa.
Mét sè chØ tiªu thèng kª vÒ téi ph¹m:
1. Tû lÖ sè ng−êi ph¹m téi
§èi t−îng ®−îc coi lµ ph¹m téi khi thùc hiÖn hµnh vi mµ ®· ®−îc c¶nh s¸t
x¸c nhËn hay cã yÕu tè cÊu thµnh hµnh vi vi ph¹m theo Bé luËt h×nh sù. NÕu mét
®èi t−îng vi ph¹m nhiÒu lo¹t téi ph¹m kh¸c nhau th× chØ thèng kª ®èi t−îng ë
mét lo¹i téi ph¹m nghiªm träng nhÊt.
2- Tû lÖ vÒ møc ®é nghiªm träng cña téi ph¹m
Theo ®iÒu 8 Bé luËt h×nh sù n¨m 1999, téi ph¹m ®−îc ph©n thµnh 4 lo¹i:
téi ph¹m Ýt nghiªm träng, téi ph¹m nghiªm träng, téi ph¹m rÊt nghiªm träng, téi
ph¹m ®Æc biÖt nghiªm träng.
3- Tû lÖ ph¹m téi do cè ý, v« ý.
Cè ý ph¹m téi lµ ph¹m téi trong nh÷ng tr−êng hîp sau ®©y:
- Ng−êi ph¹m téi nhËn thøc râ hµnh vi cña m×nh lµ nguy hiÓm cho x· héi,
thÊy tr−íc hËu qu¶ cña hµnh vi ®ã vµ mong muèn hËu qu¶ xÈy ra;
238
- - Ng−êi ph¹m téi nhËn thøc râ hµnh vi cña m×nh lµ nguy hiÓm cho x· héi,
thÊy tr−íc hËu qu¶ cña hµnh vi ®ã cã thÓ x¶y ra, tuy kh«ng mong muèn nh−ng
vÉn cã ý thøc ®Ó mÆc cho hËu qu¶ x¶y ra.
V« ý ph¹m téi lµ ph¹m téi trong nh÷ng tr−êng hîp sau ®©y:
- Ng−êi ph¹m téi tuy thÊy tr−íc hµnh vi cña m×nh cã thÓ g©y ra hËu qu¶
nguy h¹i cho x· héi, nh−ng cho r»ng hËu qu¶ ®ã sÏ kh«ng x¶y ra hoÆc cã thÓ
ng¨n ngõa ®−îc;
- Ng−êi ph¹m téi kh«ng thÊy tr−íc hµnh vi cña m×nh cã thÓ g©y ra hËu qu¶
nguy h¹i cho x· héi, mÆc dï ph¶i thÊy tr−íc vµ cã thÓ thÊy tr−íc hËu qu¶ ®ã.
4- Tû lÖ ®ång ph¹m.
§ång ph¹m lµ tr−êng hîp cã hai ng−êi trë lªn cè ý cïng thùc hiÖn mét téi
ph¹m. Nh÷ng ng−êi ®ång ph¹m bao gåm ng−êi tæ chøc, ng−êi thùc hµnh, ng−êi
xói giôc vµ ng−êi gióp søc.
Ph¹m téi cã tæ chøc lµ h×nh thøc ®ång ph¹m cã sù cÊu kÕt chÆt chÏ gi÷a
nh÷ng ng−êi cïng thùc hiÖn téi ph¹m.
5- Tû lÖ t¸i ph¹m.
T¸i ph¹m lµ tr−êng hîp ®· bÞ kÕt ¸n, ch−a ®−îc xo¸ ¸n mµ l¹i ph¹m téi do
cè ý hoÆc ph¹m téi rÊt nghiªm träng, téi ®Æc biÖt nghiªm träng do v« ý.
6- Sè vô ph¹m ph¸p h×nh sù.
Sè vô ph¹m ph¸p h×nh sù lµ sè vô x©m ph¹m tµi s¶n cña nhµ n−íc, cña tËp
thÓ, cña c«ng d©n vµ sè vô x©m ph¹m tÝnh m¹ng c«ng d©n mµ téi danh ®· qui
®Þnh trong Bé LuËt h×nh sù.
7- Tû lÖ sè vô ph¹m téi ®· ®−îc gi¶i quyÕt.
Tû lÖ sè vô ph¹m téi ®· ®−îc gi¶i quyÕt lµ tû lÖ phÇn tr¨m so víi tæng sè
vô viÖc, sè vô ®−îc gi¶i quyÕt ph¶i ®−îc tÝnh trong n¨m yªu cÇu sÏ kh«ng tÝnh
nÕu vô viÖc chØ lµ nh÷ng vô ®−îc th«ng b¸o cho c¶nh s¸t trong cïng n¨m ®ã
hoÆc nh÷ng n¨m tr−íc.
8- Thèng kª kÕt qu¶ tiÕp nhËn vµ xö lý tin b¸o tè gi¸c téi ph¹m.
239
- Thèng kª kÕt qu¶ tiÕp nhËn vµ xö lý tin b¸o tè gi¸c téi ph¹m bao gåm
thèng kª c¸c tin b¸o, tè gi¸c téi ph¹m ®· ®−îc tiÕp nhËn, xö lý.
9- Thèng kª thi hµnh ¸n d©n sù. Bao gåm c¸c chØ tiªu:
- Tæng sè viÖc ph¶i thi hµnh;
- Sè viÖc cã ®iÒu kiÖn thi hµnh;
- Sè viÖc ch−a cã ®iÒu kiÖn thi hµnh;
- Sè viÖc ®· gi¶i quyÕt xong;
- Sè viÖc thi hµnh ®Òu;
- Sè viÖc thi hµnh dë dang;
- Sè viÖc thi hµnh ch−a cã kÕt qu¶.
Nhãm chØ tiªu thèng kª tÖ n¹n x· héi.
TÖ n¹n x· héi lµ hiÖn t−îng x· héi bao gåm nh÷ng hµnh vi sai lÖch chuÈn
mùc x· héi (chuÈn mùc vÒ truyÒn thèng v¨n ho¸, lèi sèng, ®¹o ®øc cña d©n.
téc,… vµ nh÷ng chuÈn mùc ®· trë thµnh quy ®Þnh cña ph¸p luËt), mang tÝnh phæ
biÕn, cã xu h−íng ph¸t triÓn lan réng trong x· héi, g©y ¶nh h−ëng xÊu vÒ ®¹o
®øc vµ nh÷ng hËu qu¶ nghiªm träng trong ®êi sèng kinh tÕ - v¨n ho¸ - x· héi cña
nh©n d©n.
Mét sè chØ tiªu vÒ tÖ n¹n x· héi:
10- Tû lÖ m¹i d©m.
M¹i d©m lµ nh÷ng hµnh vi ®−îc tho¶ thuËn nh»m thùc hiÖn quan hÖ t×nh
dôc cã tÝnh chÊt mua b¸n trªn c¬ së ®−îc tr¶ hoÆc høa tr¶ mét gi¸ trÞ vËt chÊt
nhÊt ®Þnh (tiÒn hoÆc hiÖn vËt) vµ n»m ngoµi ph¹m vi h«n nh©n.
11- Tû lÖ nghiÖn ma tuý
Ng−êi nghiÖn ma tuý lµ ng−êi sö dông lÆp ®i lÆp l¹i mét hay nhiÒu chÊt
ma tuý dÉn ®Õn tr¹ng th¸i nhiÔm ®éc chu kú hay m·n tÝnh, bÞ lÖ thuéc vÒ thÓ chÊt
vµ tinh thÇn vµo chÊt ®ã. Ng−êi nghiÖn ma tuý nÕu ngõng sö dông thuèc sÏ bÞ
héi chøng cai.
Nhãm chØ tiªu thèng kª m«i tr−êng sinh ho¹t vµ thiªn tai.
240
- M«i tr−êng lµ tæng hîp c¸c ®iÒu kiÖn bªn ngoµi cã ¶nh h−ëng ®Õn mét vËt
thÓ hoÆc sù kiÖn. §ã lµ tr¹ng th¸i tù nhiªn vµ x· héi tån t¹i quanh ta, lµ hÖ thèng
®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ x· héi, trong ®ã con ng−êi tån t¹i vµ ph¸t triÓn. M«i tr−êng
sinh ho¹t lµ nh÷ng yÕu tè bªn ngoµi, bao gåm m«i tr−êng tù nhiªn cã sù t¸c ®éng
cña con ng−êi vµ m«i tr−êng nh©n t¹o, cã ¶nh h−ëng ®Õn sù ph¸t triÓn cña x· héi
vµ ®êi sèng cña c¸c thµnh viªn trong ®ã.
Theo NghÞ ®Þnh 32CP/ ngµy 20/05//996 cña ChÝnh phñ quy ®Þnh chi tiÕt
thi hµnh Ph¸p lÖnh phßng chèng lôt b·o, néi dung cña c¸c hiÖn t−îng lôt b·o,
thiªn tai bao gåm: Lò, ngËp lôt, n−íc biÓn d©ng cao, b·o, ¸p thÊp nhiÖt ®íi, lèc,
s¹t lë ®Êt.
Mét trong nh÷ng chØ tiªu ph¶n ¸nh møc ®é ®¶m b¶o an toµn cho s¶n xuÊt
vµ ®êi sèng lµ phßng chèng ch¸y næ. C¸c vô ch¸y, næ g©y thiÖt h¹i vÒ ng−êi, vÒ
tµi s¶n, x¶y ra trong c¸c khu d©n c−, c¸c c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh, ch¸y
rõng,v.v…
Mét sè chØ tiªu thèng kª vÒ m«i tr−êng sinh ho¹t vµ thiªn tai.
12- TiÕng ån
TiÕng ån lµ mét kh¸i niÖm chØ c−êng ®é ©m thanh, nÕu v−ît qu¸ møc ®é
cho phÐp, cã thÓ ¶nh h−ëng ®Õn ®êi sèng, sinh ho¹t céng ®ång vµ søc khoÎ cña
con ng−êi. G©y ra tiÕng ån cã thÓ lµ nh÷ng ho¹t ®éng c«ng nghiÖp, x©y dùng,
giao th«ng vËn t¶i,v.v…
l 3- Tû lÖ d©n sè sö dông n−íc s¹ch
D©n sè sö dông n−íc s¹ch lµ nh÷ng ng−êi cã kh¶ n¨ng tiÕp cËn vµ sö dông
c¸c nguån n−íc an toµn cho sinh ho¹t; tiªu dïng hµng ngµy.
14- ThiÖt h¹i vÒ ng−êi do lôt b·o.
Bao gåm nh÷ng ng−êi chÕt, bÞ th−¬ng vµ mÊt tÝch trùc tiÕp do lôt b·o g©y
ra trong thêi gian lôt, b·o ho¹t ®éng trªn mét ®Þa bµn nhÊt ®Þnh.
15- ThiÖt h¹i vÒ tµi s¶n do lôt b·o.
Bao gåm trÞ gi¸ toµn bé hay mét phÇn trÞ gi¸ c¸c c«ng tr×nh s¶n xuÊt phôc
vô s¶n xuÊt, c«ng tr×nh ®ª ®iÒu, c«ng tr×nh v¨n ho¸ - phóc lîi x· héi, ®Êt ®ai, nhµ
cöa, kho tµng, m¸y mãc thiÕt bÞ, vËt t− hµng ho¸, s¶n phÈm,... do lôt, b·o trùc
241
- tiÕp ph¸ huû lµm h− háng hoÆc cuèn tr«i trong thêi gian lôt, b·o ho¹t ®éng trªn
mét ®Þa bµn nhÊt ®Þnh.
16- Ch¸y næ
Lµ c¸c vô ch¸y, næ g©y thiÖt h¹i vÒ ng−êi, vÒ tµi s¶n, x¶y ra trong c¸c khu
d©n c−, c¸c c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh, ch¸y rõng,v.v…
Nhãm chi tiªu thèng kª tai n¹n giao th«ng.
''Tai n¹n giao th«ng lµ sù kiÖn bÊt ngê, n»m ngoµi ý muèn chñ quan cña
con ng−êi. Nã x¶y ra khi c¸c ®èi t−îng tham gia giao th«ng ®ang ho¹t ®éng trªn
®−êng giao th«ng c«ng céng, ®−êng chuyªn dïng hoÆc ë c¸c ®Þa bµn giao th«ng
c«ng céng; nh−ng do chñ quan, vi ph¹m c¸c quy t¾c an toµn giao th«ng hoÆc do
gÆp ph¶i c¸c t×nh huèng; sù cè ®ét xuÊt kh«ng kÞp phßng tr¸nh; ®· g©y ra nh÷ng
thiÖt h¹i nhÊt ®Þnh cho tÝnh m¹ng søc khoÎ con ng−êi hoÆc tµi s¶n cña Nhµ n−íc
vµ nh©n d©n'' (Kû yÕu héi th¶o khoa häc vÒ TNGT, nguyªn nh©n vµ gi¶i ph¸p
phßng ngõa - Tæng côc c¶nh s¸t nh©n d©n. 1997).
Mét sè chØ tiªu vÒ TNGT:
17- Sè ng−êi chÕt.
18- Sè ng−êi bÞ th−¬ng.
19- Sè vô tai n¹n giao th«ng.
KÕt luËn
ViÖc x©y dùng mét hÖ thèng c¸c chØ tiªu thèng kª vÒ an toµn x· héi lµ rÊt
cÇn thiÕt trong viÖc hoµn thiÖn vµ n©ng cao tÝnh h÷u Ých cña c¸c th«ng tin vÒ an
toµn x· héi. ViÖc x©y dùng hÖ thèng chØ tiªu nµy ph¶i ®¶m b¶o tu©n theo nh÷ng
nguyªn t¾c vÒ tÝnh toµn vÑn, tÝnh chän läc vµ tÝnh b¶o mËt. Mét ®Æc ®iÓm cÇn
chó ý trong viÖc x©y dùng vµ sö dông c¸c chØ tiªu thèng kª an toµn x· héi lµ hÖ
thèng nµy ph¶i ®−îc ®Æt trong mèi quan hÖ víi nh÷ng chØ tiªu kinh tÕ x· héi
kh¸c, do trËt tù an toµn x· héi lu«n cã mèi quan hÖ nh©n qu¶ víi nh÷ng chÝnh
s¸ch, nh÷ng hµnh ®éng kinh tÕ x· héi kh¸c cña quèc gia, cña tõng ®Þa ph−¬ng.
ViÖc sö dông th«ng tin vµ qua ®ã, viÖc ®¸nh gi¸ vÒ t×nh h×nh an toµn x· héi cÇn
ph¶i kÕt hîp víi viÖc ph¸t hiÖn ra nh÷ng nh©n tè kinh tÕ x· héi cã liªn quan vµ
t×m ra mèi liªn hÖ gi÷a chóng. ''ë c¸c n−íc t− b¶n ph¸t triÓn (Mü, NhËt, T©y ¢u)
242
- khi ho¹ch ®Þnh nh÷ng chÝnh s¸ch, gi¶i ph¸p kinh tÕ lín ë tÇm vÜ m« nh− chÝnh
s¸ch ®Çu t−, l·i suÊt ng©n hµng, chÝnh s¸ch thuÕ ®Òu cã sù tham gia cña cè vÊn an
ninh cña Tæng thèng, Thñ t−íng, cña Bé Néi vô vµ ®¹i diÖn cña c¬ quan t×nh
b¸o, ph¶n gi¸n; V× nh÷ng chÝnh s¸ch nµy sÏ t¸c ®éng ®Õn mäi mÆt cña ®êi sèng
x· héi vµ sím muén trùc tiÕp, gi¸n tiÕp còng trót hËu qu¶ cho nhiÖm vô b¶o vÖ
an ninh, trËt tù'' (NguyÔn Xu©n Yªm, trang 22). ë n−íc ta, viÖc ban hµnh nh÷ng
quyÕt ®Þnh hµnh chÝnh vÒ qu¶n lý nhµ n−íc còng ph¶i tu©n theo nguyªn t¾c phï
hîp víi ®−êng lèi vµ sù l·nh ®¹o cña §¶ng, ®¶m b¶o phôc vô cho lîi Ých toµn
côc, kÕt hîp gi÷a lîi Ých l©u dµi vµ lîi Ých tr−íc m¾t cña toµn x· héi.
N»m trong hÖ thèng c¸c chØ tiªu thèng kª nhµ n−íc, c¸c chØ tiªu thèng kª
an toµn x· héi gÆp ph¶i giíi h¹n vÒ tÝnh tæng hîp, tÝnh b¶o mËt. Do vËy, ®Ó tiÕn
hµnh nghiªn cøu chi tiÕt vÒ c¸c hiÖn t−îng thuéc lÜnh vùc trËt tù an toµn x· héi,
cÇn ph¶i t×m hiÓu nh÷ng th«ng tin chi tiÕt h¬n thèng kª trong c¸c ngµnh chøc
n¨ng cÇn x¸c ®Þnh ®−îc nhu cÇu th«ng tin mét c¸ch réng r·i, tõ ®ã x©y dùng hÖ
thèng chØ tiªu chuyªn ngµnh ®¶m b¶o cã ®Çy ®ñ th«ng tin vµ mang tÝnh hÖ thèng,
nh»m s½n sµng phôc vô nh÷ng nhu cÇu chÝnh ®¸ng cña c¸c c¸ nh©n, nh÷ng ®¬n
vÞ sö dông th«ng tin chuyªn biÖt.
Tµi liÖu tham kh¶o chÝnh
1- Bé Khoa häc C«ng nghÖ vµ M«i tr−êng- Côc M«i tr−êng: B¸o c¸o thu
thËp sè liÖu cho c¸c phiÕu chØ thÞ m«i tr−êng kh¶ thi nghiªn cøu ®Ò xuÊt quy
tr×nh cã tÝnh ph¸p lý ®Ó thu thËp sè liÖu t¹i c¸c Bé ngµnh liªn quan - §Ò tµi do
trung t©m Th«ng tin N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n, Bé NN &PTNT thùc
hiÖn. Hµ Néi th¸ng 12/2000.
2- NghÞ quyÕt (dù th¶o) vÒ viÖc ban hµnh vµ thùc hiÖn quy ®Þnh vÒ chÕ ®é
thèng kª h×nh sù - thèng kª téi ph¹m, ViÖn KiÓm s¸t nh©n d©n tèi cao, Bé C«ng
an, Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao, Bé Quèc phßng.
3- PGS, PTS NguyÔn Xu©n Yªm: Mét sè vÊn ®Ò qu¶n lý nhµ n−íc vÒ an
ninh quèc gia, trËt tù an toµn x· héi. Nhµ xuÊt b¶n C«ng an nh©n d©n, Hµ Néi -
1999.
243
- 4- Lª ThÕ TiÖm: T¨ng c−êng qu¶n lý nhµ n−íc b»ng ph¸p luËt vÒ trËt tù an
toµn x· héi trong ho¹t ®éng cña lùc l−îng c¶nh s¸t nh©n d©n ë n−íc ta hiÖn nay.
Nhµ xuÊt b¶n C«ng an nh©n d©n, Hµ Néi-2001.
5- LuËt Thèng kª vµ c¸c v¨n b¶n h−íng dÉn thi hµnh. Nhµ xuÊt b¶n Thèng
kª, Hµ Néi-2004.
6- Bé Néi vô: Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ Nhµ n−íc vµ qu¶n lý hµnh chÝnh
nhµ n−íc. Nhµ xuÊt b¶n Lao ®éng x· héi, Hµ Néi-2002.
7- PhiÕu pháng vÊn §iÒu tra møc sèng hé gia ®×nh n¨m 2002, Tæng côc
Thèng kª.
8- Kû yÕu héi th¶o khoa häc vÒ TNGT, nguyªn nh©n vµ gi¶i ph¸p phßng
ngõa - Tæng côc C¶nh s¸t nh©n d©n, 1997.
244
nguon tai.lieu . vn
