Xem mẫu
- §Ò tµi khoa häc
Sè: 11-2003
Nghiªn cøu øng dông mét sè m« h×nh ph©n tÝch kinh tÕ
tæng hîp trong ph©n tÝch thèng kª kinh tÕ
1. CÊp ®Ò tµi : C¬ së
2. Thêi gian nghiªn cøu : 2003
3. §¬n vÞ chñ tr× : Vô Thèng kª Tæng hîp
4. §¬n vÞ qu¶n lý : ViÖn Khoa häc Thèng kª
5. Chñ nhiÖm ®Ò tµi : CN. NguyÔn B¸ Kho¸ng
6. Nh÷ng ng−êi phèi hîp nghiªn cøu:
CN. Ng« ThÞ Nh−îng
CN. NguyÔn ThÞ ChiÕn
CN. NguyÔn §éng
CN. Kim Ngäc C−¬ng
CN. NguyÔn Ngäc V©n
7. KÕt qu¶ b¶o vÖ: lo¹i kh¸
245
- I. Mét sè vÊn ®Ò vÒ kinh tÕ vÜ m« vµ m« h×nh ph©n tÝch
1.1. Mét sè vÊn ®Ò vÒ kinh tÕ vÜ m«
Lý thuyÕt kinh tÕ vÜ m« ®· ph¸t triÓn x©y dùng nªn nÒn t¶ng cho c¸c m«
h×nh kinh tÕ vÜ m«. Kinh tÕ vÜ m« nghiªn cøu nÒn kinh tÕ nh− lµ mét tæng thÓ,
trong ®ã c¸c vÊn ®Ò nh− l¹m ph¸t, thÊt nghiÖp vµ t¨ng tr−ëng lµ ba trong sè c¸c
vÊn ®Ò quan träng cña kinh tÕ vÜ m«. Trung t©m cña lý thuyÕt kinh tÕ vÜ m« lµ 4
thÞ tr−êng: thÞ tr−êng hµng ho¸, thÞ tr−êng lao ®éng, thÞ tr−êng tiÒn tÖ vµ thÞ
tr−êng chøng kho¸n. Trong c¸c thÞ tr−êng trªn cã c¸c ho¹t ®éng cña c¸c thÓ chÕ
kinh tÕ lµ hé gia ®×nh, doanh nghiÖp, nhµ n−íc vµ n−íc ngoµi (hay phÇn cßn l¹i
cña thÕ giíi). Lý thuyÕt kinh tÕ vÜ m« còng ®· x©y dùng c¸c gi¶ thuyÕt vÒ mèi
quan hÖ cung- cÇu ë mçi thÞ tr−êng riªng biÖt vµ mèi quan hÖ qua l¹i cña c¸c
biÕn trªn c¸c thÞ tr−êng trªn. Ngoµi ra, còng nghiªn cøu ph¶n ¸nh mèi quan hÖ
kinh tÕ cña c¸c khu vùc thÓ chÕ vµ còng ®· ph©n tÝch hµm s¶n xuÊt lµ hµm sè thÓ
hiÖn mèi quan hÖ cña s¶n l−îng s¶n xuÊt ra vµ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt nh− vèn, lao
®éng, c«ng nghÖ/ tiÕn bé kü thuËt vµ c¸c yÕu tè tæng hîp kh¸c ngoµi vèn vµ lao
®éng.
Kinh tÕ vÜ m« xem xÐt toµn bé nÒn kinh tÕ liªn quan chñ yÕu ®Õn tæng ®Çu
ra vµ viÖc lµm, tiªu dïng, mÆt b»ng gi¸... ®−îc x¸c ®Þnh nh− thÕ nµo. Nã nhÊn
m¹nh ®Õn sù t−¬ng t¸c trong nÒn kinh tÕ nãi chung, cè ý ®¬n gi¶n ho¸ c¸c yÕu tè
riªng biÖt trong ph©n tÝch ®Ó lµm cho qu¸ tr×nh ph©n tÝch toµn bé sù t−¬ng t¸c
trong nÒn kinh tÕ cã thÓ ®iÒu khiÓn ®−îc.
Cã thÓ kh¸i qu¸t r»ng, cïng víi viÖc h¹ch to¸n toµn nÒn kinh tÕ vµ lËp c¸c
tµi kho¶n quèc gia vµ c¸c tiÕn bé ®¹t ®−îc trªn lÜnh vùc nµy víi tµi kho¶n quèc
gia 1993, c¸c d÷ liÖu cho ®¸nh gi¸ vµ ph©n tÝch c¸c m« h×nh kinh tÕ hiÖn nay ®·
®−îc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ vµ lµm dÔ dµng h¬n c¸c ph©n tÝch, ®¸nh gi¸.
1.2. Mét sè vÊn ®Ò vÒ m« h×nh ph©n tÝch kinh tÕ
M« h×nh lµ khu«n mÉu ®Ó tæ chøc ph−¬ng ph¸p t− duy vÒ mét vÊn ®Ò. C¸c
m« h×nh ®−îc ®¬n gi¶n ho¸ b»ng c¸ch bá qua mét vµi chi tiÕt cña thÕ giíi hiÖn
thùc ®Ó tËp trung vµo nh÷ng ®iÓm chÝnh. Tõ bøc tranh cã thÓ ®iÒu khiÓn ®−îc ®ã
cña thùc tÕ chóng ta triÓn khai ph©n tÝch ®Ó xem nÒn kinh tÕ ho¹t ®éng nh− thÕ
nµo. Nãi c¸ch kh¸c, m« h×nh thÓ hiÖn mét c¸ch ®¬n gi¶n hiÖn thùc kinh tÕ vµ
246
- chÝnh v× vËy nã ®−îc coi lµ mét c«ng cô quan träng, cã hiÖu lùc ®Ó ph©n tÝch
tæng hîp hoÆc chi tiÕt c¸c vÊn ®Ò cña nÒn kinh tÕ. M« h×nh lµ sù ®¬n gi¶n ho¸
mét c¸ch cã chñ ý ®Ó lùa chän nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n cña mét vÊn ®Ò ®Ó nh×n
chóng mét c¸ch râ rµng vµ th«ng suèt. V× vËy, khi x©y dùng m« h×nh ng−êi ta
th−êng ®¬n gi¶n ho¸ ®Ó cã thÓ nh×n râ vµ thÊu suèt c¸c chi tiÕt phøc t¹p cña vÊn
®Ò. B¾t ®Çu x©y dùng m« h×nh b»ng c¸c gi¶ thiÕt ®¬n gi¶n (gi¶ thiÕt ®¬n gi¶n vÒ
ph¹m vi, ®¬n gi¶n c¸c mèi quan hÖ...) sau ®ã bæ sung thªm c¸c thùc tÕ lµm cho
m« h×nh phøc t¹p thªm vµ t¨ng thªm tÝnh hÊp dÉn cña c«ng viÖc ph©n tÝch.
Chóng ta gi¶ thiÕt r»ng nÒn kinh tÕ bÞ khÐp kÝn víi thÕ giíi bªn ngoµi, khi
®ã sù c©n b»ng tæng cung vµ tæng cÇu ®−îc thiÕt lËp: Y = C + I + G
Trong ®ã Y lµ tæng cung, lµ khèi l−îng hµng ho¸ do khu vùc s¶n xuÊt kinh
doanh t¹o ra; C lµ tiªu dïng cña hé; I lµ ®Çu t− cña khu vùc s¶n xuÊt kinh doanh
vµ G lµ chi tiªu cña ChÝnh phñ.
Trong thùc tÕ, c¸c kho¶n chi tiªu cña chÝnh phñ kh«ng ph¶i lu«n ®−îc c©n
b»ng víi c¸c kho¶n thu vµ nh− vËy sÏ dÉn ®Õn th©m hôt (khi chi lín h¬n thu) vµ
béi thu (nÕu thu lín h¬n chi). H¬n n÷a, c¸c kho¶n khu vùc kinh doanh muèn ®Çu
t− cã kh¶ n¨ng còng kh«ng ph¶i lu«n c©n b»ng víi c¸c kho¶n tiÕt kiÖm cña hé.
Vµ khi ®ã cÇn xem xÐt ®Õn c¸c ho¹t ®éng liªn quan ®Õn vay vèn tõ thÞ tr−êng
chøng kho¸n vµ thÞ tr−êng tiÒn tÖ, tr−êng hîp nÒn kinh tÕ më cßn ph¶i xem xÐt
c©n ®èi c¸c kho¶n th©m hôt tõ c¸c nguån tµi trî tõ bªn ngoµi vµ tõ c¸c khu vùc
ngoµi ChÝnh phñ.
Ngoµi ra, víi sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ ®èi ngo¹i m« h×nh kinh tÕ ®ãng
tr−íc ®©y sÏ ®−îc thªm vµo c¸c yÕu tè nh− xuÊt khÈu, nhËp khÈu, vµ liªn quan
®Õn c¸c quan hÖ trªn thÞ tr−êng vèn vµ ngo¹i hèi.... Nh÷ng n¨m gÇn ®©y ng−êi ta
®· tÝnh ®Õn tÇm quan träng t¨ng lªn cña th−¬ng m¹i vµ tµi chÝnh quèc tÕ. Sù më
cöa ®èi víi th−¬ng m¹i vµ nguån vèn quèc tÕ sÏ gia t¨ng sù phøc t¹p vÒ mäi mÆt
cña khu«n khæ kinh tÕ vÜ m«.
II. C¸c m« h×nh ph©n tÝch kinh tÕ chñ yÕu
2.1. M« h×nh ph©n tÝch mèi quan hÖ
Mét ph¹m trï quan träng trong x©y dùng vµ ph©n tÝch m« h×nh kinh tÕ lµ
kinh tÕ l−îng. Kinh tÕ l−îng lµ sù liªn kÕt gi÷a lý thuyÕt kinh tÕ, thèng kª to¸n vµ
247
- nghiªn cøu thùc tÕ kinh tÕ. M« h×nh kinh tÕ l−îng vÜ m« bao gåm c¸c ph−¬ng
tr×nh thÓ hiÖn mèi quan hÖ gi÷a c¸c biÕn trong hÖ thèng c¸c tµi kho¶n quèc gia
vµ c¸c chØ sè quan träng kh¸c cña nÒn kinh tÕ.
ë ®©y chóng ta xÐt mèi quan hÖ trong ph−¬ng tr×nh c©n b»ng sau ®©y:
GDP = C + I + E – M, Trong ®ã: GDP lµ tæng s¶n phÈm quèc néi
C lµ tiªu dïng cuèi cïng = Cp + Cg (Cp lµ tiªu dïng cuèi cïng cña hé gia
®×nh; Cg lµ tiªu dïng cuèi cïng cña ChÝnh phñ)
I lµ tÝch luü tµi s¶n hay ®Çu t− = Ip + Ig (Ip lµ ®Çu t− cña t− nh©n, doanh
nghiÖp vµ c¸c ®¬n vÞ ngoµi chÝnh phñ kh¸c; Ig lµ ®Çu t− cña ChÝnh phñ)
E-M lµ chªnh lÖch xuÊt, nhËp khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô (E lµ xuÊt khÈu
hµng ho¸ vµ dÞch vô; M lµ nhËp khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô).
D−íi ®©y lµ mét sè mèi quan hÖ chÝnh th−êng ®−îc dïng trong m« h×nh
ph©n tÝch kinh tÕ, ®ã lµ Mèi quan hÖ gi÷a thu nhËp, cÇu vµ c©n ®èi tµi kho¶n ®èi
ngo¹i / c©n ®èi tµi kho¶n v·ng lai vµ Kho¶ng trèng gi÷a tiÕt kiÖm vµ ®Çu t−
(1) Mèi quan hÖ gi÷a thu nhËp, cÇu vµ c©n ®èi tµi kho¶n ®èi ngo¹i cßn gäi
lµ c©n ®èi tµi kho¶n v·ng lai
XuÊt ph¸t tõ c¸c chØ tiªu tæng hîp thu nhËp vµ chi tiªu c¬ b¶n cña nÒn
kinh tÕ ta cã: Tæng s¶n phÈm trong n−íc (GDP) = C+ I + (X - M) = A + (X – M)
Tæng thu nhËp quèc gia (GNI) = GDP + Yf = C+ I + (X – M +Yf)
= A + (X – M + Yf)
Tæng thu nhËp quèc gia kh¶ dông = GNI + TRf
Hay lµ GNDI = A + (X – M + Yf + TRf)
Ta cã: GNDI - A = X – M + Yf + TRf
Hay GNDI - A = CAB (c©n ®èi tµi kho¶n v·ng lai)
Trong ®ã: GDP lµ tæng s¶n phÈm trong n−íc
C: Tiªu dïng cuèi cïng
I: Tæng tÝch luü tµi s¶n hay chÝnh lµ ®Çu t−
GNI: Tæng thu nhËp quèc gia
248
- GNDI: Tæng thu nhËp quèc gia kh¶ dông
A: Tæng cÇu trong n−íc
X: XuÊt khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô
M: NhËp khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô
Yf: Thu nhËp yÕu tè thuÇn tõ n−íc ngoµi
GNI: Tæng thu nhËp quèc gia
TRf:ChuyÓn nh−îng hiÖn hµnh thuÇn = chuyÓn nh−îng vµo – chuyÓn
nh−îng ra ngoµi
GNDI: Tæng thu nhËp quèc gia kh¶ dông
Ph−¬ng tr×nh GNDI - A = CAB x¸c ®Þnh kho¶ng c¸ch gi÷a thu nhËp quèc
gia kh¶ dông vµ tæng cÇu trong n−íc chÝnh b»ng c¸i gäi lµ c¸n c©n v·ng lai.
Ph−¬ng tr×nh nµy còng cã nghÜa lµ cã th©m hôt c¸n c©n v·ng lai khi tæng cÇu
trong n−íc v−ît qu¸ tæng thu nhËp sö dông, hay tæng cÇu trong n−íc v−ît qu¸
thu nhËp. Khi ®ã cÇn ph¶i sö dông thu nhËp quèc d©n cña n−íc ngoµi ®Ó c©n ®èi
c¸c nhu cÇu tiªu dïng vµ ®Çu t− trong n−íc. §Ó gi¶m th©m hôt c¸n c©n v·ng lai
cã thÓ:
• T¨ng thu nhËp b»ng c¸ch t¨ng s¶n xuÊt trong ng¾n h¹n dùa vµo khai th¸c
triÖt ®Ó h¬n n¨ng lùc s¶n xuÊt s½n cã vµ trong trung vµ dµi h¹n nhê vµo chÝnh
s¸ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ mét c¸ch hîp lý hoÆc
• Gi¶m cÇu trong n−íc b»ng c¸ch tiÕt kiÖm tiªu dïng hoÆc gi¶m ®Çu t−.
Nghiªn cøu mèi c©n b»ng gi÷a thu nhËp vµ tæng cÇu trong n−íc cã t¸c
dông quan träng ®Õn viÖc ®−a ra c¸c chÝnh s¸ch ®iÒu chØnh phï hîp dùa trªn c¸c
quan hÖ h¹ch to¸n chø kh«ng ph¶i lµ ®−a ra c¸c øng xö cña tµi kho¶n v·ng lai.
Muèn nghiªn cøu ®Õn sù biÕn ®éng cña tµi kho¶n v·ng lai cÇn xem xÐt ®Õn c¸c
yÕu tè nh− tû gi¸, l·i xuÊt...
(2) Chªnh lÖch gi÷a tiÕt kiÖm vµ ®Çu t− (S-I)
V× GNDI - C = S theo ®Þnh nghÜa, nªn khi thay vµo ph−¬ng tr×nh cña
GNDI ®· ®−îc ®Þnh nghÜa trªn ta cã:
C+ I + (X – M +Yf +TRf) – C = S
249
- Suy ra S – I = X – M +Yf + TRf = CAB
ViÕt gän l¹i ta cã: S – I = CAB
Trong ®ã: S lµ tæng tiÕt kiÖm quèc gia
Ph−¬ng tr×nh S – I = CAB thÓ hiÖn mèi quan hÖ gi÷a tiÕt kiÖm vµ ®Çu t−
hay cßn gäi lµ kho¶ng trèng ®Çu t− chÝnh b»ng c©n ®èi tµi kho¶n hiÖn hµnh vµ
còng b»ng sö dông tiÕt kiÖm cña n−íc ngoµi. Khi ®Çu t− v−ît qu¸ tiÕt kiÖm th×
ph¶i sö dông tiÕt kiÖm cña n−íc ngoµi ®Ó trang tr¶i c¸c kho¶n ®Çu t−. VÒ nguyªn
t¾c, ®Ó gi¶m th©m hôt c¸n c©n v·ng lai cã thÓ t¨ng tiÕt kiÖm trong n−íc hä¨c
gi¶m ®Çu t−. NÕu t¨ng tiÕt kiÖm cã nghÜa lµ gi¶m tiªu dïng (gi¶m cÇu) vµ dÉn
®Õn t¨ng tr−ëng gi¶m. V× vËy ®Ó tµi trî th©m hôt c¸n c©n v·ng lai mét phÇn t¨ng
huy ®éng nguån lùc trong n−íc vµ mÆt kh¸c cã thÓ ph¶i vay vèn tõ n−íc ngoµi.
Trong ph©n tÝch tæng tiÕt kiÖm vµ tæng ®Çu t− trong nÒn kinh tÕ cã thÓ chi
tiÕt h¬n thµnh: S - I = (Sp + Sg)- (Ip + Ig) = CAB
Trong ®ã p lµ ®Æc tr−ng cho t− nh©n hay khu vùc ngoµi chÝnh phñ vµ g ®Æc
tr−ng cho chÝnh phñ.
Còng cã thÓ ®æi l¹i thµnh: S - I = (Sp – Ip) + (Sg - Ig) = CAB
Kho¶ng c¸ch gi÷a tiÕt kiÖm vµ ®Çu t− cña khu vùc phi chÝnh phñ céng víi
chªnh lÖch gi÷a tiÕt kiÖm vµ ®Çu t− cña khu vùc chÝnh phñ chÝnh b»ng c©n ®èi
c¸n c©n v·ng lai. Nh− vËy, muèn gi¶m th©m hôt c¸n c©n v·ng lai cã thÓ cïng
gi¶m kho¶ng c¸ch gi÷a tiÕt kiÖm vµ ®Çu t− cña c¶ hai khu vùc hoÆc ®iÒu chØnh
kho¶ng c¸ch nµy ë tõng khu vùc sao cho tæng kho¶ng c¸ch gi÷a tiÕt kiÖm vµ ®Çu
t− cña toµn nÒn kinh tÕ gi¶m.
Cã 3 tr−êng hîp x¶y ra khi nghiªn cøu biÕn ®æi gi¸ trÞ tuyÖt ®èi kho¶ng
c¸ch tiÕt kiÖm vµ ®Çu t− cña tõng khu vùc nh− sau:
1. (Sp- Ip) > 0 vµ (Sg- Ig)< 0 th× CAB ⎢(Sp- Ip)⎢
2. (Sp- Ip) < 0 vµ (Sg- Ig)< 0 th× CAB 0 th× CAB ⎢(Sg- Ig)⎢
Tr−êng hîp 1, khi tiÕt kiÖm cña chÝnh phñ lín h¬n ®Çu t− cña ChÝnh phñ
vµ tiÕt kiÖm cña t− nh©n nhá h¬n ®Çu t− cña t− nh©n vµ chªnh lÖch tuyÖt ®èi thø
250
- nhÊt lín h¬n chªnh lÖch tuyÖt ®èi thø hai th× c©n ®èi tµi kho¶n v·ng lai sÏ lµ mét
sè ©m (-).
Tr−êng hîp 2, khi tiÕt kiÖm cña chÝnh phñ nhá h¬n ®Çu t− cña ChÝnh phñ
vµ tiÕt kiÖm cña t− nh©n nhá h¬n ®Çu t− cña t− nh©n th× c©n ®èi tµi kho¶n v·ng
lai sÏ lµ mét sè ©m (-).
Tr−êng hîp 3, khi tiÕt kiÖm cña chÝnh phñ nhá h¬n ®Çu t− cña ChÝnh phñ
vµ tiÕt kiÖm cña t− nh©n lín h¬n ®Çu t− cña t− nh©n vµ chªnh lÖch tuyÖt ®èi thø
nhÊt lín h¬n chªnh lÖch tuyÖt ®èi thø hai th× c©n ®èi tµi kho¶n v·ng lai còng sÏ lµ
mét sè ©m (-).
B»ng c¸ch ph©n tæ chi tiÕt theo khu vùc chÝnh phñ vµ phi chÝnh phñ nh−
trªn sÏ gióp cho c¸c nhµ ph©n tÝch nh×n nhËn mét c¸ch râ rµng h¬n vai trß cña
chÝnh phñ còng nh− c¸c thÓ chÕ phi chÝnh phñ trong viÖc gi¶m th©m hôt c¸n c©n
v·ng lai vµ chØ râ c¸c yÕu tè liªn quan cã thÓ t¸c ®éng lªn th©m hôt c¸n c©n v·ng
lai. Trªn c¬ së nµy sÏ cã nh÷ng chÝnh s¸ch thÝch hîp ®Ó t¸c ®éng vµo thu chi cña
ChÝnh phñ còng nh− t¹o c©n b»ng vÒ vèn trong ®Çu t− ë khu vùc t− nh©n.
2.2. M« h×nh ph©n tÝch xu h−íng biÕn ®éng
M« h×nh ph©n tÝch xu h−íng biÕn ®éng nÒn kinh tÕ lµ c«ng cô quan träng
cho ng−êi lµm thèng kª tæng hîp cã thÓ ®−a ra c¸c nhËn ®Þnh vÒ t×nh h×nh ph¸t
triÓn cña nÒn kinh tÕ, khu vùc kinh tÕ hay ngµnh kinh tÕ trong khu«n khæ ng¾n
h¹n cña thêi gian tíi.
C¸c sè liÖu thèng kª kinh tÕ vÜ m« vÒ tµi kho¶n quèc gia, tµi chÝnh chÝnh
phñ, ho¹t ®éng ng©n hµng, c¸n c©n thanh to¸n cung cÊp c¸c th«ng tin c¬ së ®Ó
x¸c ®Þnh møc ®é ho¹t ®éng kinh tÕ, ®¸nh gi¸ diÔn biÕn cña nÒn kinh tÕ vµ dù
®o¸n diÔn biÕn trong t−¬ng lai.
VÒ lý thuyÕt, bèn hÖ thèng tµi kho¶n kinh tÕ vÜ m« cïng sö dông chung
kh¸i niÖm c¬ së ®Ó thiÕt lËp nªn mét hÖ thèng liªn kÕt víi nhau mµ néi dung lµ
nhÊt qu¸n. Ba trong bèn tµi kho¶n trªn (Ng©n s¸ch, TiÒn tÖ, C¸n c©n thanh to¸n)
cung cÊp c¸c sè liÖu chi tiÕt cña ho¹t ®éng kinh tÕ tæng thÓ, ho¹t ®éng nµy ®−îc
x¸c ®Þnh b»ng nhãm thø t− vµ tµi kho¶n thu nhËp vµ tæng thu nhËp quèc gia
(GNI).
251
- Tõ ®Æc ®iÓm cña hÖ thèng tµi kho¶n kinh tÕ vÜ m« trªn, yªu cÇu lùa chän
m« h×nh ph©n tÝch xu h−íng biÕn ®éng ph¶i phï hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tr¹ng vÒ
nguån sè liÖu, vÒ yªu cÇu qu¶n lý ®iÒu hµnh cña c¸c c¬ quan qu¶n lý c¸c cÊp.
§Æc ®iÓm sè liÖu cña c¸c tµi kho¶n vÜ m« lµ sè liÖu thÓ hiÖn hai d¹ng: (1)
Sè ph¸t sinh nÕu c¸c giao dÞch cña mét ®¬n vÞ kinh tÕ hay nhãm c¸c ®¬n vÞ kinh
tÕ trong mét thêi gian cô thÓ ®−îc céng l¹i víi nhau; (2) Sè d− x¸c ®Þnh tæng sè
hiÖn cã t¹i mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh tæng sè tiÒn thu nhËp hay chi tiªu cña hé gia
®×nh trong mét n¨m lµ sè ph¸t sinh trong khi sè tiÒn trªn tµi kho¶n sÐc vµo mét
thêi ®iÓm cô thÓ lµ sè d−. Sè liÖu sö dông trong m« h×nh ph©n tÝch xu h−íng biÕn
®éng sÏ bao gåm c¶ sè ph¸t sinh vµ sè d−.
Tµi kho¶n vÒ thu nhËp vµ tæng s¶n phÈm trong n−íc nh»m môc ®Ých x¸c
®Þnh møc ®é tæng thÓ cña ho¹t ®éng kinh tÕ ®−îc thùc hiÖn bëi nh÷ng ng−êi c−
tró trong n−íc trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh (sè ph¸t sinh). Ho¹t ®éng kinh tÕ
nµy ph¸t sinh chñ yÕu d−íi h×nh thøc b¸n c¸c hµng ho¸ vµ dÞch vô ®−îc s¶n xuÊt
ra vµ ®−îc ®Þnh l−îng tõ bÊt cø khÝa c¹nh nµo trong ba khÝa c¹nh cña mèi quan
hÖ giao dÞch, nghÜa lµ hÖ thèng c¸c th«ng tin vÒ: (1) Ho¹t ®éng s¶n xuÊt ®−îc
tÝnh theo ngµnh s¶n xuÊt ra s¶n phÈm nµy; (2) Thu nhËp cña c¸c nh©n tè trong
qu¸ tr×nh s¶n xuÊt thu ®−îc; (3) C¸c kho¶n chi trªn s¶n l−îng s¶n xuÊt. Nh− vËy
xuÊt ph¸t ®iÓm tù nhiªn cña viÖc sö dông m« h×nh ph©n tÝch xu h−íng biÕn ®éng
cña tµi kho¶n thu nhËp vµ tæng s¶n phÈm trong n−íc lµ sù ph©n ®Þnh gi÷a viÖc
s¶n xuÊt vµ viÖc sö dông. Cã thÓ coi l−îng cung øng hµng ho¸ vµ dÞch vô cña nÒn
kinh tÕ trong n−íc cña mét n¨m nhÊt ®Þnh lµ tæng cña c¸c s¶n phÈm ®−îc s¶n
xuÊt ra trong n−íc vµ hµng nhËp khÈu. L−îng cÇn ®èi víi hµng ho¸ vµ dÞch vô
nµy bao gåm tæng chi cña nh÷ng ng−êi c− tró trong n−íc cho tiªu dïng, ®Çu t−
céng mua s¾m cña ng−êi n−íc ngoµi (xuÊt khÈu).
- Dù b¸o mét sè chØ tiªu kinh tÕ tõ ph−¬ng tr×nh c©n b»ng
§èi víi c¸c b¸o c¸o ph©n tÝch dù b¸o chóng ta dùa vµo b¶ng Vµo-Ra
(®−îc lËp kho¶ng 5 n¨m mét lÇn) ®Ó dù b¸o c¸c chØ tiªu kinh tÕ vÜ m«.
Tõ ph−¬ng tr×nh c©n b»ng:
X = A.X + F (1)
252
- Vµ Fi = Ci + Ti + Mi, trong ®ã Ci lµ tiªu dïng cña d©n c− vµ ChÝnh phñ
®èi víi s¶n phÈm ngµnh i, Ti lµ tÝch luü cña s¶n phÈm cña ngµnh i, Mi lµ chªnh
lÖch xuÊt, nhËp khÈu ®èi víi s¶n phÈm ngµnh i.
Th«ng th−êng ng−êi ta gäi X lµ vÐc t¬ s¶n l−îng; A lµ ma trËn hÖ sè tiªu
dïng trung gian (hay ma trËn kü thuËt); F lµ vÐc t¬ nhu cÇu cuèi cïng.
Toµn bé néi dung cña ph−¬ng tr×nh c©n b»ng (1) ®−îc thÓ hiÖn trong b¶ng
Vµo - Ra. B¶ng Vµo - Ra chØ kh¸c ph−¬ng tr×nh (1) ë chç A.X ®−îc thay b»ng
gi¸ trÞ tuyÖt ®èi tiªu dïng trung gian cña tõng ngµnh ®èi víi tõng s¶n phÈm cña
c¸c ngµnh vµ F còng lµ gi¸ trÞ tuyÖt ®èi nhu cÇu cuèi cïng cô thÓ cña mét n¨m.
Sö dông b¶ng Vµo-Ra cña mét n¨m cô thÓ nµo ®ã ng−êi ta cã thÓ tiÕn
hµnh dù b¸o hoÆc lËp kÕ ho¹ch c¸c chØ tiªu kinh tÕ cho c¸c n¨m s¾p tíi theo tr×nh
tù sau (sö dông m¸y vi tÝnh ®Ó tÝnh to¸n vµ cã nhiÒu ph−¬ng ¸n ®Ó lùa chän).
Tõ ph−¬ng tr×nh (1) vµ dùa vµo b¶ng Vµo-Ra ta biÕn ®æi thµnh:
X - AX = F Suy ra: (I -A).X = F
ë ®©y I lµ ma trËn ®¬n vÞ ta suy ra: X = (I - A)-1 . F (2)
C¨n cø vµo ph−¬ng tr×nh (2) khi ta muèn dù b¸o hoÆc lËp kÕ ho¹ch cho
mét n¨m nµo ®ã th× ta cã thÓ dù b¸o F ®Ó tÝnh ra X (hoÆc ng−îc l¹i dù b¸o X
®Ó tÝnh ra F). Khi tÝnh ®−îc X (s¶n l−îng) ta tÝnh ®−îc VA ( gi¸ trÞ t¨ng thªm hay
tæng s¶n phÈm trong n−íc).
V× F = (Fi) nªn muèn dù b¸o ®−îc F ta cã thÓ dù b¸o tõng Fi.
MÆt kh¸c, v× F = C + T + M (ë ®©y C = Ci; M = Mi; T = Ti) nªn ta còng
cã thÓ dù b¸o F b»ng c¸ch dù b¸o C (tæng tiªu dïng cña d©n c− vµ ChÝnh phñ),
dù b¸o T (tæng tÝch luü ®Çu t−) vµ dù b¸o M (tæng trÞ gi¸ chªnh lÖch xuÊt, nhËp
khÈu cña tÊt c¶ c¸c ngµnh).
- Dù b¸o vÒ s¶n l−îng tõ hµm s¶n xuÊt
M« h×nh ph©n tÝch xu h−íng biÕn ®éng kinh tÕ vÜ m« cã môc ®Ých quan
träng lµ ®−a ra møc t¨ng tr−ëng cña s¶n l−îng. Møc s¶n l−îng ®−îc t¹o ra trong
mét thêi kú lµ mét hµm sè cña c¸c ®Çu vµo ®−îc sö dông trong qu¸ tr×nh s¶n
xuÊt còng nh− ph−¬ng thøc sö dông c¸c ®Çu vµo ®ã; kÓ c¶ c«ng nghÖ, qu¶n lý vµ
m«i tr−êng. S¶n l−îng kh«ng chØ lµ c¸c hµm sè c¸c ®Çu vµo cã s½n mµ cßn phô
253
- thuéc vµo møc ®é hiÖu qu¶ trong viÖc kÕt hîp c¸c ®Çu vµo. C¸c mèi quan hÖ nµy
®Æc biÖt ®−îc ph©n tÝch th«ng qua viÖc sö dông c¸c hµm tæng s¶n l−îng.
Mét hµm tæng s¶n l−îng cho biÕt mèi quan hÖ gi÷a s¶n l−îng vµ c¸c ®Çu
vµo kh¸c nhau t¹o nªn nh©n tè s¶n xuÊt vµ ®−îc viÕt nh− sau:
Q = f (K, N, A).
Ph−¬ng tr×nh trªn cho biÕt s¶n l−îng thùc tÕ (Q) cã thÓ thay ®æi do sù thay
®æi vèn (K), lao ®éng (N) vµ th«ng qua c¶i tiÕn c«ng nghÖ vµ c¶i tiÕn kh¸c (A)
cho phÐp c¸c nh©n tè hiÖn cã ®−îc sö dông mét c¸ch cã hiÖu qu¶ h¬n.
Sù gia t¨ng s¶n l−îng theo thêi gian ph¶i ph¶n ¶nh viÖc sö dông gia t¨ng
c¸c nh©n tè s¶n xuÊt hay c¸c nh©n tè nµy ®−îc sö dông mét c¸ch hiÖu qu¶ h¬n.
VÒ dµi h¹n, sù thay ®æi trong tèc ®é c¶i tiÕn c«ng nghÖ vµ c¸c nh©n tè kh¸c gãp
phÇn t¨ng n¨ng suÊt cña c¸c nh©n tè s¶n xuÊt gióp gi¶i thÝch sù chuyÓn dÞch
trong tèc ®é t¨ng tr−ëng. VÒ ng¾n h¹n, nÒn kinh tÕ ho¹t ®éng víi mét møc vèn,
lao ®éng vµ c¸c nguån lùc nhÊt ®Þnh. Tuy nhiªn c¸c biÕn ®éng ng¾n h¹n vÒ s¶n
l−îng vÉn xuÊt hiÖn nh− lµ kÕt qu¶ cña sù thay ®æi vÒ cÇu vµ nh÷ng thay ®æi
kh¸c vÒ mét sè vËt t− s½n cã nh− dÇu má. Nh÷ng thay ®æi ng¾n h¹n vÒ GDP thùc
tÕ ph¶n ¸nh nh÷ng thay ®æi trong ph¹m vi mµ lao ®éng vµ vèn ®−îc tËn dông
®−îc hÕt c«ng suÊt. Møc s¶n l−îng ®¹t ®−îc khi lùc l−îng lao ®éng ®−îc sö
dông hÕt vµ lao ®éng vµ vèn ®−îc sö dông víi c−êng ®é b×nh th−êng ®−îc coi lµ
sö dông hÕt c«ng suÊt.
Nh÷ng thay ®æi ng¾n h¹n trong tæng cung th−êng ph¶n ¸nh sù thay ®æi
cña gi¸ thµnh s¶n phÈm so víi gi¸ c¸c nh©n tè s¶n xuÊt. Quan träng nhÊt trong
nh÷ng quan hÖ nµy lµ mèi quan hÖ gi÷a sù gia t¨ng trong gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ
chi phÝ vÒ lao ®éng. VÒ ng¾n h¹n, sù kÕt hîp cña viÖc t¨ng sè l−îng lao ®éng víi
mét sè l−îng kh«ng ®æi c¸c nh©n tè s¶n xuÊt kh¸c dÉn tíi n¨ng suÊt lao ®éng
biªn cña lao ®éng gi¶m (t¨ng s¶n phÈm do t¨ng c«ng nh©n).
Ph©n tÝch quan hÖ cung – cÇu vµ s¶n l−îng tiÒm n¨ng víi s¶n l−îng thùc tÕ
cho thêi kú ng¾n h¹n lµ phï hîp víi yªu cÇu ph©n tÝch tæng hîp xu h−íng biÕn
®éng nÒn kinh tÕ trong b¸o c¸o thèng kª n−íc ta.
ViÖc ®o l−êng c¸c thay ®æi ng¾n h¹n trong s¶n l−îng trªn c¬ së tû lÖ sö
dông c«ng suÊt hay tû lÖ thÊt nghiÖp lµ rÊt khã ë n−íc ta.
254
- VÒ dµi h¹n, nh− ®· ®Ò cËp ë trªn sù thay ®æi vÒ s¶n l−îng ngoµi sù thay
®æi trong lao ®éng (N) vµ vèn (K), sù t¨ng s¶n l−îng cßn phô thuéc vµo c¶i tiÕn
c«ng nghÖ, tiÕn bé vÒ qu¶n lý vµ sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu s¶n xuÊt vµo c¸c ngµnh
cã n¨ng suÊt lao ®éng cao h¬n. ViÖc x¸c ®Þnh s¶n l−îng ë n−íc ta trë nªn phøc
t¹p khi dùa vµo sù biÕn ®éng cña n¨ng suÊt c¸c nh©n tè tæng hîp.
C¸c khã kh¨n vÒ ®o l−êng gi¸: trong thùc tÕ cho thÊy tÝnh hiÖu qu¶ trong
viÖc sö dông c¸c nh©n tè s½n cã ®ãng vai trß quan träng trong tû lÖ t¨ng tr−ëng
s¶n l−îng vµ gi¶i thÝch sù kh¸c biÖt vÒ tû lÖ t¨ng tr−ëng gi÷a c¸c n−íc cã ®iÒu
kiÖn tµi nguyªn gÇn gièng nhau. ViÖc ph©n bè cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc cã
nghÜa lµ sù tèi ®a ho¸ gi¸ trÞ s¶n phÈm tõ mét mèi ®Çu vµo nhÊt ®Þnh. Mét yÕu tè
quan träng ®Ó xem xÐt tÝnh hiÖu qu¶ lµ viÖc ®Þnh gi¸ ®Çu vµo vµ ®Çu ra ®Ó ph¶n
¸nh viÖc mÊt c©n ®èi vÒ cÇu t−¬ng ®èi.
C¸c biÕn ®éng vÒ gi¸ cã t¸c ®éng m¹nh trong ph©n tÝch do t¸c ®éng cña nã
lªn c¸n c©n thanh to¸n vµ t¨ng tr−ëng kinh tÕ. §iÒu rÊt ®¸ng chó ý vÒ sù t¸c ®éng
nµy lµ nh÷ng ¶nh h−ëng c¸c biÖn ph¸p t¸c ®éng tíi c¸c h¹n chÕ tû gi¸ vµ ngo¹i
th−¬ng. ViÖc cho phÐp tû gi¸ lªn qu¸ cao so víi søc mua cña ®ång tiÒn sÏ lµm
gi¶m ®éng lùc xuÊt khÈu hay s¶n xuÊt hµng thay thÕ nhËp khÈu.
Nh÷ng khiÕm khuyÕt lín th−êng liªn quan ®Õn viÖc ®Þnh gi¸ c¸c nh©n tè
s¶n xuÊt. NÕu l·i suÊt ®−îc gi÷ ë mét møc thÊp mét c¸ch gi¶ t¹o víi l·i suÊt thùc
©m, l·i suÊt nµy sÏ kh«ng khuyÕn khÝch tÝch luü ®Çu t− vµ vèn ®Çu t− trùc tiÕp
n−íc ngoµi. §èi víi nh÷ng ng−êi ®−îc sö dông vèn tõ ng©n s¸ch tËp trung th× l·i
suÊt thÊp sÏ khuyÕn khÝch sö dông c¸c ph−¬ng thøc s¶n xuÊt, d©y chuyÒn c«ng
nghÖ cÇn nhiÒu vèn qu¸ møc. KhiÕm khuyÕt nµy cµng nÆng nÒ h¬n nÕu gi¸ lao
®éng t¨ng do quy ®Þnh vÒ tiÒn l−¬ng tèi thiÓu kh«ng thùc tÕ vµ c¸c lo¹i thuÕ b¶o
hiÓm x· héi.
- Ph©n tÝch xu h−íng t¨ng tr−ëng
Ph−¬ng ph¸p ®¬n gi¶n nhÊt ®Ó dù b¸o t¨ng tr−ëng kinh tÕ lµ tÝnh møc t¨ng
tr−ëng lÞch sö vµ gi¶ thiÕt nµy tû lÖ ®ã tiÕp tôc duy tr×. §èi víi b¸o c¸o quý th×
tÝnh møc t¨ng tr−ëng cña c¸c quý trong n¨m b¸o c¸o vµ n¨m tr−íc n¨m b¸o c¸o.
§èi víi b¸o c¸o n¨m th× tÝnh møc t¨ng tr−ëng b×nh qu©n c¶ thêi kú vµ møc t¨ng
tr−ëng cho n¨m tr−íc. Mét d¹ng cña ph−¬ng ph¸p nµy lµ phÇn tæng s¶n phÈm
trong n−íc (GDP) theo c¸c khu vùc, ngµnh lín sau ®ã dù kiÕn xu h−íng biÕn
255
- ®éng n¨m b¸o c¸o trªn c¬ së tû lÖ t¨ng tr−ëng lÞch sö cho mçi ngµnh vµ tæng hîp
chung cho thÊy xu h−íng cña c¶ nÒn kinh tÕ.
Sö dông dù b¸o GDP theo ngµnh lµ ph−¬ng ph¸p ngo¹i suy. VÊn ®Ò lµ ta
ph¶i tÝnh ®−îc tèc ®é t¨ng tr−ëng theo ngµnh. Gi¶ sö ®Ó dù b¸o GDP cña n¨m
t+1 cña ngµnh i (GDPi(t+1)) víi tèc ®é t¨ng trung b×nh cña c¸c n¨m tr−íc lµ r ta
cã theo ph−¬ng tr×nh:
GDPi(t+1) = GDPi (t) x (1+r);
- X¸c ®Þnh xu h−íng tiªu dïng
Trªn c¬ së ph©n tÝch biÕn ®éng mèi quan hª t−¬ng t¸c gi÷a c¸c tµi kho¶n
kinh tÕ vÜ m« cho thÊy GDP hoÆc GNI cã thÓ ®o b»ng chi tiªu cho c¸c s¶n phÈm
cuèi cïng. C¬ cÊu chi tiªu GNI thÓ hiÖn ph−¬ng tr×nh sau:
Y = Cp + Ip + Cg + Ig + X’ – M’
Trong ®ã:
Y = GNI
Cp = Tiªu dïng c¸ nh©n
Ip = §Çu t− t− nh©n
Cg = Tiªu dïng ChÝnh phñ
Ig = ®Çu t− c«ng
X’ = XuÊt khÈu hµng ho¸ dÞch vô
M’ = NhËp khÈu hµng ho¸ dÞch vô
ë n−íc ta phÇn chi nhu cÇu cuèi cïng t− nh©n (Cp + Ip) cña cÇu chiÕm tû
träng lín trong GNI v× vËy viÖc tÝnh to¸n chi tiªu t− nh©n cã tÝnh quyÕt ®Þnh
trong viÖc x¸c ®Þnh æn ®Þnh tæng thÓ trong nÒn kinh tÕ. Chi tiªu t− nh©n còng cã
t¸c ®éng lªn sè tÝch luü t− nh©n vµ kÕt qu¶ cña c¸n c©n thanh to¸n.
• X¸c ®Þnh tiªu dïng t− nh©n
Thu nhËp thùc tÕ c¸ nh©n hiÖn hµnh nh− lµ mét phÇn quan träng ®Ó x¸c
®Þnh tiªu dïng. Thu nhËp thùc tÕ cã thÓ ®−îc suy ra tõ c¸ch sö dông thu nhËp
d−íi c«ng thøc sau:
256
- Y = Cp + Sp + T, Trong ®ã: Sp = TÝch luü t− nh©n; T = ThuÕ trõ cÊp ph¸t
cña chÝnh phñ
Thu nhËp thùc tÕ t− nh©n (Ypd) cã thÓ suy ra nÕu lÊy tæng thu nhËp thùc tÕ
quèc gia (GDI) trõ ®i thuÕ rßng (T) vµ GDI b»ng GDP céng thu thuÇn tuý nh©n
tè tõ n−íc ngoµi vµ chuyÓn tiÒn thuÇn tõ n−íc ngoµi.
Ypd = GDI – T
Ypd = Cp + Sp
Tõ c¸c quan hÖ trªn cã thÓ suy ra mèi quan hÖ øng xö gi÷a tiªu dïng vµ
thu nhËp thùc tÕ t− nh©n nh− sau:
Cp = a + b.Ypd, Trong ®ã: a > 0; 0 < b < 1
Hµm sè tiªu dïng nµy cho thÊy xu h−íng tiªu dïng ∆Cp lµ kh«ng ®æi vµ
Cp
b»ng b, trong khi xu h−íng tiªu dïng b×nh qu©n ∆Ypd = gi¶m nÕu Ypd t¨ng
Ypd
do tÇm quan träng t−¬ng ®èi cña h»ng sè gi¶m. C¸c xu h−íng nµy cho thÊy r»ng
diÔn biÕn trong tiªu dïng vµ tÝch luü gióp æn ®Þnh nÒn kinh tÕ do tû lÖ tÝch luü
t¨ng trong thêi kú bïng næ kinh tÕ vµ gi¶m trong thêi kú suy tho¸i.
C¸c ph−¬ng ph¸p kh¸c dïng ®Ó −íc tÝnh hµm tiªu dïng thõa nhËn r»ng
ng−êi tiªu dïng cã lÏ sÏ kh«ng ¶nh h−ëng bëi thu nhËp trong mét thêi kú nhÊt
®Þnh mµ ng−êi tiªu dïng sÏ xem xÐt tíi sè thu dµi h¹n khi quyÕt ®Þnh th¸i ®é tiªu
dïng.
• C¸c yÕu tè x¸c ®Þnh ®Çu t− t− nh©n
Nguån sè liÖu ®Çu t− t− nh©n rÊt khã ®o l−êng. Lý thuyÕt gia t¨ng ®Çu t−
®¬n gi¶n cho thÊy khèi l−îng ®Çu t− mong muèn (KRPt *) tuú thuéc vµo møc s¶n
l−îng dù kiÕn (YRte) nh− sau:
KRPt * = k YRte
Trong ®ã: k lµ tû sè gi÷a khèi l−îng ®Çu t− vµ s¶n l−îng vµ gi¶ thiÕt lµ sè
cè ®Þnh.
ë n−íc ta kh«ng cã thÞ tr−êng tµi chÝnh ph¸t triÓn, vai trß kh¸ lín cña
ChÝnh phñ trong viÖc t¹o vèn, c¸c lÖch do h¹n chÕ vÒ ngo¹i tÖ vµ khiÕm khuyÕt
cña thÞ tr−êng kh¸c vµ h¹n chÕ vÒ sè liÖu nªn rÊt khã ¸p dông m« h×nh nµy.
257
- Mét ph−¬ng ph¸p kh¸c ®Ó x¸c ®Þnh ®Çu t− lµ sö dông hÖ sè vèn –gi¸ trÞ
t¨ng thªm (ICOR) ta cã ph−¬ng tr×nh nh− sau:
IVN = ∆ Y x ICOR
Trong ®ã: IVN = Tæng ®Çu t−
∆ Y = Møc t¨ng gi¸ trÞ t¨ng thªm GDP
ICOR = Tû sè vèn ®Çu t− chia cho gi¸ trÞ t¨ng thªm.
§Çu t− t− nh©n cã thÓ ®−îc tÝnh b»ng c¸ch lÊy −íc tÝnh vÒ tæng ®Çu t−
(IVN) trõ ®i ®Çu t− chÝnh phñ. Sè liÖu ®Çu t− chÝnh phñ cã thÓ thu ®−îc tõ chi
ng©n s¸ch Nhµ n−íc.
Nh÷ng nh−îc ®iÓm cña ICOR lµ: (1) Møc dån dËp cña ®Çu t−, tøc lµ c¸c
kho¶n ®Çu t− rÊt lín cã thÓ thùc hiÖn dån vµo s¶n xuÊt lµm t¨ng s¶n l−îng l¹i r¶i
®Òu ra c¸c n¨m v× vËy ICOR kh«ng ®Æc tr−ng cho qu¸ khø hoÆc t−¬ng lai; (2)
ICOR gi¶ thiÕt mét c¸ch gi¸n tiÕp c¸c tû sè nh©n tè s¶n xuÊt kh«ng ®æi hoÆc
b»ng sè c«ng nghÖ cè ®Þnh.
III. kh¶ n¨ng ¸p dông c¸c m« h×nh ph©n tÝch
¸p dông c¸c m« h×nh ph©n tÝch trong b¸o c¸o ph©n tÝch thèng kª lµ viÖc
lµm cÇn thiÕt nh»m l−îng ho¸ cô thÓ xu h−íng biÕn ®éng cña c¸c ho¹t ®éng kinh
tÕ, ®−a ra c¸c nhËn xÐt, kiÕn nghÞ cã gi¸ trÞ ®èi víi c¸c nhµ qu¶n lý, ng−êi lµm kÕ
ho¹ch ®Ó ®Ò ra c¸c gi¶i ph¸p thÝch hîp ®iÒu chØnh ho¹t ®éng kinh tÕ theo ®óng
c¸c môc tiªu ®· ®Þnh lµ ph¸t triÓn nhanh, cã hiÖu qu¶ vµ bÒn v÷ng.
Trong viÖc ¸p dông c¸c m« h×nh cã hai vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt:
(1). Lùa chän m« h×nh ®¸p øng ®−îc môc ®Ých nghiªn cøu. M« h×nh ph©n
tÝch ph¶i cã tÝnh kh¶ thi, phï hîp víi thùc tr¹ng sè liÖu hiÖn nay vµ dÔ ¸p dông;
(2). Cung cÊp sè liÖu ®Çu vµo b¶o ®¶m chÊt l−îng ®Ó ch¹y m« h×nh cho ra
c¸c kÕt qu¶ ®¸ng tin cËy.
Qua viÖc nghiªn cøu lùa chän c¸c m« h×nh ph©n tÝch thèng kª vµ nhu cÇu
sè liÖu phôc vô cho ch¹y m« h×nh cã thÓ thÊy thùc tr¹ng nguån sè liÖu cña ngµnh
thèng kª hiÖn nay vµ kh¶ n¨ng ¸p dông m« h×nh vµo ph©n tÝch nh− sau:
258
- 3.1. Nh÷ng m« h×nh ph©n tÝch cã thÓ ¸p dông
Do ®Æc ®iÓm h¹n chÕ vÒ nguån sè liÖu ®Çu vµo nªn hiÖn nay trong b¸o c¸o
kinh tÕ – x· héi cã thÓ ¸p dông gåm:
- M« h×nh ph©n tÝch c¸c mèi quan hÖ
M« h×nh ph©n tÝch c¸c mèi quan hÖ cã vÞ trÝ rÊt quan träng trong ph©n tÝch
kinh tÕ vÜ m«. Nguån sè liÖu ®Ó sö dông cho m« h×nh nµy rÊt réng bao gåm c¸c
khu vùc: Tµi kho¶n thu nhËp vµ tæng s¶n phÈm quèc néi, c¸n c©n thanh to¸n, c¸c
sè liÖu tµi chÝnh chÝnh phñ, sè liÖu ng©n hµng. Tuy vËy, ®Ó ¸p dông c¸c m« h×nh
quan hÖ gi÷a t¨ng tr−ëng vµ tiªu dïng + tÝch luü + xuÊt khÈu – nhËp khÈu, sè
liÖu cÇn t¸ch biÖt ®−îc tiªu dïng t− nh©n, tiªu dïng chÝnh phñ; tÝch luü Nhµ
n−íc, tÝch luü t− nh©n.
§èi víi m« h×nh quan hÖ tÝch luü tiªu dïng cÇn n¾m ®−îc tiÕt kiÖm trong
n−íc vµ tiÕt kiÖm quèc gia. §Æc biÖt khu vùc ®Çu t− trong n−íc cÇn tÝnh ®−îc c¶
theo hai gi¸ cè ®Þnh vµ so s¸nh. Mét ®iÓm cÇn l−u ý nÕu muèn ¸p dông m« h×nh
ph©n tÝch c¸c mèi quan hÖ lµ cÇn ph¶i n©ng cao ®é tin cËy sè liÖu trong b¶ng c©n
®èi c¸n c©n thanh to¸n b¶o ®¶m sù thèng nhÊt gi÷a tµi kho¶n quan hÖ víi n−íc
ngoµi trong SNA víi tµi kho¶n c¸n c©n v·ng lai (CA) trong b¶ng c¸n c©n thanh
to¸n còng nh− c¸c tµi kho¶n chuyÓn nh−îng nh©n tè, chuyÓn nh−îng v·ng lai...,
hoÆc c¸n c©n tæng thÓ gåm c¶ phÇn vèn ®Çu t− n−íc ngoµi.
- M« h×nh ph©n tÝch xu h−íng biÕn ®éng
Ph©n tÝch xu h−íng biÕn ®éng lµ mét yªu cÇu cÇn thiÕt trong b¸o c¸o ph©n
tÝch thèng kª tæng hîp, nã cho phÐp nhËn ®Þnh xu h−íng s¶n xuÊt toµn nÒn kinh
tÕ hay tõng ngµnh kinh tÕ sÏ t¨ng hay gi¶m trong thêi gian tíi. MÆc dï vÞ trÝ quan
träng trong ph©n tÝch kinh tÕ tæng hîp, ®èi víi m« h×nh ph©n tÝch tuú thuéc vµo
nhiÒu nh©n tè kh¸c nhau nh− lao ®éng, vèn vµ nh©n tè tæng hîp. §èi víi ph©n
tÝch tæng hîp b¸o c¸o −íc tÝnh ng¾n h¹n chØ nªn sö dông ph−¬ng ph¸p lÞch sö
nghÜa lµ dùa vµo tèc ®é ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh, c¸c khu vùc trong c¸c n¨m
tr−íc (tÝnh tèc ®é t¨ng b×nh qu©n), dù kiÕn møc t¨ng tr−ëng trong kú tíi ®Ó tÝnh
ra t¨ng tr−ëng cho tõng ngµnh, tõng khu vùc vµ toµn nÒn kinh tÕ (ph−¬ng ph¸p
ngo¹i suy).
259
- Ngoµi ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch xu h−íng biÕn ®éng trªn, tuú t×nh h×nh
nguån sè liÖu hiÖn nay cã thÓ ¸p dông hµm t−¬ng quan håi qui tuyÕn tÝnh
(ph−¬ng ph¸p b×nh ph−¬ng tèi thiÓu −íc l−îng theo c«ng thøc Y= ax + b); dùa
trªn hÖ sè co gi·n gi÷a gi¸ c¶ ®èi víi nhu cÇu; ®é co gi·n gi÷a gi¸ c¶ víi kh¶
n¨ng cung cÊp; gi÷a viÖc lµm víi tæng s¶n phÈm quèc (GDP); vèn ®Çu t− vµ gi¸
trÞ t¨ng thªm (hÖ sè ICOR)...
3.2. Nh÷ng m« h×nh ch−a cã kh¶ n¨ng ¸p dông
Trong lùa chän m« h×nh ph©n tÝch kinh tÕ vÜ m«, m« h×nh hµm s¶n xuÊt
Q = f (K , N , A) v× ®Çu vµo hÖ thèng sè liÖu vÒ vèn, vÒ lao ®éng vµ yÕu tè tæng
hîp nh− c¶i tiÕn c«ng nghÖ, qu¶n lý hîp lý ho¸ s¶n xuÊt...RÊt khã hÖ thèng d·y
sè liÖu nhiÒu n¨m, nhÊt lµ ph¶i ®Çu t− th«ng qua tÝnh to¸n l¹i.
Tµi liÖu tham kh¶o
- Niªn gi¸m thèng kª c¸c n¨m: n¨m 2000, n¨m 2001, n¨m 2002 cña Tæng
côc Thèng kª
- Niªn gi¸m thèng kª cña n¨m 2000, n¨m 2001, n¨m 2002 cña 61 Côc
Thèng kª tØnh/thµnh phè trùc thuéc Trung −¬ng.
- C¸c b¸o c¸o vÒ t×nh h×nh kinh tÕ - x· héi ®Þnh kú cña Tæng côc Thèng kª
vµ cña c¸c Côc Thèng kª tØnh/thµnh phè trùc thuéc Trung −¬ng
- C¸c b¸o c¸o ®¸nh gi¸ vµ ph©n tÝch dµi n¨m cña Tæng côc Thèng kª vµ
c¸c Côc Thèng kª tØnh/thµnh phè
- C¸c chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª
- C¸c tµi liÖu vÒ ph−¬ng ph¸p luËn thèng kª
- Kinh tÕ vÜ m« cña nÒn kinh tÕ më, bµi gi¶ng cña gi¸o s− James Riedel,
khoa nghiªn cøu quèc tÕ n©ng cao thuéc tr−êng ®¹i häc tæng hîp Johns
Hopkings
- Kinh tÕ häc cña David Begg, Stanley Fischer, Rudiger Dornbusch
- Financial Programming and Policies, IMF institute, International
Monetary Fund.
- Omori, M« h×nh träng cung
260
nguon tai.lieu . vn
