Xem mẫu

  1. Đồ án tốt nghiệp Đề tài Đo nối khống chế ảnh ngoại nghiệp bằng công nghệ GPS
  2. Tr­êng §H Má - §Þa ChÊt §å ¸n tèt nghiÖp Môc lôc Lêi më ®Çu ............................................................................................................ 2 Ch­¬ng I: §o nèi ®iÓm khèng chÕ ¶nh ngo¹i nghiÖp....................................... 3 I.1. Quy tr×nh thµnh lËp b¶n ®å b»ng ph­¬ng ph¸p ®o ¶nh ................................... 3 I.2. VÞ trÝ vµ nhiÖm vô cña c«ng t¸c ®o nèi khèng chÕ ¶nh ®èi víi c«ng t¸c ®o ¶nh ......................................................................................................................... 4 I.3 C¸c yªu cÇu c¬ b¶n ®èi víi ®iÓm khèng chÕ ¶nh ............................................. 5 I.4 C¸c ph­¬ng ph¸p ®o nèi khèng chÕ ¶nh .......................................................... 6 Ch­¬ng II: C«ng nghÖ GPS trong c«ng t¸c ®o nèi khèng chÕ ¶nh ngo¹i nghiÖp ................................................................................................................. 15 II.1. Giíi thiÖu c«ng nghÖ GPS............................................................................ 15 II.2. øng dông c«ng nghÖ GPS trong ®o nèi khèng chÕ ¶nh ............................... 31 Ch­¬ng III: Thùc nghiÖm ®o nèi khèng chÕ ¶nh khu ®o BÕn Tre ............... 46 III.1 Kh¸i qu¸t vÒ khu vùc thùc nghiÖm .............................................................. 46 III.2 C¸c b­íc xö lý sè liÖu ................................................................................. 51 III.3 §¸nh gi¸ ®é chÝnh x¸c vµ kÕt qu¶ ............................................................... 61 KÕt luËn .............................................................................................................. 62 Tµi liÖu tham kh¶o............................................................................................. 63 -1- §ç M¹nh Hµ Tr¾c ®Þa B -K48
  3. Tr­êng §H Má - §Þa ChÊt §å ¸n tèt nghiÖp LêI Më §ÇU Ngµy nay khoa häc kü thuËt ®· ®em l¹i nhiÒu b­íc tiÕn nh¶y vät trong sù ph¸t triÓn kinh tÕ. Con ng­êi ®· tõng b­íc ®­a nh÷ng thiÕt bÞ kü thuËt hiÖn ®¹i vµo øng dông trong cuéc sèng ®Ó gi¶i phãng dÇn søc lao ®éng cña m×nh. Mét trong nh÷ng øng dông cña con ng­êi lµ ®­a hÖ thèng ®Þnh vÞ toµn cÇu GPS vµo øng dông trong nhiÒu ngµnh nh­: Hµng h¶i, hµng kh«ng, an ninh quèc phßng vµ nhÊt lµ trong c«ng t¸c tr¾c ®Þa vµ b¶n ®å... HÖ thèng ®Þnh vÞ toµn cÇu GPS (Global Positioning System) lµ hÖ thèng ®Þnh vÞ, dÉn ®­êng sö dông c¸c vÖ tinh nh©n t¹o do Bé Quèc Phßng Mü triÓn khai tõ n¨m 1970. Ban ®Çu hÖ thèng nµy ®­îc sö dông chñ yÕu cho môc ®Ých qu©n sù, nh­ng do tÝnh ­u viÖt cña hÖ thèng nµy mµ nã ®· vµ ®ang ®­îc øng dông réng r·i trong nhiÒu ho¹t ®éng kinh tÕ, x· héi. Tr¾c ®Þa vµ b¶n ®å còng lµ mét trong nh÷ng ngµnh øng dông c«ng nghÖ nµy cã hiÖu qu¶ nh÷ng tÝnh n¨ng ­u viÖt ®ã. ë n­íc ta ®· ®­a kü thËt ®Þnh vÞ toµn cÇu GPS vµo sö dông mét c¸ch cã hiÖu qu¶ trong c«ng t¸c tr¾c ®Þa vµ b¶n ®å tõ ®Çu nh÷ng n¨m 1990. Thùc tÕ cho thÊy ngµnh tr¾c ®Þa n­íc ta ®· lµm chñ c«ng nghÖ nµy vµ ®· gi¶i quyÕt ®­îc nhiÒu nhiÖm vô quan träng trong c«ng t¸c tr¾c ®Þa. V× thÕ ®Ó t×m hiÓu vµ chøng minh tÝnh øng dông thùc tiÔn cao cña c«ng nghÖ GPS trong lÜnh vùc tr¾c ®Þa vµ b¶n ®å nãi chung vµ trong ngµnh tr¾c ®Þa ¶nh nãi riªng em ®· chän ®Ò tµi: “ §o nèi khèng chÕ ¶nh ngo¹i nghiÖp b»ng c«ng nghÖ GPS”. Nh»m môc ®Ých nªu râ nh÷ng kh¶ n¨ng øng dông c«ng nghÖ GPS trong viÖc x¸c ®Þnh to¹ ®é ®iÓm khèng chÕ ¶nh ngo¹i nghiÖp phôc vô c«ng t¸c t¨ng dµy khèng chÕ ¶nh. Néi dung ®å ¸n gåm: Ch­¬ng I : Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ ®iÓm khèng chÕ ngo¹i nghiÖp vµ c«ng nghÖ dïng ®Ó ®o nèi Ch­¬ng II : C«ng nghÖ GPS trong c«ng t¸c ®o nèi ®iÓm khèng chÕ ngo¹i nghiÖp Ch­¬ng III: Thùc nghiÖm ®o nèi khèng chÕ ¶nh khu ®o BÕn Tre KÕt luËn Tµi liÖu tham kh¶o -2- §ç M¹nh Hµ Tr¾c ®Þa B -K48
  4. Tr­êng §H Má - §Þa ChÊt §å ¸n tèt nghiÖp Ch­¬ng I ®o nèi ®iÓm khèng chÕ ¶nh ngo¹i nghiÖp i.1. quy tr×nh thµnh lËp b¶n ®å b»ng ph­¬ng ph¸p ®o ¶nh Trong tr¾c ®Þa ph­¬ng ph¸p ®o ¶nh hay cßn gäi lµ ph­¬ng ph¸p tr¾c ®Þa ¶nh, lµ mét ph­¬ng ph¸p c¬ b¶n trong ®o vÏ b¶n ®å ®Þa h×nh, ®Þa chÝnh c¸c lo¹i. Trong ®ã, ph­¬ng ph¸p tr¾c ®Þa ¶nh hµng kh«ng lµ ph­¬ng ph¸p chñ yÕu trong c«ng t¸c ®o vÏ b¶n ®å c¸c lo¹i tû lÖ kh¸c nhau ®Æc biÖt b¶n ®å ®Þa h×nh trung b×nh vµ nhá. §o ¶nh cã 2 qu¸ tr×nh c¬ b¶n lµ: - Qu¸ tr×nh thu nhËn h×nh ¶nh th«ng tin ban ®Çu cña ®èi t­îng ®o - Qu¸ tr×nh dùng l¹i vµ ®o ®¹c trªn m« h×nh cña ®èi t­îng ®o tõ h×nh ¶nh chôp hoÆc c¸c th«ng tin thu ®­îc Ngµy nay víi nh÷ng thµnh tùu ph¸t triÓn hiÖn ®¹i vÒ khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ, ph­¬ng ph¸p ®o ¶nh cã kh¶ n¨ng ®¸p øng ®­îc c¸c yªu cÇu ®a d¹ng vÒ thµnh lËp b¶n ®å ®Þa h×nh, ®Þa chÝnh . §Ó thµnh lËp b¶n ®å b»ng ph­¬ng ph¸p ¶nh th× viÖc lùa chän quy tr×nh c«ng nghÖ ®o vÏ còng tuú thuéc vµo ®Æc ®iÓm ®Þa h×nh, quy m« khu ®o vµ c¸c ®iÒu kiÖn kü thuËt cô thÓ. Ta cã thÓ tæng qu¸t quy tr×nh c«ng nghÖ cña ph­¬ng ph¸p ¶nh nh­ sau. -3- §ç M¹nh Hµ Tr¾c ®Þa B -K48
  5. Tr­êng §H Má - §Þa ChÊt §å ¸n tèt nghiÖp §èi t­îng ®o vÏ C«ng t¸c ®iÒu vÏ C«ng t¸c bay chôp ¶nh C«ng t¸c thiÕt kÕ vµ ®o nèi KCANN C«ng t¸c t¨ng dµy khèng chÕ ¶nh C¸c qu¸ tr×nh xö lý vµ ®o vÏ ¶nh trong phßng Ph­¬ng ph¸p ®o ¶nh ®¬n Ph­¬ng ph¸p ®o ¶nh lËp thÓ §o vÏ §o vÏ ¶nh §o vÏ ¶nh ¶nh sè quang c¬ gi¶i tÝch H×nh 1.1. S¬ ®å quy tr×nh c«ng nghÖ tæng qu¸t cña ph­¬ng ph¸p ®o ¶nh. I.2. VÞ trÝ vµ nhiÖm vô cña c«ng t¸c ®o nèi khèng chÕ ¶nh ®èi víi c«ng t¸c ®o ¶nh Trong c«ng t¸c ®o vÏ ¶nh hµng kh«ng c¸c ®iÓm khèng chÕ lµ c¬ së cho viÖc x¸c ®Þnh vÞ trÝ kh«ng gian trong hÖ to¹ ®é tr¾c ®Þa cña chïm tia hoÆc c¸c m« h×nh lËp thÓ ®­îc x¸c ®Þnh tõ c¸c ¶nh bay chôp, v× c¸c nguyªn tè ®Þnh h­íng ngoµi cña ¶nh hµng kh«ng th­êng kh«ng ®­îc x¸c ®Þnh b»ng c¸c ph­¬ng ph¸p vËt lý trong khi bay chôp víi ®é chÝnh x¸c yªu cÇu. C¸c ®iÓm khèng chÕ ¶nh nãi trªn lµ nh÷ng ®iÓm ®Þa vËt ®­îc x¸c ®¸nh dÊu trªn c¸c ¶nh ®o vµ ®ång thêi ®­îc x¸c ®Þnh to¹ ®é cña chóng trong hÖ to¹ ®é tr¾c ®Þa. -4- §ç M¹nh Hµ Tr¾c ®Þa B -K48
  6. Tr­êng §H Má - §Þa ChÊt §å ¸n tèt nghiÖp Tuy nhiªn, nÕu tÊt c¶ c¸c ®iÓm khèng chÕ ¶nh ®Òu ph¶i tiÕn hµnh ®o ®¹c x¸c ®Þnh ngoµi thùc ®Þa th× khèi l­îng c«ng t¸c sÏ t¨ng lªn rÊt lín. V× vËy trong ph­¬ng ph¸p ®o ¶nh, ng­êi ta dùa trªn c¸c tÝnh chÊt h×nh häc c¬ b¶n cña ¶nh ®o vµ nguyªn lý ®Ó x©y dùng c¸c ph­¬ng ph¸p ®o ®¹c trong phßng nh»m x¸c ®Þnh to¹ ®é tr¾c ®Þa cña c¸c ®iÓm khèng chÕ thay cho phÇn lín c«ng t¸c ®o ®¹c ngoµi trêi. C«ng t¸c nµy gäi lµ c«ng t¸c t¨ng dµy khèng chÕ ¶nh trong tr¾c ®Þa ¶nh. Qua ®©y ta cã thÓ thÊy c«ng t¸c ®o nèi khèng chÕ ¶nh ®­îc thùc hiÖn theo yªu cÇu cña c«ng t¸c t¨ng dµy khèng chÕ ¶nh vµ nã cã vÞ trÝ then chèt trong qu¸ tr×nh ®o vÏ ¶nh nh­ ®­îc biÓu thÞ ë s¬ ®å quy tr×nh c«ng nghÖ phÇn I.1 . Tõ quy tr×nh c«ng nghÖ trªn ta cã thÓ thÊy : C«ng t¸c ®o nèi khèng chÕ ¶nh lµ mét kh©u quan träng trong toµn bé quy tr×nh c«ng nghÖ ®o vÏ. NhiÖm vô cña c«ng t¸c ®o nèi khèng chÕ ¶nh lµ x¸c ®Þnh to¹ ®é tr¾c ®Þa cña c¸c ®iÓm khèng chÕ ®o vÏ ¶nh ®­îc chän vµ ®¸nh dÊu ë nh÷ng vÞ trÝ thÝch hîp trªn c¸c ¶nh ®o nh»m lµm c¬ së cho viÖc liªn kÕt c¸c ®èi t­îng ®o vÏ trong phßng víi miÒn thùc ®Þa. Ngoµi ra c«ng t¸c ®o nèi khèng chÕ ¶nh cßn cã nhiÖm vô n÷a lµ tÝnh to¸n c¸c yÕu tè ®Þnh h­íng ngoµi cña ¶nh. I.3. c¸c yªu cÇu c¬ b¶n ®èi víi ®iÓm khèng chÕ ¶nh I.3.1. §é chÝnh x¸c cña b¶n ®å ®­îc quy ®Þnh nh­ sau I.3.1.1. Sai sè trung ph­¬ng vÞ trÝ ®Þa vËt biÓu thÞ trªn b¶n ®å gèc so víi vÞ trÝ cña ®iÓm khèng chÕ ®o vÏ gÇn nhÊt tÝnh theo tû lÖ b¶n ®å thµnh lËp kh«ng ®­îc v­ît qu¸ c¸c gi¸ trÞ sau ®©y: a) 0,5 mm khi thµnh lËp b¶n ®å ë vïng ®ång b»ng vµ vïng ®åi; b) 0,7 mm khi thµnh lËp b¶n ®å ë vïng nói. I.3.1.2. Sai sè trung ph­¬ng ®é cao cña ®­êng b×nh ®é, ®iÓm ®Æc tr­ng ®Þa h×nh, ®iÓm ghi chó ®é cao biÓu thÞ trªn b¶n ®å gèc so víi ®é cao ®iÓm khèng chÕ ®é cao ngo¹i nghiÖp gÇn nhÊt tÝnh theo kho¶ng cao ®Òu ®­êng b×nh ®é c¬ b¶n kh«ng v­ît qu¸ c¸c gi¸ trÞ sau: -5- §ç M¹nh Hµ Tr¾c ®Þa B -K48
  7. Tr­êng §H Má - §Þa ChÊt §å ¸n tèt nghiÖp Kho¶ng cao ®Òu Sai sè trung ph­¬ng vÒ ®é cao (tÝnh theo kho¶ng ®­êng b×nh ®é c¬ cao ®Òu c¬ b¶n) b¶n 1: 2000 1: 5000 0,5 m vµ 1,0 m 1/4 1/4 2,5 m 1/3 1/3 5,0 m 1/3 1/3 §èi víi khu vùc Èn khuÊt vµ ®Æc biÖt khã kh¨n c¸c sai sè trªn ®­îc phÐp t¨ng lªn 1,5 lÇn. I.3.1.3. Sai sè trung ph­¬ng vÞ trÝ mÆt ph¼ng cña ®iÓm khèng chÕ ¶nh ngo¹i nghiÖp, ®iÓm khèng chÕ ®o vÏ ngo¹i nghiÖp so víi vÞ trÝ ®iÓm täa ®é quèc gia gÇn nhÊt sau b×nh sai tÝnh theo tû lÖ b¶n ®å thµnh lËp kh«ng v­ît qu¸ 0,1 mm ë vïng quang ®·ng vµ 0,15 mm ë vïng Èn khuÊt. I.3.1.4. Sai sè trung ph­¬ng ®é cao cña ®iÓm khèng chÕ ¶nh ngo¹i nghiÖp, ®iÓm khèng chÕ ®o vÏ sau b×nh sai so víi ®iÓm ®é cao quèc gia gÇn nhÊt kh«ng v­ît qu¸ 1/10 kho¶ng cao ®Òu ®­êng b×nh ®é c¬ b¶n ë vïng quang ®·ng vµ 1/5 kho¶ng cao ®Òu ®­êng b×nh ®é c¬ b¶n ë vïng Èn khuÊt. I.3.2. Sai sè giíi h¹n cña vÞ trÝ ®Þa vËt; cña ®é cao ®­êng b×nh ®é, ®é cao ®iÓm ®Æc tr­ng ®Þa h×nh, ®é cao ®iÓm ghi chó ®é cao; cña vÞ trÝ mÆt ph¼ng vµ ®é cao ®iÓm khèng chÕ ¶nh ngo¹i nghiÖp, ®iÓm khèng chÕ ®o vÏ kh«ng ®­îc v­ît qu¸ 2 lÇn c¸c sai sè quy ®Þnh t¹i Môc I.3.1. Khi kiÓm tra, sai sè lín nhÊt kh«ng ®­îc v­ît qu¸ sai sè giíi h¹n. Sè l­îng c¸c tr­êng hîp cã sai sè v­ît h¹n sai nh­ng nhá h¬n sai sè giíi h¹n ph¶i b¶o ®¶m vÒ mÆt ph¼ng kh«ng v­ît qu¸ 5% tæng sè c¸c tr­êng hîp kiÓm tra, vÒ ®é cao kh«ng v­ît qu¸ 5% tæng sè c¸c tr­êng hîp kiÓm tra ë vïng quang ®·ng vµ 10% tæng sè c¸c tr­êng hîp kiÓm tra ë vïng khã kh¨n, Èn khuÊt. Trong mäi tr­êng hîp c¸c sai sè ®Òu kh«ng ®­îc mang tÝnh hÖ thèng. -6- §ç M¹nh Hµ Tr¾c ®Þa B -K48
  8. Tr­êng §H Má - §Þa ChÊt §å ¸n tèt nghiÖp I.3.3. ThiÕt kÕ, ®o nèi ®iÓm khèng chÕ ¶nh ngo¹i nghiÖp I.3.2.1. Nguyªn t¾c thiÕt kÕ ®iÓm khèng chÕ ¶nh ngo¹i nghiÖp a) C¸c ®iÓm khèng chÕ ¶nh ngo¹i nghiÖp ph¶i khèng chÕ ®­îc toµn bé diÖn tÝch ®o vÏ. §iÓm khèng chÕ ¶nh ngo¹i nghiÖp ph¶i bè trÝ vµo c ¸c vÞ trÝ Ýt nhÊt cã ®é phñ 3 víi c¸c ®iÓm n»m trªn mét tuyÕn bay; ®é phñ 4,6 víi c¸c ®iÓm n»m trªn hai tuyÕn bay vµ c¸ch mÐp ¶nh kh«ng nhá h¬n 1cm. b) MËt ®é vµ vÞ trÝ cña c¸c ®iÓm khèng chÕ ¶nh ngo¹i nghiÖp phô thuéc vµo ch­¬ng tr×nh t¨ng dµy néi nghiÖp ®­îc sö dông vµ ph¶i ®­îc tÝnh to¸n trªn c¬ së ®¶m b¶o ®é chÝnh x¸c vÒ täa ®é mÆt ph¼ng vµ ®é cao cña ®iÓm chi tiÕt trªn b¶n ®å. §å h×nh thiÕt kÕ ®iÓm khèng chÕ ¶nh ngo¹i nghiÖp trong khèi t¨ng dµy theo s¬ ®å. + + + + + ++ +++ + + + + + + + + + + + + ++ + + + +++ ++ + + + + + +++ + + + + + + + + ++ + + + + + ++ + + + + + + ++ + + + + + + + + + + +++ + + + + + + + + + + + + + + Trong s¬ ®å trªn: lµ ®iÓm khèng chÕ tæng hîp (X, Y, H); lµ ®iÓm khèng chÕ ®é cao; + lµ t©m chÝnh ¶nh. C«ng thøc tÝnh to¸n sè l­îng m« h×nh gi÷a c¸c ®iÓm khèng chÕ ¶nh: a) Khi t¨ng dµy mÆt ph¼ng: -7- §ç M¹nh Hµ Tr¾c ®Þa B -K48
  9. Tr­êng §H Má - §Þa ChÊt §å ¸n tèt nghiÖp n3 mS = 0,25mxy b) Khi t¨ng dµy ®é cao: H n3 + 19n +48 mh = mp,q 12,5b Trong ®ã: - ms lµ sai sè trung ph­¬ng vÒ mÆt ph¼ng. - mh lµ sai sè trung ph­¬ng vÒ ®é cao. - mp, q lµ sai sè trung ph­¬ng ®o thÞ sai ®o täa ®é trªn tr¹m xö lý ¶nh sè. - mxy lµ sai sè trung ph­¬ng ®o täa ®é ®é ¶nh. -n lµ sè ®­êng ®¸y. -H lµ chiÒu cao bay chôp. -b lµ c¹nh ®¸y ¶nh. §Ó phôc vô cho c«ng t¸c t¨ng dµy ®iÓm khèng chÕ ¶nh trong phßng ®iÓm khèng chÕ ¶nh ngo¹i nghiÖp cã ba lo¹i sau ®©y: - §iÓm khèng chÕ tæng hîp tøc lµ c¸c ®iÓm khèng chÕ ¶nh ®­îc x¸c ®Þnh c¶ to¹ ®é mÆt ph¼ng vµ ®é cao; - §iÓm khèng chÕ mÆt ph¼ng; - §iÓm khèng chÕ ®é cao; Nh÷ng ®iÓm khèng chÕ ¶nh ngo¹i nghiÖp dï ®­îc x¸c ®Þnh b»ng ph­¬ng ph¸p g× còng ®Òu ph¶i tho¶ m·n c¸c yªu cÇu vÒ ®é chÝnh x¸c, vÒ khèi l­îng vµ vÞ trÝ ®iÓm quy ®Þnh sau ®©y: Sè l­îng ®iÓm vµ ph­¬ng ¸n bè trÝ ®iÓm khèng chÕ ngo¹i nghiÖp phô thuéc vµo ®é chÝnh x¸c cÇn ®¹t cña ®iÓm khèng chÕ t¨ng dµy ®Ó phôc vô cho nhiÖm vô ®o vÏ cô thÓ. Ngµy nay, víi nh÷ng ph¸t triÓn míi cña c¸c ph­¬ng ph¸p tam gi¸c ¶nh cho phÐp n©ng cao ®é chÝnh x¸c vµ hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c t¨ng dµy, nªn sè l­îng ®iÓm khèng chÕ ngo¹i nghiÖp ®­îc gi¶m tíi møc tèi thiÓu vµ ph­¬ng ¸n bè trÝ ®iÓm còng rÊt linh ho¹t. -8- §ç M¹nh Hµ Tr¾c ®Þa B -K48
  10. Tr­êng §H Má - §Þa ChÊt §å ¸n tèt nghiÖp ++ + + + + +++ + + + + + + + +++ + + + + ++ + + + + + ++ ++ + + + + + +++ + ++ +++ + + + + + + + + + + ++ + + ++ + + + + + + + + + + + + + + + + + + H×nh 1.2.1 +++ + + + + ++ + + + + + + +++ + + +++ + + + + + + + + + + + + ++ ++ + ++ + + + +++ ++ + +++ + + + + + + + + + ++ + ++ + + ++++ + ++ + + + + + + + + + + + + + + + H×nh 1.2.2 H×nh 1.2 C¸c ph­¬ng ¸n bè trÝ ®iÓm khèng chÕ ngo¹i nghiÖp H×nh 1.2.1. Ph­¬ng ph¸p bè trÝ ®iÓm khèng chÕ ¶nh ngo¹i nghiÖp cho l­íi cã tuyÕn bay chÆn. H×nh 1.2.2. Ph­¬ng ph¸p bè trÝ ®iÓm khèng chÕ ¶nh ngo¹i nghiÖp cho l­íi kh«ng cã tuyÕn bay chÆn. Ký hiÖu: lµ ®iÓm khèng chÕ tæng hîp (X, Y, H); lµ ®iÓm khèng chÕ ®é cao; H×nh 1.2 m« t¶ mét vµi vÝ dô vÒ ph­¬ng ¸n bè trÝ ®iÓm khèng chÕ ngo¹i nghiÖp cho c«ng t¸c t¨ng dµy theo c¸c ph­¬ng ph¸p kh¸c nhau. -9- §ç M¹nh Hµ Tr¾c ®Þa B -K48
  11. Tr­êng §H Má - §Þa ChÊt §å ¸n tèt nghiÖp c) §iÓm kiÓm tra ngo¹i nghiÖp ®­îc x¸c ®Þnh víi ®é chÝnh x¸c t­¬ng ®­¬ng ®iÓm khèng chÕ ¶nh ngo¹i nghiÖp. §iÓm kiÓm tra ph¶i bè trÝ vµo vÞ trÝ yÕu nhÊt vµ r¶i ®Òu trong khèi t¨ng dµy, mçi khèi ph¶i cã Ýt nhÊt mét ®iÓm; víi nh÷ng khèi lín b¶o ®¶m tõ 40 ®Õn 60 m« h×nh cã 1 ®iÓm. I.3.4. Chän, chÝch, tu chØnh ®iÓm khèng chÕ ¶nh a) §iÓm khèng chÕ ¶nh ngo¹i nghiÖp ®­îc chän ph¶i tån t¹i ë thùc ®Þa vµ cã h×nh ¶nh râ nÐt trªn ¶nh, ®¶m b¶o nhËn biÕt vµ chÝch trªn ¶nh víi ®é chÝnh x¸c 0,1 mm. NÕu ®iÓm chän vµo vÞ trÝ giao nhau cña c¸c ®Þa vËt h×nh tuyÕn th× gãc giao nhau ph¶i n»m trong kho¶ng tõ 300 ®Õn 1500, nÕu ®iÓm chän vµo ®Þa vËt h×nh trßn th× ®­êng kÝnh ph¶i nhá h¬n 0,3 mm trªn ¶nh. Ngoµi c¸c yªu cÇu trªn, cÇn chän ®iÓm khèng chÕ ¶nh ngo¹i nghiÖp vµo vÞ trÝ thuËn tiÖn cho ®o nèi. b) §iÓm khèng chÕ ¶nh ngo¹i nghiÖp ph¶i ®ãng cäc gç hoÆc dïng s¬n ®¸nh dÊu vÞ trÝ ë thùc ®Þa, ®¶m b¶o tån t¹i æn ®Þnh trong thêi gian thi c«ng vµ kiÓm tra, nghiÖm thu. c) C¸c ®iÓm khèng chÕ ¶nh ngo¹i nghiÖp, ®iÓm kiÓm tra, ®iÓm täa ®é vµ ®é cao quèc gia ®­îc sö dông lµm c¬ së ®Ó ®o nèi khèng chÕ ¶nh ngo¹i nghiÖp nÕu ®ñ ®iÒu kiÖn vÒ vÞ trÝ ®Þa vËt ®Ó chÝch ®Òu ph¶i chÝch lªn ¶nh khèng chÕ t¹i thùc ®Þa, ®­êng kÝnh lç chÝch kh«ng v­ît qu¸ 0,15 mm trªn ¶nh. d) TÊt c¶ c¸c ®iÓm ®­îc chÝch lªn ¶nh khèng chÕ ®Òu ph¶i ®­îc tu chØnh lªn mÆt ph¶i vµ mÆt tr¸i cña ¶nh. Trªn mÆt ph¶i ¶nh, c¸c ®iÓm ®­îc khoanh vÞ trÝ, ghi tªn ®iÓm; trªn mÆt tr¸i vÏ s¬ ®å ghi chó ®iÓm gåm s¬ ®å tæng quan vµ s¬ ®å m« t¶ chi tiÕt vÞ trÝ ®iÓm. C¸ch thøc tu chØnh nh­ ( H×nh 1.3 vµ H×nh 1.4). C¸c ®iÓm täa ®é vµ ®é cao quèc gia ®­îc sö dông lµm c¬ së ®Ó ®o nèi khèng chÕ ¶nh ngo¹i nghiÖp nh­ng kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó chÝch lªn ¶nh ph¶i tu chØnh lªn mÆt ph¶i cña ¶nh. - 10 - §ç M¹nh Hµ Tr¾c ®Þa B -K48
  12. Tr­êng §H Má - §Þa ChÊt §å ¸n tèt nghiÖp H×nh1.3. Tu chØnh mÆt ph¶i ¶nh khèng chÕ F-48-68- (256-k) N1002 H309 11514 11521 I(HN-HP)7LD N1003 N1002 - §iÓm khèng chÕ ¶nh mÆt ph¼ng (vßng trßn mµu ®á ®­êng kÝnh 1 cm vµ sè hiÖu ®iÓm mµu ®á). H309 - §iÓm khèng chÕ ¶nh ®é cao (vßng trßn mµu xanh ®­êng kÝnh 1 cm, sè hiÖu ®iÓm mµu xanh). N1003 - §iÓm khèng chÕ ¶nh mÆt ph¼ng vµ ®é cao (vßng trßn ngoµi mµu ®á ®­êng kÝnh 1cm, vßng trßn trong mµu xanh ®­êng kÝnh 0,6cm vµ sè hiÖu ®iÓm mµu ®á). 11514 - §iÓm to¹ ®é quèc gia (tam gi¸c mµu ®á c¹nh 1 cm, sè hiÖu ®iÓm mµu ®á). 11521 - §iÓm to¹ ®é quèc gia chÝch kh«ng chÝnh x¸c (tam gi¸c c¹nh 1 cm mµu ®á; sè hiÖu ®iÓm mµu ®á). I(HN-HP)7LD - §iÓm ®é cao quèc gia (vßng trßn mµu xanh l¸ c©y ®­êng kÝnh 1 cm, sè hiÖu ®iÓm mµu xanh l¸ c©y). - 11 - §ç M¹nh Hµ Tr¾c ®Þa B -K48
  13. Tr­êng §H Má - §Þa ChÊt §å ¸n tèt nghiÖp H×nh 1.4. Tu chØnh mÆt tr¸i ¶nh khèng chÕ N1002 Ng­êi chÝch: Lª Bèn Ngµy chÝch: 12/6/2008 ChÝch ë gi÷a ng· 3 bê ruéng H309 0,6 Ng­êi chÝch: Lª Bèn 8,35 Ngµy chÝch: 12/6/2008 ChÝch ë gãc bê ruéng N1002 - §iÓm khèng chÕ mÆt ph¼ng. H309 - §iÓm khèng chÕ ®é cao. 8,35 - §é cao cña ®iÓm. 0,6 - Tû cao hoÆc tû s©u cña ®iÓm. (§­êng kÝnh c¸c vßng trßn ®Òu b»ng 3 mm, kÝch th­íc « vu«ng 4 cm x 4 cm; néi dung tu chØnh vÏ vµ ghi chó b»ng ch× ®en). I.3.5. §o nèi ®iÓm khèng chÕ ¶nh ngo¹i nghiÖp a) §iÓm khèng chÕ ¶nh ngo¹i nghiÖp ph¶i ®­îc ®o nèi víi Ýt nhÊt 2 ®iÓm cã täa ®é vµ ®é cao quèc gia. b) Khi ®o vÏ b¶n ®å b»ng ph­¬ng ph¸p ®o vÏ phèi hîp th× tÊt c¶ c¸c ®iÓm khèng chÕ ¶nh ®Òu ph¶i x¸c ®Þnh ®é cao víi ®é chÝnh x¸c theo quy ®Þnh t¹i Môc I.3.1. - 12 - §ç M¹nh Hµ Tr¾c ®Þa B -K48
  14. Tr­êng §H Má - §Þa ChÊt §å ¸n tèt nghiÖp c) ViÖc ®o nèi ®iÓm khèng chÕ ¶nh ngo¹i nghiÖp b»ng m¸y GPS, m¸y toµn ®¹c ®iÖn tö, m¸y kinh vÜ ph¶i tu©n theo quy ®Þnh kü thuËt ¸p dông ®èi víi tõng lo¹i thiÕt bÞ. d) §iÓm khèng chÕ ¶nh ngo¹i nghiÖp ph¶i ®­îc tÝnh to¸n vµ b×nh sai trong hÖ to¹ ®é quèc gia VN-2000, hÖ ®é cao quèc gia. I.4. C¸c ph­¬ng ph¸p ®o nèi khèng chÕ ¶nh §o nèi khèng chÕ ¶nh x¸c ®Þnh to¹ ®é ®iÓm khèng chÕ phôc vô cho t¨ng dµy tam gi¸c ¶nh hoÆc khèng chÕ cho tõng m« h×nh ®¬n. Cã thÓ dïng ph­¬ng ph¸p ®o ®¹c nh­ ®o nèi b»ng m¸y toµn ®¹c, b»ng c«ng nghÖ GPS. I.4.1. §o nèi khèng chÕ ¶nh b»ng m¸y toµn ®¹c HiÖn nay cã rÊt nhiÒu m¸y toµn ®¹c cã ®é chÝnh x¸c cao cã thÓ dïng ®Ó : LËp l­íi l­íi c¬ së, l­íi ®o vÏ cho ®Õn qu¸ tr×nh ®o vÏ cho ®é chÝnh x¸c cao vµ nhanh chãng. Khi ®o nèi khèng chÕ ¶nh ngo¹i nghiÖp ta cã thÓ dïng m¸y toµn ®¹c, ta tiÕn hµnh ®o gãc vµ ®o c¹nh tõ c¸c ®iÓm Nhµ n­íc ®Õn ®iÓm khèng chÕ ¶nh ®· ®­îc bè trÝ ngoµi thùc ®Þa. Sau ®ã tiÕn hµnh b×nh sai vµ ®¸nh gi¸ ®é chÝnh x¸c. Mét sè tham sè kü thuËt cña c¸c m¸y toµn ®¹c ®iÖn tö §é chÝnh x¸c Kho¶ng c¸ch Tªn m¸y H·ng s¶n §é chÝnh x¸c TT ®o c¹nh ®o1g­¬ng xuÊt ®o gãc ( ” ) (mm) (m) 1 SET2000 SOKKIA 2 2 + 2ppm 2400 2 SET 3000 SOKKIA 3 2 + 2ppm 2200 3 SET 2B,C SOKKIA 2 3 + 2ppm 2900 4 GTS 701 Topcon 2 2 + 2ppm 2400 5 TC 1610 Leica 1.5 2 + 2ppm 2500 6 TC 1700 Leica 1.5 2 + 2ppm 2500 7 TC 2002 Leica 0.5 1 + 1ppm 2000 8 TC 2003 Leica 0.5 1 + 1ppm 2000 9 TCR 705 Leica 5 5 + 2ppm 3000 - 13 - §ç M¹nh Hµ Tr¾c ®Þa B -K48
  15. Tr­êng §H Má - §Þa ChÊt §å ¸n tèt nghiÖp H×nh 1.5. Mét sè lo¹i m¸y toµn ®¹c Nh­ng ®o b»ng ph­¬ng ph¸p nay th× cã nh­îc ®iÓm lµ chÞu ¶nh h­ëng cña ®iÒu kiÖn thêi tiÕt, c¸c ®iÓm ph¶i th«ng h­íng víi nhau, c¹nh bè trÝ ng¾n trong khi ®iÓm KCANN l¹i chiÕm trªn diÖn tÝch rÊt réng, do ®ã ¶nh h­ëng ®Õn tÝnh chÆt chÏ cña m« h×nh ph©n bè ®iÓm vµ n¨ng suÊt c«ng viÖc. I.4.1. §o nèi khèng chÕ ¶nh b»ng c«ng nghÖ GPS HiÖn nay c«ng nghÖ GPS ®­îc øng dông réng r·i, cã thÓ dïng m¸y thu GPS ®Æt t¹i c¸c ®iÓm Nhµ n­íc ®o nèi ®Ó x¸c ®Þnh to¹ ®é ®iÓm khèng chÕ ¶nh ngo¹i nghiÖp. NÕu sö dông ph­¬ng ph¸p nµy sÏ gi¶m ®¸ng kÓ mËt ®é ®iÓm khèng chÕ to¹ ®é ®Þa chÝnh c¸c cÊp còng nh­ ®¶m b¶o ®­îc tÝnh chÆt chÏ cña c¸c m« h×nh ph©n bè ®iÓm. Trong ®o nèi khèng chÕ ¶nh ngo¹i nghiÖp b»ng GPS cÇn x¸c ®Þnh c¸c session ®o th«ng qua ®å h×nh l­íi. ViÖc b×nh sai GPS cã sö dông m« h×nh Geoid b×nh sai sÏ dïng ®­îc ®é cao ®Ó lµm khèng chÕ ¶nh. VÝ dô: §å h×nh secsion ®o b»ng 3 m¸y thu GPS. 117401 117403 N 004 N 002 N 003 N 001 N 005 117402 C¸c vßng khÐp cïng session. C¸c vßng khÐp kh¸c session. - 14 - §ç M¹nh Hµ Tr¾c ®Þa B -K48
  16. Tr­êng §H Má - §Þa ChÊt §å ¸n tèt nghiÖp Ch­¬ng II C«ng nghÖ GPS trong c«ng t¸c ®o nèi khèng chÕ ¶nh ngo¹i nghiÖp II.1. Giíi thiÖu c«ng nghÖ GPS II.1.1. LÞch sö ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña hÖ thèng ®Þnh vÞ toµn cÇu GPS HÖ thèng ®Þnh vÞ toµn cÇu GPS ( Global Positioning System ) lµ hÖ thèng ®Þnh vÞ vµ ®¹o hµng, hÖ thèng nµy ra ®êi nh»m ®¸p øng ý t­ëng sö dông vÖ tinh nh©n t¹o cña tr¸i ®Êt vµo môc ®Ých ®Þnh vÞ dÉn ®­êng trªn mÆt ®Êt, Ýt phô thuéc vµo thêi tiÕt vµ thêi ®iÓm trong ngµy. Nã ®· ®­îc c¸c nhµ khoa häc Liªn X« vµ Mü ®Ò cËp ®Õn tõ nh÷ng n¨m cña thËp niªn 50-60 (thÕ kû XX), khi Liªn X« phãng thµnh c«ng vÖ tinh nh©n t¹o ®Çu tiªn cña tr¸i ®Êt( vÖ tinh Sputnhich -1) vµo n¨m 1957, tõ ®ã c¸c nhµ khoa häc qu©n sù cña hai n­íc vµ c¸c nhµ khoa häc trªn thÕ giíi ®· tiÕp tôc nghiªn cøu vµ ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh c«ng trong viÖc sö dông vÖ tinh cña m×nh. §Ó x¸c ®Þnh vÞ trÝ cña c¸c ®iÓm trªn mÆt ®Êt hoÆc trªn ®¹i d­¬ng phôc vô cho viÖc dÉn ®­êng tµu, thuyÒn, m¸y bay vµ c¸c ph­¬ng tiÖn qu©n sù kh¸c. B­íc ®Çu c¸c hÖ thèng ®Þnh vÞ vÖ tinh khu vùc ®­îc x©y dùng nh»m ®¸p øng nhu cÇu ®Þnh vÞ chÝnh x¸c cao cho c¶ mét vïng réng lín mµ Ýt phô thuéc vµo c¸c ®iÒu kiÖn kh«ng gian vµ thêi gian. Ng­êi ta x©y dùng c¸c hÖ thèng ®Þnh vÞ vÖ tinh khu vùc trong ®ã vÖ tinh th­êng ®­îc sö dông lµ vÖ tinh ®Þa tÜnh. Mét sè hÖ thèng ®Þnh vÞ vÖ tinh ®­îc x©y dùng thuéc lo¹i nµy nh­: - HÖ thèng STAR - FIX. - HÖ thèng EUTELTRACS vµ hÖ thèng OMNITRACS. - HÖ thèng NAVSTAR. Vµo nh÷ng n¨m ®Çu cña thËp niªn 60 ( thÕ kû XX) th× hÖ thèng ®Þnh vÞ toµn cÇu ®­îc ra ®êi nh­: - HÖ thèng TRANSIT cña Mü. - HÖ thèng TSICADA cña Liªn X«. Vµo kho¶ng gi÷a nh÷ng n¨m 60 (thÕ kû XX) Bé quèc phßng Mü khuyÕn khÝch x©y dùng mét hÖ thèng ®¹o hµng vÖ tinh hoµn h¶o so víi hÖ thèng TRANSIT. ý t­ëng chÝnh cña ®Ò ¸n do H¶i qu©n Mü ®Ò xuÊt lµ sö dông kho¶ng - 15 - §ç M¹nh Hµ Tr¾c ®Þa B -K48
  17. Tr­êng §H Má - §Þa ChÊt §å ¸n tèt nghiÖp c¸ch ®o tõ c¸c ®iÓm trªn mÆt ®Êt ®Õn vÖ tinh trªn c¬ së biÕt chÝnh x¸c tèc ®é vµ thêi gian lan truyÒn tÝn hiÖu v« tuyÕn, ®Ò ¸n cã tªn lµ TIMATION. C¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu t­¬ng tù còng ®­îc kh«ng qu©n Mü tiÕn hµnh trong khu«n khæ ch­¬ng tr×nh mang m· sè 612B. Song tõ n¨m 1973 Bé quèc phßng Mü quyÕt ®Þnh ®×nh chØ c¶ hai ch­¬ng tr×nh nµy ®Ó triÓn khai phèi hîp nghiªn cøu x©y dùng hÖ thèng ®¹o hµng v« tuyÕn vÖ tinh trªn c¬ së kÕt qu¶ cña ch­¬ng tr×nh TRANSIT vµ hai ch­¬ng tr×nh võa nãi tíi. HÖ thèng nµy cã tªn gäi ®óng lµ NAVSTAR GPS (Navigation Satellite Providing Timing and Ranging Global Poisitioning Sytem). NhiÖm vô chñ yÕu cña hÖ thèng lµ x¸c ®Þnh täa ®é kh«ng gian vµ tèc ®é chuyÓn ®éng cña ®iÓm xÐt trªn tµu vò trô, m¸y bay, tµu thñy vµ trªn ®Êt liÒn phôc vô cho Bé quèc phßng Mü vµ c¸c c¬ quan d©n sù. Khi ®­îc hoµn tÊt, hÖ thèng sÏ gåm 21 vÖ tinh ho¹t ®éng vµ 3 vÖ tinh dù tr÷, c¸c vÖ tinh bay trªn 6 quü ®¹o gÇn nh­ trßn, ë ®é cao cì 20200 km víi chu kú xÊp xØ 12 giê. Víi c¸ch bè trÝ nµy th× trong suèt 24 giê t¹i bÊt kú ®i Óm nµo trªn tr¸i ®Êt còng sÏ quan s¸t ®­îc Ýt nhÊt 4 vÖ tinh. C¸c vÖ tinh ®Çu tiªn cña hÖ thèng ®­îc phãng lªn quy ®¹o vµo ngµy 22 th¸ng 2 n¨m 1978. Tõ ngµy 8 th¸ng 12 n¨m 1993, trªn 6 quü ®¹o cña hÖ thèng GPS ®· ®ñ 24 vÖ tinh, toµn bé hÖ thèng 24 vÖ tinh ®­îc ®­a vµo ho¹t ®éng hoµn chØnh tõ th¸ng 5 n¨m 1994. II.1.2. CÊu tróc chung cña hÖ thèng ®Þnh vÞ toµn cÇu GPS HÖ thèng ®Þnh vÞ toµn cÇu GPS bao gåm ba bé phËn cÊu thµnh ( h×nh 2.1), ®ã lµ: - §o¹n kh«ng gian (Space Segment) - §o¹n ®iÒu khiÓn (Control Segment) - §o¹n sö dông (User Serment) - 16 - §ç M¹nh Hµ Tr¾c ®Þa B -K48
  18. Tr­êng §H Má - §Þa ChÊt §å ¸n tèt nghiÖp H×nh 2.1 C¸c phÇn cña hÖ thèng ®Þnh vÞ toµn cÇu §o¹n kh«ng gian (Space Segment) §o¹n nµy gåm 24 vÖ tinh, trong ®ã cã 3 vÖ tinh dù tr÷, chuyÓn ®éng trªn 6 mÆt ph¼ng quü ®¹o c¸ch ®Òu nhau vµ cã gãc nghiªng 55o so víi mÆt ph¼ng xÝch ®¹o cña tr¸i ®Êt. Quü ®¹o cña vÖ tinh gÇn nh­ trßn, vÖ tinh bay ë ®é cao xÊp xØ 20200 km so víi mÆt ®Êt, chu kú quay cña vÖ tinh lµ 718 phót (xÊp xØ 12h). Do vËy sÏ bay qua ®óng thêi ®iÓm cho tr­íc trªn mÆt ®Êt mçi ngµy mét lÇn, víi c¸ch ph©n bè nh­ vËy th× t¹i bÊt kú thêi ®iÓm nµo, ë bÊt kú vÞ trÝ nµo trªn tr¸i ®Êt còng nh×n thÊy Ýt nhÊt 4 vÖ tinh. - 17 - §ç M¹nh Hµ Tr¾c ®Þa B -K48
  19. Tr­êng §H Má - §Þa ChÊt §å ¸n tèt nghiÖp H×nh 2.2. HÖ thèng ®Þnh vÞ toµn cÇu GPS H×nh 2.3. VÖ tinh GPS Mçi vÖ tinh ®­îc trang bÞ m¸y ph¸t tÇn sè chuÈn nguyªn tö chÝnh x¸c cao cì 10-12 gi©y. M¸y ph¸t nµy t¹o ra c¸c tÝn hiÖu tÇn sè c¬ së 10,23 MHz, tõ ®©y t¹o ra c¸c sãng t¶i tÇn sè L1= 1575,42 MHz vµ L2= 1227,60 MHz, c¸c sãng t¶i ®­îc ®iÒu biÕn bëi hai lo¹i Code kh¸c nhau: C/A – Code vµ P – Code. + C/A - Code(Coarse/ Acquistion) lµ Code th«/th©u tãm, nã ®­îc sö dông cho c¸c môc ®Ých d©n sù vµ chØ ®iÒu biÕn sãng t¶i L1, C/A- cã tÇn sè 1,023 MHz. Mçi vÖ tinh ®­îc g¸n mét C/A – Code riªng biÖt. + P - Code (Precise) lµ Code chÝnh x¸c, nã ®­îc sö dông cho môc ®Ých qu©n sù vµ ®iÒu biÕn c¶ hai sãng L1,L2. Code nµy cã tÇn sè 10,23 MHz, ®é dµi toµn phÇn lµ 267 ngµy, nghÜa lµ chØ sau 267 ngµy P- Code míi lÆp l¹i. Tuy vËy, ng­êi ta chia Code nµy thµnh c¸c ®o¹n cã ®é dµi 7 ngµy, vµ g¸n cho mçi vÖ tinh mét trong c¸c ®o¹n Code nh­ thÕ, cø sau mét tuÇn l¹i thay ®æi nªn P- Code rÊt khã bÞ gi¶i m· ®Ó sö dông nÕu kh«ng ®­îc cho phÐp. - 18 - §ç M¹nh Hµ Tr¾c ®Þa B -K48
  20. Tr­êng §H Má - §Þa ChÊt §å ¸n tèt nghiÖp C¶ hai sãng t¶i L1 vµ L2 cßn ®­îc ®iÒu biÕn bëi c¸c th«ng tin ®¹o hµng bao gåm: Ephemerit cña vÖ tinh, thêi gian cña hÖ thèng, sè hiÖu chØnh c ho ®ång hå cña vÖ tinh, ®å h×nh ph©n bè vÖ tinh trªn bÇu trêi vµ t×nh tr¹ng cña hÖ thèng. Mçi vÖ tinh GPS cã khèi l­îng 1830 kg khi phãng vµ 930 kg khi bay trªn quü ®¹o. C¸c m¸y mãc thiÕt bÞ ho¹t ®éng nhê n¨ng l­îng pin mÆt trêi víi s¶i c¸nh réng. Tuæi thä cña vÖ tinh theo thiÕt kÕ lµ 7,5 n¨m, tuy nhiªn vÖ tinh háng sím h¬n so víi dù kiÕn vµ ®· lÇn l­ît bÞ thay thÕ. C¸c nhiÖm vô chñ yÕu cña vÖ tinh GPS: - NhËn vµ l­u gi÷ lÞch vÖ tinh míi ®­îc göi lªn tõ tr¹m ®iÒu khiÓn. - Thùc hiÖn c¸c phÐp xö lý cã chän läc trªn vÖ tinh b»ng c¸c bé vi xö lý ®Æt trªn vÖ tinh. - Duy tr× kh¶ n¨ng chÝnh x¸c cao cña thêi gian b»ng 2 ®ång hå nguyªn tö Censium vµ 2 ®ång hå hång ngäc Rubidium. - Thay ®æi quü ®¹o bay cña vÖ tinh theo sù ®iÒu khiÓn cña mÆt ®Êt. - TruyÒn th«ng tin vµ tÝn hiÖu trªn hai tÇn sè L1 vµ L2 rÊt æn ®Þnh vµ nhÊt qu¸n. §o¹n ®iÒu khiÓn (Control Segment) §o¹n nµy gåm 4 tr¹m qu¸n s¸t trªn mÆt ®Êt trong ®ã cã mét tr¹m ®iÒu khiÓn trung t©m ®Æt t¹i Colorado Springs; 4 tr¹m theo dâi ®Æt t¹i Hawai (Th¸i B×nh D­¬ng), Ascension Island (§¹i T©y D­¬ng), Diego Garcia (Ên §é D­¬ng), c¸c tr¹m nµy t¹o thµnh mét vµnh ®ai bao quanh tr¸i ®Êt. - 19 - §ç M¹nh Hµ Tr¾c ®Þa B -K48
nguon tai.lieu . vn