Xem mẫu
- LUẬN VĂN
Đề tài: "Công tác biên tập bản đồ địa hình
trong công nghệ đo ảnh số"
- §å ¸n tèt nghiÖp Trêng §¹i häc Má - §Þa ChÊt
më ®Çu
Sù ra ®êi cña m¸y tÝnh ®iÖn tö cïng víi nh÷ng thµnh tùu cña c¸c ngµnh
khoa häc mòi nhän ®· më ra nh÷ng triÓn väng hÕt søc to lín, thóc ®Èy sù ph¸t
triÓn ®èi víi c¸c lÜnh vùc kh¸c nhau trong x· héi. ViÖc ¸p dông thµnh c«ng
nh÷ng thµnh tùu khoa häc còng nh sù hç trî ®Æc biÖt cña ®iÖn tö tin häc vµo
c«ng nghÖ thµnh lËp b¶n ®å ®· gióp cho ngµnh ®o ®¹c b¶n ®å cã nhiÒu bíc tiÕn
quan träng. §ã lµ trong kho tµng cña b¶n ®å xuÊt hiÖn thªm mét s¶n phÈm míi lµ
b¶n ®å sè.
B¶n ®å sè ra ®êi ®· thÓ hiÖn ®îc sù u viÖt h¬n nhiÒu so víi c¸c lo¹i b¶n
®å truyÒn thèng kh¸c nh ®· rót ng¾n ®îc thêi gian lµm b¶n ®å ë trong mét sè
c«ng ®o¹n, cho phÐp tù ®éng ho¸ qui tr×nh c«ng nghÖ thµnh lËp b¶n ®å tõ khi
nhËp sè liÖu ®Õn khi in ra b¶n ®å. H¬n thÕ n÷a b¶n ®å sè cßn cã kh¶ n¨ng cËp
nhËt, söa ®æi th«ng tin hay thªm th«ng tin mét c¸ch dÔ dµng vµ nhanh chãng vµ
cho ta kh¶ n¨ng x©y dùng d÷ liÖu trong hÖ th«ng tin ®Þa lý.
Trong c«ng nghÖ thµnh lËp b¶n ®å b»ng c«ng nghÖ sè th× mét trong nh÷ng
kh©u quan träng nhÊt mang tÝnh quyÕt ®Þnh cho thÈm mü còng nh ®é chÝnh x¸c
cña tê b¶n ®å ®ã lµ kh©u sè ho¸ vµ biªn tËp. NhËn thøc ®îc tÇm quan träng vµ ®Ó
cã thÓ bæ sung ®îc mét sè kiÕn thøc vÒ øng dông c«ng nghÖ ®o ¶nh sè trong c«ng
t¸c thµnh lËp b¶n ®å ®Þa h×nh, em ®· thùc hiÖn ®å ¸n tèt nghiÖp víi tiªu ®Ò "C«ng
t¸c biªn tËp b¶n ®å ®Þa h×nh trong c«ng nghÖ ®o ¶nh sè".
§å ¸n tèt nghiÖp ®îc hoµn thµnh trªn 67 trang A4 vµ cã bè côc nh sau:
Më ®Çu
Ch¬ng 1. B¶n ®å ®Þa h×nh
Ch¬ng 2. Giíi thiÖu vÒ Microstation
vµ c«ng t¸c øng dông trong b¶n ®å ®Þa h×nh
Ch¬ng 3. C«ng t¸c biªn tËp b¶n ®å
KÕt luËn
Môc lôc
NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K48
1
- §å ¸n tèt nghiÖp Trêng §¹i häc Má - §Þa ChÊt
Ch¬ng 1
b¶n ®å ®Þa h×nh
1.1. Kh¸i niÖm vÒ b¶n ®å ®Þa h×nh
1.1.1. §Þnh nghÜa vÒ b¶n ®å ®Þa h×nh
1. B¶n ®å ®i¹ h×nh
B¶n ®å ®Þa h×nh thuéc lo¹i b¶n ®å ®Þa lý chung, nã thÓ hiÖn mét khu vùc
trªn bÒ mÆt Tr¸i ®Êt. Néi dung cña b¶n ®å ®Þa h×nh bao gåm c¸c yÕu tè sau: Thuû
hÖ, d©n c, ®êng giao th«ng, d¸ng ®Êt, líp phñ thùc vËt, thæ nhìng. B¶n ®å ®Þa
h×nh ®îc x¸c ®Þnh vÒ mÆt to¸n häc cã tÝnh kh¸i qu¸t ho¸ vµ b»ng hÖ thèng kÝ
hiÖu nh»m ph¶n ¸nh sù ph©n bè, tr¹ng th¸i vµ c¸c mèi quan hÖ t¬ng quan nhÊt
®Þnh gi÷a c¸c yÕu tè c¬ b¶n cña ®Þa lý tù nhiªn vµ kinh tÕ x· héi víi ®é chÝnh x¸c
vµ møc ®é tØ mØ t¬ng ®èi nh nhau, c¸c yÕu tè nµy phÇn lín gi÷ ®îc h×nh d¹ng,
kÝch thíc theo tû lÖ b¶n ®å, ®ång thêi gi÷ ®îc tÝnh chÝnh x¸c h×nh häc cña kÝ
hiÖu vµ tÝnh t¬ng øng ®Þa lý cña yÕu tè néi dung.
Tuy nhiªn trªn b¶n ®å ®Þa h×nh kh«ng ®a lªn tÊt c¶ mäi ®èi tîng cã trªn
mÆt ®Êt, mµ chØ bao gåm mét lîng th«ng tin nhÊt ®Þnh phô thuéc bëi kh«ng
gian, thêi gian vµ môc ®Ých sö dông. TÝnh kh«ng gian x¸c ®Þnh giíi h¹n khu vùc
®îc tiÕn hµnh ®o vÏ vµ thµnh lËp b¶n ®å. TÝnh thêi gian qui ®Þnh ghi nhËn trªn
b¶n ®å ®Þa h×nh hiÖn tr¹ng cña bÒ mÆt tr¸i ®Êt thêi ®iÓm tiÕn hµnh ®o vÏ. Môc
®Ých sö dông chi phèi néi dung vµ ®é chÝnh x¸c cña b¶n ®å, yÕu tè kh«ng gian vµ
môc ®Ých sö dông cã ¶nh hëng víi viÖc chän tû lÖ cho b¶n ®å.
2. B¶n ®å ®Þa h×nh d¹ng sè
Theo Pstetanovic: B¶n ®å sè lµ mét tËp hîp cã tæ chøc c¸c d÷ liÖu b¶n ®å
trªn nh÷ng thiÕt bÞ cã kh¶ n¨ng ®äc b»ng m¸y tÝnh vµ ®îc thÓ hiÖn díi d¹ng
h×nh ¶nh b¶n ®å.
Nh vËy th× b¶n ®å sè sÏ bao gåm nh÷ng thµnh phÇn chÝnh sau ®©y: D÷
liÖu b¶n ®å, thiÕt bÞ ghi d÷ liÖu cã kh¶ n¨ng ®äc b»ng m¸y tÝnh, m¸y tÝnh ®iÖn tö,
c«ng cô thÓ hiÖn d÷ liÖu díi d¹ng h×nh ¶nh b¶n ®å.
NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K48
2
- §å ¸n tèt nghiÖp Trêng §¹i häc Má - §Þa ChÊt
§Æc ®iÓm cña b¶n ®å sè:
- B¶n ®å sè chøa ®ùng th«ng tin kh«ng gian ®îc qui chiÕu vÒ mÆt ph¼ng
vµ ®îc thiÕt kÕ theo nh÷ng tiªu chuÈn cña b¶n ®å häc.
+ Møc ®é ®Çy ®ñ vÒ néi dung theo tû lÖ vµ môc ®Ých vµ yªu cÇu cña
viÖc thµnh lËp b¶n ®å
+ §é chÝnh x¸c to¸n häc
+ Sö dông c¸c kÝ hiÖu
- D÷ liÖu b¶n ®å ®îc thÓ hiÖn díi d¹ng sè. Trong ®ã cã hai kiÓu cÊu tróc
d÷ liÖu kh«ng gian lµ: CÊu tróc Raster vµ cÊu tróc Vestor.
- B¶n ®å sè th«ng thêng ®îc lu trong ®Üa cøng vµ m¸y tÝnh ®iÖn tö ®Ó
lµm viÖc trùc tiÕp, lu trong ®Üa CD Rom ®Ó b¶o qu¶n hay lu trong ®Üa mÒm vµ
®Üa CD Rom ®Ó chuyÓn giao ®i n¬i kh¸c.
- B¶n ®å sè cã thÓ hiÓn thÞ díi d¹ng b¶n ®å t¬ng ®ång hiÖn trªn mµn h×nh
hoÆc in ra giÊy hay c¸c vËt liÖu ph¼ng nh: Phim trong, mµng kh¾c, phim ©m b¶n...
- TÝnh lìng ho¹t cña b¶n ®å rÊt cao nh:
+ Th«ng tin thêng xuyªn ®îc cËp nhËt
+ Cã thÓ söa ®æi c¸c ký hiÖu vÒ mµu s¾c, lùc nÐt, kiÓu d¸ng hoÆc ®iÒu
chØnh kÝch thíc m¶nh b¶n ®å so víi thiÕt kÕ ban ®Çu.
+ Cã thÓ hiÖn chØnh líp th«ng tin nh t¸ch líp hay chèng xÕp c¸c líp
th«ng tin.
+ Cã thÓ in ra c¸c b¶n ®å cã tû lÖ kh¸c nhau.
- Cho phÐp tù ®éng ho¸ qui tr×nh c«ng nghÖ thµnh lËp b¶n ®å tõ khi nhËp
sè liÖu ®Õn khi in ra b¶n ®å.
- Cã qui t¾c b¶o vÖ d÷ liÖu ®Ó tr¸nh bÞ mÊt d÷ liÖu do sù cè kü thuËt.
- Kh©u nhËp sè liÖu vµ biªn vÏ ban ®Çu cã nhiÒu khã kh¨n vµ phøc t¹p
nhng kh©u sö dông vÒ sau l¹i thuËn lîi, mang l¹i hiÖu qu¶ cao vÒ thêi gian vµ
chi phÝ.
- §Ó thµnh lËp b¶n ®å sè th× cÇn nhiÒu vèn ®Ó ®Çu t trang thiÕt bÞ m¸y
mãc vµ ngêi sö dông...
NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K48
3
- §å ¸n tèt nghiÖp Trêng §¹i häc Má - §Þa ChÊt
1.1.2. Ph©n lo¹i b¶n ®å ®Þa h×nh
1. Ph©n lo¹i theo tû lÖ
- Nhãm b¶n ®å tû lÖ lín (gåm 1:500, 1:1000, 1:2000, 1:5000): nhãm b¶n ®å
nµy ®îc thµnh lËp chñ yÕu theo nh÷ng yªu cÇu cô thÓ cña mçi ngµnh khi cÇn cho
thiÕt kÕ nh÷ng c«ng tr×nh x©y dùng cô thÓ (®êng x¸, cÇu cèng, hÇm má, qui ho¹ch
®« thÞ...).
- Nhãm b¶n ®å tû lÖ trung b×nh (gåm 1:10000, 1:25000, 1:50000,
1:100000): nhãm b¶n ®å nµy ®îc sö dông réng r·i trong nhiÒu ngµnh kinh tÕ
quèc d©n ®Æc biÖt ë c¸c c¬ quan thiÕt kÕ vµ qui ho¹ch.
- Nhãm b¶n ®å tû lÖ nhá (gåm 1:200000, 1:500000, 1:1000000): nhãm
b¶n ®å nµy ®îc thµnh lËp chñ yÕu cã ý nghÜa trong viÖc nghiªn cøu l·nh thæ
vïng vµ l·nh thæ toµn quèc ®Ó t×m hiÓu c¸c ®Æc trng vÒ ®Þa lý tæng hîp vµ c¸c
qui luËt ®Þa lý lín hoÆc nh»m gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò cã tÝnh chiÕn lîc.
2. Ph©n lo¹i theo môc ®Ých sö dông
Cã thÓ ph©n theo thµnh 3 lo¹i:
- B¶n ®å ®Þa h×nh c¬ b¶n.
- B¶n ®å ®i¹ h×nh chuyªn dông.
- B¶n ®å nÒn ®Þa h×nh.
*B¶n ®å ®Þa h×nh c¬ b¶n: lµ lo¹i b¶n ®å ph¶n ¸nh c¸c yÕu tè ®Þa h×nh, ®Þa
vËt trªn bÒ mÆt l·nh thæ ë thêi ®iÓm ®o vÏ víi ®é chÝnh x¸c, ®é tin cËy cao, víi møc
®é chi tiÕt vµ t¬ng ®èi ®ång ®Òu vµ c¬ b¶n nhÊt. C¸c b¶n ®å thuéc lo¹i nµy cã kh¶
n¨ng ®¸p øng nh÷ng môc ®Ých sö dông c¬ b¶n cña nhiÒu ngµnh kinh tÕ quèc d©n,
quèc phßng, nghiªn cøu khoa häc vµ nhiÒu mÆt ho¹t ®éng thùc tiÔn kh¸c.
Víi ®Æc ®iÓm vµ tÝnh chÊt nµy, c¸c b¶n ®å ®Þa h×nh c¬ b¶n chiÕm vÞ trÝ
quan träng hµng ®Çu so víi c¸c thÓ lo¹i b¶n ®å kh¸c cña mét nhµ níc. ViÖc
thµnh lËp b¶n ®å ®Þa h×nh c¬ b¶n cã thÓ do tõng ngµnh hoÆc ®Þa ph¬ng thùc hiÖn
trªn mét khu vùc nµo ®ã, xuÊt ph¸t tõ kÕ ho¹ch, nhiÖm vô cña riªng hä, nhng
®Òu ph¶i tu©n theo mét tiªu chuÈn chung vÒ kü thuËt (qui tr×nh, qui ph¹m vµ hÖ
thèng c¸c ký hiÖu). ë c¸c níc t b¶n c«ng viÖc ®o vÏ vµ thµnh lËp b¶n ®å ®Þa
NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K48
4
- §å ¸n tèt nghiÖp Trêng §¹i häc Má - §Þa ChÊt
h×nh c¬ b¶n do c¸c c«ng ty ®o ®¹c thùc hiÖn theo hîp ®ång víi t nh©n, tËp thÓ
hoÆc nhµ níc, hoÆc do qu©n ®éi ®¶m nhiÖm. ë níc ta c«ng viÖc nµy do Nhµ
níc chØ ®¹o thùc hiÖn th«ng qua c¬ quan §o §¹c vµ B¶n §å Nhµ Níc, do ®ã
b¶n ®å ®Þa h×nh c¬ b¶n cßn cã thÓ gäi lµ b¶n ®å ®Þa h×nh Nhµ Níc.
HÖ thèng b¶n ®å ®Þa h×nh Nhµ Níc cã ®Æc ®iÓm chÝnh sau ®©y:
- Toµn bé hÖ thèng b¶n ®å bao gåm mét d·y tû lÖ phñ kÝn hoÆc gÇn kÝn l·nh thæ
cña mét quèc gia, nhng vÏ trªn tõng m¶nh ®éc lËp, tu©n theo mét bè côc thèng nhÊt.
- Tu©n theo mét qui c¸ch vµ tiªu chuÈn thèng nhÊt vÒ ®é chÝnh x¸c, møc
®é ph¶n ¸nh néi dung, ph¬ng ph¸p tr×nh bµy vµ qui tr×nh c«ng nghÖ.
- Phôc vô nh÷ng môc tiªu chung cña mét thêi kú ph¸t triÓn ®Êt níc vµ ®¸p øng
nh÷ng h×nh thøc sö dông gÇn gièng nhau c¶ nhiÒu ®èi tîng sö dông kh¸c nhau.
- Ph¶n ¸nh nh÷ng ®Æc ®iÓm ®Þa lý c¬ b¶n nhÊt cña mét khu vùc vµ thÓ hiÖn nã
qua c¸c yÕu tè ®Þa lý: c¸c ®iÓm khèng chÕ tr¾c ®Þa, d©n c, c¸c ®èi tîng kinh tÕ- v¨n
ho¸- x· héi, hÖ thèng c¸c ®êng giao th«ng vµ c¸c ®èi tîng liªn quan, thuû hÖ vµ c¸c
®èi tîng liªn quan, d¸ng ®Êt vµ chÊt ®Êt, thùc vËt, ranh giíi têng rµo, ghi chó.
- B¶n ®å ®Þa h×nh c¬ b¶n cßn ®îc dïng lµm c¬ së ®Ó thµnh lËp nhiÒu thÓ
lo¹i b¶n ®å kh¸c nh: c¸c b¶n ®å ®Þa h×nh kü thuËt, c¸c b¶n ®å chuyªn ®Ò hoÆc
nh»m môc ®Ých ®o ®¹c h×nh th¸i, tÝnh to¸n c¸c chØ tiªu thèng kª.
*B¶n ®å ®Þa h×nh chuyªn dông: ®îc thµnh lËp ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng nhiÖm
vô cô thÓ cña mét ngµnh hoÆc mét sè ngµnh liªn quan hoÆc dïng cho môc ®Ých cô
thÓ nµo ®ã. B¶n ®å nµy thÓ hiÖn c¸c phÇn tö ®Þa h×nh, ®Þa vËt cña c¸c khu vùc ®o vÏ
kh«ng ®ång ®Òu nh b¶n ®å ®Þa h×nh c¬ b¶n mµ chó träng ph¶n ¸nh ë møc ®é chi
tiÕt h¬n hoÆc chÝnh x¸c h¬n nh÷ng phÇn tö cÇn cho nh÷ng môc ®Ých chuyªn dông
hoÆc chuyªn ngµnh, mÆt kh¸c ph¶n ¸nh ë møc ®é s¬ sµi h¬n nh÷ng phÇn tö Ýt cã t¸c
dông sö dông.
ë níc ta, c¸c c¬ quan lµm b¶n ®å ®Þa h×nh phôc vô môc ®Ých riªng cña
c¸c chuyªn ngµnh ®Òu cã nh÷ng gi¶i ph¸p kü thuËt gièng nhau ë chç: sö dông
qui ph¹m Nhµ níc lµ chñ yÕu (do Tæng Côc §Þa ChÝnh ban hµnh) cã kÌm theo
mét v¨n b¶n kü thuËt cña chuyªn ngµnh nh»m bæ sung hoÆc söa ®æi mét sè ®iÓm
NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K48
5
- §å ¸n tèt nghiÖp Trêng §¹i häc Má - §Þa ChÊt
cÇn thiÕt. Xu híng nµy hoµn toµn ®óng ®¾n lµm cho viÖc sö dông b¶n ®å ®Þa
h×nh ngµy cµng cã hiÖu qu¶ thiÕt thùc.
ThÓ lo¹i b¶n ®å ®Þa h×nh chuyªn ngµnh cña níc ta hiÖn hµnh cã thÓ kÓ ®Õn nh:
- B¶n ®å ®Þa h×nh tû lÖ 1:10000 vµ 1:25000 phôc vô ®iÒu tra qui ho¹ch rõng
- B¶n ®å ®Þa h×nh ®ång ruéng tû lÖ 1:2000, 1:5000, phôc vô thiÕt kÕ qui
ho¹ch ®ång ruéng.
- B¶n ®å xÝ nghiÖp n«ng, l©m nghiÖp tû lÖ 1:5000, 1:10000, 1:25000
Ngoµi ra cha kÓ ®Õn mét sè lo¹i ®ang dÇn dÇn h×nh thµnh trong qu¸ tr×nh
ho¹t ®éng thùc tiÔn cña c¸c ngµnh chuyªn s©u.
*B¶n ®å nÒn ®Þa h×nh: §îc biªn chÕ hoÆc t¸i b¶n tõ b¶n ®å gèc lµ b¶n
®å ®Þa h×nh c¬ b¶n, nhng cã lîc bít ®i mét sè ®Æc ®iÓm tÝnh chÊt cña c¸c phÇn
tö ®Þa h×nh, ®Þa vËt ®Ó gi¶m nhÑ mËt ®é th«ng tin (dung lîng th«ng tin). VÒ b¶n
chÊt cã thÓ coi nã lµ b¶n ®å ®Þa h×nh ®· ®îc ®¬n gi¶n ho¸. VÒ h×nh thøc tr×nh
bµy b¶n ®å nÒn ®Þa h×nh vÉn gi÷ nguyªn hÖ thèng ký hiÖu cña b¶n ®å ®Þa h×nh c¬
b¶n, nhng mµu s¾c th× chØ in mét hoÆc hai mµu, còng cã khi ba mµu. B¶n ®å nµy
thêng ®îc dïng lµm c¬ së ®Þa h×nh ®Ó vÏ trùc tiÕp lªn ®ã khi tiÕn hµnh c¸c
c«ng viÖc thiÕt kÕ hoÆc thµnh lËp c¸c b¶n ®å chuyªn m«n, chuyªn ®Ò.
1.1.3. Vai trß cña b¶n ®å ®Þa h×nh
B¶n ®å ®Þa h×nh nãi chung cã ý nghÜa lµ mét m« h×nh ®å ho¹ vÒ mÆt ®Êt,
cho ta kh¶ n¨ng nhËn thøc bÒ mÆt ®ã b»ng c¸i nh×n bao qu¸t, tæng qu¸t, ®äc chi
tiÕt hoÆc ®o ®Õm chÝnh x¸c. Dùa vµo b¶n ®å ®Þa h×nh cã thÓ nhanh chãng x¸c
®Þnh to¹ ®é, ®é cao cña bÊt kú ®iÓm nµo trªn mÆt ®Êt, kho¶ng c¸ch vµ ph¬ng
híng gi÷a hai ®iÓm, chu vi, diÖn tÝch vµ khèi lîng cña mét vïng, cïng hµng
lo¹t c¸c th«ng sè kh¸c. B¶n ®å ®Þa h×nh cßn cho ta x¸c ®Þnh c¸c mÆt ®Þnh tÝnh,
®Þnh lîng, ®Þnh h×nh, tr¹ng th¸i cña c¸c phÇn tö ®Þa lý vµ ®Þa danh.
Khi nãi vÒ vai trß cña b¶n ®å cã nghÜa lµ nãi ®Õn ®Æc ®iÓm sö dông chóng.
B¶n ®å ®Þa h×nh ®îc thµnh lËp cho tÊt c¶ c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n, v¨n ho¸,
quèc phßng vµ mçi ngµnh l¹i ®a ra nh÷ng yªu cÇu ®èi víi néi dung cña chóng.
Do vËy cã thÓ nãi r»ng b¶n ®å ®Þa h×nh ph¶i tho¶ m·n vÒ nhu cÇu còng nh yªu
NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K48
6
- §å ¸n tèt nghiÖp Trêng §¹i häc Má - §Þa ChÊt
cÇu cña rÊt nhiÒu ngµnh, ®ã còng lµ sù kh¸c biÖt ®èi víi c¸c b¶n ®å chuyªn ®Ò.
Ch¼ng h¹n ®Ó x©y dùng tr¹m thuû ®iÖn, kªnh ®µo, hÖ thèng tíi tiªu vµ khoanh
vïng ®Êt ®ai cÇn ph¶i cã sè liÖu chÝnh x¸c vµ tØ mØ vÒ hÖ thuû v¨n, ®Þa h×nh, thùc
vËt vµ vÒ c¸c ®èi tîng kh¸c nhau cña mÆt ®Êt, c¸c yÕu tè nµy cña néi dung b¶n
®å còng cÇn thiÕt cho c¸c ngµnh kh¸c cña nÒn kinh tÕ quèc d©n.
Nh trªn ®· nªu, theo tû lÖ b¶n ®å ®Þa h×nh ph©n ra lµm 3 nhãm cô thÓ,
mçi lo¹i l¹i cã nh÷ng môc ®Ých sö dông kh¸c nhau:
*§èi víi b¶n ®å ®Þa h×nh tû lÖ lín h¬n hoÆc b»ng 1:25000
Dïng ®Ó qui ho¹ch tû mØ vµ thiÕt kÕ chÝnh x¸c cho c¸c c«ng tr×nh x©y
dùng nh thµnh phè, cÇu ®êng, ®Ëp níc, nhµ m¸y, hÇm má...
Th¨m dß khai th¸c kho¸ng s¶n.
§iÒu tra vµ kh¶o s¸t ®êng giao th«ng.
Thèng kª ruéng ®Êt, lËp kÕ ho¹ch canh t¸c, qu¶n lý khu liªn hîp c«ng nghiÖp.
LËp kÕ ho¹ch trång rõng, b¶o vÖ vµ qu¶n lý rõng.
Chän vÞ trÝ ®Ó lËp c«ng sù chiÕn ®Êu.
LËp b¶n ®å ®Þa h×nh tû lÖ nhá h¬n vµ lµm c¬ së ®Þa lý cho b¶n ®å chuyªn ®Ò.
*§èi víi b¶n ®å ®Þa h×nh tû lÖ trung b×nh
Dù tÝnh vµ thiÕt kÕ s¬ bé c¸c c«ng tr×nh x©y dùng.
X¸c ®Þnh c¸c tuyÕn ®êng giao th«ng.
Nghiªn cøu ®iÒu kiÖn ®Þa chÊt thuû v¨n.
Th¨m dß kho¸ng s¶n.
§iÒu tra vµ qu¶n lý rõng.
ChuÈn bÞ môc tiªu cho c¸c binh chñng hîp ®ång t¸c chiÕn.
LËp b¶n ®å ®Þa h×nh tû lÖ nhá h¬n vµ lµm c¬ së ®Þa lý cho b¶n ®å chuyªn ®Ò.
*§èi víi b¶n ®å ®Þa h×nh tû lÖ nhá
Nghiªn cøu ®iÒu kiÖn ®Þa lý tù nhiªn vµ kinh tÕ x· héi cña khu vùc.
LËp b¶n ®å chiÕn lîc chiÕn thuËt cho c¸c ban tham mu cÊp cao.
LËp b¶n ®å kh¸i qu¸t tØ lÖ nhá h¬n vµ c¬ së ®Þa lý cho b¶n ®å chuyªn ®Ò.
NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K48
7
- §å ¸n tèt nghiÖp Trêng §¹i häc Má - §Þa ChÊt
1.2. C¬ së to¸n häc cña b¶n ®å ®Þa h×nh
C¬ së to¸n häc nh»m ®¶m b¶o ®é chÝnh x¸c cña b¶n ®å ®¸p øng yªu cÇu
sö dông, ®ång thêi cã thÓ ghÐp nhiÒu m¶nh b¶n ®å l¹i víi nhau mµ vÉn gi÷ ®îc
tÝnh nhÊt qu¸n cao.
1.2.1. PhÐp chiÕu b¶n ®å
Lµ phÐp biÓu diÔn bÒ mÆt cong cña tr¸i ®Êt lªn mÆt ph¼ng cña b¶n ®å. Nãi
chung c¸c lo¹i b¶n ®å ®Òu yªu cÇu ®Õn phÐp chiÕu nh sau:
- H×nh d¹ng kinh vÜ tuyÕn ®¬n gi¶n ®Ó dÔ x¸c ®Þnh to¹ ®é cña c¸c ®iÓm
trªn b¶n ®å.
- Phï hîp víi phÐp chiÕu cña b¶n ®å tµi liÖu ®Ó thuËn tiÖn cho viÖc chuyÓn
vÏ c¸c yÕu tè néi dung.
Riªng b¶n ®å ®Þa h×nh cßn cã thªm c¸c yªu cÇu vÒ phÐp chiÕu nh sau:
Kh«ng cã ®é biÕn d¹ng gãc. DÔ chia m¶nh vµ ®¸nh sè m¶nh b¶n ®å. DÔ tÝnh to¸n.
Sè mói trong phÐp chiÕu cµng Ýt cµng tèt, mçi mói cã tÝnh chÊt gièng nhau
®Ó gi¶m bít c«ng tÝnh to¸n.
MÆt kh¸c c¨n cø vµo vÞ trÝ ®Þa lý h×nh d¹ng, kÝch thíc cña l·nh thæ th×
b¶n ®å ®Þa h×nh níc ta cã thÓ dïng c¸c phÐp chiÕu sau:
1. PhÐp chiÕu Gauss-Kruiger
Elipxoid ®îc chia thµnh 60 mói, mçi mói 60 (®Ó h¹n chÕ sai sè, còng cã
thÓ chia elipxoid thµnh 120 mói, mçi mói 30) vµ ®îc ®¸nh tõ 1 ®Õn 60, tõ kinh
tuyÕn gèc Greenwich vÒ phÝa §«ng. L·nh thæ ViÖt Nam n»m gi÷a kinh tuyÕn
1020 ®Õn 1100 nªn thuéc hai mói 18 vµ 19.
Mçi mói ®îc chiÕu lªn bÒ mÆt h×nh trô ngang sao cho bÒ mÆt cña h×nh trô
tiÕp xóc víi kinh tuyÕn gi÷a cña mói (kinh tuyÕn trôc). Kinh tuyÕn 1050 lµ kinh
tuyÕn trôc cña mói 18.
*§Æc ®iÓm cña phÐp chiÕu:
- PhÐp chiÕu Gauss-Kruiger lµ phÐp chiÕu ®ång gãc.
- Kinh tuyÕn gi÷a lµ ®êng th¼ng hay trôc ®èi xøng.
- Kinh tuyÕn gi÷a lµ ®êng chuÈn kh«ng cã biÕn d¹ng ®é dµi, tû lÖ ®é dµi
NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K48
8
- §å ¸n tèt nghiÖp Trêng §¹i häc Má - §Þa ChÊt
kinh tuyÕn gi÷a m0=1 trªn ®êng chuÈn kh«ng cã biÕn d¹ng cµng xa ®êng
chuÈn biÕn d¹ng cµng t¨ng. BiÕn d¹ng lín nhÊt lµ giao ®iÓm xÝch ®¹o víi kinh
tuyÕn biªn.
2. PhÐp chiÕu UTM
PhÐp chiÕu UTM t¬ng tù nh phÐp chiÕu Gauss-Kruiger, chØ kh¸c lµ mÆt
chiÕu h×nh kh«ng tiÕp xóc víi kinh tuyÕn trôc mµ c¾t Elipxoid ë hai kinh tuyÕn
c¾t ®Òu kinh tuyÕn trôc 180km vÒ hai phÝa §«ng vµ T©y. Cho nªn tû lÖ ®é dµi
trªn kinh tuyÕn gi÷a m0=0.9996, trªn kinh tuyÕn gi÷a vµ kinh tuyÕn ngoµi cïng
®Òu cã biÕn d¹ng, sù ph©n bè biÕn d¹ng ®Òu h¬n.
*§Æc ®iÓm cña phÐp chiÕu UTM:
- Cã biÕn d¹ng ®é dµi kinh tuyÕn gi÷a k0=0.9996 víi mói 60 vµ k0=0.9999
víi mói 30.
- PhÐp chiÕu UTM lµ phÐp chiÕu ®ång gãc.
- Kinh tuyÕn gi÷a lµ trôc ®èi xøng.
- PhÐp chiÕu UTM cã hai ®êng chuÈn n»m vÒ hai ®êng kinh tuyÕn trôc.
Trªn ®êng chuÈn kh«ng cã biÕn d¹ng ®é dµi, cµng xa ®êng chuÈn th× cã biÕn
d¹ng ®é dµi vµ cã gi¸ trÞ lín nhÊt lµ giao ®iÓm cña xÝch ®¹o víi kinh tuyÕn biªn.
*Tõ n¨m 2001, chóng ta b¾t ®Çu sö dông hÖ qui chiÕu vµ hÖ täa ®é quèc
gia VN-2000 cã c¸c tham sè nh sau:
- Elipxoid qui chiÕu quèc gia lµ Elipxoid WGS-84 toµn cÇu:
Cã b¸n trôc lín: a= 6378137(m)
: = 1:298257223563
Cã ®é dÑt
Cã tèc ®é quay: 72921 10 11 rad s
Cã h»ng sè träng trêng tr¸i ®Êt : GM 3986005 10 8 m 3 s
- VÞ trÝ Elipxoid qui chiÕu quèc gia WGS-84 toµn cÇu ®îc x¸c ®Þnh vÞ trÝ
phï hîp víi l·nh thæ ViÖt Nam, trªn c¬ së sö dông ®iÓm GPS c¹nh dµi cã ®é cao
thuû chuÈn ph©n bè ®Òu trªn toµn bé l·nh thæ.
- §iÓm gèc to¹ ®é quèc gia (®iÓm NC) ®Æt t¹i ViÖn Nghiªn Cøu §Þa ChÝnh
®êng Hoµng Quèc ViÖt Hµ Néi.
NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K48
9
- §å ¸n tèt nghiÖp Trêng §¹i häc Má - §Þa ChÊt
1.2.2. Tû lÖ b¶n ®å
Tû lÖ b¶n ®å lµ x¸c ®Þnh møc ®é thu nhá cña bÒ mÆt Tr¸i §Êt khi biÓu thÞ
lªn b¶n ®å, cô thÓ tû lÖ b¶n ®å lµ tû sè gi÷a chiÒu dµi mét ®o¹n th¼ng trªn b¶n ®å
vµ chiÒu dµi thùc cña nã ngoµi thùc ®Þa.
1. Tû lÖ sè
Tû lÖ sè thÓ hiÖn b»ng mét ph©n sè mµ tö sè b»ng 1 cßn mÉu sè lµ sè cho
thÊy møc ®é thu nhá cña bÒ mÆt tr¸i ®Êt. Tû lÖ nµy ®îc viÕt díi d¹ng: vÝ dô nh
tû lÖ b¶n ®å 1:25000 hoÆc lµ1/25000.
2. Tû lÖ ch÷
Nªu râ mét ®¬n vÞ chiÒu dµi trªn b¶n ®å t¬ng øng víi kho¶ng c¸ch lµ bao
nhiªu ë ngoµi thùc ®Þa. Tû lÖ nµy ®îc ghi lµ "1cm trªn b¶n ®å t¬ng øng 250m
ngoµi thùc ®Þa".
3. Thíc tû lÖ
Thíc tû lÖ lµ h×nh vÏ cã thÓ dïng ®Ó ®o trªn b¶n ®å. Thíc tû lÖ cã thÓ th¼ng
hay xiªn, nhng víi thíc xiªn cho phÐp ®o víi ®é chÝnh x¸c cao h¬n.
1.2.3. Chia m¶nh vµ ®¸nh sè b¶n ®å ®Þa h×nh
§Ó thuËn lîi cho viÖc sö dông b¶n ®å, mçi níc cã qui íc vÒ c¸ch chia m¶nh
vµ ®¸nh sè c¸c b¶n ®å. Theo qui ph¹m ®o ®¹c nhµ níc c¸c m¶nh b¶n ®å bao phñ trªn
l·nh thæ ViÖt Nam ®îc chia m¶nh vµ ®¸nh sè t¬ng øng víi mét lo¹i tû lÖ.
Ngêi ta chia tr¸i ®Êt thµnh 60 mói, mçi mói lµ 60, nhng mói sè 1 cã kinh
tuyÕn biªn phÝa T©y lµ kinh tuyÕn gèc ®îc ®¸nh sè 31 vµ vßng sang phÝa §«ng
cã sè hiÖu mói t¨ng dÇn: 32, 33, 34,...60.
Nh vËy mói sè 1 nhËn kinh tuyÕn 1800 lµm kinh tuyÕn biªn phÝa T©y.
TÝnh ®óng vÒ hai cùc ngêi ta chia qu¶ ®Êt thµnh tõng ®íi 40 ®¸nh sè ®íi
theo thø tù vÇn ch÷ c¸i: A, B, C...C¸c ®ai vµ c¸c mói giao nhau t¹o thµnh khung
cña m¶nh b¶n ®å tû lÖ 1:1000000. VÝ dô nh m¶nh b¶n ®å tû lÖ 1:1000000 cã
chøc n¨ng Hµ Néi mang sè hiÖu F-48 (®ai F, mói 48). C¸ch ®¸nh sè c¸c m¶nh
b¶n ®å tû lÖ 1:1000000 lµ c¬ së ®Ó ®¸nh c¸c m¶nh b¶n ®å tû lÖ kh¸c.
C¸ch chia m¶nh vµ ®¸nh sè c¬ b¶n cña b¶n ®å ®Þa h×nh:
NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K48
10
- §å ¸n tèt nghiÖp Trêng §¹i häc Má - §Þa ChÊt
+ M¶nh b¶n ®å tû lÖ 1:1000000 kÝch thíc 40 60 lµ giao nhau cña mói 60
chia theo ®êng kinh tuyÕn vµ ®ai 40 chia theo ®êng vü tuyÕn. KÝ hiÖu ®îc
®¸nh sè ARËp 1, 2, 3...
+ M¶nh b¶n ®å tû lÖ 1:500000 ®îc chia tõ m¶nh b¶n ®å tû lÖ 1:1000000 ra
lµm 4 m¶nh cã kÝch thíc 20 30. phiªn hiÖu m¶nh ®Æt b»ng ch÷ c¸i A, B, C, D theo
thø tù tõ tr¸i sang ph¶i, tõ trªn xuèng díi vµ cã phiªn hiÖu F-48-D(NF-48-C).
+ M¶nh b¶n ®å 1:250000 ®îc chia tõ m¶nh b¶n ®å 1:500000 ra lµm 4
m¶nh cã kÝch thíc 10 1030' kÝ hiÖu b»ng sè ARËp 1, 2, 3, 4 theo thø tù tõ tr¸i
sang ph¶i, tõ trªn xuèng díi vµ cã phiªn hiÖu F-48-D-1(NF-48-11).
+ M¶nh b¶n ®å 1:100000 ®îc chia tõ m¶nh b¶n ®å tû lÖ 1:1000000 thµnh
96 m¶nh cã kÝch thíc 30' 30' ký hiÖu b»ng sè ARËp tõ 1 ®Õn 96, cã phiªn hiÖu
F-48-96(6151).
+ M¶nh b¶n ®å tû lÖ 1:50000 ®îc chia tõ m¶nh b¶n ®å tû lÖ 1:100000
thµnh 4 m¶nh cã kÝch thíc 15' 15' kÝ hiÖu b»ng A, B, C, D theo thø tù tõ tr¸i
sang ph¶i, tõ trªn xuèng díi cã phiªn hiÖu F-48-96-D(615111).
+ M¶nh b¶n ®å 1:25000 ®îc chia tõ m¶nh b¶n ®å tû lÖ 1:50000 thµnh 4
m¶nh cã kÝch thíc 7'30" 7'30" kÝ hiÖu b»ng a, b, c, d theo thø tù tõ tr¸i sang
ph¶i, tõ trªn xuèng díi cã phiªn hiÖu F-48-96-D-d.
+ M¶nh b¶n ®å tû lÖ 1:10000 ®îc chia tõ m¶nh b¶n ®å tû lÖ 1:25000 ra
lµm 4 m¶nh cã kÝch thíc 3'45" 3'45" kÝ hiÖu b»ng 1, 2, 3, 4 theo thø tù tõ tr¸i
sang ph¶i, tõ trªn xuèng díi cã phiªn hiÖu F-48-96-D-d-4.
+ M¶nh b¶n ®å tû lÖ 1:5000 ®îc chia tõ m¶nh b¶n ®å tû lÖ 100000 ra lµm
256 m¶nh cã kÝch thíc 1'52.5" 1'52.5" kÝ hiÖu b»ng ch÷ sè tõ 1-256 vµ thø tù
tõ tr¸i sang ph¶i, tõ trªn xuèng díi cã phiªn hiÖu F-48-96-(256).
+ M¶nh b¶n ®å tû lÖ 1:2000 ®îc chia tõ m¶nh b¶n ®å 1:5000 ra lµm 9
m¶nh cã kÝch thíc 37.5" 37.5" kÝ hiÖu b»ng ch÷ Latinh a, b, c, d ,e, g, h, k thø
tù tõ tr¸i sang ph¶i tõ trªn xuèng díi cã phiªn hiÖu F-48-96-(256-k).
NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K48
11
- §å ¸n tèt nghiÖp Trêng §¹i häc Má - §Þa ChÊt
1.2.4. Líi to¹ ®é
1. Líi to¹ ®é ®Þa lý (líi kinh vÜ tuyÕn)
Líi nµy ®Ó x¸c ®Þnh to¹ ®é ®Þa lý cña c¸c ®iÓm trªn b¶n ®å (,).H×nh d¸ng cña
nã phô thuéc vµo ®Æc ®iÓm líi chiÕu .
2. Líi to¹ ®é vu«ng gãc
Cßn gäi lµ líi « vu«ng hay líi kilomet dïng x¸c ®Þnh täa ®é cña c¸c ®iÓm. §Ó
tr¸nh gi¸ trÞ ©m ngêi ta lïi trôc x vÒ phÝa tr¸i 500 km cho nªn khi tÝnh ph¶i céng
thªm 500km (y+500) km.
1.2.5. §iÓm khèng chÕ
§iÓm khèng chÕ ®é cao : dïng ®Ó x¸c ®Þnh ®é cao cña c¸c ®iÓm trªn b¶n
®å so víi mÆt thuû chuÈn gèc .
§iÓm khèng chÕ mÆt b»ng : x¸c ®Þnh vÞ trÝ mÆt b»ng c¸c ®iÓm trªn mÆt ®Êt
so víi ®iÓm gèc täa ®é .
1.2.6. §Þnh híng b¶n ®å
Thêng khung kinh vÜ tuyÕn cã d¹ng h×nh thang .
Híng B¾c thùc lµ híng B¾c cña kinh tuyÕn thùc trªn mÆt ®Êt .Do kÕt
qu¶ ®o cña thiªn v¨n trªn b¶n ®å chän híng B¾c cña kinh tuyÕn gi÷a hoÆc kinh
tuyÕn kh¸c lµm híng B¾c thùc.
Híng B¾c tõ lµ híng B¾c cña kim ®Þa bµn chØ ,nhng do ¶nh hëng cña
tõ trêng , nªn ë trªn mÆt ®Êt t¹i mçi vÞ trÝ kh¸c nhau híng B¾c thùc kh«ng
trïng víi híng B¾c tõ.
Híng B¾c to¹ ®é lµ híng B¾c cña trôc täa ®é x.
1.2.7. Bè Côc b¶n ®å
Khung b¶n ®å theo phÐp chiÕu Gauss hoÆc phÐp chiÕu UTM gåm: khung
trong, khung gi÷a vµ khung ngoµi .
Sù s¾p xÕp c¸c yÕu tè chÝnh phô:
Trong khung b¶n ®å ®îc biÓu thÞ c¸c yÕu tè chÝnh, c¬ së to¸n häc vµ néi
dung cña b¶n ®å. Trªn khung b¶n ®å ghi chó kinh vÜ ®é, ®êng km ,sè hiÖu m¶nh
NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K48
12
- §å ¸n tèt nghiÖp Trêng §¹i häc Má - §Þa ChÊt
b¶n ®å bªn c¹nh...Ngoµi khung b¶n ®å biÓu thÞ c¸c yÕu tè néi dung ghi chó cña
b¶n ®å.
1.3. Néi dung vµ ®é chÝnh x¸c cña b¶n ®å ®Þa h×nh
1.3.1. Néi dung cña b¶n ®å ®Þa h×nh
1. yÕu tè néi dung lµ yÕu tè biÓu ®¹t môc ®Ých sö dông b¶n ®å
ViÖc x©y dùng néi dung cho b¶n ®å ®Þa h×nh ph¶i xuÊt ph¸t tõ nh÷ng ®Æc
®iÓm: §èi tîng cÇn ®a lªn b¶n ®å ph¶i lµ c¸c phÇn tö ®Þa h×nh, ®Þa vËt, chóng
®îc ph¶n ¸nh theo ®óng c¸c ®Æc ®iÓm ph©n bè ®Þa lý, cã bæ xung nh÷ng thuéc
tÝnh vµ ®îc qui ®Þnh ë møc ®é phï hîp víi tû lÖ cña b¶n ®å.
2. C¬ së khoa häc cña sù ph©n lo¹i néi dung b¶n ®å ®Þa h×nh
ViÖc ph©n lo¹i cã ý nghÜa hÕt søc quan träng. TÝnh khoa häc vµ tÝnh thèng
nhÊt trong ph©n lo¹i cµng cao th× cµng ®¹t ®îc møc ®é ®Çy ®ñ vµ hoµn thiÖn vÒ
néi dung. Néi dung b¶n ®å ®Þa h×nh sÏ ®îc ph©n lo¹i vµ x©y dùng theo quan
®iÓm hÖ thèng vµ theo c¸c nguyªn t¾c sau:
Theo vËt thÓ: LÊy c¸c phÇn tö ®Þa h×nh, ®Þa vËt lµm ®èi tîng biÓu thÞ,
ph©n lo¹i chóng theo tiªu chuÈn ®Þa lý, vÝ dô ë møc ®é tæng qu¸t lµ ph©n chia
chóng thµnh c¸c nh¸nh: thuû hÖ, d¸ng ®Êt, thùc phñ, chÊt ®Êt vµ giao th«ng, d©n
c, ®Þa vËt kinh tÕ x· héi, líi khèng chÕ tr¾c ®Þa, ranh giíi têng rµo, ë møc ®é
ph©n chia chóng thµnh c¸c kiÓu lo¹i... ë nh÷ng cÊp nhá h¬n.
Theo thuéc tÝnh: Mçi chñ thÓ cã nhiÒu thuéc tÝnh. Nhng tuú thuéc vµo
môc ®Ých, ý nghÜa sö dông vµ kh¶ n¨ng cho phÐp cña tû lÖ b¶n ®å. Trªn b¶n ®å
®Þa h×nh biÓu thÞ c¸c thuéc tÝnh chñ yÕu sau: c¸c gi¸ trÞ ®Þnh lîng, c¸c mÆt ®Þnh
tÝnh, vÞ trÝ vµ tr¹ng th¸i trong kh«ng gian, ®Æc ®iÓm ph©n bè trªn l·nh thæ, mét sè
®Æc ®iÓm kinh tÕ x· héi vµ ®Þa danh.
Theo qui m«: C¸c phÇn tö ®Þa h×nh ®Þa vËt cïng thuéc tÝnh cña chóng sÏ ®îc
s¾p xÕp theo ng«i thø tõ lín ®Õn nhá chÝnh ®Õn phô, chung ®Õn riªng, tæng thÓ ®Õn
côc bé...
Víi ba nguyªn t¾c trªn, mét hÖ thèng néi dung vµ kÝ hiÖu b¶n ®å ®Þa h×nh
NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K48
13
- §å ¸n tèt nghiÖp Trêng §¹i häc Má - §Þa ChÊt
tëng chõng phøc t¹p vµ lén xén sÏ ®îc s¾p xÕp ®óng vÞ trÝ cña nã, ®¶m b¶o qui
®Þnh néi dung trong tõng lo¹i tû lÖ b¶n ®å cã hÖ thèng, ®Çy ®ñ vµ chÆt chÏ, do ®ã
còng sÏ dÔ dµng h¬n trong c¸c c«ng viÖc biªn vÏ vµ tæng qu¸t ho¸ b¶n ®å.
Ph©n lo¹i néi dung theo b¶n ®å ®Þa h×nh theo ph¬ng ph¸p cÊu tróc c©y, sù
ph©n nh¸nh ®i tõ cÊp cao ®Õn cÊp thÊp, gèc ®îc coi lµ toµn bé mÆt ®Êt, líp ph©n
nh¸nh thø nhÊt lµ yÕu tè tù nhiªn vµ kinh tÕ x· héi, tõ c¸c ph©n nh¸nh nµy ph©n
ra c¸c yÕu tè. Ch¼ng h¹n nh:
- YÕu tè ®Þa lý tù nhiªn: Lµ yÕu tè c¬ b¶n cña c¶nh quan ®Þa lý, nã gåm hÖ
thuû v¨n vµ c¸c c«ng tr×nh phô thuéc bao gåm: biÓn, s«ng, hå, hå nh©n t¹o, ®Çm,
ao, suèi, kªnh r¹ch, m¬ng m¸ng, giÕng níc, m¹ch níc...kÌm theo nh÷ng tÝnh
chÊt cña chóng. Nh÷ng ®èi tîng nµy kh¸c nhau vÒ ®Æc ®iÓm ®Þnh vÞ trªn mÆt ®Êt
vµ còng kh¸c nhau vÒ nguån gèc ph¸t sinh dÉn ®Õn nh÷ng kh¸c nhau vÒ ®Æc ®iÓm
bªn ngoµi.
H×nh th¸i ®Þa h×nh ®îc biÓu thÞ trªn b¶n ®å chñ yÕu b»ng c¸c ®êng b×nh
®é vµ c¸c ®iÓm ®é cao.TËp hîp cña c¸c ®êng b×nh ®é sÏ cho ta thÊy h×nh ¶nh cña
c¸c kiÓu ®Þa h×nh kh¸c nhau vµ cho phÐp ph©n biÖt ®îc chóng. Bªn c¹nh nh÷ng
®êng b×nh ®é vµ c¸c ®iÓm ®é cao cßn cã nhiÒu ký hiÖu kh¸c m« t¶ ®Æc ®iÓm c¸c
phÇn tö vµ d¹ng vi ®Þa h×nh nh ®Ìo, gß, v¸ch sôt, v¸ch ®¸, b·i ®¸... ViÖc x¸c ®Þnh
néi dung biÓu thÞ d¸ng ®Êt dùa vµo ®Æc ®iÓm ph©n bè kh«ng gian vµ theo h×nh th¸i
®Þa h×nh. Theo nguyªn t¾c nµy néi dung thÓ hiÖn h×nh d¸ng ®Þa h×nh trªn b¶n ®å
®Þa h×nh gåm: §é cao (®êng b×nh ®é, ®iÓm ®é cao), vi ®Þa h×nh (®Þa h×nh ®Çm lÇy,
®Þa h×nh c¸t, bÒ mÆt lâm, bÒ mÆt låi, hang ®éng khe, sên, ®Ønh).
Thùc vËt: rõng rËm, bôi c©y, vên ¨n qu¶, c«ng viªn b·i cá... cïng chñng
lo¹i vµ tÝnh chÊt cña chóng. Thùc vËt ®îc ph©n lo¹i theo 2 nguyªn t¾c - ngo¹i
m¹o tøc theo th©n c©y (th©n gç, th©n cá, th©n tre nøa, th©n bôi ...) vµ theo l¸ (l¸
kim, l¸ réng, l¸ kh«, l¸ ít). Ph©n theo môc ®Ých sö dông cã c©y tù nhiªn vµ c©y
trång (c©y n«ng nghiÖp, c©y c«ng nghiÖp, dîc liÖu, ¨n qu¶).
- YÕu tè kinh tÕ x· héi: Lµ nh÷ng yÕu tè thuéc thµnh qu¶ lao ®éng cña con ngêi
D©n c: D©n c ®îc biÓu thÞ trªn b¶n ®å ®Þa h×nh chñ yÕu ph¶n ¸nh c¸c
NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K48
14
- §å ¸n tèt nghiÖp Trêng §¹i häc Má - §Þa ChÊt
®Æc ®iÓm d©n c vµ c¸c c«ng tr×nh v¨n ho¸, lÞch sö, d©n dông, liªn quan chÆt chÏ
tíi d©n c. C¸c ®iÓm d©n c ®îc thÓ hiÖn ®Çy ®ñ 4 ®Æc trng quan träng lµ: Ph©n
bè kh«ng gian vµ tæ chøc mÆt b»ng, vai trß hµnh chÝnh cña mét sè ®iÓm d©n c,
cÊp ®« thÞ cña mét sè ®iÓm d©n c vµ sè d©n cña c¸c ®iÓm d©n c. Trªn b¶n ®å
ph¶i ph©n biÖt c¸c kiÓu ®iÓm d©n c thµnh thÞ vµ ®iÓm d©n c n«ng th«n qua viÖc
thÓ hiÖn sù ph©n bè kh«ng gian vµ tæ chøc mÆt b»ng cña ®iÓm d©n c.
C¸c c«ng tr×nh v¨n ho¸, lÞch sö, d©n dông liªn quan chÆt chÏ víi ®iÓm d©n
c, phÇn nµo ph¶n ¸nh ®îc qui m« vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ, v¨n ho¸ cña
®iÓm d©n c. Bao gåm: c¸c c«ng tr×nh v¨n ho¸- lÞch sö, trêng häc, th viÖn, nhµ
v¨n ho¸, c¸c c«ng tr×nh d©n dông, c¬ quan d©n dông, c¬ quan c«ng céng, c«ng
së, uû ban nh©n d©n c¸c cÊp, ®¬n vÞ kinh tÕ, bÖnh viÖn, kh¸ch s¹n, nhµ nghØ, cöa
hµng, nghÜa trang, nghÜa ®Þa...
HÖ thèng giao th«ng: toµn bé m¹ng líi giao th«ng mÆt ®Êt - ®êng s¾t,
®êng bé vµ c¸c ph¬ng tiÖn vît s«ng trªn tuyÕn ®êng. §êng s¾t ®îc thÓ
hiÖn theo c¸c tuyÕn ®êng, c¸c ga, thiÕt bÞ trong ga, c¸c lo¹i tÝn hiÖu ®¶m b¶o
giao th«ng. §êng bé ®îc thÓ hiÖn c¸c lo¹i ®êng « t«, ®êng ®Êt, bÕn « t«, c¸c
tÝn hiÖu ®¶m b¶o an toµn giao th«ng ®êng bé, c¸c ph¬ng tiÖn vît s«ng nh
cÇu phµ, cèng ®ß, ®êng ngÇm, bÕn léi...
§êng kh«ng trªn b¶n ®å ®Þa h×nh kh«ng biÓu thÞ híng bay mµ chØ biÓu
thÞ s©n bay d©n sù, cßn s©n bay qu©n sù kh«ng biÓu thÞ.
§Þa giíi: ranh giíi hµnh chÝnh c¸c cÊp nh ranh giíi quèc gia, tØnh, thµnh
phè, quËn, huyÖn, thÞ x·, phêng, x·, thÞ trÊn...
§Þa vËt kinh tÕ x· héi, têng rµo ®iÓm khèng chÕ tr¾c ®i¹, c¸c lo¹i ®êng
èng, m¹ng líi c¸c ®êng d©y ®iÖn, th«ng tin ... ranh giíi c¸c lo¹i ®Þa vËt cïng
mét sè ranh giíi tù nhiªn, nh÷ng khu canh t¸c, khu vùc cÊm, ranh giíi sö dông
®Êt, thµnh luü, têng, hµng rµo...C¸c ®iÓm khèng chÕ nh líi khèng chÕ c¬ b¶n
nhµ níc, líi khèng chÕ c¬ së, líi khèng chÕ ®o vÏ. §iÓm ®Þnh híng vµ ®iÓm
c¬ së to¸n häc còng ®îc thÓ hiÖn trªn b¶n ®å ®Þa h×nh.
Tõng yÕu tè trªn l¹i tiÕp tôc ph©n nh¸nh, trong ®ã sÏ ¸p dông cô thÓ c¸c
NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K48
15
- §å ¸n tèt nghiÖp Trêng §¹i häc Má - §Þa ChÊt
nguyªn t¾c ph©n lo¹i kh¸c nhau.
Néi dung trªn tuú thuéc vµo tû lÖ mµ qui ®Þnh ®o vÏ, biªn chÕ víi ®é chÝnh
x¸c vµ møc ®é chi tiÕt kh¸c nhau, ®îc ghi râ trong c¸c chi tiÕt kh¸c nhau, ®îc
ghi râ trong c¸c qui t¾c ®o vÏ vµ biªn chÕ b¶n ®å ®Þa h×nh.
Ngoµi ra ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc sö dông trªn b¶n ®å ®Þa h×nh cßn
biÓu thÞ yÕu tè bæ sung. C¸c yÕu tè nµy ®îc bè trÝ ë ngoµi khung b¶n ®å vµ bao
gåm: c¸c ghi chó tªn, tØ lÖ b¶n ®å. C¸c ghi chó thêi gian vµ n¬i xuÊt b¶n. C¸c ghi
chó møc ®é bÝ mËt cña b¶n ®å. Chó dÉn kÝ hiÖu. S¬ ®å gãc lÖch. Thíc ®o ®é dèc.
1.3.2. §é chÝnh x¸c cña b¶n ®å ®Þa h×nh
Trong qui ph¹m hiÖn hµnh cña Tæng Côc §Þa ChÝnh qui ®Þnh nh sau:
- Sai sè trung b×nh cña vÞ trÝ ®Þa vËt biÓu thÞ trªn b¶n ®å gèc so víi vÞ trÝ
®iÓm khèng chÕ ®o vÏ (hoÆc ®iÓm khèng chÕ ngo¹i nghiÖp) gÇn nhÊt (®iÓm
khèng chÕ mÆt ph¼ng) kh«ng vît qu¸ qui ®Þnh: 0.5mm ë vïng ®ång b»ng, vïng
®åi nói vµ 0.7mm ë vïng nói cao, vïng Èn khuÊt.
- Sai sè trung b×nh vÒ ®é cao cña ®êng b×nh ®é, ®é cao cña ®iÓm ®Æc
trng ®Þa h×nh, ®é cao ®iÓm mùc níc (mÐp níc), ®é cao ®iÓm ghi chó ®é cao
biÓu thÞ trªn b¶n ®å gèc so víi ®é cao ®iÓm khèng chÕ ®é cao ngo¹i nghiÖp gÇn
nhÊt kh«ng qua 1/3 kho¶ng cao ®Òu ®êng b×nh ®é c¬ b¶n ë vïng ®ång b»ng vµ
kh«ng qu¸ 1/2 kho¶ng cao ®Òu ®êng b×nh ®é c¬ b¶n ë vïng ®åi nói, nói cao,
vïng Èn khuÊt.
- Sai sè trung ph¬ng vÞ trÝ mÆt ph¼ng cña ®iÓm khèng chÕ ®o vÏ mÆt
ph¼ng sau b×nh sai so víi ®iÓm khèng chÕ tr¾c ®Þa nhµ níc gÇn nhÊt kh«ng qu¸
0.10mm, ë vïng Èn khuÊt kh«ng qu¸ 0.15mm theo tû lÖ b¶n ®å.
- Sai sè trung ph¬ng vÒ ®é cao cña ®iÓm khèng chÕ ®o vÏ ®é cao sau b×nh
sai so víi ®iÓm ®é cao nhµ níc gÇn nhÊt kh«ng qu¸ 1/10 kho¶ng cao ®Òu ®êng
b×nh ®é c¬ b¶n (®iÓm khèng chÕ ®o vÏ t¬ng ®¬ng ®iÓm khèng chÕ ngo¹i nghiÖp).
NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K48
16
- §å ¸n tèt nghiÖp Trêng §¹i häc Má - §Þa ChÊt
1.4. C¸c ph¬ng ph¸p thµnh lËp b¶n ®å ®Þa h×nh
C¸c ph¬ng ph¸p thµnh lËp b¶n ®å
Ph¬ng ph¸p ®o ¶nh
§o trùc tiÕp ngoµi Biªn tËp tõ b¶n ®å
thùc ®Þa tû lÖ lín h¬n
§o ¶nh ®¬n §o ¶nh lËp thÓ
Ph¬ng ph¸p Ph¬ng ph¸p
bµn ®¹c toµn ®¹c
§o ¶nh §o ¶nh §o ¶nh
quang c¬ gi¶i tÝch sè
§Ó cã thÓ thµnh lËp b¶n ®å ®Þa h×nh ta cã thÓ thµnh lËp theo c¸c ph¬ng ph¸p nh
s¬ ®å trªn.
*Ph¬ng ph¸p ®o vÏ ngoµi thùc ®Þa:
Ph¬ng ph¸p nµy cã ®é chÝnh x¸c cao ®èi víi tõng ®iÓm ®o, v× vËy thuËn
tiÖn cho viÖc thµnh lËp b¶n ®å lín vµ cøc lín. §Ó ®¶m b¶o ®é chÝnh x¸c th× mËt
®é ®o trùc tiÕp ph¶i lín kÐo theo thêi gian lµm viÖc ngoµi trêi l©u. Trong ph¬ng
ph¸p nµy th× thêi tiÕt vµ sù h¹n chÕ tÇm nh×n do ®Þa vËt g©y ra ¶nh hëng lín tíi
c«ng viÖc, ngoµi ra ®Þa h×nh phøc t¹p còng g©y c¶n trë tíi n¨ng suÊt c«ng viÖc.
Do vËy ph¬ng ph¸p nµy cho hiÖu qu¶ kinh tÕ kh«ng cao vµ cã mét sè h¹n chÕ
kh¶ n¨ng øng dông cña c¸c thµnh tùu cña khoa häc kü thuËt vµo s¶n xuÊt. ChÝnh
v× vËy mµ ph¬ng ph¸p ®o vÏ trùc tiÕp ngoµi thùc ®Þa thêng ®îc ¸p dông vµo
®Þa bµn kh«ng lín, chñ yÕu thµnh lËp b¶n ®å ®Þa chÝnh tû lÖ lín ë c¸c vïng d©n
c, ®Æc biÖt khu vùc ®« thÞ cã mËt ®é d©n c ®«ng, nhµ cöa, c«ng tr×nh nhiÒu.
*Ph¬ng ph¸p ®o ¶nh: ®îc ¸p dông ë nh÷ng khu vùc réng lín.
Trong ph¬ng ph¸p nµy ph©n ra lµm hai ph¬ng ph¸p nhá lµ ®o ¶nh ®¬n
vµ ®o ¶nh lËp thÓ.
- Ph¬ng ph¸p ®o ¶nh ®¬n ¸p dông ë vïng b»ng ph¼ng lµ chñ yÕu, nã ®îc
NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K48
17
- §å ¸n tèt nghiÖp Trêng §¹i häc Má - §Þa ChÊt
¸p dông ®Ó ®o vÏ ®Þa h×nh khi mµ ®é chÝnh x¸c ®o ®é cao cña ph¬ng ph¸p lËp
thÓ khã tho¶ m·n.
- §o ¶nh lËp thÓ cã kh¶ n¨ng kh¸i qu¸t ®Þa h×nh tèt nhÊt so víi tÊt c¶ c¸c
ph¬ng ph¸p kh¸c. Ngµy nay nhê c¸c thiÕt bÞ hiÖn ®¹i nh ®o vÏ ¶nh toµn n¨ng
gi¶i tÝch vµ tr¹m ®o ¶nh sè mµ ph¬ng ph¸p lËp thÓ tho¶ m·n tÊt c¶ c¸c lo¹i b¶n
®å cã tû lÖ 1:1000 trë xuèng. Do ®o vÏ trªn m« h×nh nªn ph¬ng ph¸p lËp thÓ
hÇu nh h¹n chÕ ®Õn møc tèi ®a ¶nh hëng cña thêi tiÕt vµ ®Þa h×nh. Cã thÓ nãi
ph¬ng ph¸p nµy lu«n ®îc ¸p dông c¸c thµnh tùu khoa häc míi vµo s¶n xuÊt ®Ó
gi¶i phãng con ngêi khái lao ®éng vÊt v¶, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng vµ gi¶m gi¸
thµnh s¶n phÈm.
NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K48
18
- §å ¸n tèt nghiÖp Trêng §¹i häc Má - §Þa ChÊt
Ch¬ng 2
Giíi thiÖu VÒ microstation
vµ c«ng t¸c øng dông trong b¶n ®å ®Þa h×nh
2.1. Giíi thiÖu vÒ Microstation vµ mét sè phÇn mÒm Chuyªn
dông biªn tËp b¶n ®å
MicroStation là một phần mềm phát triển từ CAD với mục đích trợ giúp
việc thành lập các bản đồ hoặc bản vẽ kỹ thuật. Ưu điểm cơ bản của
MicroStation so với CAD là cho phép lưu các bản đồ và bản vẽ thiết kế theo
nhiều hệ thống tọa độ khác nhau. Ngoài ra MicroStation có giao diện đồ họa bao
gồm nhiều cửa sổ, menu, bảng công cụ và nhiều chức năng khác rất tiện lợi cho
người sử dụng.
Mapping Office lµ mét hÖ phÇm mÒm míi nhÊt cña tËp ®oµn Intergraph
bao gåm c¸c phÇn mÒm c«ng cô phôc vô cho viÖc x©y dùng vµ duy tr× toµn bé
c¸c ®èi tîng ®Þa lý díi d¹ng ®å ho¹ bao gåm: IrasC, IrasB, MSFC, Geovec.
C¸c file d÷ liÖu d¹ng nµy ®îc sö dông lµm ®Çu vµo cho c¸c hÖ th«ng tin ®Þa lý
hoÆc c¸c hÖ qu¶n trÞ d÷ liÖu b¶n ®å. C¸c phÇm mÒm øng dông cña Mapping
Ofice ®îc tÝch hîp trong m«i trêng ®å ho¹ thèng nhÊt Microstation ®Ó t¹o nªn
mét bé c¸c thanh c«ng cô m¹nh vµ linh ho¹t phôc vô cho viÖc thu thËp vµ xö lý
c¸c ®èi tîng ®å ho¹. §Æc biÖt trong lÜnh vùc biªn tËp vµ tr×nh bµy b¶n ®å, dùa
vµo rÊt nhiÒu c¸c tÝnh n¨ng më cña Microstation cho phÐp ngêi sö dông tù thiÕt
kÕ c¸c ký hiÖu d¹ng ®iÓm, d¹ng ®êng, d¹ng pattern mµ rÊt nhiÒu c¸c ph¬ng
ph¸p tr×nh bµy b¶n ®å ®îc coi lµ rÊt khã sö dông ®èi víi mét sè phÇm mÒm
kh¸c (Mapinfo, Autocad, Coreldraw, Freehand...) l¹i ®îc gi¶i quyÕt mét c¸ch dÔ
dµng trong Microstation. Ngoµi ra c¸c file d÷ liÖu cña c¸c b¶n ®å cïng lo¹i ®îc
t¹o dùa trªn nÒn mét file chuÈn (seed file) ®îc ®Þnh nghÜa ®Çy ®ñ c¸c th«ng sè
to¸n häc b¶n ®å, hÖ ®¬n vÞ ®o ®îc tÝnh theo gi¸ trÞ thËt ngoµi thùc ®Þa lµm t¨ng
gi¸ trÞ chÝnh x¸c vµ thèng nhÊt gi÷a c¸c file b¶n ®å.
Trong viÖc sè ho¸ vµ biªn tËp c¸c ®èi tîng b¶n ®å dùa trªn c¬ së c¸c b¶n
®å ®· ®îc thµnh lËp tríc ®©y (trªn giÊy, diamat...), c¸c phÇm mÒm ®îc sö
NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K48
19
nguon tai.lieu . vn
