Xem mẫu
- Đồ án tốt nghiệp
Đề tài
Đo nối khống chế ảnh ngoại
nghiệp bằng công nghệ GPS
- Trêng §H Má - §Þa ChÊt §å ¸n tèt nghiÖp
Môc lôc
Lêi më ®Çu ............................................................................................................ 2
Ch¬ng I: §o nèi ®iÓm khèng chÕ ¶nh ngo¹i nghiÖp....................................... 3
I.1. Quy tr×nh thµnh lËp b¶n ®å b»ng ph¬ng ph¸p ®o ¶nh ................................... 3
I.2. VÞ trÝ vµ nhiÖm vô cña c«ng t¸c ®o nèi khèng chÕ ¶nh ®èi víi c«ng t¸c ®o
¶nh ......................................................................................................................... 4
I.3 C¸c yªu cÇu c¬ b¶n ®èi víi ®iÓm khèng chÕ ¶nh ............................................. 5
I.4 C¸c ph¬ng ph¸p ®o nèi khèng chÕ ¶nh .......................................................... 6
Ch¬ng II: C«ng nghÖ GPS trong c«ng t¸c ®o nèi khèng chÕ ¶nh ngo¹i
nghiÖp ................................................................................................................. 15
II.1. Giíi thiÖu c«ng nghÖ GPS............................................................................ 15
II.2. øng dông c«ng nghÖ GPS trong ®o nèi khèng chÕ ¶nh ............................... 31
Ch¬ng III: Thùc nghiÖm ®o nèi khèng chÕ ¶nh khu ®o BÕn Tre ............... 46
III.1 Kh¸i qu¸t vÒ khu vùc thùc nghiÖm .............................................................. 46
III.2 C¸c bíc xö lý sè liÖu ................................................................................. 51
III.3 §¸nh gi¸ ®é chÝnh x¸c vµ kÕt qu¶ ............................................................... 61
KÕt luËn .............................................................................................................. 62
Tµi liÖu tham kh¶o............................................................................................. 63
-1-
§ç M¹nh Hµ Tr¾c ®Þa B -K48
- Trêng §H Má - §Þa ChÊt §å ¸n tèt nghiÖp
LêI Më §ÇU
Ngµy nay khoa häc kü thuËt ®· ®em l¹i nhiÒu bíc tiÕn nh¶y vät trong sù
ph¸t triÓn kinh tÕ. Con ngêi ®· tõng bíc ®a nh÷ng thiÕt bÞ kü thuËt hiÖn ®¹i
vµo øng dông trong cuéc sèng ®Ó gi¶i phãng dÇn søc lao ®éng cña m×nh. Mét
trong nh÷ng øng dông cña con ngêi lµ ®a hÖ thèng ®Þnh vÞ toµn cÇu GPS vµo
øng dông trong nhiÒu ngµnh nh: Hµng h¶i, hµng kh«ng, an ninh quèc phßng vµ
nhÊt lµ trong c«ng t¸c tr¾c ®Þa vµ b¶n ®å...
HÖ thèng ®Þnh vÞ toµn cÇu GPS (Global Positioning System) lµ hÖ thèng
®Þnh vÞ, dÉn ®êng sö dông c¸c vÖ tinh nh©n t¹o do Bé Quèc Phßng Mü triÓn
khai tõ n¨m 1970. Ban ®Çu hÖ thèng nµy ®îc sö dông chñ yÕu cho môc ®Ých
qu©n sù, nhng do tÝnh u viÖt cña hÖ thèng nµy mµ nã ®· vµ ®ang ®îc øng
dông réng r·i trong nhiÒu ho¹t ®éng kinh tÕ, x· héi. Tr¾c ®Þa vµ b¶n ®å còng lµ
mét trong nh÷ng ngµnh øng dông c«ng nghÖ nµy cã hiÖu qu¶ nh÷ng tÝnh n¨ng u
viÖt ®ã.
ë níc ta ®· ®a kü thËt ®Þnh vÞ toµn cÇu GPS vµo sö dông mét c¸ch cã
hiÖu qu¶ trong c«ng t¸c tr¾c ®Þa vµ b¶n ®å tõ ®Çu nh÷ng n¨m 1990. Thùc tÕ cho
thÊy ngµnh tr¾c ®Þa níc ta ®· lµm chñ c«ng nghÖ nµy vµ ®· gi¶i quyÕt ®îc
nhiÒu nhiÖm vô quan träng trong c«ng t¸c tr¾c ®Þa. V× thÕ ®Ó t×m hiÓu vµ chøng
minh tÝnh øng dông thùc tiÔn cao cña c«ng nghÖ GPS trong lÜnh vùc tr¾c ®Þa vµ
b¶n ®å nãi chung vµ trong ngµnh tr¾c ®Þa ¶nh nãi riªng em ®· chän ®Ò tµi:
“ §o nèi khèng chÕ ¶nh ngo¹i nghiÖp b»ng c«ng nghÖ GPS”. Nh»m môc ®Ých
nªu râ nh÷ng kh¶ n¨ng øng dông c«ng nghÖ GPS trong viÖc x¸c ®Þnh to¹ ®é
®iÓm khèng chÕ ¶nh ngo¹i nghiÖp phôc vô c«ng t¸c t¨ng dµy khèng chÕ ¶nh.
Néi dung ®å ¸n gåm:
Ch¬ng I : Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ ®iÓm khèng chÕ ngo¹i nghiÖp vµ
c«ng nghÖ dïng ®Ó ®o nèi
Ch¬ng II : C«ng nghÖ GPS trong c«ng t¸c ®o nèi ®iÓm khèng chÕ ngo¹i
nghiÖp
Ch¬ng III: Thùc nghiÖm ®o nèi khèng chÕ ¶nh khu ®o BÕn Tre
KÕt luËn
Tµi liÖu tham kh¶o
-2-
§ç M¹nh Hµ Tr¾c ®Þa B -K48
- Trêng §H Má - §Þa ChÊt §å ¸n tèt nghiÖp
Ch¬ng I
®o nèi ®iÓm khèng chÕ ¶nh ngo¹i nghiÖp
i.1. quy tr×nh thµnh lËp b¶n ®å b»ng ph¬ng ph¸p ®o ¶nh
Trong tr¾c ®Þa ph¬ng ph¸p ®o ¶nh hay cßn gäi lµ ph¬ng ph¸p tr¾c ®Þa ¶nh,
lµ mét ph¬ng ph¸p c¬ b¶n trong ®o vÏ b¶n ®å ®Þa h×nh, ®Þa chÝnh c¸c lo¹i.
Trong ®ã, ph¬ng ph¸p tr¾c ®Þa ¶nh hµng kh«ng lµ ph¬ng ph¸p chñ yÕu trong
c«ng t¸c ®o vÏ b¶n ®å c¸c lo¹i tû lÖ kh¸c nhau ®Æc biÖt b¶n ®å ®Þa h×nh trung
b×nh vµ nhá. §o ¶nh cã 2 qu¸ tr×nh c¬ b¶n lµ:
- Qu¸ tr×nh thu nhËn h×nh ¶nh th«ng tin ban ®Çu cña ®èi tîng ®o
- Qu¸ tr×nh dùng l¹i vµ ®o ®¹c trªn m« h×nh cña ®èi tîng ®o tõ h×nh ¶nh
chôp hoÆc c¸c th«ng tin thu ®îc
Ngµy nay víi nh÷ng thµnh tùu ph¸t triÓn hiÖn ®¹i vÒ khoa häc kü thuËt vµ
c«ng nghÖ, ph¬ng ph¸p ®o ¶nh cã kh¶ n¨ng ®¸p øng ®îc c¸c yªu cÇu ®a d¹ng
vÒ thµnh lËp b¶n ®å ®Þa h×nh, ®Þa chÝnh .
§Ó thµnh lËp b¶n ®å b»ng ph¬ng ph¸p ¶nh th× viÖc lùa chän quy tr×nh c«ng
nghÖ ®o vÏ còng tuú thuéc vµo ®Æc ®iÓm ®Þa h×nh, quy m« khu ®o vµ c¸c ®iÒu
kiÖn kü thuËt cô thÓ. Ta cã thÓ tæng qu¸t quy tr×nh c«ng nghÖ cña ph¬ng ph¸p
¶nh nh sau.
-3-
§ç M¹nh Hµ Tr¾c ®Þa B -K48
- Trêng §H Má - §Þa ChÊt §å ¸n tèt nghiÖp
§èi tîng ®o vÏ
C«ng t¸c ®iÒu vÏ
C«ng t¸c bay chôp ¶nh
C«ng t¸c thiÕt kÕ
vµ ®o nèi KCANN
C«ng t¸c t¨ng dµy
khèng chÕ ¶nh
C¸c qu¸ tr×nh xö lý vµ ®o vÏ ¶nh trong phßng
Ph¬ng ph¸p ®o ¶nh ®¬n Ph¬ng ph¸p ®o ¶nh lËp thÓ
§o vÏ
§o vÏ ¶nh §o vÏ ¶nh
¶nh sè
quang c¬ gi¶i tÝch
H×nh 1.1. S¬ ®å quy tr×nh c«ng nghÖ tæng qu¸t cña ph¬ng ph¸p ®o ¶nh.
I.2. VÞ trÝ vµ nhiÖm vô cña c«ng t¸c ®o nèi khèng chÕ ¶nh
®èi víi c«ng t¸c ®o ¶nh
Trong c«ng t¸c ®o vÏ ¶nh hµng kh«ng c¸c ®iÓm khèng chÕ lµ c¬ së cho viÖc
x¸c ®Þnh vÞ trÝ kh«ng gian trong hÖ to¹ ®é tr¾c ®Þa cña chïm tia hoÆc c¸c m«
h×nh lËp thÓ ®îc x¸c ®Þnh tõ c¸c ¶nh bay chôp, v× c¸c nguyªn tè ®Þnh híng
ngoµi cña ¶nh hµng kh«ng thêng kh«ng ®îc x¸c ®Þnh b»ng c¸c ph¬ng ph¸p
vËt lý trong khi bay chôp víi ®é chÝnh x¸c yªu cÇu. C¸c ®iÓm khèng chÕ ¶nh nãi
trªn lµ nh÷ng ®iÓm ®Þa vËt ®îc x¸c ®¸nh dÊu trªn c¸c ¶nh ®o vµ ®ång thêi ®îc
x¸c ®Þnh to¹ ®é cña chóng trong hÖ to¹ ®é tr¾c ®Þa.
-4-
§ç M¹nh Hµ Tr¾c ®Þa B -K48
- Trêng §H Má - §Þa ChÊt §å ¸n tèt nghiÖp
Tuy nhiªn, nÕu tÊt c¶ c¸c ®iÓm khèng chÕ ¶nh ®Òu ph¶i tiÕn hµnh ®o ®¹c x¸c
®Þnh ngoµi thùc ®Þa th× khèi lîng c«ng t¸c sÏ t¨ng lªn rÊt lín. V× vËy trong
ph¬ng ph¸p ®o ¶nh, ngêi ta dùa trªn c¸c tÝnh chÊt h×nh häc c¬ b¶n cña ¶nh ®o
vµ nguyªn lý ®Ó x©y dùng c¸c ph¬ng ph¸p ®o ®¹c trong phßng nh»m x¸c ®Þnh
to¹ ®é tr¾c ®Þa cña c¸c ®iÓm khèng chÕ thay cho phÇn lín c«ng t¸c ®o ®¹c ngoµi
trêi. C«ng t¸c nµy gäi lµ c«ng t¸c t¨ng dµy khèng chÕ ¶nh trong tr¾c ®Þa ¶nh.
Qua ®©y ta cã thÓ thÊy c«ng t¸c ®o nèi khèng chÕ ¶nh ®îc thùc hiÖn theo
yªu cÇu cña c«ng t¸c t¨ng dµy khèng chÕ ¶nh vµ nã cã vÞ trÝ then chèt trong qu¸
tr×nh ®o vÏ ¶nh nh ®îc biÓu thÞ ë s¬ ®å quy tr×nh c«ng nghÖ phÇn I.1 . Tõ quy
tr×nh c«ng nghÖ trªn ta cã thÓ thÊy : C«ng t¸c ®o nèi khèng chÕ ¶nh lµ mét kh©u
quan träng trong toµn bé quy tr×nh c«ng nghÖ ®o vÏ.
NhiÖm vô cña c«ng t¸c ®o nèi khèng chÕ ¶nh lµ x¸c ®Þnh to¹ ®é tr¾c ®Þa cña
c¸c ®iÓm khèng chÕ ®o vÏ ¶nh ®îc chän vµ ®¸nh dÊu ë nh÷ng vÞ trÝ thÝch hîp
trªn c¸c ¶nh ®o nh»m lµm c¬ së cho viÖc liªn kÕt c¸c ®èi tîng ®o vÏ trong
phßng víi miÒn thùc ®Þa. Ngoµi ra c«ng t¸c ®o nèi khèng chÕ ¶nh cßn cã nhiÖm
vô n÷a lµ tÝnh to¸n c¸c yÕu tè ®Þnh híng ngoµi cña ¶nh.
I.3. c¸c yªu cÇu c¬ b¶n ®èi víi ®iÓm khèng chÕ ¶nh
I.3.1. §é chÝnh x¸c cña b¶n ®å ®îc quy ®Þnh nh sau
I.3.1.1. Sai sè trung ph¬ng vÞ trÝ ®Þa vËt biÓu thÞ trªn b¶n ®å gèc so víi vÞ trÝ cña
®iÓm khèng chÕ ®o vÏ gÇn nhÊt tÝnh theo tû lÖ b¶n ®å thµnh lËp kh«ng ®îc vît
qu¸ c¸c gi¸ trÞ sau ®©y:
a) 0,5 mm khi thµnh lËp b¶n ®å ë vïng ®ång b»ng vµ vïng ®åi;
b) 0,7 mm khi thµnh lËp b¶n ®å ë vïng nói.
I.3.1.2. Sai sè trung ph¬ng ®é cao cña ®êng b×nh ®é, ®iÓm ®Æc trng ®Þa h×nh,
®iÓm ghi chó ®é cao biÓu thÞ trªn b¶n ®å gèc so víi ®é cao ®iÓm khèng chÕ ®é
cao ngo¹i nghiÖp gÇn nhÊt tÝnh theo kho¶ng cao ®Òu ®êng b×nh ®é c¬ b¶n
kh«ng vît qu¸ c¸c gi¸ trÞ sau:
-5-
§ç M¹nh Hµ Tr¾c ®Þa B -K48
- Trêng §H Má - §Þa ChÊt §å ¸n tèt nghiÖp
Kho¶ng cao ®Òu Sai sè trung ph¬ng vÒ ®é cao (tÝnh theo kho¶ng
®êng b×nh ®é c¬ cao ®Òu c¬ b¶n)
b¶n 1: 2000 1: 5000
0,5 m vµ 1,0 m 1/4 1/4
2,5 m 1/3 1/3
5,0 m 1/3 1/3
§èi víi khu vùc Èn khuÊt vµ ®Æc biÖt khã kh¨n c¸c sai sè trªn ®îc phÐp
t¨ng lªn 1,5 lÇn.
I.3.1.3. Sai sè trung ph¬ng vÞ trÝ mÆt ph¼ng cña ®iÓm khèng chÕ ¶nh ngo¹i
nghiÖp, ®iÓm khèng chÕ ®o vÏ ngo¹i nghiÖp so víi vÞ trÝ ®iÓm täa ®é quèc gia
gÇn nhÊt sau b×nh sai tÝnh theo tû lÖ b¶n ®å thµnh lËp kh«ng vît qu¸ 0,1 mm ë
vïng quang ®·ng vµ 0,15 mm ë vïng Èn khuÊt.
I.3.1.4. Sai sè trung ph¬ng ®é cao cña ®iÓm khèng chÕ ¶nh ngo¹i nghiÖp, ®iÓm
khèng chÕ ®o vÏ sau b×nh sai so víi ®iÓm ®é cao quèc gia gÇn nhÊt kh«ng vît
qu¸ 1/10 kho¶ng cao ®Òu ®êng b×nh ®é c¬ b¶n ë vïng quang ®·ng vµ 1/5
kho¶ng cao ®Òu ®êng b×nh ®é c¬ b¶n ë vïng Èn khuÊt.
I.3.2. Sai sè giíi h¹n cña vÞ trÝ ®Þa vËt; cña ®é cao ®êng b×nh ®é, ®é cao ®iÓm
®Æc trng ®Þa h×nh, ®é cao ®iÓm ghi chó ®é cao; cña vÞ trÝ mÆt ph¼ng vµ ®é cao
®iÓm khèng chÕ ¶nh ngo¹i nghiÖp, ®iÓm khèng chÕ ®o vÏ kh«ng ®îc vît qu¸ 2
lÇn c¸c sai sè quy ®Þnh t¹i Môc I.3.1. Khi kiÓm tra, sai sè lín nhÊt kh«ng ®îc
vît qu¸ sai sè giíi h¹n. Sè lîng c¸c trêng hîp cã sai sè vît h¹n sai nhng
nhá h¬n sai sè giíi h¹n ph¶i b¶o ®¶m vÒ mÆt ph¼ng kh«ng vît qu¸ 5% tæng sè
c¸c trêng hîp kiÓm tra, vÒ ®é cao kh«ng vît qu¸ 5% tæng sè c¸c trêng hîp
kiÓm tra ë vïng quang ®·ng vµ 10% tæng sè c¸c trêng hîp kiÓm tra ë vïng khã
kh¨n, Èn khuÊt. Trong mäi trêng hîp c¸c sai sè ®Òu kh«ng ®îc mang tÝnh hÖ
thèng.
-6-
§ç M¹nh Hµ Tr¾c ®Þa B -K48
- Trêng §H Má - §Þa ChÊt §å ¸n tèt nghiÖp
I.3.3. ThiÕt kÕ, ®o nèi ®iÓm khèng chÕ ¶nh ngo¹i nghiÖp
I.3.2.1. Nguyªn t¾c thiÕt kÕ ®iÓm khèng chÕ ¶nh ngo¹i nghiÖp
a) C¸c ®iÓm khèng chÕ ¶nh ngo¹i nghiÖp ph¶i khèng chÕ ®îc toµn bé
diÖn tÝch ®o vÏ. §iÓm khèng chÕ ¶nh ngo¹i nghiÖp ph¶i bè trÝ vµo c ¸c vÞ trÝ Ýt
nhÊt cã ®é phñ 3 víi c¸c ®iÓm n»m trªn mét tuyÕn bay; ®é phñ 4,6 víi c¸c ®iÓm
n»m trªn hai tuyÕn bay vµ c¸ch mÐp ¶nh kh«ng nhá h¬n 1cm.
b) MËt ®é vµ vÞ trÝ cña c¸c ®iÓm khèng chÕ ¶nh ngo¹i nghiÖp phô thuéc
vµo ch¬ng tr×nh t¨ng dµy néi nghiÖp ®îc sö dông vµ ph¶i ®îc tÝnh to¸n trªn
c¬ së ®¶m b¶o ®é chÝnh x¸c vÒ täa ®é mÆt ph¼ng vµ ®é cao cña ®iÓm chi tiÕt trªn
b¶n ®å. §å h×nh thiÕt kÕ ®iÓm khèng chÕ ¶nh ngo¹i nghiÖp trong khèi t¨ng dµy
theo s¬ ®å.
+ +
+ + + ++
+++ + + + +
+
+ +
+ + + + +
++ + + + +++
++ + + + + + +++
+ + + + +
+ + +
++ + + + + + ++
+ + +
+ + +
++ + + +
+ + + + + + + +++
+
+ + + +
+ + + + + + + +
+
Trong s¬ ®å trªn: lµ ®iÓm khèng chÕ tæng hîp (X, Y, H);
lµ ®iÓm khèng chÕ ®é cao;
+ lµ t©m chÝnh ¶nh.
C«ng thøc tÝnh to¸n sè lîng m« h×nh gi÷a c¸c ®iÓm khèng chÕ ¶nh:
a) Khi t¨ng dµy mÆt ph¼ng:
-7-
§ç M¹nh Hµ Tr¾c ®Þa B -K48
- Trêng §H Má - §Þa ChÊt §å ¸n tèt nghiÖp
n3
mS = 0,25mxy
b) Khi t¨ng dµy ®é cao:
H n3 + 19n +48
mh = mp,q
12,5b
Trong ®ã:
- ms lµ sai sè trung ph¬ng vÒ mÆt ph¼ng.
- mh lµ sai sè trung ph¬ng vÒ ®é cao.
- mp, q lµ sai sè trung ph¬ng ®o thÞ sai ®o täa ®é trªn tr¹m xö lý ¶nh sè.
- mxy lµ sai sè trung ph¬ng ®o täa ®é ®é ¶nh.
-n lµ sè ®êng ®¸y.
-H lµ chiÒu cao bay chôp.
-b lµ c¹nh ®¸y ¶nh.
§Ó phôc vô cho c«ng t¸c t¨ng dµy ®iÓm khèng chÕ ¶nh trong phßng ®iÓm
khèng chÕ ¶nh ngo¹i nghiÖp cã ba lo¹i sau ®©y:
- §iÓm khèng chÕ tæng hîp tøc lµ c¸c ®iÓm khèng chÕ ¶nh ®îc x¸c ®Þnh
c¶ to¹ ®é mÆt ph¼ng vµ ®é cao;
- §iÓm khèng chÕ mÆt ph¼ng;
- §iÓm khèng chÕ ®é cao;
Nh÷ng ®iÓm khèng chÕ ¶nh ngo¹i nghiÖp dï ®îc x¸c ®Þnh b»ng ph¬ng
ph¸p g× còng ®Òu ph¶i tho¶ m·n c¸c yªu cÇu vÒ ®é chÝnh x¸c, vÒ khèi lîng vµ vÞ
trÝ ®iÓm quy ®Þnh sau ®©y:
Sè lîng ®iÓm vµ ph¬ng ¸n bè trÝ ®iÓm khèng chÕ ngo¹i nghiÖp phô
thuéc vµo ®é chÝnh x¸c cÇn ®¹t cña ®iÓm khèng chÕ t¨ng dµy ®Ó phôc vô cho
nhiÖm vô ®o vÏ cô thÓ. Ngµy nay, víi nh÷ng ph¸t triÓn míi cña c¸c ph¬ng ph¸p
tam gi¸c ¶nh cho phÐp n©ng cao ®é chÝnh x¸c vµ hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c t¨ng dµy,
nªn sè lîng ®iÓm khèng chÕ ngo¹i nghiÖp ®îc gi¶m tíi møc tèi thiÓu vµ
ph¬ng ¸n bè trÝ ®iÓm còng rÊt linh ho¹t.
-8-
§ç M¹nh Hµ Tr¾c ®Þa B -K48
- Trêng §H Má - §Þa ChÊt §å ¸n tèt nghiÖp
++
+ + + +
+++ + + +
+
+ + +
+++ + + + + ++ +
+ +
+ + ++
++ + + +
+ +
+++ + ++ +++
+ + +
+
+ + +
+ +
+ ++ + + ++ +
+ + +
+
+ +
+ + + + + + +
+ + +
+
H×nh 1.2.1
+++
+ + + +
++ + + + + +
+
+++ + + +++
+ + + + + + +
+
+ + + + ++
++ + ++ + +
+
+++ ++ + +++
+ + + + +
+
+ + +
++ + ++ + + ++++
+ ++ +
+
+
+ + + + + + +
+ + + +
+
H×nh 1.2.2
H×nh 1.2 C¸c ph¬ng ¸n bè trÝ ®iÓm khèng chÕ ngo¹i nghiÖp
H×nh 1.2.1. Ph¬ng ph¸p bè trÝ ®iÓm khèng chÕ ¶nh ngo¹i nghiÖp cho líi
cã tuyÕn bay chÆn.
H×nh 1.2.2. Ph¬ng ph¸p bè trÝ ®iÓm khèng chÕ ¶nh ngo¹i nghiÖp cho líi
kh«ng cã tuyÕn bay chÆn.
Ký hiÖu: lµ ®iÓm khèng chÕ tæng hîp (X, Y, H);
lµ ®iÓm khèng chÕ ®é cao;
H×nh 1.2 m« t¶ mét vµi vÝ dô vÒ ph¬ng ¸n bè trÝ ®iÓm khèng chÕ ngo¹i
nghiÖp cho c«ng t¸c t¨ng dµy theo c¸c ph¬ng ph¸p kh¸c nhau.
-9-
§ç M¹nh Hµ Tr¾c ®Þa B -K48
- Trêng §H Má - §Þa ChÊt §å ¸n tèt nghiÖp
c) §iÓm kiÓm tra ngo¹i nghiÖp ®îc x¸c ®Þnh víi ®é chÝnh x¸c t¬ng
®¬ng ®iÓm khèng chÕ ¶nh ngo¹i nghiÖp. §iÓm kiÓm tra ph¶i bè trÝ vµo vÞ trÝ yÕu
nhÊt vµ r¶i ®Òu trong khèi t¨ng dµy, mçi khèi ph¶i cã Ýt nhÊt mét ®iÓm; víi
nh÷ng khèi lín b¶o ®¶m tõ 40 ®Õn 60 m« h×nh cã 1 ®iÓm.
I.3.4. Chän, chÝch, tu chØnh ®iÓm khèng chÕ ¶nh
a) §iÓm khèng chÕ ¶nh ngo¹i nghiÖp ®îc chän ph¶i tån t¹i ë thùc ®Þa vµ
cã h×nh ¶nh râ nÐt trªn ¶nh, ®¶m b¶o nhËn biÕt vµ chÝch trªn ¶nh víi ®é chÝnh
x¸c 0,1 mm. NÕu ®iÓm chän vµo vÞ trÝ giao nhau cña c¸c ®Þa vËt h×nh tuyÕn th× gãc giao
nhau ph¶i n»m trong kho¶ng tõ 300 ®Õn 1500, nÕu ®iÓm chän vµo ®Þa vËt h×nh trßn th× ®êng
kÝnh ph¶i nhá h¬n 0,3 mm trªn ¶nh. Ngoµi c¸c yªu cÇu trªn, cÇn chän ®iÓm khèng chÕ
¶nh ngo¹i nghiÖp vµo vÞ trÝ thuËn tiÖn cho ®o nèi.
b) §iÓm khèng chÕ ¶nh ngo¹i nghiÖp ph¶i ®ãng cäc gç hoÆc dïng s¬n
®¸nh dÊu vÞ trÝ ë thùc ®Þa, ®¶m b¶o tån t¹i æn ®Þnh trong thêi gian thi c«ng vµ
kiÓm tra, nghiÖm thu.
c) C¸c ®iÓm khèng chÕ ¶nh ngo¹i nghiÖp, ®iÓm kiÓm tra, ®iÓm täa ®é vµ
®é cao quèc gia ®îc sö dông lµm c¬ së ®Ó ®o nèi khèng chÕ ¶nh ngo¹i nghiÖp
nÕu ®ñ ®iÒu kiÖn vÒ vÞ trÝ ®Þa vËt ®Ó chÝch ®Òu ph¶i chÝch lªn ¶nh khèng chÕ t¹i
thùc ®Þa, ®êng kÝnh lç chÝch kh«ng vît qu¸ 0,15 mm trªn ¶nh.
d) TÊt c¶ c¸c ®iÓm ®îc chÝch lªn ¶nh khèng chÕ ®Òu ph¶i ®îc tu chØnh
lªn mÆt ph¶i vµ mÆt tr¸i cña ¶nh. Trªn mÆt ph¶i ¶nh, c¸c ®iÓm ®îc khoanh vÞ trÝ,
ghi tªn ®iÓm; trªn mÆt tr¸i vÏ s¬ ®å ghi chó ®iÓm gåm s¬ ®å tæng quan vµ s¬ ®å m« t¶ chi
tiÕt vÞ trÝ ®iÓm. C¸ch thøc tu chØnh nh ( H×nh 1.3 vµ H×nh 1.4). C¸c ®iÓm täa ®é vµ
®é cao quèc gia ®îc sö dông lµm c¬ së ®Ó ®o nèi khèng chÕ ¶nh ngo¹i nghiÖp
nhng kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó chÝch lªn ¶nh ph¶i tu chØnh lªn mÆt ph¶i cña ¶nh.
- 10 -
§ç M¹nh Hµ Tr¾c ®Þa B -K48
- Trêng §H Má - §Þa ChÊt §å ¸n tèt nghiÖp
H×nh1.3. Tu chØnh mÆt ph¶i ¶nh khèng chÕ
F-48-68-
(256-k)
N1002
H309
11514
11521
I(HN-HP)7LD
N1003
N1002 - §iÓm khèng chÕ ¶nh mÆt ph¼ng (vßng trßn mµu ®á ®êng
kÝnh 1 cm vµ sè hiÖu ®iÓm mµu ®á).
H309 - §iÓm khèng chÕ ¶nh ®é cao (vßng trßn mµu xanh ®êng
kÝnh 1 cm, sè hiÖu ®iÓm mµu xanh).
N1003 - §iÓm khèng chÕ ¶nh mÆt ph¼ng vµ ®é cao (vßng trßn ngoµi
mµu ®á ®êng kÝnh 1cm, vßng trßn trong mµu xanh ®êng
kÝnh 0,6cm vµ sè hiÖu ®iÓm mµu ®á).
11514 - §iÓm to¹ ®é quèc gia (tam gi¸c mµu ®á c¹nh 1 cm, sè hiÖu
®iÓm mµu ®á).
11521 - §iÓm to¹ ®é quèc gia chÝch kh«ng chÝnh x¸c (tam gi¸c
c¹nh 1 cm mµu ®á; sè hiÖu ®iÓm mµu ®á).
I(HN-HP)7LD - §iÓm ®é cao quèc gia (vßng trßn mµu xanh l¸ c©y
®êng kÝnh 1 cm, sè hiÖu ®iÓm mµu xanh l¸ c©y).
- 11 -
§ç M¹nh Hµ Tr¾c ®Þa B -K48
- Trêng §H Má - §Þa ChÊt §å ¸n tèt nghiÖp
H×nh 1.4. Tu chØnh mÆt tr¸i ¶nh khèng chÕ
N1002
Ngêi chÝch: Lª Bèn
Ngµy chÝch: 12/6/2008
ChÝch ë gi÷a ng· 3 bê ruéng
H309 0,6 Ngêi chÝch: Lª Bèn
8,35 Ngµy chÝch: 12/6/2008
ChÝch ë gãc bê ruéng
N1002 - §iÓm khèng chÕ mÆt ph¼ng.
H309 - §iÓm khèng chÕ ®é cao.
8,35 - §é cao cña ®iÓm.
0,6 - Tû cao hoÆc tû s©u cña ®iÓm.
(§êng kÝnh c¸c vßng trßn ®Òu b»ng 3 mm, kÝch thíc « vu«ng 4 cm x 4 cm; néi
dung tu chØnh vÏ vµ ghi chó b»ng ch× ®en).
I.3.5. §o nèi ®iÓm khèng chÕ ¶nh ngo¹i nghiÖp
a) §iÓm khèng chÕ ¶nh ngo¹i nghiÖp ph¶i ®îc ®o nèi víi Ýt nhÊt 2 ®iÓm
cã täa ®é vµ ®é cao quèc gia.
b) Khi ®o vÏ b¶n ®å b»ng ph¬ng ph¸p ®o vÏ phèi hîp th× tÊt c¶ c¸c ®iÓm
khèng chÕ ¶nh ®Òu ph¶i x¸c ®Þnh ®é cao víi ®é chÝnh x¸c theo quy ®Þnh t¹i Môc
I.3.1.
- 12 -
§ç M¹nh Hµ Tr¾c ®Þa B -K48
- Trêng §H Má - §Þa ChÊt §å ¸n tèt nghiÖp
c) ViÖc ®o nèi ®iÓm khèng chÕ ¶nh ngo¹i nghiÖp b»ng m¸y GPS, m¸y toµn
®¹c ®iÖn tö, m¸y kinh vÜ ph¶i tu©n theo quy ®Þnh kü thuËt ¸p dông ®èi víi tõng
lo¹i thiÕt bÞ.
d) §iÓm khèng chÕ ¶nh ngo¹i nghiÖp ph¶i ®îc tÝnh to¸n vµ b×nh sai trong
hÖ to¹ ®é quèc gia VN-2000, hÖ ®é cao quèc gia.
I.4. C¸c ph¬ng ph¸p ®o nèi khèng chÕ ¶nh
§o nèi khèng chÕ ¶nh x¸c ®Þnh to¹ ®é ®iÓm khèng chÕ phôc vô cho t¨ng
dµy tam gi¸c ¶nh hoÆc khèng chÕ cho tõng m« h×nh ®¬n. Cã thÓ dïng ph¬ng
ph¸p ®o ®¹c nh ®o nèi b»ng m¸y toµn ®¹c, b»ng c«ng nghÖ GPS.
I.4.1. §o nèi khèng chÕ ¶nh b»ng m¸y toµn ®¹c
HiÖn nay cã rÊt nhiÒu m¸y toµn ®¹c cã ®é chÝnh x¸c cao cã thÓ dïng ®Ó : LËp
líi líi c¬ së, líi ®o vÏ cho ®Õn qu¸ tr×nh ®o vÏ cho ®é chÝnh x¸c cao vµ nhanh
chãng.
Khi ®o nèi khèng chÕ ¶nh ngo¹i nghiÖp ta cã thÓ dïng m¸y toµn ®¹c, ta tiÕn
hµnh ®o gãc vµ ®o c¹nh tõ c¸c ®iÓm Nhµ níc ®Õn ®iÓm khèng chÕ ¶nh ®· ®îc
bè trÝ ngoµi thùc ®Þa. Sau ®ã tiÕn hµnh b×nh sai vµ ®¸nh gi¸ ®é chÝnh x¸c.
Mét sè tham sè kü thuËt cña c¸c m¸y toµn ®¹c ®iÖn tö
§é chÝnh x¸c Kho¶ng c¸ch
Tªn m¸y H·ng s¶n §é chÝnh x¸c
TT ®o c¹nh ®o1g¬ng
xuÊt ®o gãc ( ” )
(mm) (m)
1 SET2000 SOKKIA 2 2 + 2ppm 2400
2 SET 3000 SOKKIA 3 2 + 2ppm 2200
3 SET 2B,C SOKKIA 2 3 + 2ppm 2900
4 GTS 701 Topcon 2 2 + 2ppm 2400
5 TC 1610 Leica 1.5 2 + 2ppm 2500
6 TC 1700 Leica 1.5 2 + 2ppm 2500
7 TC 2002 Leica 0.5 1 + 1ppm 2000
8 TC 2003 Leica 0.5 1 + 1ppm 2000
9 TCR 705 Leica 5 5 + 2ppm 3000
- 13 -
§ç M¹nh Hµ Tr¾c ®Þa B -K48
- Trêng §H Má - §Þa ChÊt §å ¸n tèt nghiÖp
H×nh 1.5. Mét sè lo¹i m¸y toµn ®¹c
Nhng ®o b»ng ph¬ng ph¸p nay th× cã nhîc ®iÓm lµ chÞu ¶nh hëng cña
®iÒu kiÖn thêi tiÕt, c¸c ®iÓm ph¶i th«ng híng víi nhau, c¹nh bè trÝ ng¾n trong
khi ®iÓm KCANN l¹i chiÕm trªn diÖn tÝch rÊt réng, do ®ã ¶nh hëng ®Õn tÝnh
chÆt chÏ cña m« h×nh ph©n bè ®iÓm vµ n¨ng suÊt c«ng viÖc.
I.4.1. §o nèi khèng chÕ ¶nh b»ng c«ng nghÖ GPS
HiÖn nay c«ng nghÖ GPS ®îc øng dông réng r·i, cã thÓ dïng m¸y thu GPS
®Æt t¹i c¸c ®iÓm Nhµ níc ®o nèi ®Ó x¸c ®Þnh to¹ ®é ®iÓm khèng chÕ ¶nh ngo¹i
nghiÖp. NÕu sö dông ph¬ng ph¸p nµy sÏ gi¶m ®¸ng kÓ mËt ®é ®iÓm khèng chÕ
to¹ ®é ®Þa chÝnh c¸c cÊp còng nh ®¶m b¶o ®îc tÝnh chÆt chÏ cña c¸c m« h×nh
ph©n bè ®iÓm.
Trong ®o nèi khèng chÕ ¶nh ngo¹i nghiÖp b»ng GPS cÇn x¸c ®Þnh c¸c session
®o th«ng qua ®å h×nh líi. ViÖc b×nh sai GPS cã sö dông m« h×nh Geoid b×nh sai
sÏ dïng ®îc ®é cao ®Ó lµm khèng chÕ ¶nh.
VÝ dô: §å h×nh secsion ®o b»ng 3 m¸y thu GPS.
117401
117403
N 004
N 002
N 003
N 001
N 005
117402
C¸c vßng khÐp cïng session.
C¸c vßng khÐp kh¸c session.
- 14 -
§ç M¹nh Hµ Tr¾c ®Þa B -K48
- Trêng §H Má - §Þa ChÊt §å ¸n tèt nghiÖp
Ch¬ng II
C«ng nghÖ GPS trong c«ng t¸c ®o nèi
khèng chÕ ¶nh ngo¹i nghiÖp
II.1. Giíi thiÖu c«ng nghÖ GPS
II.1.1. LÞch sö ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña hÖ thèng ®Þnh vÞ toµn cÇu GPS
HÖ thèng ®Þnh vÞ toµn cÇu GPS ( Global Positioning System ) lµ hÖ thèng
®Þnh vÞ vµ ®¹o hµng, hÖ thèng nµy ra ®êi nh»m ®¸p øng ý tëng sö dông vÖ tinh
nh©n t¹o cña tr¸i ®Êt vµo môc ®Ých ®Þnh vÞ dÉn ®êng trªn mÆt ®Êt, Ýt phô thuéc
vµo thêi tiÕt vµ thêi ®iÓm trong ngµy. Nã ®· ®îc c¸c nhµ khoa häc Liªn X« vµ
Mü ®Ò cËp ®Õn tõ nh÷ng n¨m cña thËp niªn 50-60 (thÕ kû XX), khi Liªn X«
phãng thµnh c«ng vÖ tinh nh©n t¹o ®Çu tiªn cña tr¸i ®Êt( vÖ tinh Sputnhich -1) vµo
n¨m 1957, tõ ®ã c¸c nhµ khoa häc qu©n sù cña hai níc vµ c¸c nhµ khoa häc
trªn thÕ giíi ®· tiÕp tôc nghiªn cøu vµ ®¹t ®îc nh÷ng thµnh c«ng trong viÖc sö
dông vÖ tinh cña m×nh. §Ó x¸c ®Þnh vÞ trÝ cña c¸c ®iÓm trªn mÆt ®Êt hoÆc trªn ®¹i
d¬ng phôc vô cho viÖc dÉn ®êng tµu, thuyÒn, m¸y bay vµ c¸c ph¬ng tiÖn
qu©n sù kh¸c. Bíc ®Çu c¸c hÖ thèng ®Þnh vÞ vÖ tinh khu vùc ®îc x©y dùng
nh»m ®¸p øng nhu cÇu ®Þnh vÞ chÝnh x¸c cao cho c¶ mét vïng réng lín mµ Ýt
phô thuéc vµo c¸c ®iÒu kiÖn kh«ng gian vµ thêi gian. Ngêi ta x©y dùng c¸c hÖ
thèng ®Þnh vÞ vÖ tinh khu vùc trong ®ã vÖ tinh thêng ®îc sö dông lµ vÖ tinh
®Þa tÜnh. Mét sè hÖ thèng ®Þnh vÞ vÖ tinh ®îc x©y dùng thuéc lo¹i nµy nh:
- HÖ thèng STAR - FIX.
- HÖ thèng EUTELTRACS vµ hÖ thèng OMNITRACS.
- HÖ thèng NAVSTAR.
Vµo nh÷ng n¨m ®Çu cña thËp niªn 60 ( thÕ kû XX) th× hÖ thèng ®Þnh vÞ
toµn cÇu ®îc ra ®êi nh:
- HÖ thèng TRANSIT cña Mü.
- HÖ thèng TSICADA cña Liªn X«.
Vµo kho¶ng gi÷a nh÷ng n¨m 60 (thÕ kû XX) Bé quèc phßng Mü khuyÕn
khÝch x©y dùng mét hÖ thèng ®¹o hµng vÖ tinh hoµn h¶o so víi hÖ thèng
TRANSIT. ý tëng chÝnh cña ®Ò ¸n do H¶i qu©n Mü ®Ò xuÊt lµ sö dông kho¶ng
- 15 -
§ç M¹nh Hµ Tr¾c ®Þa B -K48
- Trêng §H Má - §Þa ChÊt §å ¸n tèt nghiÖp
c¸ch ®o tõ c¸c ®iÓm trªn mÆt ®Êt ®Õn vÖ tinh trªn c¬ së biÕt chÝnh x¸c tèc ®é vµ
thêi gian lan truyÒn tÝn hiÖu v« tuyÕn, ®Ò ¸n cã tªn lµ TIMATION. C¸c c«ng
tr×nh nghiªn cøu t¬ng tù còng ®îc kh«ng qu©n Mü tiÕn hµnh trong khu«n khæ
ch¬ng tr×nh mang m· sè 612B. Song tõ n¨m 1973 Bé quèc phßng Mü quyÕt
®Þnh ®×nh chØ c¶ hai ch¬ng tr×nh nµy ®Ó triÓn khai phèi hîp nghiªn cøu x©y
dùng hÖ thèng ®¹o hµng v« tuyÕn vÖ tinh trªn c¬ së kÕt qu¶ cña ch¬ng tr×nh
TRANSIT vµ hai ch¬ng tr×nh võa nãi tíi. HÖ thèng nµy cã tªn gäi ®óng lµ
NAVSTAR GPS (Navigation Satellite Providing Timing and Ranging Global
Poisitioning Sytem). NhiÖm vô chñ yÕu cña hÖ thèng lµ x¸c ®Þnh täa ®é kh«ng
gian vµ tèc ®é chuyÓn ®éng cña ®iÓm xÐt trªn tµu vò trô, m¸y bay, tµu thñy vµ
trªn ®Êt liÒn phôc vô cho Bé quèc phßng Mü vµ c¸c c¬ quan d©n sù. Khi ®îc
hoµn tÊt, hÖ thèng sÏ gåm 21 vÖ tinh ho¹t ®éng vµ 3 vÖ tinh dù tr÷, c¸c vÖ tinh
bay trªn 6 quü ®¹o gÇn nh trßn, ë ®é cao cì 20200 km víi chu kú xÊp xØ 12 giê.
Víi c¸ch bè trÝ nµy th× trong suèt 24 giê t¹i bÊt kú ®i Óm nµo trªn tr¸i ®Êt còng sÏ
quan s¸t ®îc Ýt nhÊt 4 vÖ tinh. C¸c vÖ tinh ®Çu tiªn cña hÖ thèng ®îc phãng lªn
quy ®¹o vµo ngµy 22 th¸ng 2 n¨m 1978. Tõ ngµy 8 th¸ng 12 n¨m 1993, trªn 6
quü ®¹o cña hÖ thèng GPS ®· ®ñ 24 vÖ tinh, toµn bé hÖ thèng 24 vÖ tinh ®îc
®a vµo ho¹t ®éng hoµn chØnh tõ th¸ng 5 n¨m 1994.
II.1.2. CÊu tróc chung cña hÖ thèng ®Þnh vÞ toµn cÇu GPS
HÖ thèng ®Þnh vÞ toµn cÇu GPS bao gåm ba bé phËn cÊu thµnh ( h×nh 2.1),
®ã lµ:
- §o¹n kh«ng gian (Space Segment)
- §o¹n ®iÒu khiÓn (Control Segment)
- §o¹n sö dông (User Serment)
- 16 -
§ç M¹nh Hµ Tr¾c ®Þa B -K48
- Trêng §H Má - §Þa ChÊt §å ¸n tèt nghiÖp
H×nh 2.1 C¸c phÇn cña hÖ thèng ®Þnh vÞ toµn cÇu
§o¹n kh«ng gian (Space Segment)
§o¹n nµy gåm 24 vÖ tinh, trong ®ã cã 3 vÖ tinh dù tr÷, chuyÓn ®éng trªn 6
mÆt ph¼ng quü ®¹o c¸ch ®Òu nhau vµ cã gãc nghiªng 55o so víi mÆt ph¼ng xÝch
®¹o cña tr¸i ®Êt. Quü ®¹o cña vÖ tinh gÇn nh trßn, vÖ tinh bay ë ®é cao xÊp xØ
20200 km so víi mÆt ®Êt, chu kú quay cña vÖ tinh lµ 718 phót (xÊp xØ 12h). Do
vËy sÏ bay qua ®óng thêi ®iÓm cho tríc trªn mÆt ®Êt mçi ngµy mét lÇn, víi c¸ch
ph©n bè nh vËy th× t¹i bÊt kú thêi ®iÓm nµo, ë bÊt kú vÞ trÝ nµo trªn tr¸i ®Êt còng
nh×n thÊy Ýt nhÊt 4 vÖ tinh.
- 17 -
§ç M¹nh Hµ Tr¾c ®Þa B -K48
- Trêng §H Má - §Þa ChÊt §å ¸n tèt nghiÖp
H×nh 2.2. HÖ thèng ®Þnh vÞ toµn cÇu GPS
H×nh 2.3. VÖ tinh GPS
Mçi vÖ tinh ®îc trang bÞ m¸y ph¸t tÇn sè chuÈn nguyªn tö chÝnh x¸c cao
cì 10-12 gi©y. M¸y ph¸t nµy t¹o ra c¸c tÝn hiÖu tÇn sè c¬ së 10,23 MHz, tõ ®©y
t¹o ra c¸c sãng t¶i tÇn sè L1= 1575,42 MHz vµ L2= 1227,60 MHz, c¸c sãng t¶i
®îc ®iÒu biÕn bëi hai lo¹i Code kh¸c nhau: C/A – Code vµ P – Code.
+ C/A - Code(Coarse/ Acquistion) lµ Code th«/th©u tãm, nã ®îc sö dông
cho c¸c môc ®Ých d©n sù vµ chØ ®iÒu biÕn sãng t¶i L1, C/A- cã tÇn sè 1,023
MHz. Mçi vÖ tinh ®îc g¸n mét C/A – Code riªng biÖt.
+ P - Code (Precise) lµ Code chÝnh x¸c, nã ®îc sö dông cho môc ®Ých
qu©n sù vµ ®iÒu biÕn c¶ hai sãng L1,L2. Code nµy cã tÇn sè 10,23 MHz, ®é dµi
toµn phÇn lµ 267 ngµy, nghÜa lµ chØ sau 267 ngµy P- Code míi lÆp l¹i. Tuy vËy,
ngêi ta chia Code nµy thµnh c¸c ®o¹n cã ®é dµi 7 ngµy, vµ g¸n cho mçi vÖ tinh
mét trong c¸c ®o¹n Code nh thÕ, cø sau mét tuÇn l¹i thay ®æi nªn P- Code rÊt
khã bÞ gi¶i m· ®Ó sö dông nÕu kh«ng ®îc cho phÐp.
- 18 -
§ç M¹nh Hµ Tr¾c ®Þa B -K48
- Trêng §H Má - §Þa ChÊt §å ¸n tèt nghiÖp
C¶ hai sãng t¶i L1 vµ L2 cßn ®îc ®iÒu biÕn bëi c¸c th«ng tin ®¹o hµng
bao gåm: Ephemerit cña vÖ tinh, thêi gian cña hÖ thèng, sè hiÖu chØnh c ho ®ång
hå cña vÖ tinh, ®å h×nh ph©n bè vÖ tinh trªn bÇu trêi vµ t×nh tr¹ng cña hÖ thèng.
Mçi vÖ tinh GPS cã khèi lîng 1830 kg khi phãng vµ 930 kg khi bay trªn quü
®¹o. C¸c m¸y mãc thiÕt bÞ ho¹t ®éng nhê n¨ng lîng pin mÆt trêi víi s¶i c¸nh
réng. Tuæi thä cña vÖ tinh theo thiÕt kÕ lµ 7,5 n¨m, tuy nhiªn vÖ tinh háng sím
h¬n so víi dù kiÕn vµ ®· lÇn lît bÞ thay thÕ.
C¸c nhiÖm vô chñ yÕu cña vÖ tinh GPS:
- NhËn vµ lu gi÷ lÞch vÖ tinh míi ®îc göi lªn tõ tr¹m ®iÒu khiÓn.
- Thùc hiÖn c¸c phÐp xö lý cã chän läc trªn vÖ tinh b»ng c¸c bé vi xö lý
®Æt trªn vÖ tinh.
- Duy tr× kh¶ n¨ng chÝnh x¸c cao cña thêi gian b»ng 2 ®ång hå nguyªn tö
Censium vµ 2 ®ång hå hång ngäc Rubidium.
- Thay ®æi quü ®¹o bay cña vÖ tinh theo sù ®iÒu khiÓn cña mÆt ®Êt.
- TruyÒn th«ng tin vµ tÝn hiÖu trªn hai tÇn sè L1 vµ L2 rÊt æn ®Þnh vµ nhÊt
qu¸n.
§o¹n ®iÒu khiÓn (Control Segment)
§o¹n nµy gåm 4 tr¹m qu¸n s¸t trªn mÆt ®Êt trong ®ã cã mét tr¹m ®iÒu
khiÓn trung t©m ®Æt t¹i Colorado Springs; 4 tr¹m theo dâi ®Æt t¹i Hawai (Th¸i
B×nh D¬ng), Ascension Island (§¹i T©y D¬ng), Diego Garcia (Ên §é D¬ng),
c¸c tr¹m nµy t¹o thµnh mét vµnh ®ai bao quanh tr¸i ®Êt.
- 19 -
§ç M¹nh Hµ Tr¾c ®Þa B -K48
nguon tai.lieu . vn