- Trang Chủ
- Nông - Lâm - Ngư
- Đề tài : Đánh giá hiệu quả và đề xuất hướng sử đất nông lâm nghiệp hợp lý trên địa bàn huyện Krông Pak - Tỉnh Dak Lak
Xem mẫu
- PhÇn thø nhÊt
§ÆT VÊn §Ò
1.1 tÝnh cÊp thiÕt ®Ò tµi
§Êt ®ai lµ tµi nguyªn quan träng, lµ t− liÖu s¶n xuÊt ®Æc biÖt kh«ng thÓ
thay thÕ, lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó s¶n xuÊt ra s¶n phÈm tiªu dïng
trong x· héi. §Êt ®ai lµ ®Þa bµn ph©n bè c¸c khu d©n c−, lµ n¬i ®Ó x©y dùng
kÕt cÊu h¹ tÇng phôc vô nhu cÇu cña con ng−êi. Tr¶i qua suèt qu¸ tr×nh lÞch sö
ph¸t triÓn cña loµi ng−êi, cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi, hÇu hÕt c¸c n−íc tr−íc khi
cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn theo h−íng c«ng nghiÖp ®Òu ph¶i qua nÒn kinh tÕ dùa
vµo n«ng nghiÖp. Khi nãi ®Õn nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp th× vÊn ®Ò liªn quan
trùc tiÕp ®Çu tiªn lµ ®Êt ®ai, nã chÝnh lµ ®iÓm xuÊt ph¸t cho viÖc ph¸t triÓn.
NhÊn m¹nh vai trß cña con ng−êi ®èi víi ®Êt, C¸c M¸c cho r»ng kh«ng cã ®Êt
xÊu mµ chØ cã ng−êi sö dông nã kh«ng hîp lý [4]. Tuy nhiªn, ®iÒu nµy kh«ng
cã nghÜa lµ ®Êt ®ai sÏ ®¸p øng ®ñ c¸c yªu cÇu sö dông trªn thÕ giíi, thùc tÕ
hiÖn nay lµ phÊn ®Êu ®Ó cã mét nÒn n«ng nghiÖp s¹ch, s¶n xuÊt ra nhiÒu s¶n
phÈm chÊt l−îng vµ ®¶m b¶o mét m«i tr−êng sinh th¸i æn ®Þnh.
§Êt ®ai t¹i nh÷ng vïng nhiÖt ®íi cã tiÒm n¨ng lín, cã nguån lùc kh¸ dåi
dµo vµ cã khÝ hËu −u ®·i.Tuy nhiªn, nh÷ng tiÒm n¨ng ®ã d−êng nh− ch−a ph¸t
huy hÕt. Nh− vËy, vÊn ®Ò ®Æt ra trong s¶n xuÊt muèn thùc sù cã hiÖu qu¶ tõ ®Êt
®ai th× kh«ng thÓ chê cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kÕt thóc mµ h·y xem xÐt ngay tõ
®Çu c¸ch sö dông nã nh− thÕ nµo?[11]. Hay nãi c¸ch kh¸c lµ h·y sö dông ®Êt
sao cho thËt phï hîp nh»m ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nhÊt. §©y lµ mét
trong nh÷ng néi dung mµ ®Ò tµi chóng t«i muèn ®i t×m hiÓu.
ViÖt Nam n»m trong khu vùc nhiÖt ®íi giã mïa, quanh n¨m nãng Èm
m−a nhiÒu. Víi nÒn kinh tÕ hiÖn nay th× ®Êt ®ai sÏ lµ nguån lùc quan träng, lµ
bµn ®¹p cho sù ph¸t triÓn.
H¬n 10 n¨m qua, n«ng nghiÖp ViÖt Nam ®· ®¹t ®−îc nh÷ng thµnh tùu rÊt
1
- ®¸ng tù hµo. N«ng nghiÖp vÒ c¬ b¶n ®· chuyÓn sang s¶n xuÊt hµng ho¸, ph¸t
triÓn t−¬ng ®èi toµn diÖn, t¨ng tr−ëng kh¸ (b×nh qu©n 4,3%/n¨m), s¶n l−îng
l−¬ng thùc t¨ng 5,2%, gÊp h¬n 2 lÇn tØ lÖ t¨ng d©n sè. N«ng nghiÖp ®ãng gãp
trªn 20% tæng GDP vµ ®ãng gãp tíi 70% GDP ë khu vùc n«ng th«n [19].
Cïng viÖc t¨ng tr−ëng s¶n l−îng vµ s¶n l−îng hµng ho¸ lµ qu¸ tr×nh ®a d¹ng
ho¸ c¸c mÆt hµng n«ng s¶n trªn c¬ së khai th¸c lîi thÕ so s¸nh cña tõng vïng. §Æc
biÖt ®· h×nh thµnh nh÷ng vïng s¶n xuÊt tËp trung víi khèi l−îng n«ng s¶n hµng ho¸
lín mang tÝnh kinh doanh râ rÖt (lóa g¹o vµ rau qu¶ thùc phÈm vïng ®ång b»ng
s«ng Hång; lóa g¹o vµ rau qu¶ thùc phÈm, thuû h¶i s¶n ë ®ång b»ng s«ng Cöu
Long; cµ phª, cao su, tiªu, ®iÒu lµ thÕ m¹nh ë §«ng Nam Bé vµ T©y Nguyªn).
Trong c¶ n−íc ®· xuÊt hiÖn hµng v¹n trang tr¹i gia ®×nh vµ hµng triÖu hé kinh doanh
tiÓu ®iÒn, mµ ë ®ã l−îng n«ng s¶n hµng ho¸ ngµy cµng thÓ hiÖn râ nÐt. Tuy nhiªn,
xÐt trªn tæng thÓ, nÒn n«ng nghiÖp n−íc ta vÉn ®ang trong t×nh tr¹ng cña s¶n xuÊt
hµng ho¸ nhá, manh món vµ l¹c hËu [17]. C¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n
chuyÓn dÞch chËm, ch−a theo s¸t víi thÞ tr−êng. S¶n xuÊt n«ng nghiÖp ë nhiÒu n¬i
cßn ph©n t¸n, manh món, mang nhiÒu yÕu tè tù ph¸t; øng dông tiÕn bé khoa häc
c«ng nghÖ vµo s¶n xuÊt chËm; tr×nh ®é khoa häc c«ng nghÖ s¶n xuÊt nhiÒu mÆt cßn
l¹c hËu nªn n¨ng suÊt, chÊt l−îng vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña nhiÒu s¶n phÈm n«ng
nghiÖp cßn thÊp, kÐm hiÖu qu¶ vµ thiÕu bÒn v÷ng.
ViÖc sö dông ®Êt ®ai cã hiÖu qu¶ lµ vÊn ®Ò ®Æt ra kh«ng chØ cho tõng ®Þa
ph−¬ng mµ cßn cho toµn x· héi. NhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc, ®Ò tµi
khoa häc ®· ®Ò cËp tíi vÊn ®Ò nµy. MÆc dï vËy, viÖc ®¸nh gi¸ ®−îc hiÖu qu¶
sö dông ®Êt nãi chung, ®Êt n«ng l©m nghiÖp nãi riªng cho thËt ®óng ®¾n, ®Çy
®ñ lµ vÊn ®Ò cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n, cÇn tiÕp tôc nghiªn cøu.
Kr«ng Pak lµ mét huyÖn cao nguyªn c¸ch thµnh phè Bu«n Ma Thuét 30 km
vÒ phÝa §«ng, cã ®Þa h×nh t−¬ng ®èi b»ng ph¼ng, ®−îc thiªn nhiªn −u ®·i víi nhiÒu
nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn phong phó vµ ®a d¹ng rÊt thuËn lîi cho viÖc x©y
dùng vµ ph¸t triÓn n«ng l©m nghiÖp theo h−íng s¶n xuÊt hµng hãa vµ xuÊt khÈu
2
- ®Æc biÖt lµ s¶n phÈm cµ phª, lóa , b«ng v¶i, tiªu, ®iÒu… Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y
víi ®µ t¨ng tr−ëng kinh tÕ vµ xu h−íng ®« thÞ hãa ngµy cµng nhanh nªn nhu cÇu sö
dông ®Êt cña c¸c tæ chøc, c¸ nh©n trªn ®Þa bµn huyÖn còng t¨ng theo. §Æc biÖt lµ
®Êt dïng cho x©y dùng c¬ b¶n, ®Êt ph¸t triÓn ®« thÞ, ®Êt s¶n xuÊt, lu«n cã sù c¹nh
tranh dÉn ®Õn t×nh h×nh qu¶n lý vµ sö dông ®Êt trong nh÷ng n¨m qua diÔn ra kh¸
phøc t¹p. Bªn c¹nh ®ã sù gia t¨ng d©n sè nhanh ®· g©y mét ¸p lùc m¹nh mÏ lªn
quü ®Êt ®ai cña ®Þa ph−¬ng. Tµi nguyªn ®Êt trªn ®Þa bµn huyÖn chñ yÕu ®Êt ®á Ba
Zan (chiÕm tíi 60% tæng diÖn tÝch tù nhiªn cña huyÖn), hiÖn tr¹ng sö dông ®Êt
n«ng l©m nghiÖp cña huyÖn phÇn nµo ®· khai th¸c ®−îc tiÒm n¨ng vèn cã cña ®Êt.
HiÖu qu¶ sö dông ®Êt vÒ ph−¬ng diÖn kinh tÕ ®· ®−îc ng−êi sö dông ®Êt ®Æc biÖt
quan t©m, nh−ng sö dông ®Êt nh− thÕ nµo (?) ®Ó tµi nguyªn ®Êt ®−îc khai th¸c
thÝch hîp c¶ hiÖu qu¶ vÒ kinh tÕ, x· héi còng nh− duy tr× ®¶m b¶o vÒ m«i tr−êng
th× ®ßi hái ph¶i ®iÒu tra, ®¸nh gi¸ mét c¸ch tæng hîp c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh
tÕ, x· héi ¶nh h−ëng ®Õn sö dông ®Êt ®Ó cã gi¶i ph¸p sö dông ®Êt hîp lý.
XuÊt ph¸t tõ ý nghÜa thùc tiÔn trªn, t«i tiÕn hµnh nghiªn cøu ®Ò tµi:
“§¸nh gi¸ hiÖu qu¶ vµ ®Ò xuÊt h−íng sö ®Êt n«ng l©m nghiÖp hîp lý trªn
®Þa bµn huyÖn Kr«ng Pak - TØnh Dak Lak”.
1.2 MôC §ÝCH NGHI£N CøU §Ò TµI
Môc ®Ých nghiªn cøu ®Ò tµi nh»m gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò sau
- §¸nh gi¸ ®iÒu kiÖn tù nhiªn - kinh tÕ - x· héi ¶nh h−ëng ®Õn viÖc ph¸t
triÓn n«ng l©m nghiÖp cña huyÖn.
- §¸nh gi¸ c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt hiÖn tr¹ng theo c¸c tiÓu vïng sinh
th¸i nh»m x¸c ®Þnh râ hiÖu qu¶ sö dông ®Êt vµ lîi thÕ cña tõng vïng trong s¶n
xuÊt n«ng l©m nghiÖp trong huyÖn.
- Lùa chän c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt phï hîp, ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p
nh»m khai th¸c sö dông ®Êt bÒn v÷ng vµ ph¸t triÓn n«ng l©m nghiÖp theo
h−íng s¶n xuÊt hµng hãa.
3
- PhÇn thø hai
TæNG QUAN TµI LIÖU
2.1 HIÖU QU¶ Sö Dông §Êt trong ph¸t triÓn n«ng nghiÖp bÒn v÷ng
2.1.1 Kh¸i qu¸t vÒ hiÖu qu¶ vµ hiÖu qu¶ sö dông ®Êt
Theo trung t©m tõ ®iÓn ng«n ng÷ [29], hiÖu qu¶ chÝnh lµ kÕt qu¶ nh−
yªu cÇu cña viÖc lµm mang l¹i.
KÕt qu¶ h÷u Ých lµ mét ®¹i l−îng vËt chÊt t¹o ra do môc ®Ých cña con ng−êi,
®−îc biÓu hiÖn b»ng nh÷ng chØ tiªu cô thÓ, x¸c ®Þnh. Do tÝnh chÊt m©u thuÉn gi÷a
nguån tµi nguyªn h÷u h¹n víi nhu cÇu ngµy cµng t¨ng cña con ng−êi mµ ta ph¶i
xem xÐt kÕt qu¶ ®−îc t¹o ra nh− thÕ nµo (?) Chi phÝ bá ra ®Ó t¹o ra kÕt qu¶ ®ã lµ
bao nhiªu? Cã ®−a l¹i kÕt qu¶ h÷u Ých hay kh«ng (?) ChÝnh v× thÕ khi ®¸nh gi¸
ho¹t ®éng s¶n xuÊt kh«ng chØ dõng l¹i ë viÖc ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ mµ cßn ph¶i ®¸nh
gi¸ chÊt l−îng c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh t¹o ra s¶n phÈm ®ã. §¸nh gi¸
chÊt l−îng cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh lµ néi dung ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶.
Sö dông ®Êt n«ng nghiÖp cã hiÖu qu¶ cao th«ng qua viÖc bè trÝ c¬ cÊu
c©y trång, vËt nu«i phï hîp lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò bøc xóc hiÖn nay cña
hÇu hÕt c¸c n−íc trªn thÕ giíi [30]. Nã kh«ng chØ thu hót sù quan t©m cña c¸c
nhµ khoa häc, c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, c¸c nhµ kinh doanh n«ng
nghiÖp mµ cßn lµ sù mong muèn cña n«ng d©n, nh÷ng ng−êi trùc tiÕp tham
gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp.
C¨n cø vµo nhu cÇu cña thÞ tr−êng, thùc hiÖn ®a d¹ng ho¸ c©y trång vËt
nu«i trªn c¬ së lùa chän c¸c s¶n phÈm cã −u thÕ ë tõng ®Þa ph−¬ng, tõ ®ã
nghiªn cøu ¸p dông c«ng nghÖ míi nh»m lµm cho s¶n phÈm cã tÝnh c¹nh
tranh cao. §ã lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó ph¸t triÓn nÒn n«ng
nghiÖp h−íng vÒ xuÊt khÈu cã tÝnh æn ®Þnh vµ bÒn v÷ng.
Ngµy nay, nhiÒu nhµ khoa häc cho r»ng: x¸c ®Þnh ®óng kh¸i niÖm, b¶n
chÊt hiÖu qu¶ ph¶i xuÊt ph¸t tõ luËn ®iÓm triÕt häc cña M¸c vµ nh÷ng nhËn
4
- thøc lÝ luËn cña lÝ thuyÕt hÖ thèng, nghÜa lµ hiÖu qu¶ ph¶i ®−îc xem xÐt trªn 3
mÆt: hiÖu qu¶ kinh tÕ, hiÖu qu¶ x· héi, hiÖu qu¶ m«i tr−êng [26].
* HiÖu qu¶ kinh tÕ
Theo C¸c M¸c th× quy luËt kinh tÕ ®Çu tiªn trªn c¬ së s¶n xuÊt tæng thÓ lµ
quy luËt tiÕt kiÖm thêi gian vµ ph©n phèi mét c¸ch cã kÕ ho¹ch thêi gian lao
®éng theo c¸c ngµnh s¶n xuÊt kh¸c nhau. Theo c¸c nhµ khoa häc kinh tÕ Smuel-
Norhuas; “HiÖu qu¶ kh«ng cã nghÜa lµ l·ng phÝ. Nghiªn cøu hiÖu qu¶ s¶n xuÊt
ph¶i xÐt ®Õn chi phÝ c¬ héi. HiÖu qu¶ s¶n xuÊt diÔn ra khi x· héi kh«ng thÓ t¨ng
sè l−îng mét lo¹i hµng ho¸ nµy mµ kh«ng c¾t gi¶m sè l−îng mét lo¹i hµng ho¸
kh¸c”. Theo cac nhµ khoa häc §øc (Stenien, Hanau, Rusteruyer, Simmerman):
HiÖu qu¶ kinh tÕ lµ chØ tiªu so s¸nh møc ®é tiÕt kiÖm chi phÝ trong mét ®¬n vÞ
kÕt qu¶ h÷u Ých vµ møc t¨ng kÕt qu¶ h÷u Ých cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt vËt chÊt
trong mét thêi kú, gãp phÇn lµm t¨ng thªm lîi Ých cña x· héi [26].
HiÖu qu¶ kinh tÕ lµ ph¹m trï chung nhÊt, nã liªn quan trùc tiÕp tíi nÒn
s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ tíi tÊt c¶ c¸c ph¹m trï vµ c¸c quy luËt kinh tÕ kh¸c. V× thÕ
hiÖu qu¶ kinh tÕ ph¶i ®¸p øng ®−îc 3 vÊn ®Ò:
- Mét lµ, mäi ho¹t ®éng cña con ng−êi ®Òu tu©n theo quy luËt “tiÕt kiÖm
thêi gian”.
- Hai lµ, hiÖu qu¶ kinh tÕ ph¶i ®−îc xem xÐt trªn quan ®iÓm cña lý
thuyÕt hÖ thèng.
- Ba lµ, hiÖu qu¶ kinh tÕ lµ mét ph¹m trï ph¶n ¸nh mÆt chÊt l−îng cña
c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ b»ng qu¸ tr×nh t¨ng c−êng c¸c nguån lùc s½n cã phôc vô
lîi Ých cña con ng−êi.
HiÖu qu¶ kinh tÕ ®−îc hiÓu lµ mèi t−¬ng quan so s¸nh gi÷a l−îng kÕt qu¶
®¹t ®−îc vµ l−îng chi phÝ bá ra trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. KÕt qu¶ ®¹t
®−îc lµ phÇn gi¸ trÞ thu ®−îc cña s¶n phÈm ®Çu ra, l−îng chi phÝ bá ra lµ phÇn gi¸
trÞ cña c¸c nguån lùc ®Çu vµo. Mèi t−¬ng quan ®ã cÇn xÐt c¶ vÒ phÇn so s¸nh tuyÖt
®èi vµ t−¬ng ®èi còng nh− xem xÐt mèi quan hÖ chÆt chÏ gi÷a 2 lo¹i ®èi t−îng ®ã.
5
- HiÖu qu¶ kinh tÕ lµ ph¹m trï kinh tÕ mµ trong ®ã s¶n xuÊt ®¹t hiÖu qu¶
kinh tÕ vµ hiÖu qu¶ ph©n bæ. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ c¶ hai yÕu tè hiÖn vËt vµ gi¸ trÞ
®Òu tÝnh ®Õn khi xem xÐt viÖc sö dông c¸c nguån lùc trong n«ng nghiÖp. NÕu ®¹t
®−îc mét trong hai yÕu tè hiÖu qu¶ kü thuËt vµ ph©n bæ th× khi ®ã s¶n xuÊt míi
®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ.
Tõ nh÷ng vÊn ®Ò trªn cã thÓ kÕt luËn r»ng: B¶n chÊt cña ph¹m trï kinh
tÕ sö dông ®Êt lµ: víi mét diÖn tÝch ®Êt ®ai nhÊt ®Þnh s¶n xuÊt ra mét khèi
l−îng cña c¶i vËt chÊt nhiÒu nhÊt, víi mét l−îng ®Çu t− chi phÝ vÒ vËt chÊt vµ
lao ®éng nh»m ®¸p øng yªu cÇu ngµy cµng t¨ng vÒ vËt chÊt cña x· héi [6].
* HiÖu qu¶ x∙ héi
HiÖu qu¶ x· héi lµ mèi t−¬ng quan so s¸nh gi÷a kÕt qu¶ xÐt vÒ mÆt x· héi
vµ tæng chi phÝ bá ra [30]. HiÖu qu¶ kinh tÕ vµ hiÖu qu¶ x· héi cã mèi quan hÖ
mËt thiÕt víi nhau, chóng lµ tiÒn ®Ò cña nhau vµ lµ mét ph¹m trï thèng nhÊt,
ph¶n ¸nh mèi quan hÖ gi÷a kÕt qu¶ s¶n xuÊt vµ c¸c lîi Ých x· héi mang l¹i.
Theo NguyÔn Duy TÝnh (1995) [27], hiÖu qu¶ vÒ mÆt x· héi sö dông ®Êt
n«ng nghiÖp chñ yÕu ®−îc x¸c ®Þnh b»ng kh¶ n¨ng t¹o viÖc lµm trªn mét diÖn
tÝch ®Êt n«ng nghiÖp.
* HiÖu qu¶ m«i tr−êng
HiÖu qu¶ m«i tr−êng lµ m«i tr−êng ®−îc s¶n sinh do t¸c ®éng cña ho¸ häc,
sinh häc, vËt lý,... chÞu ¶nh h−ëng tæng hîp cña c¸c yÕu tè m«i tr−êng cña c¸c
lo¹i vËt chÊt trong m«i tr−êng. HiÖu qu¶ m«i tr−êng ph©n theo nguyªn nh©n g©y
nªn gåm: hiÖu qu¶ ho¸ häc m«i tr−êng, hiÖu qu¶ vËt lý m«i tr−êng vµ hiÖu qu¶
sinh vËt m«i tr−êng. HiÖu qu¶ sinh vËt m«i tr−êng lµ hiÖu qu¶ kh¸c nhau cña hÖ
thèng sinh th¸i do sù ph¸t sinh biÕn ho¸ cña c¸c lo¹i yÕu tè m«i tr−êng dÉn ®Õn.
HiÖu qu¶ ho¸ häc m«i tr−êng lµ hiÖu qu¶ m«i tr−êng do c¸c ph¶n øng ho¸ häc
gi÷a c¸c vËt chÊt chÞu ¶nh h−ëng cña ®iÒu kiÖn m«i tr−êng dÉn ®Õn. HiÖu qu¶ vËt
lý m«i tr−êng lµ hiÖu qu¶ m«i tr−êng do t¸c ®éng vËt lý dÉn ®Õn [32].
HiÖu qu¶ m«i tr−êng lµ hiÖu qu¶ mang tÝnh l©u dµi. Võa ®¶m b¶o lîi Ých
6
- tr−íc m¾t, nã g¾n chÆt víi qu¸ tr×nh khai th¸c, sö dông vµ b¶o vÖ tµi nguyªn
®Êt vµ m«i tr−êng sinh th¸i.
2.1.2 Sö dông qu¶n lý ®Êt trong ph¸t triÓn n«ng nghiÖp bÒn v÷ng
Ph¸t triÓn n«ng nghiÖp bÒn v÷ng chiÕm vÞ trÝ quan träng cã tÝnh quyÕt
®Þnh trong sù ph¸t triÓn chung cña x· héi. Kh¸i niÖm vÒ ph¸t triÓn n«ng
nghiÖp bÒn v÷ng trong sù ph¸t triÓn cña x· héi loµi ng−êi míi chØ h×nh thµnh
râ nÐt trong nh÷ng n¨m 1990 qua c¸c héi th¶o vµ xuÊt b¶n (Edwards et al.,
1990; Singh et al., 1990) [28]. §iÒu c¬ b¶n nhÊt cña ph¸t triÓn n«ng nghiÖp
bÒn v÷ng lµ c¶i thiÖn chÊt l−îng cuéc sèng trong sù tiÕp cËn ®óng ®¾n vÒ m«i
tr−êng ®Ó gi÷ g×n nh÷ng tµi nguyªn cho thÕ hÖ sau. Cã rÊt nhiÒu ®Þnh nghÜa vÒ
n«ng nghiÖp bÒn v÷ng tïy theo t×nh h×nh cô thÓ:
Theo FAO: n«ng nghiÖp bÒn v÷ng bao gåm qu¶n lý cã hiÖu qu¶ tµi
nguyªn cho n«ng nghiÖp ®Ó ®¸p øng nhu cÇu cuéc sèng cña con ng−êi ®ång
thêi gi÷ g×n vµ c¶i thiÖn tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ b¶o vÖ m«i tr−êng sinh th¸i
( FAO, 1989) [38].
Theo n«ng nghiÖp Canada: hÖ thèng n«ng nghiÖp bÒn v÷ng lµ hÖ
thèng cã hiÖu qu¶ kinh tÕ, ®¸p øng nhu cÇu x· héi vÒ an ninh l−¬ng thùc, ®ång
thêi gi÷ g×n vµ c¶i thiÖn tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ chÊt l−îng cña m«i tr−êng
sèng cho ®êi sau ( Baier, 1990)[28].
C¸c ®Þnh nghÜa cã thÓ cã nhiÒu c¸ch biÓu thÞ kh¸c nhau, song vÒ néi
dung th−êng bao gåm 3 thµnh phÇn c¬ b¶n nh− sau:
1. BÒn v÷ng vÒ an ninh l−¬ng thùc trong thêi gian dµi trªn c¬ së hÖ
thèng n«ng nghiÖp phï hîp ®iÒu kiÖn sinh th¸i vµ kh«ng tæn h¹i m«i tr−êng.
2. BÒn v÷ng vÒ tæ chøc qu¶n lý, hÖ thèng n«ng nghiÖp phï hîp trong
mèi quan hÖ con ng−êi c¶ cho ®êi sau.
3. BÒn v÷ng thÓ hiÖn ë tÝnh céng ®ång trong hÖ thèng n«ng nghiÖp hîp lý.
§Þnh nghÜa cña Piere Croson (1993): mét hÖ thèng n«ng nghiÖp bÒn
v÷ng ph¶i ®¸p øng ®−îc nhu cÇu ngµy cµng cao vÒ ¨n vµ mÆc thÝch hîp, cã hiÖu
7
- qu¶ kinh tÕ, m«i tr−êng vµ x· héi g¾n víi viÖc t¨ng phóc lîi trªn ®Çu ng−êi. §¸p
øng nhu cÇu lµ s¶n phÈm quan träng cÇn ®−a vµo ®Þnh nghÜa v× s¶n l−îng n«ng
nghiÖp cÇn thiÕt ph¶i ®−îc t¨ng tr−ëng trong nh÷ng thËp kû tíi ®em l¹i phóc lîi
cho mäi ng−êi v× phóc lîi cña ®a sè d©n trªn thÕ giíi ®Òu cßn rÊt thÊp [28].
Trong tÊt c¶ c¸c ®Þnh nghÜa, ®iÒu quan träng nhÊt lµ biÕt sö dông hîp lý
tµi nguyªn ®Êt ®ai, gi÷ v÷ng vµ c¶i thiÖn chÊt l−îng m«i tr−êng, cã hiÖu qu¶
kinh tÕ, n¨ng suÊt cao vµ æn ®Þnh, t¨ng c−êng chÊt l−îng cuéc sèng, b×nh ®¼ng
gi÷a c¸c thÕ hÖ vµ h¹n chÕ rñi ro.
Kh¸i niÖm vÒ qu¶n lý ®Êt bÒn v÷ng ®−îc nhËn biÕt trong khung kh¸i
niÖm vÒ n«ng nghiÖp thÕ giíi (CGIAR). Trong thùc tÕ mäi ng−êi th−êng nhÇm
lÉn gi÷a b¶o vÖ ®Êt vµ qu¶n lý ®Êt bÒn v÷ng. Qu¶n lý ®Êt bÒn v÷ng ph¶i ®−îc
hiÓu víi kh¸i niÖm réng, bao gåm toµn bé ho¹t ®éng n«ng nghiÖp cã t¸c ®éng
®Õn c¸c th«ng sè vÒ ®Êt.
Trong lÞch sö canh t¸c n«ng nghiÖp cña n−íc ta, hÖ thèng sö ®Êt trång
lóa n−íc ta lµ hÖ canh t¸c kh¸ bÒn v÷ng. HÖ thèng canh t¸c sö dông ®Êt dèc
cßn tån t¹i nhiÒu vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt.
2.2 §¸NH GI¸ HIÖU QU¶ Vµ TÝNH BÒN V÷NG trong Sö dông ®Êt
2.2.1 Nh÷ng nh©n tè chñ yÕu ¶nh h−ëng tíi hiÖu qu¶ sö dông ®Êt
* §iÒu kiÖn tù nhiªn
Khi sö dông ®Êt ngoµi bÒ mÆt kh«ng gian cÇn thÝch øng víi ®iÒu kiÖn tù
nhiªn: nhiÖt ®é, ¸nh s¸ng, l−îng m−a, kh«ng khÝ, n−íc vµ c¸c yÕu tè h×nh
thµnh ®Êt. Trong nh©n tè ®iÒu kiÖn tù nhiªn, ®iÒu kiÖn khÝ hËu lµ nh©n tè quan
träng, sau ®ã lµ ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai, nguån n−íc vµ c¸c nh©n tè kh¸c.
- §iÒu kiÖn khÝ hËu: c¸c yÕu tè khÝ hËu ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn s¶n xuÊt
n«ng nghiÖp vµ ®iÒu kiÖn sinh ho¹t cña con ng−êi. Tæng tÝch «n, nhiÖt ®é b×nh
qu©n, sù sai kh¸c nhiÖt ®é ¸nh s¸ng, vÒ thêi gian vµ kh«ng gian.....trùc tiÕp
¶nh h−ëng tíi sù ph©n bè, sinh tr−ëng vµ ph¸t triÓn cña c©y trång, c©y rõng vµ
8
- thùc vËt thuû sinh,... l−îng m−a, bèc h¬i cã ý nghÜa quan träng trong viÖc gi÷
nhiÖt ®é, ®é Èm cña ®Êt, còng nh− kh¶ n¨ng ®¶m b¶o cung cÊp n−íc cho sinh
tr−ëng cña c©y trång, gia sóc, thuû s¶n [33].
- §iÒu kiÖn ®Êt ®ai: ®Êt ®åi nói th−êng bÞ xãi mßn röa tr«i cho nªn
nghÌo dinh d−ìng. MÆt kh¸c do ®Þa h×nh ®åi nói nªn viÖc thiÕt kÕ l« thöa gÆp
nhiÒu khã kh¨n, ®Æc biÖt lµ vÊn ®Ò bè trÝ c¬ cÊu c©y trång.
Tuy vËy, ®Æc ®iÓm ®Êt ®åi nói th−êng cã tÇng ®Êt dµy nªn còng thuËn
lîi cho viÖc trång c¸c lo¹i c©y c«ng nghiÖp l©u n¨m. §Æc thï cña nh©n tè ®iÒu
kiÖn tù nhiªn mang tÝnh khu vùc. VÞ trÝ ®Þa lý cïng víi sù kh¸c biÖt vÒ tÝnh
chÊt ®Êt ®ai thÓ hiÖn ®é ph× nhiªu cña ®Êt ®èi víi c©y trång cïng víi nguån
n−íc vµ c¸c yÕu tè tù nhiªn kh¸c sÏ quyÕt ®Þnh ®Õn n¨ng suÊt tù nhiªn vµ kh¶
n¨ng cho hiÖu qu¶ sö dông ®Êt.
* Nh©n tè kinh tÕ - x∙ héi
Nh©n tè kinh tÕ - x· héi bao gåm c¸c yÕu tè vÒ chÕ ®é x· héi, d©n sè vµ
lao ®éng, th«ng tin vµ qu¶n lý chÝnh s¸ch, m«i tr−êng vµ chÝnh s¸ch ®Êt ®ai,
yªu cÇu quèc phßng, søc s¶n xuÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸, c¬
cÊu kinh tÕ vµ ph©n bè s¶n xuÊt, c¸c ®iÒu kiÖn vÒ c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp,
th−¬ng nghiÖp, giao th«ng vËn t¶i, sù ph¸t triÓn cña khoa häc kü thuËt, tr×nh
®é qu¶n lý sö dông lao ®éng, ®iÒu kiÖn trang thiÕt bÞ vËt chÊt cho c«ng t¸c
ph¸t triÓn nguån nh©n lùc.
Nh©n tè x· héi th−êng cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh, chñ ®¹o vÒ viÖc sö dông
®Êt ®ai nãi chung, sö dông ®Êt n«ng nghiÖp nãi riªng. Ph−¬ng thøc sö dông
®Êt n«ng nghiÖp ®−îc quyÕt ®Þnh bëi yªu cÇu cña x· héi vµ môc tiªu kinh tÕ
trong tõng thêi kú nhÊt ®Þnh.
ChÕ ®é së h÷u t− liÖu s¶n xuÊt vµ chÕ ®é kinh tÕ x· héi kh¸c nhau ®· t¸c
®éng ®Õn viÖc qu¶n lý cña x· héi vÒ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp, khèng chÕ
ph−¬ng thøc vµ hiÖu qu¶ sö dông ®Êt. Tr×nh ®é ph¸t triÓn x· héi vµ kinh tÕ
kh¸c nhau dÉn ®Õn tr×nh ®é sö dông ®Êt n«ng nghiÖp kh¸c nhau. NÒn kinh tÕ
9
- vµ khoa häc kü thuËt n«ng nghiÖp cµng ph¸t triÓn th× kh¶ n¨ng sö dông ®Êt
n«ng nghiÖp cña con ng−êi cµng ®−îc n©ng cao.
¶nh h−ëng cña c¸c ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi gãp phÇn t¹o ra n¨ng suÊt
kinh tÕ trong n«ng nghiÖp vµ ®−îc ®¸nh gi¸ b»ng hiÖu qu¶ sö dông ®Êt n«ng
nghiÖp. Thùc tr¹ng sö dông ®Êt n«ng nghiÖp liªn quan ®Õn lîi Ých kinh tÕ cña
ng−êi sö dông ®Êt n«ng nghiÖp. Tuy nhiªn, nªn cã chÝnh s¸ch −u ®·i ®Ó t¹o ®iÒu
kiÖn c¶i thiÖn vµ h¹n chÕ viÖc sö dông ®Êt theo kiÓu bãc lét ®Êt ®ai. MÆt kh¸c,
sù quan t©m qu¸ møc ®Õn lîi nhuËn còng dÉn ®Õn t×nh tr¹ng ®Êt bÞ sö dông
kh«ng hîp lý, thËm chÝ hñy ho¹i ®Êt. V× vËy, cÇn ph¶i dùa vµo quy luËt tù nhiªn
vµ quy luËt kinh tÕ - x· héi ®Ó nghiªn cøu mèi quan hÖ gi÷a c¸c yÕu tè tù nhiªn,
kinh tÕ - x· héi trong viÖc sö dông ®Êt n«ng nghiÖp. C¨n cø vµo nh÷ng yªu cÇu
thÞ tr−êng cña x· héi x¸c ®Þnh sö dông ®Êt n«ng nghiÖp, kÕt hîp chÆt chÏ yªu
cÇu sö dông víi −u thÕ tµi nguyªn cña ®Êt ®ai, ®Ó ®¹t tíi c¬ cÊu hîp lý nhÊt, víi
diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp cã h¹n ®Ó mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ, hiÖu qu¶ x· héi
vµ sö dông ®Êt ®−îc bÒn v÷ng.
Trong c¸c nhãm nh©n tè chñ yÕu t¸c ®éng ®Õn viÖc sö dông ®Êt ®−îc
tr×nh bµy ë trªn, tõ thùc tÕ tõng vïng, tõng ®Þa ph−¬ng cã thÓ nhËn biÕt thªm
nh÷ng nh©n tè kh¸c t¸c ®éng ®Õn hiÖu qu¶ sö dông ®Êt, trong ®ã cã nh÷ng yÕu
tè thuËn lîi vµ nh÷ng yÕu tè h¹n chÕ. §èi víi nh÷ng yÕu tè thuËn lîi cÇn khai
th¸c hÕt tiÒm n¨ng cña nã, nh÷ng nh©n tè h¹n chÕ ph¶i cã nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó
kh¾c phôc dùa trªn c¬ së khoa häc vµ thùc tiÔn. VÊn ®Ò mÊu chèt lµ t×m ra
nh÷ng nh©n tè ¶nh h−ëng tíi hiÖu qu¶ sö dông ®Êt, ®Ó cã nh÷ng biÖn ph¸p
thay ®æi c¬ cÊu sö dông ®Êt nh»m n©ng cao hiÖu qu¶.
2.2.2 Sù cÇn thiÕt ph¶i ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông ®Êt
ThÕ giíi ®ang sö dông kho¶ng 1,5 tû ha ®Êt cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp.
TiÒm n¨ng ®Êt n«ng nghiÖp cña thÕ giíi kho¶ng 3-5 tû ha. Nh©n lo¹i ®· lµm
h− h¹i kho¶ng 1,4 tû ha ®Êt vµ hiÖn nay mçi n¨m cã kho¶ng 6 -7 triÖu ha ®Êt
n«ng nghiÖp bÞ bá do xãi mßn vµ tho¸i ho¸. §Ó gi¶i quyÕt nhu cÇu vÒ s¶n
10
- phÈm n«ng nghiÖp cña con ng−êi ph¶i th©m canh t¨ng vô, t¨ng n¨ng suÊt c©y
trång vµ më réng diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp [33]. ViÖc ®iÒu tra, nghiªn cøu ®Êt
®ai ®Ó n¾m v÷ng sè l−îng vµ chÊt l−îng ®Êt bao gåm ®iÒu tra lËp b¶n ®å ®Êt,
®¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng sö dông ®Êt, ®¸nh gi¸ ph©n h¹ng ®Êt vµ quy ho¹ch sö dông
®Êt hîp lý lµ vÊn ®Ò quan träng mµ c¸c quèc gia ®ang rÊt quan t©m.
§Ó ng¨n chÆn nh÷ng suy tho¸i tµi nguyªn ®Êt ®ai do sù thiÕu hiÓu biÕt
cña con ng−êi, ®ång thêi nh»m h−íng dÉn nh÷ng quyÕt ®Þnh vÒ sö dông vµ
qu¶n lý ®Êt ®ai, sao cho nguån tµi nguyªn nµy cã thÓ ®−îc khai th¸c tèt nhÊt mµ
vÉn duy tr× ®−îc søc s¶n xuÊt cña nã trong t−¬ng lai, cÇn thiÕt ph¶i nghiªn cøu
thËt ®Çy ®ñ vÒ tÝnh hiÖu qu¶ trong sö dông ®Êt, ®ã lµ sù kÕt hîp hµi hoµ c¶ 3 lÜnh
vùc hiÖu qu¶ kinh tÕ, hiÖu qu¶ x· héi vµ b¶o vÖ m«i tr−êng trªn quan ®iÓm qu¶n
lý sö dông ®Êt bÒn v÷ng.
2.2.3 Quan ®iÓm sö dông ®Êt bÒn v÷ng
Tõ khi biÕt sö dông ®Êt ®ai vµo môc ®Ých sinh tån , ®Êt ®ai ®· trë thµnh
c¬ së cÇn thiÕt cho sù sèng vµ cho t−¬ng lai ph¸t triÓn cña loµi ng−êi.
Tr−íc ®©y, khi d©n sè cßn Ýt ®Ó ®¸p øng c¸c yªu cÇu cña con ng−êi viÖc
khai th¸c tõ ®Êt kh¸ dÔ dµng vµ ch−a cã nh÷ng ¶nh h−ëng lín ®Õn tµi nguyªn
®Êt. Nh−ng ngµy nay, mËt ®é d©n sè ngµy cµng t¨ng, ®Æc biÖt lµ ë c¸c n−íc
®ang ph¸t triÓn th× vÊn ®Ò ®¶m b¶o l−¬ng thùc cho sù gia t¨ng d©n sè ®· trë
thµnh søc Ðp ngµy cµng m¹nh mÏ lªn ®Êt ®ai. DiÖn tÝch ®Êt thÝch hîp cho s¶n
xuÊt n«ng nghiÖp ngµy cµng c¹n kiÖt, con ng−êi ph¶i më mang thªm diÖn tÝch
canh t¸c trªn c¸c vïng ®Êt kh«ng thÝch hîp cho s¶n xuÊt, hËu qu¶ ®· g©y ra
qu¸ tr×nh tho¸i ho¸ ®Êt mét c¸ch nghiªm träng [36].
T¸c ®éng cña con ng−êi tíi ®Êt ®· lµm cho ®é ph× nhiªu cña ®Êt ngµy
cµng suy gi¶m vµ dÉn ®Õn tho¸i ho¸ ®Êt, lóc ®ã rÊt khã cã kh¶ n¨ng phôc håi
®é ph× nhiªu cña ®Êt hoÆc ph¶i chi phÝ rÊt tèn kÐm míi cã thÓ phôc håi ®−îc.
§Êt víi 5 chøc n¨ng chÝnh lµ: “ Duy tr× vßng tuÇn hoµn sinh ho¸ vµ ®Þa ho¸
häc; ph©n phèi n−íc; tÝch tr÷ vµ ph©n phèi vËt chÊt; mang tÝnh ®Öm vµ ph©n
11
- phèi n¨ng l−îng” (De Kimpe vµ Warkentin - 1998) [35], lµ nh÷ng trî gióp
cÇn thiÕt cho c¸c hÖ sinh th¸i. Môc ®Ých cña s¶n xuÊt lµ t¹o ra lîi nhuËn lu«n
chi phèi c¸c t¸c ®éng cña con ng−êi lªn ®Êt ®ai vµ m«i tr−êng tù nhiªn, nh÷ng
gi¶i ph¸p sö dông vµ qu¶n lý ®Êt kh«ng thÝch hîp chÝnh lµ nguyªn nh©n dÉn
®Õn sù mÊt c©n b»ng lín trong ®Êt, sÏ lµm cho ®Êt bÞ tho¸i ho¸.
Sö dông ®Êt mét c¸ch cã hiÖu qu¶ vµ bÒn v÷ng lu«n lµ mong muèn cho
sù tån t¹i vµ t−¬ng lai ph¸t triÓn cña loµi ng−êi, bëi vËy viÖc t×m kiÕm c¸c gi¶i
ph¸p sö dông ®Êt thÝch hîp, bÒn v÷ng ®· ®−îc nhiÒu nhµ khoa häc ®Êt vµ c¸c
tæ chøc quèc tÕ quan t©m. ThuËt ng÷ “Sö dông ®Êt bÒn v÷ng” (Sustainable
land use) ®· trë thµnh th«ng dông trªn thÕ giíi hiÖn nay.
Néi dung sö dông ®Êt bÒn v÷ng bao hµm ë mét vïng trªn bÒ mÆt tr¸i ®Êt
víi tÊt c¶ c¸c ®Æc tr−ng: KhÝ hËu, ®Þa h×nh, thæ nh−ìng, chÕ ®é thuû v¨n, ®éng
vËt - thùc vËt vµ c¶ nh÷ng ho¹t ®éng c¶i thiÖn viÖc sö dông vµ qu¶n lý ®Êt ®ai
nh−: hÖ thèng tiªu n−íc, x©y dùng ®ång ruéng... Do ®ã th«ng qua ho¹t ®éng
thùc tiÔn sö dông ®Êt chóng ta ph¶i x¸c ®Þnh ®−îc nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn
c¸c yÕu tè t¸c ®éng ®Õn kh¶ n¨ng bÒn v÷ng ®Êt ®ai trªn ph¹m vi cô thÓ cña
tõng vïng ®Ó tr¸nh khái nh÷ng sai lÇm trong sö dông ®Êt, ®ång thêi h¹n chÕ
®−îc nh÷ng t¸c h¹i ®èi víi m«i tr−êng sinh th¸i [8].
Theo Fetry [37] sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp
chÝnh lµ sù b¶o tån ®Êt, n−íc, c¸c nguån ®éng vËt vµ thùc vËt, kh«ng bÞ suy
tho¸i m«i tr−êng, kü thuËt thÝch hîp, sinh lîi kinh tÕ vµ chÊp nhËn ®−îc vÒ
mÆt x· héi . FAO ®· ®−a ra c¸c chØ tiªu cô thÓ cho n«ng nghiÖp bÒn v÷ng lµ:
- Tho¶ m·n nhu cÇu dinh d−ìng c¬ b¶n cña c¸c thÕ hÖ hiÖn t¹i vµ t−¬ng
lai vÒ sè l−îng, chÊt l−îng vµ c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp kh¸c.
- Cung cÊp l©u dµi viÖc lµm, ®ñ thu nhËp vµ c¸c ®iÒu kiÖn sèng, lµm
viÖc tèt cho mäi ng−êi trùc tiÕp lµm n«ng nghiÖp.
- Duy tr× vµ cã thÓ t¨ng c−êng kh¶ n¨ng s¶n xuÊt cña c¸c c¬ së tµi
nguyªn thiªn nhiªn, kh¶ n¨ng t¸i s¶n xuÊt cña c¸c nguån tµi nguyªn t¸i t¹o
12
- ®−îc mµ kh«ng ph¸ vì chøc n¨ng cña c¸c chu tr×nh sinh th¸i c¬ së, c©n b»ng
tù nhiªn kh«ng ph¸ vì b¶n s¾c v¨n ho¸ - x· héi cña c¸c céng ®ång sèng ë
n«ng th«n hoÆc kh«ng g©y « nhiÔm m«i tr−êng.
- Gi¶m thiÓu kh¶ n¨ng bÞ tæn th−¬ng trong n«ng nghiÖp, cñng cè lßng
tin trong n«ng d©n [24].
2.2.4 §¸nh gi¸ sö dông ®Êt bÒn v÷ng
Vµo n¨m 1991 ë Nairobi ®· tæ chøc Héi th¶o vÒ “Khung ®¸nh gi¸ qu¶n
lý ®Êt bÒn v÷ng ” ®· ®−a ra ®Þnh nghÜa: “ Qu¶n lý bÒn v÷ng ®Êt ®ai bao gåm
c¸c c«ng nghÖ, chÝnh s¸ch vµ ho¹t ®éng nh»m liªn hîp c¸c nguyªn lý kinh tÕ
x· héi víi c¸c quan t©m m«i tr−êng ®Ó ®ång thêi:
- Duy Tr×, n©ng cao s¶n l−îng (hiÖu qu¶ s¶n xuÊt);
- Gi¶m tèi thiÓu møc rñi ro trong s¶n xuÊt (an toµn);
- B¶o vÖ tµi nguyªn tù nhiªn vµ ng¨n chÆn sù tho¸i ho¸ ®Êt vµ
n−íc (b¶o vÖ);
- Cã hiÖu qu¶ l©u dµi (l©u bÒn);
- §−îc x· héi chÊp nhËn (tÝnh chÊp nhËn);”
N¨m nguyªn t¾c trªn ®−îc coi lµ trô cét cña sö dông ®Êt ®ai bÒn v÷ng
vµ lµ nh÷ng môc tiªu cÇn ph¶i ®¹t ®−îc, nÕu thùc tÕ diÔn ra ®ång bé, so víi
c¸c môc tiªu cÇn ph¶i ®¹t ®−îc. NÕu chØ ®¹t mét hay mét vµi môc tiªu mµ
kh«ng ph¶i tÊt c¶ th× kh¶ n¨ng bÒn v÷ng chØ mang tÝnh bé phËn [10].
VËn dông nguyªn t¾c trªn, ë ViÖt Nam mét lo¹i h×nh sö dông ®Êt ®−îc
xem lµ bÒn v÷ng ph¶i ®¹t 3 yªu cÇu sau:
- BÒn v÷ng vÒ kinh tÕ: c©y trång cho hiÖu qu¶ kinh tÕ cao, ®−îc thÞ
tr−êng chÊp nhËn.
HÖ thèng sö dông ®Êt ph¶i cã møc n¨ng suÊt sinh häc cao trªn møc b×nh
qu©n vïng cã cïng ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai. N¨ng suÊt sinh häc bao gåm c¸c s¶n
phÈm chÝnh vµ phô (®èi víi c©y trång lµ gç, h¹t, cñ, qu¶...vµ tµn d− ®Ó l¹i).
Mét hÖ bÒn v÷ng ph¶i cã n¨ng suÊt trªn møc b×nh qu©n vïng, nÕu kh«ng sÏ
13
- kh«ng c¹nh tranh ®−îc trong c¬ chÕ thÞ tr−êng.
VÒ chÊt l−îng: s¶n phÈm ph¶i ®¹t tiªu chuÈn tiªu thô t¹i ®Þa ph−¬ng,
trong n−íc vµ xuÊt khÈu, tïy môc tiªu cña tõng vïng.
Tæng gi¸ trÞ s¶n phÈm trªn ®¬n vÞ diÖn tÝch lµ th−íc ®o quan träng nhÊt
cña hiÖu qu¶ kinh tÕ ®èi víi mét hÖ thèng sö dông ®Êt. Tæng gi¸ trÞ trong mét
giai ®o¹n hay c¶ chu kú ph¶i trªn møc b×nh qu©n cña vïng, nÕu d−íi møc ®ã
th× nguy c¬ ng−êi sö dông ®Êt sÏ kh«ng cã l·i, hiÖu qu¶ vèn ®Çu t− ph¶i lín
h¬n l·i suÊt tiÒn vay vèn ng©n hµng.
- BÒn v÷ng vÒ mÆt x· héi: thu hót ®−îc lao ®éng, ®¶m b¶o ®êi sèng vµ
ph¸t triÓn x· héi .
§¸p øng nhu cÇu cña n«ng hé lµ ®iÒu quan t©m tr−íc, nÕu muèn hä
quan t©m ®Õn lîi Ých l©u dµi (b¶o vÖ ®Êt, m«i tr−êng..). S¶n phÈm thu ®−îc cÇn
tho¶ m·n c¸i ¨n, c¸i mÆc, vµ nhu cÇu sèng hµng ngµy cña ng−êi n«ng d©n.
Néi lùc vµ nguån lùc ®Þa ph−¬ng ph¶i ®−îc ph¸t huy. VÒ ®Êt ®ai, hÖ
thèng sö dông ®Êt ph¶i ®−îc tæ chøc trªn ®Êt mµ n«ng d©n cã quyÒn h−ëng thô
l©u dµi, ®Êt ®· ®−îc giao vµ rõng ®· ®−îc kho¸n víi lîi Ých c¸c bªn cô thÓ.
Sö dông ®Êt sÏ bÒn v÷ng nÕu phï hîp víi nÒn v¨n ho¸ d©n téc vµ tËp
qu¸n ®Þa ph−¬ng, nÕu ng−îc l¹i sÏ kh«ng ®−îc céng ®ång ñng hé.
- BÒn v÷ng vÒ m«i tr−êng: lo¹i h×nh sö dông ®Êt ph¶i b¶o vÖ ®−îc ®é mµu mì
cña ®Êt, ng¨n chÆn tho¸i ho¸ ®Êt vµ b¶o vÖ m«i tr−êng sinh th¸i. Gi÷ ®Êt ®−îc thÓ
hiÖn b»ng gi¶m thiÓu l−îng ®Êt mÊt hµng n¨m d−íi møc cho phÐp.
§é ph× nhiªu ®Êt t¨ng dÇn lµ yªu cÇu b¾t buéc ®èi víi qu¶n lý sö dông bÒn v÷ng.
§é che phñ tèi thiÓu ph¶i ®¹t ng−ìng an toµn sinh th¸i (>35%).
§a d¹ng sinh häc biÓu hiÖn qua thµnh phÇn loµi (®a canh bÒn v÷ng h¬n
®éc canh, c©y l©u n¨m cã kh¶ n¨ng b¶o vÖ ®Êt tèt h¬n c©y hµng n¨m ... ).
Ba yªu cÇu bÒn v÷ng trªn lµ ®Ó xem xÐt vµ ®¸nh gi¸ c¸c lo¹i h×nh sö
dông ®Êt hiÖn t¹i. Th«ng qua viÖc xem xÐt vµ ®¸nh gi¸ c¸c yªu cÇu trªn ®Ó
gióp cho viÖc ®Þnh h−íng ph¸t triÓn n«ng nghiÖp ë vïng sinh th¸i [10].
14
- Tãm l¹i: kh¸i niÖm sö dông ®Êt ®ai bÒn v÷ng do con ng−êi ®−a ra ®−îc
thÓ hiÖn trong nhiÒu ho¹t ®éng sö dông vµ qu¶n lý ®Êt ®ai theo c¸c môc ®Ých
mµ con ng−êi ®· lùa chän cho tõng vïng ®Êt x¸c ®Þnh. §èi víi s¶n xuÊt n«ng
nghiÖp viÖc sö dông ®Êt bÒn v÷ng ph¶i ®¹t ®−îc trªn c¬ së ®¶m b¶o kh¶ n¨ng
s¶n xuÊt æn ®Þnh cña c©y trång, chÊt l−îng tµi nguyªn ®Êt kh«ng suy gi¶m
theo thêi gian vµ viÖc sö dông ®Êt kh«ng ¶nh h−ëng xÊu ®Õn m«i tr−êng sèng
cña con ng−êi, cña c¸c sinh vËt.
2.3 T×nh h×nh nghiªn cøu sö dông ®Êt bÒn v÷ng trªn thÕ giíi vµ ViÖt Nam
2.3.1 Nghiªn cøu qu¶n lý sö dông ®Êt bÒn v÷ng ë mét sè n−íc trªn thÕ giíi
(1) Qu¶n lý ®Êt dèc ë Indonesia
KÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ b¶o vÖ ®Êt t¹i mét sè vïng cña Indonesia cho thÊy: ë
thÒm ®Êt dèc biÖn ph¸p phñ ®Êt kÕt hîp víi lµm ®Êt tèi thiÓu tèt h¬n lµm ®Êt xíi x¸o
mµ kh«ng phñ ®Êt. HÖ thèng xen canh víi c©y hä ®Ëu lµm gi¶m xãi mßn vµ dßng
ch¶y. Ph−¬ng ph¸p b¶o vÖ ®Êt tèt nhÊt lµ dïng d¶i b¨ng ch¾n kÕt hîp c¶ d¶i cá vµ
d¶i c©y hä ®Ëu, hoÆc t¨ng bÒ réng cña ruéng bËc thang cïng víi viÖc trång cá vµ che
phñ. Tèt h¬n c¶ lµ ¸p dông hÖ thèng canh t¸c tæng hîp. Nguyªn t¾c chung lµ t¹o ra
t¸n l¸ che phñ ®Êt ®Ó gi¶m t¸c ®éng cña m−a, dßng ch¶y vµ gi¶m l−îng ®Êt mÊt,
ngoµi ra cßn lµm t¨ng n¨ng suÊt c©y trång. Trong sè c¸c hÖ thèng canh t¸c th× hÖ
thèng kÕt hîp c©y ng« víi c©y hä ®Ëu lµ tèt nhÊt, võa cho n¨ng suÊt, thu nhËp cao,
s¶n phÈm tån d− cã thÓ dïng che phñ ®Êt hoÆc lµm thøc ¨n gia sóc.
Nh÷ng nghiªn cøu ë vïng ®Êt dèc cña Batumarta ( Nam Sumatra) cho
thÊy mét hÖ thèng canh t¸c gåm c©y l−¬ng thùc, c©y l©u n¨m vµ ®éng vËt nhai
l¹i cho lîi nhuËn cao nhÊt vµo n¨m thø 3. Ch¨n nu«i ®ãng gãp 24% vµo thu
nhËp cña n«ng d©n. §Êt cµng dèc th× ph¶i trång nhiÒu c©y l©u n¨m. Quy luËt
chung lµ c©y hµng n¨m cã thÓ trång ë ®é dèc < 250 [39].
(2) Qu¶n lý sö dông ®Êt dèc ë Philippin
Trång c©y theo ®−êng ®ång møc lµ hÖ thèng ®Ó h¹n chÕ xãi mßn ®· trë nªn
phæ biÕn ë Philippin. HÖ thèng nµy liªn quan ®Õn viÖc trång c©y lµm b¨ng ch¾n
15
- theo ®−êng ®ång møc vµ trång c©y l−¬ng thùc ng¾n ngµy (nh− ng«, lóa n−¬ng, ®Ëu
®ç vµ rau...) vµo gi÷a c¸c b¨ng. B¨ng ch¾n réng kho¶ng 1m chèng xãi mßn rÊt
hiÖu qu¶ còng nh− gi÷ g×n vµ phôc håi søc s¶n xuÊt cu¶ ®Êt. C©y trång lµm b¨ng
ch¾n cã thÓ lµ ®Ëu t−¬ng cã kh¶ n¨ng cè ®Þnh ®¹m, thêi gian sinh tr−ëng ng¾n; cá
còng ®−îc dïng ®Ó lµm b¨ng ch¾n kÕt hîp ch¨n nu«i gia sóc trong hÖ thèng canh
t¸c; cã thÓ trång c©y lÊy gç vµ cñi, gi¶i quyÕt chÊt ®èt cho n«ng d©n.
Kü thuËt canh t¸c ®Êt dèc ë Philippin (Sloping Agricultural Land
Technology- SALT)
SALT lµ mét hÖ thèng canh t¸c trång nhiÒu b¨ng c©y thay ®æi gi÷a c©y
l©u n¨m vµ c©y hµng n¨m däc theo ®−êng ®ång møc. C©y l©u n¨m chÝnh lµ ca
cao, cµ phª, chuèi, chanh vµ c¸c c©y ¨n qu¶ kh¸c. C¸c b−íc chÝnh trong viÖc
thiÕt lËp SALT lµ:
- X¸c ®Þnh ®−êng ®ång møc cña n−¬ng b»ng khung h×nh ch÷ A.
- Lµm ®Êt vµ trång c©y theo ®−êng ®ång møc. §¸nh dÊu mét d¶i réng 1
m theo ®−êng ®ång møc vµ cµy, xíi lªn. Hai luèng c©y ch¹y theo ®−êng ®ång
møc, gieo h¹t ®Ëu ®Ó lµm b¨ng ch¾n vµ sau ®ã lµm c©y ph©n xanh.
- Trång c©y l©u n¨m: cµ phª, ca cao, chuèi... cã cïng ®é cao.
- Trång c©y ng¾n ngµy: døa, gõng, khoai sä, d−a hÊu, kª, ng«, khoai
lang, l¹c, ®ç, lóa n−¬ng... trång theo hµng gi÷a c¸c c©y l©u n¨m.
- C©y ph©n xanh: hµng c©y hä ®Ëu cã thÓ cè ®Þnh ®¹m ®−îc c¾t
30 - 45 ngµy/lÇn tíi ®é cao 1,0-1,5 m. PhÇn c¾t ®i ®−îc d¶i ra trªn mÆt ®Êt ®Ó
lµm ph©n h÷u c¬.
- Lu©n canh: lu©n canh c©y l−¬ng thùc nh− ng« hay lóa n−¬ng... thµnh
d¶i tr−íc khi trång ®Ëu vµ ng−îc l¹i.
- Lµm ruéng bËc thang xanh: chÊt ®èng chÊt h÷u c¬ nh− r¬m, cuèng, th©n,
cµnh... vµ thËm chÝ ®¸ sái lªn nÒn cña c¸c hµng c©y hä ®Ëu. C¸c bËc thang bÒn
v÷ng sÏ ®−îc h×nh thµnh trªn c¸c d¶i nµy sau mét thêi gian vµ sÏ gi÷ ®Êt.
ë Philippin ®· tiÕn hµnh nghiªn cøu hÖ thèng c©y trång trªn c¸c läai ®Êt
16
- cao vµ ®Êt thÊp trong ®iÒu kiÖn cã t−íi vµ nhê m−a. N¨m 1975-1976, Philippin
®· thö nghiÖm c¸c m« h×nh t¨ng vô vµ ®a d¹ng hãa c©y trång trªn c¸c läai ®Êt cã
t−íi 10 th¸ng, 7 th¸ng, 5 th¸ng. Nh÷ng m« h×nh thö nghiÖm cã 2 vô lóa, 1vô lóa-
1 mµu.. ®· ¸p dông trong ®ã c©y mµu chñ yÕu c©y hä ®Ëu, c¸c lo¹i rau, ng«.
(3) §¸nh gi¸ thÝch nghi trong sö dông ®Êt dèc ë §µi Loan
Tõ n¨m 1961 ChÝnh phñ §µi Loan ®· thµnh lËp Côc Ph¸t triÓn Tµi
nguyªn N«ng nghiÖp MiÒn nói (MARDB) vµ ®Ò ra c¸c ch−¬ng tr×nh b¶o vÖ ®Êt
dèc bao gåm: lµm ruéng bËc thang, lµm r·nh bªn s−ên ®åi, x©y bê ®¸, d¶i b¨ng
ch¾n. §¸nh gi¸ thÝch nghi ®Êt dèc vµ bè trÝ c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt thÝch hîp.
Ph−¬ng ph¸p ph©n h¹ng thÝch nghi trong sö dông ®Êt dèc ë §µi Loan:
Theo Chan, 1999 c¸c yÕu tè ph©n lo¹i ®−îc lùa chän bao gåm: ®é dèc
trung b×nh (%); §é dµy tÇng ®Êt (tõ mÆt ®Êt tíi tÇng h¹n chÕ rÔ c©y, cm); Møc ®é
xãi mßn ®Êt (x¸c ®Þnh bëi sù xãi mßn tÇng mÆt vµ tû lÖ ®Êt mÊt, b¶ng 1); vµ mÉu
chÊt ( x¸c ®Þnh b»ng møc ®é ra rÔ míi vµ kh¶ n¨ng lµm viÖc cña m¸y mãc).
B¶ng 2.1: §¸nh gi¸ xãi mßn ®Êt ë §µi Loan
Xãi mßn ®Êt %§¸
HiÖn t−îng % §Êt mÊt
( møc ®é) sái
NhÑ Kh«ng h×nh thµnh r·nh 25 ®Êt tÇng mÆt
Trung b×nh H×nh thµnh r·nh < 20 25-75 ®Êt tÇng mÆt
M¹nh Xãi mßn bÒ mÆt vµ xãi mßn r·nh 20- 40 < 50 ®Êt tÇng d−íi
RÊt m¹nh Xãi mßn r·nh trµn lan > 40 > 50 ®Êt t©ng d−íi
Nguån: Nghiªn cøu Lien- chang chan (1999) [39]
Dùa vµo c¸c yÕu tè trªn, ®Êt ®−îc ph©n lo¹i nh− b¶ng sau:
§é dµy tÇng ®Êt h÷u §é dèc trung b×nh (%)
hiÖu (cm) 55
RÊt dµy >90 A1 A2 A2 A3 A4 -1 F
Dµy 50-90 A1 A2 A3 A4 A4 - 1 F
Máng 20-50 A2 A3 A4 A4 A4 -2 F
RÊt máng
- 1. §Êt thÝch hîp cho n«ng nghiÖp vµ ch¨n nu«i.
A1: §Êt lo¹i 1, kh«ng h¹n chÕ cho sö dông n«ng nghiÖp.
A2: §Êt lo¹i 2, cÇn c¸c biÖn ph¸p ®¬n gi¶n b¶o vÖ ®Êt vµ n−íc.
A3: §Êt lo¹i 3, cÇn c¸c biÖn ph¸p m¹nh ®Ó b¶o vÖ ®Êt vµ n−íc.
A4: §Êt lo¹i 4, phï hîp cho c©y l©u n¨m vµ cÇn c¸c biÖn ph¸p m¹nh ®Ó
b¶o vÖ ®Êt vµ n−íc.
2. §Êt thÝch hîp cho l©m nghiÖp.
F: §Êt lo¹i 5, phï hîp cho l©m nghiÖp, kh«ng phï hîp cho n«ng nghiÖp.
F1: Phï hîp cho l©m nghiÖp, bÞ xãi mßn m¹nh hay mÉu chÊt cøng r¾n.
3. §Êt cÇn b¶o vÖ vµ duy tr×.
P: §Êt lo¹i 6, cã lÉn mÉu chÊt, ®Êt bÞ xãi mßn m¹nh vµ lë ®Êt,cÇn c¸c biÖn
ph¸p m¹nh ®Ó b¶o vÖ ®Êt vµ n−íc ®Ó gi¶m c¸c th¶m ho¹ x¶y ra.
4. §Êt kh«ng thuéc c¸c lo¹i trªn, chØ phï hîp cho l©m nghiÖp.
B¶ng 2.2. C¸c ph−¬ng ph¸p b¶o vÖ ®Êt vµ n−íc ®èi víi ®Êt thÝch
hîp cho n«ng nghiÖp vµ ch¨n nu«i (Chan 1999)
Ph−¬ng ph¸p Lo¹i 4
Lo¹i 1 Lo¹i 2 Lo¹i 3
canh t¸c A B
Th©m canh, c©y
H, BT, BTT BT,G hay S BT,G hay S BT, G hay S BT
ng¾n ngµy
Th©m canh, c©y BT,H,Ghay S
H, BT, BTT H, G hay S G hay S BT
dµi ngµy
C©y ¨n qu¶ H, BT, BTT H, G hay S G hay S H, G hay S BT, HS,S
§ång cá H, BT, BTT H, BBT H, G H, G G
Ghi chó: H: r·nh bªn s−ên ®åi; BT: bËc thang dµi; BBT: bËc thang ®¸y réng; G: d¶i cá b¨ng
ch¾n; S: bê ®¸. Nguån: Nghiªn cøu Lien- chang chan (1999) [39]
§µi Loan ®· thùc hiÖn réng r·i viÖc ¸p dông khoa häc kü thuËt kinh doanh
cÇn thiÕt: søc lao ®éng vµ kü thuËt vi sinh ®Ó n©ng cao s¶n l−îng c©y trång, n©ng
cao kh¶ n¨ng canh t¸c ®Êt ®ai, ®· nhËp thªm nhiÒu gièng c©y trång míi nh− Lª
Ph−îng Hoµng, chuèi, cam, quýt, nÊm t©y.. cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao. Nh÷ng biÖn
18
- ph¸p ®ã ®· gióp §µi Loan tõ chç tù cung, tù cÊp n«ng s¶n phÈm, chuyÓn sang
s¶n xuÊt n«ng s¶n hµng hãa vµ xuÊt khÈu hµng lo¹t n«ng s¶n chÕ biÕn.
(4) Qu¶n lý sö dông ®Êt dèc ë Th¸i Lan
Nh÷ng vÊn ®Ò trong qu¶n lý ®Êt ë vïng ®åi nói Th¸i Lan (Krishnamra):
- Cñng cè ch−¬ng tr×nh quy ho¹ch sö dông ®Êt víi sù nhÊn m¹nh ®Æc
biÖt vµo trång míi rõng vµ quy ho¹ch b¶o vÖ n«ng tr¹i.
- BiÖn ph¸p b¶o vÖ ®Êt vµ qu¶n lý ®Êt ph¶i phï hîp víi ®iÒu kiÖn ®Þa ph−¬ng.
- Ph¸t triÓn kü thuËt ®Ó c¶i t¹o ®Êt cã vÊn ®Ò.
- Cñng cè ch−¬ng tr×nh b¶o vÖ ®Êt vµ qu¶n lý ®µo t¹o c¸n bé khuyÕn
n«ng vµ chuyÓn giao kü thuËt cho n«ng d©n.
- Chó ý ®Õn c«ng t¸c nghiªn cøu ®Ó kÕt qu¶ ®¹t ®−îc sÏ dïng lµm c¬ së
cho quy ho¹ch c¶i t¹o ®Êt;
- T¨ng kh¶ n¨ng ®Çu t− cña ChÝnh phñ ®èi víi kü thuËt vµ gióp ®ì tµi
chÝnh cho tr×nh diÔn ®ång ruéng ®Ó cung cÊp nh÷ng dÞch vô cÇn cho ng−êi d©n
trong viÖc b¶o vÖ ®Êt [39].
Th¸i Lan trong ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp thiÕu n−íc, ®· chuyÓn tõ
c«ng thøc ®éc canh Lóa Xu©n - Lóa Mïa hiÖu qu¶ thÊp v× chi phÝ tiÒn n−íc qu¸
lín, céng thªm do ®éc canh lóa ®· ¶nh h−ëng xÊu ®Õn ®é ph× cña ®Êt sang c«ng
thøc §Ëu t−¬ng - Lóa mïa ®· lµm cho tæng s¶n phÈm t¨ng gÊp ®«i, ®é ph× cña
®Êt t¨ng lªn râ rÖt. KÕt qu¶ mang l¹i thµnh tùu míi trong chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y
trång [27]. Mét m« h×nh sö dông ®Êt dèc ë Th¸i Lan ®· ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh
tÕ cao b»ng trång c©y hä ®Ëu thµnh tõng b¨ng theo ®−êng ®ång møc ®Ó chèng
xãi mßn, t¨ng ®é ph× cña ®Êt. HÖ thèng c©y trång kÕt hîp trång xen c©y hä ®Ëu
vµ c©y l−¬ng thùc trªn ®Êt dèc ë Th¸i Lan lµm t¨ng n¨ng suÊt c©y trång gÊp ®«i,
t¨ng chÊt xanh t¹i chç, t¨ng nguån sinh vËt ®Ó c¶i t¹o ®Êt. B×nh qu©n l−¬ng thùc
trong 10 n¨m qua (1977-1987) t¨ng 3% trong ®ã lóa g¹o t¨ng 2,4%, ng« 6,1%
®· chó träng ph¸t triÓn c©y cã gi¸ trÞ kinh tÕ: cao su, cµ phª, chÌ... Nhê ph¸t
triÓn n«ng nghiÖp theo ®a canh g¾n liÒn xuÊt khÈu n«ng s¶n cña Th¸i Lan
19
- chiÕm tû träng lín trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu. G¹o Th¸i Lan lu«n æn ®Þnh
møc sèng b×nh qu©n trªn d−íi 5 triÖu tÊn xuÊt b¸n cho trªn 100 n−íc, chiÕm
40% khèi l−îng g¹o xuÊt khÈu trªn thÕ giíi (NguyÔn §iÒn, 1997).
2.3.2 §¸nh gi¸ sö dông ®Êt bÒn v÷ng
(1) Qu¶n lý ®Êt bÒn v÷ng
Qu¶n lý ®Êt bÒn v÷ng (Suitainable Land Management - SLM), theo
Maglinao (1999) [39] lµ mét tËp hîp c¸c kü thuËt ¸p dông vµo tÊt c¶ c¸c møc
®é cña sö dông ®Êt, ®ãng gãp vµo nÒn n«ng nghiÖp bÒn v÷ng. Môc ®Ých kh«ng
chØ ®Ó tèi −u ho¸ hiÖu qu¶ cña ®Çu vµo trong mèi quan hÖ víi tèi ®a ho¸ ®Çu ra,
mµ cßn quan t©m ®Õn chi phÝ dµi h¹n vÒ ®Êt vµ m«i tr−êng víi ®Çu ra. Uû Ban
Quèc tÕ vÒ Nghiªn cøu vµ Qu¶n lý ®Êt coi SLM lµ sù kÕt hîp c«ng nghÖ, chÝnh
s¸ch vµ ho¹t ®éng víi môc ®Ých kÕt hîp c¸c nguyªn t¾c kinh tÕ - x· héi víi sù
liªn quan tíi m«i tr−êng. Nã nh»m ®ång thêi ®¹t ®−îc 5 tiªu chÝ: søc s¶n xuÊt,
sù an toµn, tÝnh b¶o vÖ, tÝnh kh¶ thi vµ kh¶ n¨ng ®−îc chÊp nhËn. Víi ®Êt dèc,
xãi mßn lµ nguyªn nh©n chÝnh g©y nªn tho¸i ho¸ ®Êt. Sau ®©y lµ nh÷ng vÝ dô vÒ
nh÷ng dÊu hiÖu SLM do Pieri vµ cs (1995) ®Ò ra, trÝch dÉn bëi Maglinao (1999).
B¶ng 2.3: VËt chØ thÞ SLM x¸c ®Þnh d−íi tõng tiªu chÝ
Søc s¶n Sù an
TÝnh b¶o vÖ TÝnh kh¶ thi TÝnh chÊp nhËn ®−îc
xuÊt toµn
*ChÊt *L−îng * Xãi mßn *Tû lÖ lîi nhuËn/chi *QuyÒn sö dông ®Êt
h÷u m−a trung *HÖ thèng phÝ *Sù gióp ®ì cña dÞch
c¬ b×nh hµng canh t¸c vµ * PhÇn tr¨m cña thu vô khuyÕn n«ng
trong n¨m ph¹m vi cña sù nhËp ngoµi trang tr¹i *Ph−¬ng tiÖn y tÕ vµ
®Êt *Khèi b¶o vÖ * Sù kh¸c nhau gi÷a gi¸ gi¸o dôc trong lµng
*N l−îng thµnh s¶n xuÊt vµ gi¸ *PhÇn tr¨m sù trî gióp
dÔ sinh häc thÞ tr−êng ®Ó b¶o tån
tiªu bÞ ch«n * Kh¶ n¨ng cña lao * HuÊn luyÖn n«ng
*P dÔ vïi ®éng trang tr¹i d©n vÒ b¶o tån ®Êt vµ
tiªu * C−êng * Quy m« trang tr¹i n−íc
®é h¹n * % N«ng s¶n ®−îc b¸n *Kh¶ n¨ng ®Çu vµo
*K trªn thÞ tr−êng n«ng nghiÖp trong b¸n
dÔ kÝnh 5-10 km
tiªu *§−êng s¸ ®¶m b¶o
giao th«ng
(Nguån: Raiset al, 1997) [39]
20
nguon tai.lieu . vn
